Politiek? Daar ben jij toch voor?'
De lusies en zeepbellen
van plaatselijke democratie
'Je kunt met een
tafelbiljart ook
heel leuk spelen'
'En ik dacht: nou,
dan begin ik maar
heel principieel'
De CD A-aanhangers in de Hobaho-hallen in Lisse luisteren ademloos naar een makkelijk pratende Lubbers. (Foto Loek zuyderduin)
door Sjaak Smakman
dit meemaak, zou ik misschien schrik
ken. Maar ik heb dit al zo Vaak zien ge
beuren.
En welke ervaringen hebben de heren
en dames raadsleden met de belangstel
ling van de man-in-de-straat. Jan van der
Voet (PvdA/PPR): "Je wordt als raadslid
toch niet vaak spontaan opgebeld. Ik zit
nu 4 jaar in de raad en toen ik er pas in
kwam dacht ik: nou, ik zal wel vaak wor
den gebeld door mensen die wat willen,
wat te klagen hebben of wat dan ook.
Maar dat is me erg mee- of tegengeval
len, net hoe je het wilt noemen. Ik ben
maar een paar keer ergens echt inge
sprongen. Aan de andere kant: mensen
hebben over heel veel zaken in het dorp
wel een mening, want ze zijn natuurlijk
toch erg verwant met alles wat daar ge
beurt. Ik hoor vaak: hé Jan van der Voet,
heb jij dit of dat gezegd. Dan blijkt dat
mensen toch wel volgen wat er gebeurt".
Theo Meijer (CDA): "Als je wacht tot
je gebeld wordt, kun je lang wachten. Je
zult je zelf op de hoogte moeten stellen
van dingen, de gelegenheden te baat ne
men en zorgen dat je aanspreekbaar
bent. En het is natuurlijk ook zo: als het
goed gaat hoor je ze niet, het is vooral
kritiek die je te horen krijgt".
Frans Prins (PvdA/PPR): "Het is ook
een kwestie van naamsbekendheid. Hoe
langer je in de raad zit, hoe vaker je
wordt aangesproken. In mijn eerste
raadsperiode was dat veel minder dan in
de afgelopen vier jaar. Mensen hebben je
naam dan toch vaker in de krant gezien
en weten dat je raadslid bent. Een buur
man vroeg me bijvoorbeeld laatst of hij
een vogelkooi in zijn achtertuin mocht
zetten. Hij dacht dat ik daar toestem
ming voor kon geven omdat ik raadslid
was".
De boer op
Michels-Bouman (WD): "Dat contact
heeft ook iets van een wisselwerking
met je achterban, en dan niet alleen die
van je eigen partij. Je wordt aan de ene
kant aangeschoten omdat mensen we
ten dat je raadslid bent, maar het is ook
zaak datje voor dingen die je wilt weten
zelf de boer opgaat om informatie te ver
zamelen. Als je dat vaak genoeg doet, en
daar moet je wat inventief in zijn, dan
weten mensen je ook steeds vaker te vin
den. Mensen vinden het vaak al gewel
dig als je ze alleen al iemand bij de ge
meente kunt noemen naar wie ze toe
kunnen met hun probleem. Die vraag
baakfunctie is geweldig belangrijk".
Anderzijds is het merendeel van de
contacten 'zakelijk'. Het uiterst kleine
kringetje van de bestuurders van vereni
gingen en instellingen is toch het enige
dat de gemeenteraadsleden echt weet te
vinden. Michels schat de verhouding
tussen contacten met 'bestuurders' en
'gewone burgers met een probleem' op
90 tegen 10 procent. Een schatting waar
mee wethouder Meulemans-Seelen en
de overige vier raadsleden wel kunnen
instemmen. En soms is er natuurlijk een
actiegroep die in het geweer komt. Sinds
kort zijn de commissievergaderingen
openbaar en zeer slecht bezocht. Maar,
zoals Prins zegt, 'als er echt wat is, dan
komen ze wel'.
