'Mestoverschotten dreigen
in kuststreken te belanden'
Boer Jan Uit den Boogaard uit Rijpwetering:
'De hetze tegen de
NCO moet stoppen'
Reportage
Nieuwe voorzitter A. Krijnen
van commissie ontwikkelingshulp
Achtergrond
Strafklacht
tegen de
Goeree's
ingetrokken
WOENSDAG 19 MAART 1986
PAGINA 15
De boeren zijn boos. Boos op minister Braks van land
bouw. Het begon allemaal met de intensieve veehou
derij die aan banden moest. Morrend accepteerden de
boeren de maatregelen. Vervolgens kwam de super
heffing. Opnieuw consternatie. En nu moeten ze wat
aan de mestoverschotten doen. Ze krijgen daarvoor
negen maanden de tijd. Op 1 januari van het volgend
jaar moeten de boeren hun zaakje voor elkaar heb
ben. De druppel die de emmer doet overlopen.
Ondanks massale protesten zijn de eerste maatrege
len al genomen. Boeren in Noord-Brabant hebben een
mestpasje gekregen. Dit moeten ze voortaan achter
de voorruit van hun tractor plakken als ze mest ver
voeren.
Hoewel het westen van Nederland (nog) niet gebukt
gaat onder het mestprobleem, houden de boeren hun
hart toch wel een beetje vast. Want hun collega's uit
het zuiden en oosten van het land doen pogingen hun
mest in de Randstad, Zeeland en Friesland te slijten.
Boer Jan Uit den Boogaard uit Rijpwetering onder
vindt de eerste (mest) perikelen aan den lijve.
Het slootje achter z'n boerderij
ligt vol vloeibare mest. Enkele
tientallen meters verderop is een
schot aangebracht. Om de drek
tegen te houden. Zijn buurman,
zegt hij, hoeft er geen last van te
hebben.
Jaren zei niemand daar wat
van. Maar nu is het afgelopen. De
mest mag niet meer in de sloot
worden gekieperd. Jan Uit den
Boogaard moet er een andere
plek voor zoeken, zo heeft een
ambtenaar van Rijnland de boer
uit Rijpwetering te verstaan ge
geven. Een plek waar de mest
geen schade kan aanrichten. De
mestvaalt - pal naast de sloot -
mag blijven. Tenminste, als er
een betonnen vloer onder komt.
De veehouder dubt nu om
naast zijn boerderij een silo neer
te zetten of een kelder onder de
grond aan te brengen waarin de
mest kan worden bewaard tot
het tijdstip waarop het mag wor
den uitgereden. Een dure grap.
Kosten: minstens een halve ton.
Waarom is er zoveel bezwaar
tegen de aanwezigheid van een
overmaat aan mest? De mest
wordt aangewend om de grond
vruchtbaar te maken. Dat weet
iedereen. Maar de mest bevat
ook stoffen die schadelijk zijn
voor het milieu. Zo'n stof is fos
faat: het bindt zich aan de bo
dem. Spoelt fosfaat in het water,
dan ontstaat er overmatige al-
gengroei. Het fosfaat dient ook
als voedsel voor planten en gras.
Hoewel Jan Uit den Boogaard
er zich niet écht druk over
maakt, bevreemdt het hem toch
wel. Hij zegt: "Het gebruik van
organische mest moet aan ban
den. En dat is misschien niet
eens zo'n slechte zaak. Maar wat
ik nu niet begrijp is, waarom er
nog wel volop met kunstmest
mag worden gestrooid? Met
kunstmest kan ik ook over-
bemesten en niemand belet me
dat. Alleen, kunstmest kost
geld".
Boekhouding
Het uitstrooien van mest (het
zogenaamde gieren) moet dus
aan banden. Op een hectare
grond mag de boer tweehon
derdvijftig kilo fosfaat gebrui
ken. Beslist niet meer. Duizend
kilo drijf- of vloeibare mest bevat
vijfendertig kilo fosfaat. De
grootte van de veestapel bepaalt
dus niet alleen de hoeveelheid
mest, maar ook het fosfaatgehal
te. Wat verlangt de politiek nu
van de boer? Hij moet een mest-
boekhouding gaan bijhouden.
