Dammen
Bridge
a
JAZZ
Pianiste doet
niet moeilijk
Schitterende
improvisaties
Klassiek in
jazzy jasje
Cadans van een
stencilmachine
Soul krijgt
de overhand
Groningers
maken jazz
u
w
4
w
2?
Mi
ZATERDAG 15 MAART 1986
PAGINA 29
bijdragen:1 Willem S Winsemius
Wim Wirtz
Joanne Brackeen trio
'Havin fun' (Concord CJ 280/ Bo
ni distributie)
De muzikale rol van de vrouw in
de jazz is van oudsher beperkt
gebleven tot de zang. De enige
instrumentele uitzondering is de
piano, hoewel voor de andere in
strumenten wel een paar namen
te noemen zijn. Vooral in Neder
land is het klimaat erg gunstig.
Pianiste Brackeen (1938) kreeg
12 jaar geleden bekendheid door
haar eigen muziek met Stan
Getz. Daarna maakte ze triopla
ten met haar eigen muziek met
bassist Eddie Gomez en drum
mer Jack DeJohnette. De meest
al snelle nummers op deze plaat
bevatten energiek spel met wei
nig bezinning en elkaar opvol
gende technische hoogstandjes
binnen het melodische kader
van de moderne jazz. Het trio be
staat naast bassist Cecil McBee,
die zijn overdreven zingende bas
heeft thuisgelaten, uit slagwer
ker Al Foster, bekend van Sonny
Rollins en Mctyner. Na een dui
delijk neerzetten van het thema,
vaak voorafgegaan door een kor
te solo, komt een staalkaart van
stijlen te voorschijn met helaas
weinig eigen directe herkenbaar
heid zoals grote voorgangers als
Bill Evans of Tyner die hadden.
De plaat wordt volgespeeld met
overbekende standards als Emi
ly, Just one of those things, I've
got the world on a string of Man-
ha de Carnaval. Ze wilde volgens
haar eigen zeggen bewijzen, dat
ze ook kan spelen zonder moei
lijk te doen. Het resultaat is wat
duf en luchtig en mist spanning.
Het wordt nu pittige achter
grondmuziek voor de romanti
sche uurtjes. WSW
Keith Jarrett
Standards Live. (ECM 1317).
Pianist Keith Jarrett verzorgde
in juli 1985 samen met bassist
Gap' Peacock en drummer Jack
Dejohnette een optreden voor
een enthousiast publiek in het
Palais de Congrès te Parijs. Op
de LP Standards Live is een deel
van dat concert vastgelegd, maar
het had evengoed een dubbelal-
bum mogen zijn.
Keith Jarrett treedt buiten
zichzelf; hij stort zich in schitte
rende improvisaties, die niet zo
zeer uitblinken door technische
vaardigheid dan wel door een
perfecte timing en accentuering.
Het lijkt de muziek van Bill
Evans en Horace Silver in een
notedop.
Op de plaat staan zes stukken -
'Standards' - waaronder Stella
By Starlight (met een heel mooie
inleiding van Jarrett), Falling In
Love With Love, Too Young To
Go Steady en The Way You Look
Tonight. Keith Jarrett vertolkt
deze stukken met een uitzonder
lijke overgave: hij begeleidt zijn
spel, naar het voorbeeld van Er-
rol Garner en Oscar Peterson,
met een voortdurend geblaat en
geknor van een bijna orgastisch
gehalte. Dat geeft zijn muziek
een heel aparte klankkleur en
dynamiek.
Opmerkelijk is ook de rol van
drummer Jack Dejohnette, die in
diverse stukken de voorkeur
lijkt te geven aan een solopartij
boven de gangbare ritmische on
dersteuning. Hij vormt aldus een
gelijkwaardige partner van de
pianist in wonderschone duet
ten.
WW
Eddie Daniels/
London Ph. Orch.
Breakthrough. (GRP 91024).
Klassieke werken worden in een
schamele poging tot originaliteit
soms gruwelijk verkracht door
een populistische vertolking.
Denk bijvoorbeeld aan de Kleine
Nachtmusik van Mozart in een
swingende uitvoering van groot
orkest plus elektronische ritme
sectie, en de afschuw trekt als
een bijtend zuur door je ziel.