De publieke tribune zit stampvol. Meer
dan dertig Kanaalstraatbewoners zijn
naar de commissie openbare werken ge
komen om hun pleidooi voor verkeers-
remmende maatregelen in hun zwaar
overbelaste straat kracht bij te zetten.
Twee van hen maken gebruik van het
spreekrecht en zetten hun voorstellen nog
eens uiteen.
Wethouder De Kort en zijn ambtena
ren maken de commissieledeyi en de be
woners duidelijk dat de mogelijkheden
beperkt zijn en dat het vele doorgaande
vrachtverkeer de komende jaren de
Kanaalstraat nog wel blijft teisteren.
De commissieleden maken wat kantte
keningen, maar gaan verder wel ak
koord. Bewoners ontevreden. Of ze nog
even wat mogen zeggenNee, bast de
CD A-wethouderdie zich tot het laatst
heeft verzet tegen openbaarheid van de
commissies. "U kent de regels: u mag al
leen voor de vergadering inspreken". Be
woners worden boos: "We hebben volgens
de reglementen maximaal een kwartier
spreektijd en we hebben nog geen vijf mi
nuten gebruikt". Instemmend geknik
van de commissieleden. Vooruit dan
Als de bewoners weer het woord voeren
bladert De Kort door zijn stukken en be
studeert uitvoerig het tafelblad voor
hem, het plafond, zijn pen. het
vloerkleed, een venster en - vooral - zijn
horloge. Doet, kortom, alles behalve naar
de bewoners luisteren. U heeft helemaal
niet geluisterd naar wat we zeggen hè,
constateren de bewoners niet ten onrech
te. En of hij nog wat met de inspraak
gaat doen? Uw spreektijd is nu om, is het
enige dat De Kort nog opmerkt.
De plaatselijke verkiezingscampagnes
lopen niet over van het heilig vuur. In
het plaatselijk weekblad mogen alle vijf
de partijen (CDA, WD, PvdA/PPR. D66
en SGP/GPV/RPF) hun visie op een aan
tal onderwerpen geven. Kortekaas
denkt datje daarmee de mensen 'dwingt
te lezen en daarna te kiezen'. De PvdA/
PPR heeft een eigen affiche ontworpen -
wat natuurlijk gezien de samenwerking
ook wel moest - en verder beperkt het
verkiezingsgeweld zich bij zowel CDA
als WD en de progressieven tot de be
kende buttons, stickers, forumavonden,
en het overbekende kraampje in het
winkelcentrum. En natuurlijk mogen
die paar procent actievelingen een paar
keer huis-aan-huis foldertjes in de bus
doen.
Of het enig effect heeft betwijfelen
niet alleen de gewiekste landelijke cam
pagneleiders in Den Haag. Prins: "Het
gaat natuurlijk om marges. Echte ver
schuivingen in de raad krijg je alleen als
er echt hot-items spelen, zoals bij de vo
rige verkiezingen de bouw van een
nieuw gemeentehuis". Dat kostte het
CDA, de motor achter de nieuwbouw,
uiteindelijk twee raadszetels en daarmee
de absolute meerderheid in de raad.
Michels: "Kijk, als je niets doet en op
je marktkraampje geen buttons en stic
kers uitdeelt, dan zeggen de mensen drie
straten verder toch: nou, daar hebben
we niets gehad".
Hard tegen hard
Lopen de Lissers niet warm voor hun
politiek, binnen de partijen ligt dat an
ders. Het is in vrijwel alle partijen hard
tegen hard gegaan bij de vaststelling van
de kandidatenlijsten. Binnen het CDA
vochten fractievoorzitter Harry Smith
en wethouder Gerrit van den Berg om
het lijsttrekkerschap. Het afdelingsbe
stuur zette Smith, die graag wethouder
wil worden, op de eerste plaats en pas
seerde daarmee Van den Berg, die in
1982 lijsttrekker was. Maar Lisse is over
wegend katholiek en Van den Berg een
KVP-er. Smith is anti-revolutionair. De
leden besloten uiteindelijk om de plaat
sen van Smith en Van den Berg weer om
te draaien.
