Protestanten niet met
gebalde vuist naar Rome
Aan de vooravond van het 'vervolggesprek'
Vereniging
predikanten
75 jaar oud
ZATERDAG 15 MAART 1986
GEESTELIJK LEVEN
PAGINA 11
Maandag begint in Rome het 'vervolgge
sprek' tussen een hervormd-gereformeerd-
lutherse delegatie van twaalf leden uit Ne
derland en functionarissen van het Vati
caanse 'Secretariaat voor de eenheid'. Ook
de rooms-katholieke kerkprovincie Neder
land zal met een groep vertegenwoordigd
zijn, omdat de gespreksonderwerepen alle
betrekking hebben op de kerkelijke en oe
cumenische situatie in ons land. Als gast
heer treedt op de Nederlandse kardinaal
Van de drie synodevoorzitters in
de protestantse delegatie keek de
gereformeerde dr. H. Kouwenho-
ven (55) wel met bijzondere ver
wachtingen uit naar deze week. Hij
is namelijk indertijd gepromo
veerd op een studie over het Rome-
Reformatie-gesprek. Vorig jaar bij
het pausbezoek aan Nederland
moest hij verstek laten gaan omdat
op dezelfde dag de gereformeerde
'synode van Gouda' voor het eerst
bijeenkwam. Hans Willems, redac
teur kerknieuws van de Leeuwar
der Courant, had van de week een
gesprek met hem. Daaraan is het
volgende ontleend.
Willebrands, voorzitter van het Secreta
riaat. Hij heeft kardinaal Simonis ge
vraagd, bij de gesprekken aanwezig te
zijn.
Het bezoek van de paus aan Nederland
vorig jaar mag dan bij de meeste mensen
een vluchtige indruk hebben achtergela
ten, voor bepaalde groepen protestanten is
het effect ervan nog niet uitgewerkt. Juist
om te voorkomen dat ze werden gebruikt
ter opluistering van een eenmalige roomse
'one-man-show', vroegen de protestantse
afgevaardigden bij het pausbezoek of hun
contact met de pans een vervolg zou kun
nen krijgen in een gesprek dat méér om het
lijf heeft dan een gebedsdienst en een uisi-
te na afloop. Met het gesprek in Rome
wordt aan die protestantse wens - zo men
wil: voorwaarde - voldaan.
Alle Nederlandse afgevaardigden heb
ben een grondige voorbereiding op hun be
zoek aan Rome achter de rug. Zes keer
kwamen de delegaties bijeen om de agen
dapunten door te nemen.
De protestantse afvaardiging begint
morgen, zondag 16 maart, met een 'onder
onsje' met de Waldenzen in de Italiaanse
hoofdstad. Dat is de voornaamste protes
tantse groepering in Italië. Na de kerk
dienst worden de Nederlanders (ook enke
le vrouwelijke afgevaardigden) in gemoe
delijke sfeer 'broederlijk' ontvangen.
Maandag, dinsdag, donderdag en vrij-
Belofte
Wat Kouwenhoven na de ont
moeting in Utrecht vorig jaar van
de anderen hoorde, stemde hem
niet bijster enthousiast. "Enerzijds
zei de paus dat oecumenische sa
menwerking een 'must' is, ander
zijds beklemtoonde hij sterk dat
samenwerking alleen mogelijk is
vanuit de rooms-katholieke visie
op de kerk". Maar Kouwenhoven
gelooft toch niet, dat de paus zich
toen opzettelijk tegenover de pro
testanten heeft willen opstellen.
Hij heeft er nooit boze moedwil in
willen zien.
"De omstandigheden waaronder
het gesprek vorig jaar plaats had
waren niet optimaal. Terwijl de
protestanten hun eigen toespraak
tot de paus al maanden van tevo
ren hadden moeten inleveren, kre
gen zij het antwoord van de paus
pas een etmaal vóór het gesprek
onder ogen. En doordat de paus
wegens tijdgebrek zijn toespraak
maar gedeeltelijk uitsprak, konden
zij pas de volgende dag zien hoe
hard hij in feite had gereageerd op
oecumenische verlangens".
In het feit dat de paus de protes
tanten wilde ontmoeten en dat hij
toestemde in een vervolg in Rome
zit, volgens dr. Kouwenhoven, iets
van een belofte. "Dit tweede ge
sprek biedt gelegenheid om dieper
op bepaalde zaken in te gaan. Maar
tegelijk moet je er rekening mee
houden, dat deze paus in bepaalde
kaders denkt. Het is de vraag of wij
de ruimte krijgen die we in Neder
land nodig hebben om de samen
werking met de rooms-kathqjieken
uit te bouwen. De voorbereidende
besprekingen tussen de protes
tantse en de rooms-katholieke de
legatie zijn hier heel plezierig ver
lopen. Wat ons natuurlijk bindt is,
dat we een aantal problemen ge
meenschappelijk hebben".
Of het gesprek in Rome concrete
resultaten zal opleveren, durfde de
gereformeerde synodevoorzitter
niet te voorspellen. "Het zou wel
eens kunnen, dat de conclusies in
Nederland zelf getrokken pioeten
worden". Het hoofdthema is: 'de
oecumene met het oog op het pas
toraat'. De vier onderwerpen zijn:
het gemengde huwelijk, de samen
werking op plaatselijk vlak, de
vrouw in de kerk en de gezamenlij
ke viering van avondmaal en eu
charistie.