Maar er zijn, zoals altijd, uit
zonderingen. 'Breakthrough' van
klarinettist Eddie Daniels en het
London Philharmonic Orchestra
o.l.v. Ettore Stratta is er zo een.
Het is een plaat met overwegend
Gershwin-achtige stukken,
waarin de grenzen tussen klas
siek en jazz volstrekt vervagen.
De aard van de composities
brengt dat ook met zich mee, of
schoon de 'link' met de klassieke
muziek waarschijnlijk nooit zo
sterk was geweest als een echte
jazz-klarinettist met een sner
pende Westcoast-toon de solo
partij voor zijn rekening zou heb
ben genomen. Daniels is waar
neembaar opgevoed in klassieke
kring: hij heeft een zeer zorgvul
dige - bewonderenswaardige -
techniek en een prachtige toon,
die nauwelijks verandert in zijn
jazzy improvisaties.
De helft van de stukken is van
de hand van Jorge Calandrelli,
die als vleesgeworden reïncarna
tie van George Gershwin geen
gek figuur zou slaan. Minder ge
slaagd zijn de 'echte' klassieken,
zoals Solfeggietto/Metamorpho-
sis en het niet minder bekende
Siciliano, die in de vertolking
van solist en groot orkest akelige
associaties oproepen met het bo
terzachte duo Thijs van Leer en
Rogier van Otterloo. Maar het
kost weinig moeite deze twee
stukken over te slaan en van het
overige volop te genieten.
WW
Ralph Towner
Gary Burton
Slide Show. (ECM 1306).
Ralph Towner (gitaar) en Gary
Burton (vibrafoon) vormen een
wonderlijk duo dat de indruk
wekt voortdurend op zoek te zijn
naar iets dat erbij hoort maar he
laas ontbreekt. De (klassieke en
twaalfsnarige) gitaar en vibra
foon lijken op deze LP een ge
heel eigen rol te vervullen, waar
bij het vooral de bedoeling lijkt
te zijn zelfs de schijn van samen
werking te vermijden. Maar
(ook) dat is slechts schijn. Tow
ner en Burton spelen lange to-
nenreeksen, die uiterst subtiel in
elkaar steken en zo toch één ge
heel vormen, los van enige tradi
tionele conceptie.
Toch kan deze LP, ondanks
het enigszins experimentele ka
rakter, niet echt boeien. Door de
aanhoudende cadans van dicht
begroeide notenbalken, krijgt
deze, wel wat huiselijk klinken
de jazzmuziek iets vlaks, alsof er
voortdurend een stencilmachine
staat te draaien. En stencilmachi
nes heb oen nu eenmaal de nei
ging van één velletje tekst steeds
dezelfde afdruk te maken.
Uitzondering op deze grijze re
gel is de combinatie van gitaar en
marimba (een soort houten xylo
foon), waarbij de jazz-toonzetting
Eddie Daniels.
min of meer lijkt over te gaan in
een vrolijk Zuidamerikaans
klankbeeld, met soms grappige
intervallen en ritjes. Maar helaas
zijn uitzonderingen niet genoeg.
WW
James Blood Ulmer
en George Adams
'Got Something good for you'
(Moers Music MM02046)
James Blood Ulmer markeerde
al vanaf 1972 het nieuwe gitaar
geluid in de jazz van Ornette Co
leman met persoonlijk verwerk
te invloeden van Jimmy Hen-
drix. Na een radicale periode van
heavy muziek en lange nummers
klinkt het nu veel vriendelijker
en geschikt voor een groot pu
bliek. Het soul-element krijgt
steeds meer de overhand in de
zeven nummers op deze plaat.
Twee ervan worden zelfs gezon
gen door Ulmer en Adams. Saxo
fonist Adams kreeg bekendheid
bij de laatste groep van Charles
Mingus, na een gedegen rhythm
blues achtergrond.
Vorig jaar was hun groep Pha
lanx op de Groningse jazzmara-
thon te horen met een minder
uitgekristalliseerd geluid dan op
deze plaat. Deze is opgenomen in
september 1985 en de stukken
zijn op maat gesneden. Ulmer en
Adams vullen elkaar mooi aan.
Basgitarist Amin Ali en drum
mer Calvin Weston treden met
een op pop en soul georiënteerd
ritme wel op de voorgrond maar
krijgen geen eigen rol toebe
deeld. Upside Down is zoals de
meeste stukken zeer dansbaar en
dat is een kwaliteit die veel mo
derne jazz niet heeft. Funky
Lover is wat langzamer en Past
Time brengt de melodie terug uit
de Coleman-tijd.