Binnen de WD was het ook allemaal
geen koek en ei. Ook hier met een wet
houder als inzet: Meulemans, die alge
meen als een zwakke wethouder wordt
gezien. Het bestuur zette haar zelfs op
een onverkiesbare plaats en dat bete-
ZATERDAG 15 MAART 1986 W TT RTH A PAGINA 19
EXTRA
BUUGn/AfUJEUfll^
Woensdag kiest Nederland
nieuwe gemeentebesturen. De
afgelopen tijd hebben de
politieke partijen weer
geprobeerd om de aandacht te
trekken. Hoe hebben ze dat
gedaan En is het geen boter
aan de galg gesmeerd? Is 'de
burger' wel geïnteresseerd in
de raadsverkiezingen?
Lisse, dat zich graag afficheert
als het centrum van de
Bollenstreek, telt ruim 20.000
inwoners. Het CDA is er sterk
vertegenwoordigd met 7 zetels
en vormt samen met de VVD (4
zetels) het college. PvdA/PPR
(3), SGP/GPV/RPF (2) en het 1
raadslid sterke D66 vormen de
oppostie. Hoe ziet de
'verkiezingsstrijd' er in zo'n
doorsneedorp uit? Een verslag.
"Ach", zegt CDA-raadslid Bart Korte
kaas, "je moet natuurlijk niet de illusie
hebben dat je 80 of 90 procent van de
mensen bij de gemeentepolitiek kunt
betrekken. Je moet realistisch zijn: de
politiek blijft toch altijd een elitaire aan
gelegenheid. Hooguit een paar procent
is echt politiek actief, is bereid die ver
antwoordelijkheid op te pakken. Dan
heb je nog een 20, 30 procent die geïnte
resseerd is en die het gebeuren vanuit
zijn luie stoel volgt. Dat is een soort na
tuurlijke grens. Als je die groep kunt be
reiken, dan heb je denk ik echt heel wat
bereikt".
Gemeentepolitiek. Woensdag mag Ne
derland voor de eerste keer dit jaar naar
de stembus om de 11.527 gemeente
raadszetels opnieuw voor vier jaar te
verdelen. Belangrijke verkiezingen,
want doorgaans beroemt vrijwel ieder
raadslid zich er op dat het gemeentebe
stuur zo dicht bij de bevolking staat.
Want of het nu gaat om de bouw van een
vogelkooi, kippenhok of dakkapel, om
de aanleg van een nieuwe weg, een
sportveld of een stukje groen, de herin
richting van een woonstraat om de ver
keersoverlast te verminderen, om de
bouw van nieuwe huizen of een nieuwe
school, subsidies voor verenigingen en
instellingen, of zoiets heel eenvoudigs
als het verlengen van een paspoort of rij
bewijs: de burger komt toch altijd bij de
gemeente terecht.
Handjevol
De belangstelling die mensen als regel
voor 'hun' gemeentebestuur aan de dag
leggen, is daarentegen veelal bedroe
vend. Raadsvergaderingen worden door
een handjevol partijmensen bezocht, bij
de - in Lisse pas sinds kort openbare -
commissievergadering zijn vertegen
woordigers van de plaatselijke en regio
nale pers veelal de enige belangstellen
den. En als het dan eindelijk verkie
zingstijd wordt, is de belangstelling niet
veel groter.
Het is bijna half acht in het vormings
centrum Qbus. De stafmedewerker, de
inleider van de stichting Burgerschaps
kunde en de politieke activist die uit ei
gen ervaring wat zal vertellen over de
gemeentepolitiek, wachten op de liefheb
bers voor de cursus gemeentepolitiek die
over een half uurtje moet beginnen. De
diaprojector staat klaar, met een licht
verteerbaar en rijk geïllustreerd ver
haal. "Je moet zo'n eerste avond niet. te
moeilijk maken, want dan haken ze al
gelijk af', zegt de Burger schapskundige.