Hoe groot de veestapel is, hoe
veel hij eet en hoeveel mest hij
produceert. Valt die berg aan het
eind van het jaar te hoog uit, dan
moet de boer betalen. Krijgt hij,
zeg maar, een boete.
Jan Uit den Boogaard noemt
het een frustrerende bedoening.
"Alles wordt van bovenaf opge-
door
Jan Westerlaken
Jan Uit den
Boogaard: „Waar
moetje dan met
dat spul blijven?"
(foto Wim Dijkman)
legd. Inspraak is er niet. De boe
ren lopen als het ware met hun
kop tegen een muur. Overal is te
veel van. Dat is het enige dat ze
steeds maar weer te horen krij
gen. Kun je begrijpen dat de boer
het eens beu is? Nergens een oor
vinden dat naar je luistert. Eens
ben je dat toch zat?"
Mest bewaren in het slootje
mag niet meer en een mestvaalt
zonder 'bodem' op het land
wordt ook verboden. Jan Uit den
Boogaard heeft er begrip voor.
Maar de boer uit Rijpwetering
heeft weinig goede woorden over
voor een andere beperking die
de politiek de veehouderij wil
opleggen. Die politiek wil ook
nog eens dat het uitrijden van de
mest wordt beperkt. "Nou",
vraagt hij zich af, "waar moet je
dan met dat spul blijven? Een
paar maanden kun je het wel op
slaan. Wat moet je beginnen als
alles vol zit en het weer het gie
ren onmogelijk maakt? Afvoeren
via de mesthandel? Tja, dat zou
nog kunnen".
Zorgen
En daarover maakt Jan Uit den
Boogaard zich zorgen. Zorgen
die zich inmiddels hebben geuit
in het inderhaast in het leven
roepen van een mestbank voor
het westen van Nederland. Over
de functie van die mestbank zegt
Uit den Boogaard: "Ik geloof
niet dat die bank zich ook daad
werkelijk met het verhandelen
van mest gaat bezighouden. We
moeten ervoor zorgen dat we er-
^ibij zitten als er over het pro
bleem wordt gepraat en niet van
af de kant hoeven toe te kijken.
Meepraten is erg belangrijk. Dan
heb je tenminste een stem. Wat
nu gebeurt - het vervoeren van
de mest van het ene naar het an
dere gebied - is geen oplossing.
Je verplaatst op die manier al
leen maar de problemen. Het
westen kent het mestoverschot
(nog) niet. Maar als het zo door
gaat, ja, dan komt het verschrik
kelijk snel deze kant op. Daar
moeten we voor waken".
Naar een oplossing van de
mestoverschotten wordt met
kracht gezocht. Zelf heeft Jan
Uit den Boogaard vorig jaar een
technische oplossing uitgepro
beerd: de mest vijftien centime
ter in de bodem injecteren. Maar
al snel kwam hij er achter, dat dit
voor grasland niet de oplossing
was. De wortels van het gras
worden afgesneden. Op bouw
land, denkt hij, zou de mest op
deze manier best kunnen wor
den aangebracht. "Je bent dan
ook direct van de stankoverlast
af', zegt de boer.
Haarlemmermeer en Flevo
land. Twee streken waar nogal
wat akkerbouw wordt gepleegd.
Mest - althans organische - wordt
er niet gestrooid. Wel kunstmest.
Ligt hier wellicht een kans?
Schade
Jan Uit den Boogaard is voor
zichtig. "Wanneer alle akkerbou
wers in het land organische mest
zouden gaan gebruiken zal het
probleem voor een groot deel uit
de wereld zijn. Bedenk echter
wel, dat de akkerbouwer de mest
alleen maar kan uitstrooien als
de oogst van het land is. Om al
lerlei redenen voelt hij er niets
voor. Hij houdt het liever bij
kunstmest. En waarom? Kunst
mest hoeft hij niet met zware wa
gens uit te strooien. Die wagens
beschadigen het land. Dat moet
dan weer hersteld worden. Kort
om, de baten wegen niet op te
gen de lasten".
De veehouderij wordt ver
plicht om wat aan de mestover
schotten te doen. Zouden de ak
kerbouwers ook kunnen worden
verplicht in plaats van kunst
mest organische mest te gebrui
ken?