Regelingen
"Wij willen tot praktische rege
lingen komen, vooral plaatselijk.
Het moet toch dóér gebeuren waar
gemeenten en parochies recht-
streeks met elkaar hebben te ma
ken. We gaan in Rome dan ook
geen zwaar theologisch debat hou
den. Daar zijn andere gelegenhe
den voor. Het gaat om praktische
regelingen, waarmee we uit de voe
ten kunnen in al die situaties waar
in rooms-katholieken en protestan
ten elkaar tegenkomen".
Het verwijt van sommige rooms-
katholieken dat de protestanten
over Nederlandse hoofden heen
gaan praten met de 'baas in Rome'
vindt dr. Kouwenhoven niet te
recht. "Bepaalde wegen in de oecu
mene zijn nu eenmaal geblok
keerd. Wij vinden, dat daarover
moet worden gesproken. Je kunt
nou wel net doen alsof die blokka
des er niet zijn en proberen allerlei
zaken onderhands te regelen, maar
dat lijkt ons niet de juiste weg. De
samenwerking moet een kërkelij-
ke ijk krijgen".
"Bij de intercommunie bijvoor
beeld zit het vrij vast. Van onze
kant geldt, dat wij de gastvrijheid
aan de tafel van de Heer als uit
gangspunt nemen. Bij de rooms-
katholieken is de ruimte om ande
ren toe te laten er niet. Inzake ge
mengde huwelijken zitten we met
het probleem dat er wel regelingen
zijn voor de huwelijkssluiting
maar niet voor de periode daarna".
Het onderwerp 'de vrouw in de
kerk' neemt een bijzondere plaats
in op de agenda. Het zal niet ieder
een duidelijk zijn, wat dat punt di
rect heeft te maken met zaken als
pastoraat en plaatselijke samen
werking. Toch wel. Kouwenhoven:
"Wanneer je als kerken met elkaar
in gesprek raakt, komen er mo
menten waarop je bereid moet zijn
vragen van de ander onder ogen te
zien. En het is duidelijk, dat wij
vragen hebben over de manier
waarop binnen de Rooms-Katho-
lieke Kerk wordt aangekeken te
gen de plaats van de vrouw. Wij
hebben er geen behoefte aan, bij de
paus een pleidooi te voeren voor de
vrouw in het ambt. Maar we willen
wel helder proberen te maken hoe
protestanten met zulke kwesties
omgaan".
Eén mond
De rechterflank van het Neder
landse protestantisme is niet ge
lukkig met dit bezoek. Een van de
redenen is dat de kerk van Rome
andere kerken nog nooit als gelijk
waardige partners heeft aanvaard.
Kouwenhoven: "De rooms-ka
tholieke leer zegt inderdaad, dat
die gelijkheid er niet is. Maar dat is
de theorie. In de praktijk hebben
Dr. Kouwenhoven....geen theologisch debat, maar de praktijk....
we als kerken wél met elkaar te
maken. We ontmoeten elkaar, le
den van onze kerken trouwen met
elkaar en we komen elkaar regel
matig tegen in oecumenische ver
banden. Welnu, met het oog daar
op is het van belang dat er regelin
gen komen waarin Rome en Refor
matie de omgang met elkaar vast
leggen. Als de verhoudingen ver
starren, wordt die samenwerking
bemoeilijkt, en daar moet iets aan
gedaan worden".
Overigens realiseert Kouwenho
ven zich goed, dat het gesprek een
beperkte betekenis heeft. "Er moet
niet te veel van worden verwacht".
Onderwerpen zoals de houding
van bisschop Gijsen, de gang van
zaken rond bisschopsbenoemin
gen en de deelneming van de
Rooms-Katholieke Kerk in de
Raad van Kerken horen volgens
hem niet op de agenda.
"Wij zijn geen actiegroep, die in
Rome wel eens zal gaan vertellen
hoe het allemaal moet, en énders
de zaak wel even zal ondermijnen.
Ik zou het onheus vinden als we
met gebalde vuisten om de tafel
gingen zitten. We zijn gasten en
zullen ons als zodanig gedragen, al
verwachten we natuurlijk, dat we
elkaar op voet van gelijkheid ont
moeten. Wel zullen we, als het van
pas komt, aan de hand van concre
te gebeurtenissen laten zien waar
de blokkades zitten in de oecume
nische samenwerking. Situaties als
in Limburg zijn nu eenmaal niet
bevorderlijk voor gemengd ge
huwden, om maar één van de groe
pen te noemen waarom we ons
moeten bekommeren".
De delegatie zal in Rome als een
gehéél optreden. "We hebben de
rollen onderling verdeeld, afhan
kelijk van deskundigheid en der
gelijke, maar we zullen spreken als
met één mond".
Besloten
De publiciteit rond het bezoek
stelde de kerken even voor proble
men. Eerst was men aan Vaticaan
se kant niet van plan, ook maar eni
ge service te verlenen aan journa
listen uit Nederland die met de de
legatie naar Rome gaan. Toen de
protestanten lieten merken, toch
wat anders tegen de rol van de pers
aan te kijken, volgde er een perio
de van touwtrekken tussen de drie
'partijen' die bij het bezoek zijn be
trokken, te weten het Vaticaan, de
rooms-katholieke kerkprovincie
Nederland en de protestanten.