Soms gebeurt dat al eerder: in de politiek
toch altijd zeer roerige buurgemeente
Hillegom meldde zich welgeteld een lief
hebster voor de cursus. Die cursus is dan
ook maar afgelast. "Maar ze vertelden
me dat de Hillegommers nu eenmaal niet
zo hard lopen voor de gemeentepolitiek",
zegt de vormingsleider.
Een uur later: Lissers lopen ook niet
echt warm voor de gemeentepolitiek. El
ke keer als de deur opengaat kijken de
drie even op, maar keer op keer blijken
het bestuursleden te zijn die komen ver
gaderen. Terwijl een yoga-groep uithijgt
aan de bar en het bestuur al lang en
breed vergadert, heeft zich nog steeds
niemand gemeld. In Lisse gaat de cursus
dus ook niet door.
Ach, zegt de man van Burgerschaps
kunde, als dit de eerste keer was dat ik
Het begint in elk geval goed. De Lissese
horeca heeft voor de grote CDA-mani-
festatie in de Hobaho-hallen de handen
ineengeslagen en biedt iedereen gratis
koffie aan. De snelle drinker kan pro
bleemloos meerdere kopjes bemachti
gen en die gelegenheid laat menigeen
zich niet ontgaan. Hoewel de manifes
tatie voor de gemeenteraadsverkiezin
gen bedoeld heet te zijn, is duidelijk
dat de gemiddelde bezoeker daar niet
voor komt. Het is uitgesproken rustig
bij de kraampjes van de organiserende
afdelingen en de meesten zoeken alvast
een mooi plaatsje om straks Bukman,
De Vries en - vooral - Lubbers te kun
nen zien.
Zelfs de plaatselijke prominenten la
ten hun kraampjes links liggen, een
aantal is tenminste onbemand. De lief
hebber moet zelf maar zijn verkiezings
programma of gevaarlijk-groen men-
tholsnoepje pakken.
Terwijl een bandje voor passende li-
ve-muziek zorgt, wacht het volk op de
voormannen. Die komen nog niet. Het
informele deel en sprekersdeel blijken
omgewisseld, omdat de CDA-karavaan
ook nog in De Lier langstrekt. Het in
formele stuk, praten met staatssecreta
rissen en kamerleden, is geen succes.
Het is duidelijk: iedereen komt voor
Lubbers.
Als hij dan eindelijk de zaal betreedt
is het welkom als gold het de verloren
zoon. Nog even door de dia-presentatie
heen bijten en dan betreedt 'de man
van het jaar 1985' het podium. Hij praat
makkelijk, formuleert rustig en be
hoedzaam en straalt een bewondering
afdwingende ongedwongenheid uit. De
zaal is dan ook ademloos en komt pas
weer - met een donderend applaus - tot
leven wanneer het 'dank u wel' heeft
geklonken.
Nog even het dankwoord van de or
ganisatie, met de herinnering dat dit
soort bijeenkomsten wel handenvol
geld kost. Of de aanwezigen daar even
aan willen denken als ze dezer dagen de
girokaart voor een verkiezingsbijdrage
op de mat vinden.
Bij de uitgang staat een in CDA-
groen gekleed meisje met een doos
waarin de liefhebbers alvast een voor
schot kunnen storten. Maar zo te zien
zal het toch van de girokaarten moeten
komen.
kende herrie in de tent. Op de beslissen
de ledenvergadering kwam een groot
aantal leden 'dat anders nooit zijn ge
zicht laat zien' en zette de wethouder op
de tweede plaats, achter fractievoorzit
ter Robertus. En dat was niet alles. Het
bestuur kende de oud-militair Loos, die
uit het niets is komen opdagen, een
tweede plaats toe ten koste van een aan
tal trappelende actieve leden. De leden
zetten Loos uiteindelijk op een verkies
bare vierde plaats. Tot frustratie van de
aspirant-nieuwkomers uiteraard.