Jan Uit den Boogaard haalt
een hand door zijn haar. Zegt
dan met nadruk: "Het zóu kun
nen. Je kunt iemand wel verbie
den iets te doen, maar opleggen
iets niet te doen, nee dat gaat
niet. Ik geloof niet, dat dit ooit
zal worden ingevoerd. Hoewel,
in de Wieringermeer gebeurt het
wel. In de praktijk zou het dus
kunnen. De andere kant is, dat
de mest maar in een vrij korte pe
riode kan worden uitgereden: in
het najaar en 's winters. Nee, het
is niet reëel om een oplossing in
deze richting te zoeken".
Maar gezocht wordt er wel.
Koortsachtig zelfs. Zo wordt er
bekeken of er minder fosfaat en
koper in het voedsel kan worden
verwerkt. En er zijn gedachten
om de mestoverschotten uit te
strooien boven de Sahara. Maar
het zijn nog gedachten. Meer
niet. De toekomst, zegt Uit den
Boogaard, biedt perspectieven.
Op korte termijn staan de boeren
voor een schier onmogelijke
taak.
Sluiting
Wie het vooral voor hun kiezen
zullen krijgen, voorspelt Uit de
Boogaard, zijn de intensieve be
drijven die voornamelijk in het
zuiden en oosten te vinden zijn.
"Ik denk dat zij wel eens voor ve
le tienduizenden guldens kun
nen worden aangeslagen. De
kleinere boeren kunnen die kos
ten niet of nauwelijks dragen.
Het zal ongetwijfeld tot sluitin
gen van bedrijven leiden. Dus
zoeken ze naar afzetgebieden. In
het westen is geen overschot dus
proberen ze de mest hier te slij
ten".
.Begrijpelijk dat de boeren in
de kuststreek - van Friesland tot
Zeeland - bepaald niet staan te
juichen over deze ontwikkeling.
Jan Uit den Boogaard: "De boe
ren in dit gebied zeggen dat hun
collega's zelf maar hun boontjes
moeten zien te doppen en de pro
blemen niet op hen moeten af
wentelen. Oorlog? Nou, zo ver is
het nog niet. Maar er worden
over en weer verwijten gemaakt.
Ik heb het al gezegd: we kennen
het mestprobleem hier niet.
Maar op deze manier wordt er
van de strook langs de kust ook
een probleemgebied gemaakt.
Dat is op dit moment levens
groot aan de gang. Ik haal maar
weer mijn mesthandelaar er bij.
Tot voor kort betaalde hij mij
nog wat. Nu is hij alleen nog
maar bereid de mest weg te ha
len. Meer ook niet. Binnenkort
zal ik hem daarvoor moeten beta
len. In een vrij korte tijd is hij
zestig procent van zijn klanten
aan het zuiden kwijtgeraakt. Om
dat de boeren uit die omgeving
de mest voor een luttel bedrag le
veren".
Waar Jan Uit den Boogaard
zich zorgen over maakt is de in
tensieve veehouderij. Hij zegt:
"Kijk eens naar Brabant (var
kens) of Gelderland (kippen). De
grond waarop de mest wordt ver
strooid heeft men aangewend
om mais op te kweken. Mais
blijkt niet gevoelig voor fosfaat
te zijn. De mest werd er als het
ware gedumpt. Laten we eerlijk
zijn: voor de bodem is dat na
tuurlijk slecht. Maar het werd
wel jaren gestimuleerd. En nu,
van de ene op de andere dag, zegt
men: afgelopen. Alternatieven?
Nee, die heeft de overheid niet
genoemd. Wij hebben die aange
dragen, maar ze zijn voor de
overheid niet bespreekbaar".
Terecht
Boze boeren. Is dat eigenlijk
wel terecht? "Laat ik het zo zeg
gen", reageert Uit den Boogaard.
"De boze geluiden komen uit het
noorden, oosten en zuiden. Ze
zijn te begrijpen. Het inperken
van de mestproduktie was voor
veel boeren de druppel die de
emmer deed overlopen. Kijk, dat
de overheid paal en perk wil stel
len is goed. Alleen, de manier
waarop het gebeurt kan niet. Iets
verbieden, oké, maar daar dan
wel een oplossing tegenover stel
len".