WSW
Noodband
'Shopping Around' (Swingmas-
ter NM001, Distribrutie IMS)
Na Amsterdam en Tilburg blaast
ook Groningen haar jazzpartijtje
mee, dat uit workshops naast de
bestaande muziekpraktijken is
ontwikkeld. De oudste formatie
is de nu vernieuwde Noodband
van de inspirator en tenorsaxofo
nist Allan Laurilard. Deze twee
de plaat is tezamen met de plaat
selijke jazzspeciaalzaak geprodu
ceerd. De groep bestaat nog
steeds uit twee saxen, maar de
tweede drummer en de bassist
zijn vervangen door de nog jonge
tubaspeler Douwe Kamminga en
ster-trombonist Herman Koster.
Altist Gerard Vermeerssen en
basgitarist Gerard Ammerlaan,
over van de oude Noodband, lei
den nu eigen groepen.
Greep men vroeger terug naar
new wave van de Prime Time
groep van Ornette Coleman en
de unieke zang van Greetje Bij-
ma, tegenwoordig heeft de groep
een sterk eigen geluid met in
vloeden uit Afrika die worden
gecombineerd met New Orleans
klapken, zoals trompettist Lester
Bowie die ook toepast. Hoewel
de solobijdragen niet slecht zijn,
gaat het toch om het zeer geva
rieerde groepsgeluid. De soli
worden voorzien van korte con
trasterende ritmische accenten
van de overige blazers. Dit maakt
de muziek wat onrustig. Het rit
me is over het algemeen afgeme
ten, maar de blazers stoten vrolij
ke klanken uit als ware het eens
tel kwetterende vogels.
WSW
Horizontaal
1. Een stier die Leo 't bos in
stuurt, al is hij nog zo bij, 5. Win
terkoninkje, 8. Neem het er maar
van, 9. Een vreemdeling achter
de kerk mag, als 't goed is, niet
drinken, 11. Weefsel waar je
planten mee beetpakt?, 12. Heb
ben een vluchtige inhoud, 14. De
man is kort in de hoofdstad, 15.
De eerste Engelse oorlog eindig
de bij mij in de zaak, ik kom er
niet uit, 19. De foto van de zee lag
op het dak, 22. Twee violen en
een fluit, 24. Wie daarop zit kan
hoog vallen, 26. Van de ene hand
in de andere is niet gezond, 28.
Een oproep tot reclame is
vruchtbaar, 29. Vlakbij een ander
staan, 30. Emotie opwekken
wanneer je hem aanraakt als hij
gevoelig is, 31. Veren om een
heel eind wensen.
Vertikaal
1. Waren onderdanig onder de
gewelven, 2. Is beroerd van een
plas van een schaap, 3. Alleen S
is bij de onderdanen, 4. Dat is on
eerlijk, anders komt Ton met de
begrafenis, 5. Rijdende vreetzak
ken!, 6. Zijn er bollen dan verlie
zen we haar, 7. Slecht is ver
draaid dierlijk, 10. Gekalmeerd
voor er weer een fabrikant komt,
2
3
5
6
7
m
t
H
5
9
0
II
2
•V
'5
16
'9
1
'20
2!
22
ft
'f
22
n
19
25
2b
tf
l
f||
7è
f§
29
30
1
13. Dat is het wat er over is, 14.
Hebben we voor de atoombom,
16. Een meisje dat verdraaid veel
op een jongen lijkt, 17. Behoefte
aan atoomenergie, dat is het
waar het om draait, 18. Niet zo
dicht bij dat bed, het is voor ie
dereen, 20. Eerste klas plaats in
Groningen, 21. Leert de inge
nieur daarop varen?, 23. De her
sens in uw zak, 25. Springt een
man uit een geopend raam met
muziek?..., 27dan komen de
ze er in voor en trouwens ook in
22, 28. Met plezier ben je in de
sluis.
De prijs van 25, werd toege
kend aan H. Vos, Bachstraat 20,
2324 GL Leiden.
De prijs wordt de winnaar toe
gezonden.