Dat lijkt te hebben geresulteerd
in goede afspraken. Waarschijnlijk
zal de protestantse delegatie de
pers na iedere zitting op de hoogte
stellen van wat zij heeft ingebracht
in het gesprek, terwijl van rooms-
katholieke kant grote terughou
dendheid zal worden betracht.
Kouwenhoven: "De Nederlan
ders moeten goede informatie krij
gen over wat zich daar afspeelt. Te
gelijk zullen we er alles aan doen
om de sfeer van vertrouwelijkheid
en openheid niet te schaden. De
gesprekken zelf zijn besloten. Dat
beperkt toch de manier waarop wij
naar buiten treden".
De voorzitter van de gerefor
meerde synode verwacht niet, dat
er na dit gesprek nog een voortzet
ting op dit niveau komt. "Mis
schien krijgt het overleg een ver
volg in Nederland, maar dat vind
ik dan een zaak van die organen
die zich in onze kerken bezighou
den met de dialoog met de Rooms-
Katholieke Kerk, en van de oecu
menische verbanden waarin Rome
en Reformatie elkaar ontmoeten.
"Ik hoop, dat we samen ontdek
ken dat het in onze gesprekken
over ménsen gaat, die met elkaar
verder willen en voor wie wij als
kerken wegen moeten vinden die
ze kunnen gaan. En dat dichtge
slibde wegen weer open gaan.
dag zijn er ochtendgesprekken op het 'Se
cretariaat voor de eenheid'. Vrijdagmid
dag is de hele groep gast van de paus. In
zijn privékapel wordt dan een gebeds
dienst gehouden met een liturgie van de
Nederlanders en een preek van de paus.
De paus heeft ook nog veertig minuten uit
getrokken voor een ontmoeting met de de
legatie in zijn bibliotheek. En verder biedt
het programma nog ruimte voor toeris
tisch bezoek.
Kortom: dat dit overleg een nieu
we impuls betekent".
Pater dr. Wim Boelens, mede
werker voor oecumene van het bis-
dommelijk pastoraal centrum in
Assen, staat nogal wantrouwig te
genover het bezoek. "Een reis naar
Rome heeft in kerkelijke kring al
tijd iets van een gang naar Canos-
sa", zei hij tegenover de redacteur
kerknieuws Hans Willems. "Er
heerst in het Vaticaan een bepaald
sfeertje dat de zakelijkheid niet
bevordert. Het is er anders dan op
'Kerk en Wereld' of de 'Blije We-
relt', waar met nuchtere argumen
ten wordt gewerkt. In Rome probe
ren ze je in te pakken, ook al is dat
misschien geen kwade opzet".
Uit eigen ervaring weet Boelens,
dat je als bezoeker in Rome in de
minderheid bent, hoe grootje dele
gatie ook is. "Daar hangt een soort
wierooksfeer waarin je je altijd
kleiner voelt dan je bent. Alles im
poneert daar, de gebouwen, de kle
ding, de pompeusheid. Tegen paus
en kardinalen kijkt iedereen op, of
je nu rooms-katholiek of protes
tants bent". Het feit dat de Neder
landers voornamelijk te maken
krijgen met hun landgenoot Wille-
brands-doet daar, volgens Boelens,
weinig aan af. "Willebrands denkt
als het erop aan komt net zo ro
meins als andere curie-prelaten".
Pater Boelens is er ook niet ge
rust op, dat de samenstelling van
de rooms-katholieke delegatie het
oecumenische gesprek in Neder
land zal bevorderen. "Er gaan wel
vier mensen mee, maar slechts
twee mogen voluit aan het gesprek
deelnemen. Dat zijn hulpbisschop
Lescrauwaet uit Haarlem en secre
taris-generaal pater Van Munster
van de bisschoppenconferentie.
De twee anderen, professor Huys-
mans van de Willibrord-vereniging
en mevrouw Steemers, studiese
cretaris van de bisschoppenconfe
rentie onder meer voor oecumene,
gaan alleen als waarnemer mee.
Dat betekent, dat de Nederlandse
kerkprovincie wordt vertegen
woordigd door twee mensen van
de top. Er is dus niemand die na
mens het grondvlak kan spreken".
Nee, pater Boelens ziet het nogal
somber in. "Aan de top is men er
alleen op uit om de zaken niet uit
de hand te laten lopen. Tegenstel
lingen worden toegedekt en risi
co's vermeden. Er wordt niet op
creatieve manier omgegaan met de
verschillen in geloofsbeleving. De
protestanten praten in Rome dus
niet met de rooms-katholieke kerk
van Nederland, maar alleen met de
kerk van Rome, die geassisteerd
wordt door topmensen uit Neder
land".
Ondanks al deze bedenkingen
kan het gesprek in Boelens' ge-
dachtengang nog wel wat opleve
ren. "Maar alleen als het echte
huiswerk na afloop in eigen land
wordt opgepakt. Er is maar één re
medie tegen de beslotenheid van
het gesprek in Rome, en dat is
openheid achteraf. Dat deel van de
kerk dat wél democratisch werkt
en ook met de dagelijkse
werkelijkheid van de oecumene
heeft te maken, zal er alles aan
doen om de resultaten van het ge
sprek te verbreden en te verdie
pen. Dat moet je niet van de toplui
verwachten. Daar moeten we zélf
aan gaan staan".