HILVERSUM - Aan het eind van
het gesprek schiet ze nog even uit
haar slof. „Wat ik wil bereiken is
dat de hetze tegen de NCO op
houdt. Die is nergens op geba
seerd. In de komende vier jaar ga
ik streven naar verbetering van het
imago". Anneke Krijnen (42) werd
twee weken geleden door minister
Eegje Schoo officieel benoemd tot
voorzitter van de Nationale Com
missie Voorlichting en Bewust
wording Ontwikkelingssamenwer
king (NCO).
door
Jaap Lodewijks
In de NCO zijn 32 organisaties
verenigd, die projecten bespreken
voor de Derde Wereld, voorlichting
geven in Nederland over het on
derwerp en groepen en instellin
gen begeleiden op het gebied van
de ontwikkelingsproblematiek. Er
zijn 25 mensen in dienst en het
jaarlijkse budget bedraagt 14 mil
joen gulden.
Krijnen volgt de PvdA'er Roet
hof op, die terugkeerde in de Twee
de Kamer. Het Binnenhof is Krij
nen evenmin onbekend. Zij was
kamerlid voor de WD in de perio
de 1977-1981. Daarna was ze vier
jaar lang lid van de Emancipatie-
raad. Als secretaris van het Huma-'
nistisch Verbond was ze afgevaar
digd naar de NCO. De laatste jaren
fungeerde ze als vice-voorzitter.
Heibel
Rondom de NCO is de afgelopen
tijd veel heibel geweest. Met name
haar eigen partij en minister Schoo
- ook WD - vielen over de werk
wijze van de commissie. De NCO
zou te links zijn, zich met actievoe
ren bezighouden en zich ook te
veel op zijpaden begeven door mi
lieuzaken en mensenrechten te
verbinden met ontwikkelingssa
menwerking. Schoo vond verder
dat de NCO te bureaucratisch was.
Samen met de WD heeft zij vorig
jaar het mes in de commissie gezet.
Anneke Krijnen is zeer gedeci
deerd in haar kijk op de conflicten.
„Toen de zaak losbrandde heb ik
een standpunt ingenomen. En dat
is dat de NCO een waardevolle bij
drage levert aan ontwikkelingssa
menwerking. Daar verschil ik dus
van mening met mijn partij en de
minister. De NCO is de ontmoe
tingsplaats bij uitstek waar alle
maatschappelijke groeperingen
gedachten uitwisselen over de Der
de Wereld". Wat zij Schoo vooral
heeft kwalijk genomen is dat 'ze
geen eigen mening had'. „Er was
telkens politiek overleg met de
WD. Schoo deed geen stap zonder
fractie-overleg. Dat is betreurens
waardig, want daardoor was er
steeds een partij in het geding die
niet aan tafel zat".
Volgens haar heersen er nog
steeds grote misverstanden over
het werk van de commissie. Zij
noemt haar organisatie tijdens het
gesprek meermalen een ontmoe
tingsplaats. „Waar komt het in Ne
derland voor dat werknemers,
werkgevers, kerken en particuliere
organisaties in gelijkwaardigheid
om de tafel zitten en eensgezind
naar buiten treden? Tijdens de
hoorzitting in de Kamer over het
NCO-conflict sprak de werkne
mersvertegenwoordiger ook na
mens de werkgevers. Dat is toch
uniek".
Bevlogenheid
Dat de NCO voor de WD een
links stempel draagt komt volgens
Krijnen doordat kerken en socia
listen ontwikkelingssamenwer
king met een 'grote mate van be
vlogenheid' benaderen. "Liberalen
hebben dat niet zo. Maar ze zouden
moeten accepteren dat niet ieder
een werkt zoals zij. Dat is toch een
liberaal uitgangspunt, nietwaar?
Verder is de VVD nogal gevallen
over de term bewustwording, alsof
linkse mensen daar patent op heb
ben. Liberale bewustwording be
staat toch ook?"
Anneke Krijnen zegt dat de af
loop van het meest recente kamer
debat voor de NCO niet goed is.
„We hebben niets gewonnen, nee.