Oplossingen met vermelding
van 'Puzzel' voor donderdag op
briefkaart of in enveloppe zen
den aan Redactie Leidsch Dag
blad, Postbus 54, 2300 AB Lei
den.
Na enkele maanden van grote
schaakevenementen is het nu
weer wat rustiger. Een goede ge
legenheid om een toernooi te be
handelen waar ik in de achterlig
gende roerige tijden niet aan toe
gekomen ben. Naast het Hoogo
ventoernooi kent ook het toer
nooi te Hastings, dat rond de
jaarwisseling wordt gespeeld,
een lange traditie. Daniel Note-
boom bijvoorbeeld heeft al aan
dit toernooi deelgenomen. Dit
jaar werd de IJslander Petursson
de verrassende winnaar, voor on
der andere de Russen Balasjov
Michaltsjischin. In onder
staande partij verslaat hij mid
dels een merkwaardig kwaliteits
offer de tegenvallende Plaskett.
Wit: Petursson; zwart: Plas
kett. l.Pf3 b6 2.c4 Pf6 3.d4 e6 4.g3
La6 5.b3 d5 (De scherpste voort
zetting, waarvan Plaskett een
groot kenner is. Helmers-Plas-
kett ging hier verder met 6.Lg2
dc4: 7.Pe5 lb4+ 8.Ld2 Dd4: 9.L-
b4: Dal: 10.Lc3 Da2: ll.La8: cb3:
12.Pd2 Pd5 13.Ld5: ed5: 14.Pb3:
0-0 15.Pel met wederzijdse kan
sen. Petursson moet van dit wil
de gedoe niets hebben en kiest
een voortzetting die zwart gelijk
Momenteel bereid ik me voor
op het Nederlands kampioen
schap, dat van 25 maart tot en
met 5 april (alle ronden beginnen
om 11 uur behalve op zondag 30
maart, dan wordt er niet ge
speeld) in Utrecht wordt gehou
den. Zo af en toe vraagt men mij
weieens hoe men met dammen
kan trainen en hoe men zich
voorbereid. Velen kunnen nau
welijks begrijpen dat je ook al
leen kun dammen. En dat is m.i.
de beste methode om met dam
men wat te bereiken. Wat ik m.n.
train is het zich voorbereiden op
spelsituaties. Duidelijk is dat
men bepaalde openingsvarian
ten kan bestuderen, zodat men
wanneer deze op het bord komt
minder tijd hoeft te gebruiken
als de tegenstander. En wellicht
makkelijker tot voordeel komen
kan. De tegenstander moet nl. de
stelling ter plekke bestuderen
terwijl jij dat al thuis hebt ge
daan. En thuis staat er gaan klok
die maant dat men zetten moet.
Men kan echter ook bepaalde
stellingen gaan analyseren, zoals
een Roozenburg-opstelling of
korte-vleugel-opsluiting. Welis
waar zal dezelfde stelling hoogst
waarschijnlijk nooit op het bord
komen, maar wanneer men een
spel geeft). 6.cd5: ed5: 7.Lg2
Lb4+ 8.Ld2 Ld6!? (Zoekt de
strijd, maar veiliger is Ld2:+)
9.0-0 0-0 10.Pc3 Te8 11.Tel Lb7
12.Dc2 Pa6 13.Tadl (Teneinde c5
te bemoeilijken) Pe4 14.Pe5 Pb4
15.Db2 c5 16.Pe4: de4: 17.Lb4:
cb4: 18.Pc4 Lc7
Het Hoechst-toernooi is toch wel
wat verrassend gewonnen door
het Haagse Studiecentrum met
Hans Kreyns-Hans v.d. Haar-En-
ri Leufkens en Berry Westra.
Voorafgaand aan het toernooi
werd de tradionele wedstrijd ge
speeld tussen parlementariërs en
parlementaire pers, inmiddels
uitgebreid tot 3 teams van beide
kanten. Eén van de spellen die ik
daar zag spelen lag als volgt:
V 8 5 2
O -
0.98 642
B 10 9 4
H 7 4 3 N A B 10 6
<?VB 10 6 3 2 W n 975
O- O H B 10 3
+653 Z 8
9
<2 AH84
O A V 7 5
AHV2
Oost, niemand. Oost paste,
zuid 1 Ru en rondgepast. Zuid
was daar niet blij mee, maar dat
veranderde toen de slechte troef-
verdeling bleek. Met open kaart
is 5 Ru nog wel te maken, maar
in de praktijk gaan haast vanzelf
sprekend twee ruitenslagen en
VOOR HET tweede achtereen
volgende jaar tonen de zegels
van de culturele serie, die Lu
xemburg bijna jaarlijks op de
markt brengt, medailles uit het
Muntenkabinet van het Luxem
burgse Staatsmuseum. De éultu-
rele serie verscheen op 3 maart,
samen met drie herdenkingsze
gels en een aanvulling van de
permanente serie met daarop het
portret van groothertog Jan.