LEIDEN: Herv. Gem. Hoogl. kerk 10 ds.
Pannekoek, 11.45 studentenekklesia;
Marekerk 10 dr. Meijers, 5 ds. De Graaf,
H.woude; Mafanathak. (L. Morsweg) 10
ds. Rietveld: Oecumenische geloofsge
meenschap De Regenboog (Merenwijk)
9.30 ds. De Mey en pastoor v. Well, 11.15
ds. De Mey; Bethlehemk. (Driftstr.) 10
ds. Dronkers; Bevrijdingsk. (Montgo-
merystr.) 10 ds. Jansen, 5 ds. Rietveld;
Vredesk. (Burggravenl.) 10 ds. Nauta;
Waalse kerk (tijdelijk Rapenburg 6)
10.30 ds. Ribs; jeugdkapel Vredeskerk
10; jeugdkapel Bevrijdingskerk 10 hr. A.
Faas. Wijk 'Stevenshof zie na geref.
kerk. Acad. Ziekenhuis 9 rk. dienst,
10.15 ds. v. Beinum. Diakonessenhuis
elke zat. 10.30 rk. dienst, morgen 10.30
ds. v. 't Hof. Endegeest zie Oegstgeest.
Geref. Kerk Vredeskerk zie herv. gem.;
Petrak. (Surinamestr.) 10 dr. v.d.
Zwaan, 10.30 dovendienst, hr. P. C. van
den Bos; Oude Vest 10 ds. Veenstra;
Maranathak. zie herv. gem.; Bevrij
dingsk. zie herv. gem.; bejaardenhuis
Groenhoven 10 dr. D. Bakker, O.geest.
Merenwijk zie herv. gem. Wijk Stevens
hof, gebouwtje 'Dijkhof (Rijndijk) 10
ds. Koolstra. Geref. K. Vrijg. (Herengr.)
10 ds. Heida, 5 ds. Houtman. Chr. Geref.
K. (Steenschuur) 10 en 5 ds. Den Hertog.
Geref. Gem. (N. Ryn) 10 en 4.30 ds.
Boogaard. Geref. Gem. in Ned. (Bethl-
.kerk Driftstr.) 11.30 en 5.30. Evang.-
Luth. Gem. (Hoogl. Kerkgr.) 10.15 drs.
Th. Fafié, Haarlem. Doopsgez.-Re-
monstr. Gem. (Lokhorstk. Pieters-
kerkstr.) 10.30 ds. v. Bilderbeek, Arn
hem. Baptistengem. (O. Rijn 3) 10 ds.
Bosveld, jeugddienst, 6.30 bijz. dienst,
ds. Bosveld over 'Apocalyptische drei
gingen', mmv 'Camping Singers'.
Evang. Gemeenschap (Middelstegr. 3)
10 evang. Dikkes. Evang. gem. Meren
wijk ('De Harlekijn', Regenboogpad 2)
11 voorm. Zendingswerk Middernachts-
roep (Zoeterw.singel 21) 5 zendeling Lu
cas van Haren uit Bolivia. Evangelie-
centrum-Pinksterbew. J. Maasbach-We-
reldzending (aula Noachstr. 2) 10 evang.
Zijlstra, wo. 8 evang. Zijlstra (Zijlsingel
2), vr. 8 jeugddienst (Zijlsingel 2). Pink-
stergem. (O. Vest 13) 10 hr. P. van Oos
ten. Leger des Heils (hoek Vestestr./
Groenesteeg) 10 en 7.
Nieuw-Apost. Kerk (H. Rijnd. 24): 9.30
en 4, wo. 8. Zevendedag-adventisten
(Ontmoetingskerk Voorschoten) elke
zat. 9.45 bijbelstudie, 10.45 predik
dienst. Christelijke Wetenschap
(Steensch. 6) 10.30. Kerk van J. Chr. v.d.
Heiligen der L. Dagen (Brahmsl.) 9.30,
10.30 en 11.20. Oud-Kath. K. (Zoeterw
.singel) 10. Rooms-Kath. K. Haagweg
zat. 7, zo. 9 en 10.45; Herensingel zat. 7,
zo. 9.30 en 11; Rijndijk (Leiden-V.scho
ten) zat. 7, zo. 9.30 en 11.30; Steenschuur
zat. 7, zo. 8.30,10,11.30, 6 en 7 (lof); Bos-
huizerkade zat. 7, zo. 9.30 en 11; Lam-
menschansweg zat. 7, zo. 9 en 10.30;
Haarl.straat zat. 7, zo. 9.30, 10.45 en
12.15; Merenwijk zie herv. gem.; H. Rijn
dijk (zie Zoeterwoude). Raad van Ker
ken: elke di.av. 7-7.30 oecum. avondge
bed in oud-kath. k. Zoeterw.singel.
AARLANDERVEEN: Herv, Gem. 10
ds. v. Driel, 7 zangdienst. Geref. Kerk 10
ds. v.d. Wal, Hillegom, 6.30 ds. Den Bra-
ber, Vries. Chr. Geref. Kerk 9.30
ALPHEN AAN DEN RIJN: Herv. Gem.
