De moord Olof Palme Dienstenbond FNV'niet anti-ondernemers' Onderzoek Zweedse politie nog zonder resultaat VEGIN ACTIE ZUINIG STOKEN Contact met economie Zmd-Afrika verbreken DONDERDAG 13 MAART 1986 PAGINA 13 "In haar handen hield ze een kleine glanzende revolver. Ze bleef op de drempel staan, tilde haar armen op en schoot. De afstand tussen de loop van de revolver en de punt tus sen de wenkbrauwen van de pre mier waar de kogel een gat in het voorhoofdsbeen sloeg bedroeg niet meer dan twee centimeter. De pre mier viel achterover tegen zijn lijf wacht die in de val meegesleept werd met de opgevouwen paraplu in zijn hand". Zo beschreef het Zweedse schrij versechtpaar Maj Sjöwall en Per Wahlöö in hun misdaadroman Ter- roristerna (de terroristen) de moord op de (niet met name ge noemde) sociaal-democratische premier van Zweden. Het boek ver scheen in 1975. door Leo Maat ln De terroristen schetsen Sjö wall en Wahlöö het beeld van een politie-apparaat dat bol staat van incompetentie en inefficiëntie. Ter wijl een groep internationale ter- rorristen vakkundig door de politie wordt misleid, waardoor een bom aanslag mislukt en de groep later wordt gearresteerd, slaagt een on gelukkige bijstandsmoeder van achttien jaar erin voor de ogen van een verbijsterde schare veiligheids agenten de minister-president met een revolver uit het jaar nul dood te schieten. Uit wanhoop. Bioscoop Op 28 februari 1986 is de man, die ook in 1975 al premier van Zwe den was, de 59-jarige Olof Palme aan het werk. Om elf uur 's och tends laat hij zijn lijfwacht weten dat hij de rest van de dag op kan toor zal blijven. De lijfwachten kunnen naar huis. Palme meldt niet dat hij die avond met zijn vrouw Lisbet, zijn zoon Marten en diens vriendin naar de bioscoop zal gaan. 's Avonds gaat de premier, nog altijd zonder lijfwacht, met de me tro naar de Grand-bioscoop in de drukke winkelstraat Sveavagen in het hartje van Stockholm. Het is de première van de nieuwe Zweedse speelfilm Bröderna Mozart (de ge broeders Mozart). Na de film, om kwart over elf, ne men Olof en Lisbet Palme afscheid van hun zoon en lopen naar het dichtsbijzijnde metrostation op de hoek van de Sveavagen en de Tun- nelgatan. Vijf minuten later klin ken er twee schoten. Een kogel treft Palme in de rug, vernielt een ruggewervel, raakt vervolgens de hartslagader en verlaat het lichaam via het borstbeen. De tweede kogel schampt langs Lisbet Palme. Anna Hage, een 17-jarige leer ling-verpleegster. is getuige van de De plaats van de misdaad op de hoek van de Sveavagen en de bedollfen onder de bloemen ter nagedachtenis (foto AP» van de premier. misdaad. Zij ziet Palme in elkaar zakken, maar realiseert zich niet onmiddellijk wat er is gebeurd. Zij denkt aan een hartaanval en stapt uit haar auto om hulp te verlenen. Palme's vrouw stond in een shock-toestand over de premier heengebogen. "Het is mijn man. Zie je niet wie het is", zei zij. Palme lag op zijn zij en er stroomde bloed uit zijn mond. Een andere voorbij ganger, een jongeman, probeerde kustmatige ademhaling toe te pas sen, maar dat ging heel moeilijk vanwege het bloed. Anna Hage begon met hartmas sage. Palme's pols was gestopt. Na enkele minuten kwam zijn pols slag een paar seconden terug. Om weer even plotseling te stoppen. Anna Hage was een van de getui gen die de dader van de moord zag wegrennen. Een man van ongeveer 35 jaar, donker haar en gekleed in een donkere jas ontsnapte via de trappen en nauwe steegjes in het centrum van Stockholm. Een paar straten verder stapte de man in een gereedstaande auto, waarin een tweede man op hem had gewacht. Op dat moment kwam juist een politieauto aangereden, maar de agenten wisten op dat moment niet wat er aan de hand was. Een taxi chauffeur zag de vluchtauto weg rijden en waarschuwde de politie. Het was hem niet gelukt het num merbord van de vluchtauto met ze kerheid te onderscheiden. Hij kon zich in een paar cijfers of letters vergiss.en. Traag Vanaf dat moment volgen de ge beurtenissen elkaar in snel tempo op. Om 23.23 uur zijn meer dan een dozijn