Maar ik vind onze doelstelling zo
belangrijk dat we onder slechte
omstandigheden ook maar aan het
werk moeten". Slecht vindt ze
vooral dat projecten waarbij een
relatie wordt gelegd tussen ont
wikkelingssamenwerking en ande
re wereldproblemen (zoals milieu
en bewapening) zijn beknot. Ook
de eigen-bijdrageregeling voor
groepen krijgt geen goed woord.
„Vrijwilligersorganisaties worden
de dupe, die hebben geen geld".
Het feit dat minister Schoo heeft
toegezegd dat bij conflicten tussen
haar en de NCO de Kamer een be
middelende rol krijgt, noemt ze
een zwaktebod. „Dit versterkt de
positie van de minister niet".
Anneke Krijnen zal vier jaar
voorzitter blijven. Een nieuwe pe
riode zit er niet in. Zij vindt acht
jaar in het NCO-bestuur genoeg.
„Anders roest je vast".
De Stichting Bestrijding Anti
semitisme .(Stiba) heeft de
strafklacht tegen het Zwolse
evangelistenpaar Goeree inge
trokken. Met als reden dat de
'publicitaire ontwikkelingen
rond dit geval' de rechtsgang
niet meer dienen. Stiba diende
de klacht op 8 juli vorig jaar in,
maar het Openbaar Ministerie in
Zwolle heeft nog steeds geen zit
ting belegd. Volgens Stiba heeft
het Openbaar Ministerie te wei
nig rekening gehouden met 'het
luidruchtige klimaat door die
overstelpende hoeveelheid pu-
blikaties en discussies over de
Goeree's'.
Directeur Richard Stein merkt
in zijn toelichting bij de intrek
king van de strafklacht op, dat
het echtpaar nu al 'brede maat
schappelijke veroordeling' on
dervindt, "zodat de landelijke
anti-discriminatienorm al ruim
schoots is bevestigd". Stiba had
verwacht, dat de strafzitting eind
oktober vorig jaar zou worden
gehouden. Vorige maand liet het
Openbaar Ministerie weten, nog
niet alle verklaringen van getui-
gen-deskundige binnen te heb
ben.
De Goeree's gingen inmiddels
door met hun lectuur, "die min
stens zo erg is als wat heeft ge
leid tot het verzoek om strafver
volging". En dat terwijl in een
door anderen aangespannen kort
geding een verspreidingsverbod
was opgelegd. Het Openbaar Mi
nisterie heeft daartegen geen ac
tie ondernomen. Ook de aan-
spanners van het kort geding,
waaronder het Centrum voor In
formatie en Documentatie Israël,
reageerden, volgens Stiba, niet
afdoende. Het vonnis in kort ge
ding zette een dwangsom van
f 10.000 op elke verdere overtre
ding. De aanspanners hebben
dat geld nooit opgeëist.
De intrekking van de
strafklacht heeft geen praktische
gevolgen voor het onderzoek.
Dat verklaarde de officier van
justitie mr. S. van Gend desge
vraagd. In april vorig jaar kwa
men er al klachten uit Harder
wijk over het evangelisatieblad
van de Goeree's. De strafklacht
van Stiba was van juli 1985. "Ei
genlijk mosterd na de maaltijd",
zei mr. Van Gend. "Klachten uit
de burgerij zijn ook veel indruk
wekkender dan van een stichting
die niets anders doet dan anti-
joodse uitlatingen signaleren".
Van de twee gevraagde rappor
ten van getuigen-deskundige is
er nog altijd één niet binnen. Als
alle stukken er zijn, kunnen de
Goeree's ook nog een eigen des
kundige benoemen. Na bestude
ring van alle stukken wordt pas
besloten of tot strafvervolging
wordt overgegaan.
Sociale zekerheid. Vandaag
heeft een delegatie van Amster
damse kerken staatssecretaris L.
de Graaf van Sociale Zaken en
Werkgelegenheid een petitie
overhandigd tegen herziening
van het stelsel van sociale zeker
heid. Volgens de 400 onderteke
naars dreigt de kloof tussen
werkenden en mensen die geen
werk hebben door de voorgeno
men herziening 'definitief te
worden. Het bezuinigingsmotief
laat men te zwaar wegen.