De culturele serie opent met
een zegel van 10 frank met daar
op een medaille uit 1675 die de
beeldenaar van de graaf van
Montery toont, die van 1670 tot
1675 gouverneur-generaal van de
Spaanse Nederlanden was. Een
12 fr.-zegel laat een medaille zien
met de beeldenaar van de Franse
koning Lod'ewijk XIV (1638-
1715). Peter van Weyms (1610-
1650), president van de Provin
ciale Raad van Luxemburg
(1639-1648), komt voor op een
medaille op een 18 fr.-zegel en tot
slot op een 20 fr.-zegel de beelde
naar van de hertog van Marlbo
rough (1670-1722), opperbevel
hebber van het Engels-Holland
se leger.
korte-vleugel-opsluiting speelt,
weet men beter waar de kansen
liggen en waar niet.
Een andere trainingsvorm is
eenvoudig combinaties oplossen
met als doel het verbeteren van
het voorstellingsvermogen. Het
gevolg is echter ook dat men in
de partij bepaalde combinaties al
19-
.d5!? (Deze zet houdt een kwali
teitsoffer in waarvoor wit enig
stellingsoverwicht krijgt) b5 20-
.Pe3 Le5 21.Dbl Lc3 22.Le4: Lel:
23.Tel: h6 (g6 zou de zwarte vel
den verzwakken maar is mis
schien toch beter omdat f5 dan
niet in witte handen is) 24.Lf3
Df6 25.Tdl Ted8 26.h4 Tac8 27.h5
a5 28.Kg2 De5 29,Pg4 Dc3 30.Df5
Te8 31.Le4 Tcd8 32.Td3 (Om het
matnet te sluiten) Db2 33.Dh7+
Kf8 34.Te3 Dd4! 35.Kh3 (Dh8+
Ke7 36.Lf3+ De3:!) Td6 36.Lf3
Te3: 37.Pe3: g6 (Het enige tegen
Pf5) 38.Dh6:+ Dg7 39.Df4 Df6
40.hg6: Df4: 41.gf4: Tg6: 42.F5
Td6?
(Natuurlijk moet zwart Tgl
proberen) 43.Kg3 a4 44.Kf4 Ta6
45.Pc2 Ta8 46.Ke5 Tc8 47.Le4 f6+
48.Kd6 Tc3 49.Pd4 Tel 50.Pc2!
Tbl 51.Kc7 Ld5: 52.Ld5: Tb2
53.Pb4: Te2: 54.f3 Te5 55.Le4
ab3: 56.ab3: Ke8 57.Pd5 en zwart
gaf op. Hij verliest pion b5. De
sleutelzet van het schaakpro
bleem ter gelegenheid van het
Noteboomtoernooi is l.PcG. De
prijs van 50,- is gewonnen door
Maria de Groot, Morsweg 312 te
Leiden.
door
Hans Vermin
ver van te voren aan kan zien ko
men.
Bij de toptraining, welke ge
leid wordt door Harm Wiersma,
wordt m.n. getraind in het ver
groten van kennis in verschillen--
de type standen. Om u een kleine
indruk te geven daarvan, de vol-t
gende analyse van Harm Wiers-;
ma. De stand in het diagram.
Wit speelde hier erg passief 49-*
43x41 en kreeg problemen. Mo-'
gelijk is 32-27x31 de meest gede-;
gen voortzetting om de zwart,
strategie te bestrijden. Het gaat
mij in deze stand m.n. om de
ideeën voor zwart om voordelig
spel te houden. Zo kan na 49-43,1
26x37,42x31,16-21,48-42 (na 31-
26 11-16 kan zwart goed omsin--
gelen), 21-26 en na 31-27, 18—23.