politiewagens gealarmeerd. Drie daarvan bereiken de plaats van de misdaad, voordat de ambu lance er is, om 23.28 uur. Later zou commissaris van politie Hans Hol- mer dit gegeven aanhalen om kri tiek op de volgens Zweedse kran ten trage reactie van de politie te gen te spreken. De krant Aftonbladet schreef la ter dat het tachtig minuten had ge duurd voordat er bij het centraal station in Stockholm extra politie werd ipgezet. Er waren sindsdien al verschillende treinen vertrok ken. Palme werd inmiddels naar het nabij gelegen Sabbatsberg-zieken- huis gebracht, waar om zes minu ten na middernacht officieel werd geconstateerd dat de staatsman dood was. Het was de eerste moord op een Zweedse regeringsleider in bijna tweehonderd jaar. Het nieuws verspreidde zich ra zendsnel. In Zweden en daarbui ten. In Nederland zond het ANP even na half één de eenregelige boodschap: Palme doodgeschoten naar de aangesloten media. Som mige ochtendkranten konden het tragische nieuws nog juist meene men, andere waren net te laat. Bij de grenzen, de internationale luchthaven en de havens werden de controles opgevoerd tot de strengste die Zweden ooit heeft ge kend. Maar de politie beschikte slechts over een vaag signalement. Het zou zes dagen duren, voordat men er aan de hand van getuigen en met behulp van Westduitse spe cialisten in slaagde om een compo sitiefoto van de vermoedelijke moordenaar te produceren. Motieven Bij het onderzoek naar de moord zag de politie zich voor grote pro blemen geplaatst. Wat waren de motieven voor de moord geweest? Ging het om een politieke moord, gepleegd door een terreurorganisa tie of was het het werk van een psy chopaat? Talrijke theorieën werden ont wikkelt, niet in de laatste plaats door de Zweedse media. Experts houden het er op dat het om een beroepsmoordenaar gaat, gezien de koele manier van optreden van de moordenaar en het feit dat Pal- me met één kogel op slag werd ge dood. Drie uur na de moord werd de Zweedse diplomaat in Bonn, Peter Tejler, opgebeld door iemand die zei namens het Holger Meins-com- mando te spreken en meldde dat Palme was vermoord. Het Holger Meins-commando is een aan de Westduitse Rote Armee Fraktion verwante organisatie. Het com mando voerde in 1975 een actie uit in Stockholm. Een persbureau in Londen kreeg ook een anonieme beller, die namens de RAF de moord opeiste. De politie noemde naderhand de claim van de Westduitse terreuror ganisatie niet zo geloofwaardig. De RAF richt zich doorgaans op ande re - 'imperialistische en kapitalisti sche' - doelen en laat aanslagen vergezeld gaan van uitgebreide, schriftelijke motivering. De Zweedse politie zocht het meer in de richting van de Koerdi sche ballingenorganisatie PKK. Woningen van Koerden en verga derruimten werden doorzocht. PKK staat hoog op de verdachten- lijst omdat deze linkse groepering 'krachtige motieven' had voor de moord. Twee leden van de PKK zitten in Zweden een levenslange gevange nisstraf uit wegens moord op twee afvallige leden van de organisatie. De Zweedse regering heeft de PKK in verband met die moorden een terroristische organisatie ge noemd, waarop de PKK liet weten zich in staat van oorlog met Zwe den te beschouwen. De politie werd onmiddellijk na de moord overstelpt met tips-van uit het publiek. Diverse ooggetui gen meldden zich spontaan, ande ren moesten worden opgeroepen zich te melden. Ook was er een anonieme briefschrijver, die vol gens de politie interessante waar nemingen had gedaan. Kort na de moord werden twee arrestaties verricht, maar de ver dachten werden al spoedig weer vrijgelaten. Een man was opgepakt omdat hij een tekening bij zich had van het kruispunt waar Palme werd vermoord. Hij werd vrijgela ten, nadat hij volgens de politie daarvoor 'een afdoende verklaring' had gegeven. Het technisch sporenonderzoek leverde niet veel op. De Zweedse kranten hekelden het feit dat de politie niet in staat bleek waartoe voorbijgangers wel in staat waren: de twee kogels te vinden. Aanvan kelijk had de politie ook moeite om de kogels te identificeren. Het zou den onbekende