De petitie is ondertekend door
pastores, ouderlingen, diakenen,
leden van pastorale teams en pa
rochieraden, personen uit
christelijk-maatschappelijke or
ganisaties en anderen die zich
met de kerk verbonden weten.
Zij menen als christenen niet te
kunnen zwijgen, "nu bij ontwik
kelingen in de sociale zekerheid
bepaalde grenzen worden over
schreden".
De Raad van Kerken in Ne
derland is akkoord gegaan met
het voorstel van het Humanis
tisch Verbond om een gezamen
lijke commissie te vormen voor
bezinning op de levensbeschou
welijke en godsdienstige veel
vormigheid in de tegenwoordige
samenleving.
- Een drie man sterke delega
tie van de sectie 'Dienst' van de
Raad van Kerken zal van 1 tot 18
april Marokko bezoeken. Ze gaat
daar onderzoeken, of het moge
lijk is een centrum op te zetten
voor Marokkanen die naar hun
land zijn teruggekeerd en in pro
blemen zijn geraakt.
De sectie 'Dienst' gaf al in 1984
een brochure uit over 'retourmi
gratie'. Een van de aanbevelin
gen daarin was de oprichting van
centra waar teruggekeerden met
raad en daad worden geholpen
bij de oplossing van problemen.
Niet afremmen
In Rome. Hervormden, gere
formeerden en luthersen in Ne
derland zijn niet van plan een
eind te maken aan de gemeen
schappelijke vieringen van
avondmaal en eucharistie. Dat
heeft de protestantse delegatie in
Rome de Vaticaanse afgevaar
digden gisteren duidelijk ge
zegd. De protestanten uit Neder
land zijn deze week gast van het
Vaticaan om te praten over za
ken van gemeenschappelijk be
lang, als vervolg op de oecumeni
sche ontmoeting met de paus vo
rig jaar in Utrecht.
"Naar onze mening zal nie
mand deze ontwikkelingen on
gedaan kunnen maken", zei dr.
C. P. van Andel, hervormd lid
van de delegatie. "Als reformato
rische kerken durven en willen
wij deze beweging niet afrem
men. Een absoluut nee van
rooms-katholieke kant tegen
ontlast deze kerk niet van haar
verantwoordelijkheid hiervoor".
Hoewel er naar rooms-katho
lieke visie geen sprake kan zijn
van 'eucharistische gastvrijheid'
(intercommunie), bespeurde dr.
H. Kouwenhoven, voorzitter van
de gereformeerde synode, bij de
Vaticaanse delegatie toch een
verlangen om dit probleem te re
gelen.
De protestanten pleitten sterk
voor intercommunie vooral ten
dienste van gemengd gehuwden.
Zij zien dit als een 'eerste stap'.
Uit hun gespreksnota hierover:
"Alleen een gastvrije en pasto
raal bewogen kerk kan de men
sen houvast bieden. Niet langer
kunnen oude antwoorden op
nieuwe vragen worden gege
ven".
Na afloop van dit gesprek be
zochten de Nederlanders de grot
ten van Priscilla, .waar de oudste
afbeelding van de Madonna met
het Kind wordt bewaard. In een
gebedsdienst preekte mevrouw
dominee L. W. van Reyendam-
Beek uit Beverwijk over de zal
ving van Jezus in Bethanië door
een vrouw.
Gereformeerde Kerken: be
roepen te Delft-Abtswoude G. C.
van de Kamp Wassenaar-Zuid.
Gereformeerde Kerken Vrij
gemaakt: beroepen te IJsselmui-
den-Grafhorst kandidaat K. de
Vries Kampen.
Christelijke Gereformeerde
Kerken: beroepen te Vlaardin-
gen kandidaat J. H. van Dijk
Nunspeet.
Gereformeerde Gemeenten:
beroepen te Kapelle-Biezelinge
A. Bac Bodegraven.
Ds. P. Lok te Hardenberg is
maandag veertig jaar predikant.
Hij diende de vrijgemaakt-gere-
formeerde kerken in Zaamslag,
Stadskanaal, Bussum, IJmui-
den, Berkel, Zuidhorn en Kam
pen. Vijf keer was hij lid van de
generale synode, waarvan twee
maal voorzitter. In 1982 ging hij
met pensioen.
Krijnen: ontmoetingsplaats.
(foto ANP)