Ook de samenwerking tussen PvdA
en PPR komt niet zonder strubbelingen
van de grond. De Radikalen dachten wel
twee leden voor de nieuwe fractie te
kunnen leveren, maar de PvdA-ers eis
ten op grond van de getalsverhoudingen
vier van de vijf eerste plaatsen op de lijst
op. Even overwoog de PPR om zelfstan
dig de verkiezingen in te gaan, maar het
gezond verstand overwon uiteindelijk.
Voorlichting
En dan, na de verkiezingen. Hoe den
ken de partijen de Lisser meer bij de ge
meentepolitiek te betrekken. Michels
wil dat 'niet tegen heug en meug' doen.
"Als gemeente kun je alleen de voor
waarden scheppen: zorgen voor goede
informatie en inspraakmogelijkheden.
En daar wordt voortdurend aan ge
werkt". Kortekaas vindt dat er wel 'een
zekere grens' is bereikt aan de voorlich
ting.
Prins vindt dat er wel wat meer kan
gebeuren dan tot nu toe. hoewel hij over
de jaren een aanmerkelijke verbetering
in de voorlichting en inspraak consta
teert.
Ten slotte Meijer: "Wij geven vier keer
per jaar als partij huis-aan-huis een in-
formatiekrantje uit, maar ook daarvoor
zal wel een beperkt publiek zijn. Het is
uiteindelijk toch een vrij elitaire groep
die interesse toont en problemen aan
zwengelt. Het gros doet niets. Ik hoor
toch regelmatig mensen zeggen: waar
om moet ik wat doen? Jij bent toch
raadslid, daar ben jij toch voor".
Het is bijna half drie, maar in de recrea
tiezaal van het bejaardentehuis Rust-
toord hebben zich nog geen vijftien be
langstellenden gemeld voor het politie
ke forum dat de ouderenbonden heb
ben georganiseerd. Een nasale stem
met noordelijk accent meldt via de ge
luidsinstallatie nog eens doordringend
dat het forum 'op het punt van begin
nen staat', en dat de liefhebbers zich
moeten haasten. Het helpt niet. Zal ik
eerst nog maar een kopje koffie in
schenken, vraagt een wat beschaamde
organisatrice aan de raadsleden. Er is
nu zelfs een koekje bij.
Ook dat uitstel vergroot de belang
stelling niet noemenswaardig. Voor
malig CDA-raadslid Vijfhuizen deelt
CDA-pennen uit. "Die schrijven we
graag leeg", deelt PvdA-er Rosdorff
een kwinkslag uit. Zijn collega Prins,
doelend op de grote aanhang die het
CDA onder de bejaarden heeft: "Als de
opkomst bij de verkiezingen net zo
wordt, wordt het CDA weggevaagd".
De organisatrice informeert of het fo
rum wel moet doorgaan. Tüiirlijk, vin-
den alle aanwezigen. Maar erg geïnspi
reerd zijn de dames en heren raadsle
den niet. Ze hebben ook weinig te zeg
gen. Niet voor niets klagen een paa
raadsleden dat in hun partijprogram
ma's eigenlijk niets over ouderenbe
leid staat. WD-ster Michels bedenkt
de briljante uitweg: "Ik ga geen ver
haal alleen voor ouderen houden, u
bent tenslotte allen Lissers".
Even is er irritatie, als SGP-er Mal-
jaars de euthanasiediscussie ter sprake
brengt. Hij vermeldt dat PvdA, WD,
DG6 en klein links voor het initiatief
voorstel van Wessel-Tuinstra zijn. De
oudjes de stuipen op het lijf jagend:
"Dan moet voor u straks de keuze dus
niet moeilijk meer zijn". Veeger (D66)
reageert en haalt even aan dat er 'naast
de plicht van leven ook het recht van
sterven is', dat er nu 'veel gerommel' is
'en dat is veel gevaarlijker dan een wet
telijke regeling'.