Adventskerk 10 ds. Fokkema, Drach
ten, 6.30 ds. Ter Bals; Kruiskerk 10 hr.
Goedhart, Nieuwkoop; Opstandings-
kerk 10 <jls. v.d. Heiden, 6.30 ds. Eysen-
ga, Zwammerdam; Nabij 10 ds. Bogers;
G. Herderkerk 10 ds. Verheul, 6.30 ds.
Taselaar; De Bron 9.15 ds. Nieuwen-
huis, 10.15 ds. Taselaar, 6.30 ds. Nieu-
wenhuis; Ashram (Marsdiep) 10 drs.
Brombacher, jeugddienst; Driehoorne 7
nam. ds. Hanemaayer; Oudshoornse
kerk 10 ds. Ter Bals; Sionskerk (Me
teoorlaan) 9.30 ds. Ouwendijk, 6.30 ds. v.
Campen, Vlaardingen. Geref. Kerk Mar-
.kerk 10 ds. Wilschut, 6.30 ds. Boer;
Salv.kerk 10 ds. Boer, 6.30 ds. Wilschut.
Geref. K. Vrijg. (aula chr. techn. school)
9.30 ds. Room, 5 ds. v.d. Haar. Ned. Ge
ref. Kerk (school Willemstr.) 9.30 ds. M.
de Jong, 4.30 br. Kleingeld. Chr. Geref.
Kerk 9.30 en 4.30 ds. v.d. Meij. Oud-Ge-
ref. Gem. (Hooftstr. 240) 9.30 en 4. Bapt-
.gem. (Molenwerfstr. 1) 10 ds. H. Jut,
6.30 ds. Koekkoek, mmv zangduo. Bapt-
.gem. Noord (school Kalkovenw. 62) 10
ds. C. de Jong, 6.30 ds. A. v.d. Berg. Vol-
le-evang.gem. ('De Ark', Pr. Hendrikstr.
54) 10 hr. J. Visser. Pinkstergem. (school
Batestein 16) 10. Leger des H. (Zonne
weg 3) 10 en 7. Remonstr. Kring (Van
Mandersloostr. 36) geen dienst. Rk
Kerk: Bonifaciusk. zat. 7, zo. 9.45 en
11.30; Piusk. zat. 7, zo. 9 en 10.30; De
Bron zat. 7, zo. 9 en 11. Raad van Ker
ken: Bonifaciuskerk 11.30 oecumeni
sche viering, pastoor Velthuyse en ds.
Bogers.
HILLEGOM: Herv. Gem. 10 ds. Kris
pijn, jeugddienst, 5 ds. Den Heeten,
Hoofddorp. Geref. Kerk ('Hoeksteen')
10 mevr. ds. J. A. de Boer, A.dam. Rk
Kerk: Mart. zat. 7, zo. 9.30 en 11; Jozefk.
zat. 7, zo. 10 en 11.30.
BENTHUIZEN: Herv. Gem. 9.30 ds.
v.d. Kamp, Bleiswijk, 6 ds. Boer. Geref./
Herv. Gem. (dorpshuis 'De Tas') 10.30
ds. Mast, De Lier. Geref. Gem. 9.30 en 6 DE KAAG: Herv. Gem. 10 ds. Bouhuys,
leesdienst, do. 7.30 ds. De Pater, Krab- Leiden. Rk Kerk zat. 7, zo. 8 en 10.
bendijke.
BODEGRAVEN: Herv. Gem. Dorps
kerk 10 ds. v.d. Hoef, 6.30 ds. Wieman;
Salv.kerk 10 ds. Wisgerhof, A.foort, 6.30
ds. v.d. Hoef; Bethl.kerk 10 ds. De
Vreugd, A.foort, 6.30 ds. De Mey, Hou
ten. Geref. Kerk 10 ds. Elderman, 6.30
ds. v.d. Berg. Geref. Gem. (Stationsweg
17) 10 en 6.30 leesdienst. Evang.-Luth.
Gem. 10.30 ds. Kloek, Soest.
BOSKOOP: Herv. Gem. Dorpskerk 9.30
ds. v.d. Pol, 6.30 dr. Haitsma; De Stek
9.30 ds. Vlasblom. Geref. Kerk 9.30 ds.
Koops, Moordrecht, 5 ds. v. 't Hoff. Chr.
Geref. Kerk 9.30 en 5 ds. Ribbers. Geref.
Gem. 9.30 leesdienst, 3.30 ds. Rietdijk.
HAZERSWOUDE: Herv. Gem. 9.30 ds.
De Graaf, 6.30 kand. Ek, Hilversum,
jeugddienst. Geref. Kerk 10 ds. Cziria, 5
ds. Huisman. Rk Kerk: dorp zat. 7, zo.
KATWIJK AAN DEN RIJN: Herv.
Gem. Dorpsk. 10 ds. Vermeulen, 6 ds.
Wagter; Ontm.kerk 10 ds. Schuurman,
6.30 ds. v. Niel. Herv. Gem. 'De Rank'
(P. Groen-college) zie Katwijk aan Zee.
Geref. Kerk 9.30 en 5 ds. v. Breevoort.
Rk Kerk zat. 7, zo. 9.30 en 11.15.
KATWIJK AAN ZEE: Herv. Gem. N.