De clou is om wits speelvrijheid'
aan beide vleugels te beteugelen.
Zo kan 33-29x29 niet wegens 12-
18 en is wit vrijwel genoodzaakt'
in te gaan op 40-34,3-9 33-29 35-
40 etc. (na 12-18 kan 29-24). Even
zo onduidelijk is (na 21-26) niet
31-27 maar 42-37. Zwart kan dan
opnieuw 18-23, 33-29x29 13-18
28-23 (28-22 is veiliger) 19-28 32-
x23, 18-22, 39-34 12-18x17 en zo
wel wit als zwart staan een beetje
scheef. Het voordeel is echter
aan de zwarte zijde".
door
Ton Schipperheyn
een schoppenslag verloren. Vrij
wel iedereen had 5 Ru geboden,
dus 1 Ru 3 bleek goed voor een
nuttige plusscore.
Mevrouw Lucassen van de
WD bracht het volgende spel
tot een verrassend goed einde:
A V 4 3 2
A 8
O B 10 9 2
10 5
g 9 7 N B 10 6
S ?c o wn (?B1043
O 6 5 3 O A 4
H32 2 «f A V B 4
85
C 752
O H V 8 7
9 8 7 6
Noord, allen. Oost opende 1 KI,
west 1 Ha, oost 3 Ha, waarop
west 4 Ha bood. Noord startte
met KI 10, voor oosts ^as. Harten
na was voor het aas en opnieuw
klaveren voor de heer. Nu volg
den twee ronden troef en nog
twee ronden klaveren, hetgeen
leidde tot:
A V 4
-
B 10 9
-
H 9 7
V
O 65
-
N B 10 6
wo B
vv„u O A 4
Z -
8 5
-
OH V 8 7
-
De leider speelde Ru A en rui
ten na en dat bracht noord aan
slag. De situatie is niet leuk,
maar er is nog steeds geen reden
tot paniek.
Noord kan ruiten spelen in de
dubbele renonce of een kleine
schoppen. Noord evenwel speel
de Sch A en schoppen na en dat
bracht een onverwachte 10 sla
gen op de lijst.
De parlementariërs wonnen,
voor de derde maal in successie,
en toonden zich daarmee over
tuigend te sterksten.
De drie herdenkingszegels, al
le in de waarde van 12 frank, vra
gen achtereenvolgens aandacht
voor het 100-jarig bestaan van
het staatsbad Mondorf; het 100-
jarig bestaan van de Luxemburg
se bijenhoudersbond en 50 jaar
Luxemburgse Tafeltennisbond.
Tot slot werd op 3 maart de se
rie permanente zegels met het
portret van groothertog Jan aan
gevuld met een 18 fr.-zegel
(groenbruin).
OOSTENRIJK - De Oosten
rijkse posterijen hebben op 29 ja
nuari de invoering van het digita
le telefoonsysteem onderstreept
met de uitgifte van een 5 schil
ling-zegel (oplage van 3,5 mil
joen).
De 250e geboortedag van de
componist van orgelmuziek Jo-
hann Georg Albrechtsberger
(1736-1809) is op 31 januari her
dacht met een 3,50 s.-portretze-
gel (oplage 3,5 miljoen). De ach
tergrond wordt gevormd door
een orgel.
De ruim 9.000 inwoners tellen
de Stadt Korneuburg, gelegen
aan een van de zij-armen van de
Donau, bestaat 850 jaar. Dit feit
werd op 7 februari gememo
reerd: 5 schilling (oplage 3,5 mil
joen).
Op 28 februari hebben niet al
leen de Oostenrijk-verzamelaars,
maar ook de filatelisten die "Eu
ropa" in hun portefeuille hebben
weer een zegel aan hun collectie
kunnen toevoegen. Op die dag
kwam Oostenrijk met een 6 s.-zc
gel (oplage 3,5 miljoen) ter gele
genheid van het 30-jarig lidmaa'
schap (6 april 1956) van Oosten
rijk van de Raad van Europa.
Evenals de Duitse Bondsrepu
bliek (13 februari) herdenkt ook
Oostenrijk (28 februari) de grafi
cus, dichter en expressionistisch
schilder Oskar Kokoschka (1886-
1980). De zegel, in de waarde van
4 schilling (oplage 3,5 miljoen),
toont een zelfportret van Ko
kaschka (1966).