De belangstelling van de bejaarden
beperkt zich echter vooral tot laaghan
gende takken, de 'armetierige trottoirs'
en: het ontbreken van een biljart in
Rustoord. Het katholieke bejaardente
huis Berkhout heeft twee biljarts, het
(algemene) dienstencentrum heeft er
vier 'en hier is alleen maar een speel
goedbiljartje'. En net als bejaarden in
andere tehuizen moet de Rustoord-be
woner daarvoor ook nog een kwartje
per maand betalen 'dus is het hier nog
duur ook'. Nou. nou, relativeert CDA-
wethouder Van den Berg, 'ik heb zelf
ook een tafelbiljart en dat is best leuk'.
En: de politici kunnen hem niet hel
pen. Ze verwijzen hem naar het be
stuur van zijn tehuis. In de garderobe
zegt Michels: "Toch vind ik dit soort
forums wel nuttig".
Als je de achterbannen van de partijen
eraf trekt, zegt forumleider Tim
Boyenk, is de opkomst niet groot. Ster
ker nog: op de vier Kanaalstraatbewo
ners na die de heren en dame politici
de verkeersoverlast in hun straat onder
de neus komen wrijven, is er zelfs 'nie
mand'. Weinig geïnspireerd ('ik heb
niet de illusie dat ik hier iemand kan
overhalen om toch D66 te stemmen',
zegt Democraat Theo Veeger) draaien
hij en zijn collega's voor de dertig aan
wezigen in het vormingscentrum Qbus
hun verhaaltje af.
Op SGP/GPV/RPF-vertegenwoordi-
ger De Jonge na dan, maar die beschikt
dan ook over bijbelse inspiratie.
'Vreest God en Zijn geboden, want dat
betaamt alle mensen', houdt hij de aan
wezigen in verschillende bewoordin
gen tijdens het leeuwedeel van zijn
spreektijd voor. Boyenk vraagt hem
uiteindelijk om ook iets over de plaat
selijke politiek te zeggen, want daar
komt iedereen toch voor. Nou, dat kan:
ook alle gemeentelijke besluiten moe
ten worden getoetst aan Gods woord.
Emancipatiebeleid is dus uit den boze.
Het publiek begint te morren, maar
ook De Jonge's zeven minuten gaan
uiteindelijk voorbij. En dan is er koffie.
Vraagt De Jonge even aan een partijge
noot: ik heb nu wel gezegd dat we ook
voor goedkope koopwoningen zijn,
maar dat is toch zeker wel zo? Gerust
stellend knikje: dat is zo.
Dit was zeker zijn eerste forum, en
De Jonge weet zeker ook niet precies
wat er in zijn partijprogramma staat,
vraagt de verslaggever. Inderdaad, be
aamt hij, 'bovendien had ik niets op pa
pier staan en toen dacht ik: laat ik maar
beginnen met een principieel verhaal'.
Na de pauze blijkt D66 toch nog een
bescheiden poging tot stemmenwinst
te hebben ondernomen. Op elke stoel
ligt een D66-foldertje. De discussie
komt niet erg op gang en beperkt zich
tot het op een matte manier vliegen af
vangen. CD A-fractievoorzitter Smith
moet zich teweer stellen tegen het por
tret van Lubbers op 'zijn' verkiezings
affiche. Michels-Bouman (WD) vindt
het 'persoonlijk opjuist', Van der Voet
(PvdA/PPR) zelfs- 'politiek onzuiver'.
Smith wijst er even op dat Den Uyl ooit
samen met Dankert op een affiche voor
de Europese verkiezingen heeft ge
staan, en dat de hogere overheden voor
een deel de gemeentelijke speelruimte
bepalen. Het verdient niet de schoon
heidsprijs, maar er staat ook geen straf
op, constateert hij.
De meeste toeschouwers beginnen
het voor gezien te houden. Ze lopen
niet weg, maar beginnen op gedempte
toon met elkaar te praten. Geroeze
moes vervangt het uitblijvende vuur
werk. Boyenk besluit er maar een ein
de aan te maken. De discussies aan de
bar na afloop zijn een stuk geanimeer
der.