Kerk 10 ds. Vroegindewey, 6 ds. v. Roon
(afscheid); O. Kerk 10 ds. Driebergen, 5
ds. v. Sliedregt; Ichthusk. 10 ds. Van
den Brink, Den Haag, 5 ds. Vroeginde
wey; Pniëlk. 9.30 ds. v. Sliedregt, 5 ds.
Driebergen; aula Bestevaer-mavo
(Rijnsoever) 10 ds. Sjollema; Overduin
2.15 ds. v.d. Beid. Herv. Gem. 'De Rank'
(aula P. Groen-college Pr. Frederikdreef
15) 10 hr. C. 't Hart, O.geest. Geref. Kerk
Vr.kerk 9.30 Kersten, 5 ds. Koster;
Triumfatork. 9.30 ds. Koster, 5 ds. Kerst
en. Geref. K. Vrijg. 9.30 leesdienst, 5.30
ds. Heida. Ned. Geref. K. 11 en 7 kand.
F. Gerkema (in Vredeskerk). Chr. Geref.
K. 10 en 5 ds. Slagboom. Vrije Chr. Ge
ref. Gem. (Unizaal) 10 en 5 ds. v.d. Belt.
Geref. Gem. (Remisestr.) 10 en 5. Geref.
Gem. in Ned. (Louwestr.) 10 en 5. Volle-
evang.gem. (Voorstr. 48) 9.45. Onafh.
baptistengem. (Ambachtsweg 2) 10 br.
H. Bakker.
KOUDEKERK AAN DEN RIJN: Herv.
Gem. 10 ds. Klein Kranenburg, Ter Aar,
7 ds. Huisman. Geref. Kerk 10 mevr. ds.
Attema-Roosjen, 7 zie herv. gemeente.
LEIDERDORP: Herv. Gem. en Geref.
Kerk Dorpsk. 10 ds. v.d. Born, 6.30 ds. v.
Loenen; Hoofdstr. 10 ds. Doesburg;*
Scheppingsk. 9 en 10.30 ds. v. Loenen.
Leythenrode 10 ds. De Leeuw. Bapt-
.gem. (wijkgeb. Zijlkw.) 10 br. J. de
Vries, opdrachtdienst. Rk Kerk zat. 7,
zo. 10 en 11.30.
LEIMUIDEN: Herv. Gem. 9.30 ds. v.d.
Staat, Uithoorn. Geref. Kerk 9.30 ds. v.d.
Kooi, 7 ds. v.d. Kamp, Rijns.woude. Rk
Kerk zat. 7, zo. 7.30, 9.30 en 11.15.
LISSE: Herv. Gem. Dorpskerk 10 ds.
Germans, 7 ds. De Gelder; Pauluskerk
10 ds. De Gelder. Geref. Kerk 10 ds. Bos
wijk, 5 ds. Aalders, Woubrugge. Geref.
K. Vrijg. 9.30 ds. Kwakkel, 2.45 ds. Ule-
hake. Ned. Geref. Kerk (Salvatori) 10 ds.
Vos, 5 leesdienst, br. P. Pols. Chr. Geref.
Kerk 10 ds. Visser, 4.30 ds. v. Dijken.
Geref. Gem. 10 leesdienst, 4 ds. v.d. Hei
De kerk van de
gereformeerde ge
meente in Lisse.
(foto Wim Dijkman)
den, Woerdeq, wo. 19 maart 10 en 4 ds.
Boogaard, biddag gewas. Evangeliege
meente (Ooievaarstr. 27a) 9.45 hr. J.
Spaargaren. Rk Kerk: Agathakerk zat.
7, zo. 10 en 11.30; Poelpolder zat 7, zo. 9
en 11.30; Mariakerk zat. 7, zo. 9.30 en 11;
Engelbew. zat. 7, zo. 9.30 en 11.
NIEUWKOOP? Herv. Gem. 9.30 ds.
Wegerif, gezinsdienst, 6.30 ds. Poot,
Doeveren. Geref. Kerk 9.30 mevr. Teu-
sink-Meijer, Mijdrecht. Chr. Geref. Kerk
9.30 en 6.30 ds. Bouw, ha. Remonstr.
Gem. 10 ds. Bloemendaal. Evang. gem.
(Kruispunt, Kennedylaan 33) 9.30. Rk
Kerk zat. 7, zo. 9 en 10.45.
NIEUWVEEN: Herv. Gem. 9.30 ds. De
Korte, 6.30 ds. De Graaft Geref. Kerk
9.30 en 5 ds. v.d. Meulen, 's Gravenmoer.
Rk Kerk zat. 7, zo. 9 en 11.
NOORDEN: Herv. Gem. 9.30 kand.
Graafland, Gouda, 7 ds. Geuze. Geref.
Kerk (W. Verlaat) 10 ds. Den Braber,
Vries, 7 hr. Karstens Leiden.
NOORDWIJK: Herv. Gem. Grote of St.
Jeroensk. (Binnen) 10 kand. Andel, Kat
wijk, 5 ds. A. J. de Jong, Leiden, 7 ds.
Kuiper; Hoofdstr. (Zee) 10 ds. Kolde-
wijn, De Kaag; De Rank (Golfbaan) 10
ds. De Knegt; Sole Mio 9 ds. Bach,
A.dam. Zie ook geref. kerk. Geref. Kerk
Buurtkerk (Hoofdstr.) 10 ds. Kuiper, 5
ds. Lapré, Koudekerk a.d. Rijn; Vin-
kenl. (Binnen) 10 ds. Roosjen; Stich-
De Vereniging van predikan
ten van de Gereformeerde Ker
ken in Nederland bestaat 75 jaar.
Op de ledenvergadering van 16
april in Nijkerk zal hieraan - ove
rigens zonder feestelijk vertoon -
aandacht worden besteed. Voor
zitter ds. H. J. Bavinck uit Baarn
zal wat zeggen over verleden, he
den en toekomst en professor dr.
J. Firet uit Ouderkerk aan de
Amstel, verbonden aan de theo
logische faculteit van de Vrije
Universiteit, spreekt over 'De
predikant op de grens van het
derde millennium'. De vereni
ging telt op het ogenblik onge
veer 850 leden.
In 1984 werden de statuten in
grijpend veranderd. Was 75 jaar
geleden het doel: "bevorderlijk
te zijn aan de theologische studie
harer leden en aan de belangen
van den ambtelijken arbeid der
gemeente", nü staat in de statu
ten centraal: "het behartigen van
de geestelijke en materiële be
langen van haar leden in de uit
gebreidste zin van het woord".
Sinds de vereniging optreedt
als onderhandelingspartner in
het overleg over arbeidsvoor
waarden en bewust werkt aan
het bevorderen van samenwer
king tussen de leden, is het le
dental relatief sterk gestegen. Ze
is gewoon actiever geworden, en
dat trekt. Brandpunten zijn: de
collegialiteit en de rechtspositie.
Zijn predikanten onderling
dan niet collegiaal genoeg? Voor
zitter Bavinck ziet op dat punt
wel degelijk tekorten. "Als de
predikant al geen geboren indivi
dualist is, dan wordt hij of zij wel
zo gemaakt. Samenwerking met
collega's verloopt vaak formeel
en moeizaam, terwijl er toch
sprake is van persoonlijke nood,
zoals eenzaamheid, frustratie, ri
valiteit en onzekerheid".
Een peiling in 1982 onder men
toren (die jonge collega's in hun
werk begeleiden) wees uit, dat
deze aanduiding van de proble
men niet overdreven is. De bij
zondere positie drijft de predi
kant niet zelden in een isole
ment. En als hij of zij al een be
roep doet op een ander voor ad
vies of hulp, dan bij voorkeur
niet op een collega.
De jubilerende vereniging gaat
meer doen om collegiale ontmoe
tingen in groepsverband te sti
muleren. Een brochure daarover
zal op 16 april worden aangebo
den. Bavinck: "Er wordt niets
opgelegd. Natuurlijk zijn er ge
noeg voorbeelden te geven van
spontane collegiale contacten,
maar voor het geval dat niet ge
beurt en er behoefte is aan een
meer systematische aanpak wor
den in dit boekje concrete mo
dellen aangereikt.
tingskerk 11 ds. Bach. Ned. Prot. Bond
(aula O.Zeew.) 10.30 ds. Spijker, Den
Haag. Volle-evang.gemeente (Ruiterstr.
8) 7 nam. evang. J. Modderkolk. Rk
Kerk Zee zat. 7, zo. 10.30; Binnen zat 7,
zo. 10 en 11.30.
NOORDWIJKERHOUT: Dorpsk. 10 ds.
Streefland, 7 ds W. de Leeuw, Leider
dorp, jeugddienst. Rk Kerk Victork. zat.
7, zo. 9.30 en 11; Jozefk. zat. 7, zo. 9 en
10.30; De Zilk zat. 7, zo. 10 en 11.30.
OEGSTGEEST: Herv. Gem. Groene of
Will.kerk 10 ds. Kooman; Pauluskerk 10
dr. M. B. Blom; Gemeentecentrum
(Lijtw.) 10.30 ds. Koek, 7 prof. dr. v.d.
Beek. Geref. Kerk 10 ds. Bovenberg.
Geref. Kerk Vryg. (aula Dr. Schilder
school) 8.30 ds. Blijdorp, Wageningen, 5
ds. Pol, Den Haag. Ned. Geref. Kerk
(Gem.centrum) 8.45 en 4 (ha) ds. De
Lange. Van Wijckerslooth 4 ds. D.
Kruyt. Endegeest zie rk. kerk. Volle-
evangeliegem. (Gem.centrum) 4. Rk
Kerk Will.kerk zat. 7, zo. 9 en 10.30
(oeucm. dienst met pater Boshouwers
van 'Endegeest').
OUDE EN NIEUWE WETERING:
Herv. Gem. 9.30 ds. De Graaff, 5 oecu
menische jeugddienst in geref. kerk.
Geref. K. 9.30 hr. S. van der Lauw, Ca-
pelle a.d. IJssel, 5 oecum. jeugddienst.
Rk Kerk zat. 7, zo. 9.30 en 11.30.
zat. 7, zo. 9.30 en 11.30.
RIJNSATERWOUDE: Herv. Gem. 9.30
ds. v.d. Kamp, 7 ds. v.d. Kooi, Leimui-
den. Chr. Geref. K. 9.30 dienst, 2.15 ds.
RIJNSBURG: Herv. Gem. Laurentius-
kerk 9.30 en 5 ds. Smaling. Bethelkerk
9.30 ds. Wagter. Geref. Kerk Petrakerk
9.30 ds. Huisman, 5 ds. Snel; Imm.kerk
9 ds. Snel, 10.30 ds. Riemersma, Loos-
drecht, 5 ds. Cziria; Mar.kerk 9.30 ds.
Ribberink, 5 dr. Bade, Koudekerk. Ge
ref. Kerk Vryg. 10 en 5.15 ds. Grutter.
Chr. Geref. K. 9.30 dienst, 5.15 kand. v.
Mourik, Goes. Evang. Christengem. (au
la mavo) 10 ds. De Jong, Denekamp. Rk
Kerk zo. 10.30.
SASSENHEIM: Herv. Gem. 9 en 10.30
ds. 't Hooft, Lisse, 7 hr. M. de Ridder.
Geref. Kerk 10 ds. Elgersma, 7 zie herv.
gemeente. Chr. Geref. K. 10 en 5 ds. Aar-
noudse. Ned. Prot. Bond (Jul.laan 17)
geen dienst. Rk Kerk zat. 7, zo. 9.30 en
11.
TER AAR: Herv. Gem. 9.30 ds. Hey-
mans, Alphen, 6.30 ds. Stam. Geref.
Kerk 9.30 en 6.30 ds. Broer, ha. Rk Kerk
VALKENBURG: Herv. Gem. 10 ds. v.
Achterberg, Leiden, 6.30 ds. Vermeulen.
Geref. Kerk 9.30 ds. Verseput, O.geest,
6.30 ds. Ribberink. Geref. K. Vrijg. 9.30
ds. Houtman, 4 ds. Heida.
VOORHOUT: Herv. Gem. 10 ds. C. J. de
Jong. Rk Kerk zat. 7, zo. 9.30 en 11*.
VOORSCHOTEN: Herv. Gem. Dorps
kerk 10 en 7 ds. v.d. Schoot; De Ontmoe
ting (Noordhofland) 10 ds. De Zwart
Hulp en Heil (Schakenbosch) 10 ds. Ho
nig. Herv. evang. op geref. grondslag
(Lucas-college, Beeth.laan) 9.30 en 4.30
ds. G. H. van Kooten. Geref. Kerk 10 ds.
Rooze, Mechelen (België), jeugddienst.
Geref. K. Vryg. (Bachlaan) 10 en 5 ds.
Blydorp. Aulagemeenschap Noordhof
land 10.30 woorddienst Rk Kerk Laur-
.kerk zat. 7, zo. 11.30; M. Godskerk. zat.
7, zo. 10. Kerk van Engeland (British
school in The Netherlands, J. v. Hoof-
laan 3) 10.15 anglicaanse dienst.
WADDINXVEEN: Herv. Gem. Brugk.
9.30 ds. Goossen, 5 ds. Maasland; Hoek
steen 9.30 ds. Roetman, 6.30 ds. Kamp
huis, Stolwijk; Bethelk. 9.30 ds. Maas
land, 5 ds. Visser, Aalburg; Imm.kerk 10
en 5 ds. Hulst, ha. Geref. Kerk Kruisk.
10 ds. De Moor, 5 ds. Verheul, Alpheii;
Ontm.kerk 10 ds. Bongers. Remonstt,
Gem. 10 ds. v. Rossum, Den Haag.
WARMOND: Herv. Gem. 10 ds. Plaisier,
O.geest. Rk Kerk zat. 7, zo. 8.30, 10 en
11.30.
WASSENAAR: Herv. Gem. Dorpsk. 10
ds. v. Swigchum, Leiden, 4.30 kand. v.
Dis, 7 muziekdienst; Kievietk. 10 mevr,
ds. Visser-Schroot, Den Haag; Mes-
siask. 10 ds. v. Waasbergen; Dorpscen
trum 9.30 ds. Dekker, R.dam. Geret
Kerk Zyllaan 10 en 5 ds. Zijlsta, Vordert;
Zuid (Bloemcamplaan) 10 dr. v.d.
Kamp. Ned. Prot Bond (Kerkdam)
10.30 ds. Friederich, O.geest.
WOUBRUGGE: Herv. Gem. 9.30 ds. La-
seur (legerpred.) Voorthuizen, 6.30 ds.
Wegerif. Geref. Kerk 9.30 ds. Aalders,
6.30 ds. Boswijk, Lisse. Ned. Prot. Bond
(De Wyk) 10.30 dr. Meijering, O.geest.
Rk Kerk zat 7, z
10.
ZEVENHOVEN: Herv. Gem. 9.30 ds.
Geuze en hulppred. De Haan. Geref.
Kerk 9.30 en 7 ds. Fernhout
ZOETERWOUDE: Herv. Gem. 10 ds. P.
Magree. Rk Kerk St. Jan zat. 7.30, zo.
9.30; Chr. Dienaark. zat. 7, zo. 10; Meer-
burgkerk H. Ryndijk zat. 7, zo. 10 en
11.30.
ZWAMMERDAM: Herv. Gem. 10 ds.
Eijsenga, 6.30 ds. v. Achterberg, Leiden.
Geref. Kerk 10 ds. Buikema, 6.30 ds. De
Boer, Hoofddorp. Remonstr. Gem. 10
ds. Paardekooper, A.dam.