projectielen zijn, die niet voorkwamen in het politie register dat 600 verschillende ty pen omvatte. Mogelijk met de hand vervaardigd. Het bleek later om een 'gewone' .357 magnum kogel te gaan, gefa briceerd door de Amerikaanse wa penfabriek Winchester. Een Stock- holmse handelaar in jachtgeweren zou in de krant verklaren dat hij de munitie gewoon in voorraad had, al had hij zelf al in geen vijf jaar dergelijke kogels verkocht. Uit de kogels, die in staat zijn een kogelvrij vest te doorboren, werd afgeleid dat het moordwapen een Smith Wesson revolver moest zijn. Een van de krachtigste hand vuurwapens ter wereld. Maar het moordwapen is nog even spoor loos als de moordenaar. Afgelopen donderdag, kort na de verspreiding van de compositiefo to, sloegen de persbureaus alarm. In de Deense havenplaats Helsin- gór werden twee mannen aange houden, na een tip van de Zweedse douane. Het bleek loos alarm te zijn. De twee overmeesterde Joe- goslaven bleken een eendaags za- kenbezoek aan Zweden te hebben gebracht en waren op het moment van de moord niet in het land. Er zouden nog vele aanhoudin gen volgen. Overal herkende men plotseling de moordenaar. In Zwe den maakten velen zich ongerust om het on-Zweedse uiterlijk van de gecomponeerde verdachte. De vreemdelingenhaat zou weieens groot kunnen worden als bleek, dat de moordenaar een buitenlan der was. Turkse kranten publiceerden een foto van de voortvluchtige Koerdische militant Cemil Bayik (32), die gelijkenis vertoont met de verdachte. Maar de opwinding om de compositiefoto nam even snel weer af. De laatste berichten uit Stockholm hebben het nu over anonieme woordvoerders van de geheime dienst, die suggereren dat de moordenaar zich weieens schuil zou kunnen houden in een ambas sade. Het is een aanwijzing dat er nog vele raadsels onopgelost zijn. On danks de beloning van een half miljoen kronen op het hoofd van de moordenaar lijkt er weinig schot te zitten in het onderzoek. Commissaris Hans Holmer, die lei ding geeft aan een recherche-team van 300 personen, verklaarde dins dag op zijn dagelijkse persconfe rentie het tegendeel. "Dat er geen verdere ontwikke lingen te melden zijn betekent niet dat er geen vooruitgang is. Het on derzoek levert met de dag meer op. Er is veel informatie die ik op dit moment niet vrij kan geven, we houden alle mogelijkheden open". Een foto van het type revolver, een Smith Wesson, waarmee Palme vermoedelijk werd vermoord. (foto ap» WOERDEN (GPD) - „Ik vind het een schandalige zaak dat de 36-uur niet te bereiken is zonder grote spanningen. Het is maatschappe lijk onaanvaardbaar dat we straks wellicht naar het stakingswapen moeten grijpen. Het gaat immers om de bestrijding van de werkloos heid, een zaak die iedereen aan gaat". door Harry Meijer Pierre Bruis, de nieuwe voorzit ter van de Dienstenbond FNV, vindt dat het thema arbeidstijdver korting zich eigenlijk niet leent voor stakingen. Maar als de werk gevers iedere stap in de richting van de 36 uur blijven blokkeren, moet de vakbeweging in actie ko men. „Ik vind dat we in dit sta dium al moeten zeggen dat we klaar staan om eventueel in actie te komen. En of dat straks ook zal lukken? Ach, er is natuurlijk geen enkele actie mogelijk als je blijft steken in de vraag of je voldoende mensen kunt mobiliseren". In de marge van het actuele ge touwtrek rond de cao's, koos de Dienstenbond FNV maandag 'even' een nieuwe voorzitter. Ei genlijk een formaliteit, want er was maar één kandidaat: Pierre Bruis (43), vanaf 1980 vice-voorzitter van de bond en van 1974 tot '80 voorzit ter van de toenmalige Diensten bond NKV. Het weinige tumult dat zich voordeed, had te maken met de ge volgde procedure. Bruis had te kennen gegeven dat hij alleen het vaandel wilde dragen als ook zijn 'running mate' Ben van Zweden gekozen zou worden. Reden voor de achterban om vlak voor de stemming op het buitengewoon congres in Amersfoort stevig van leer trekken tegen het 'ondemocra tisch gedrag' van de heren bestuur ders. Het bleef echter bij gemor: Bruis en Van Zweden werden met ruime meerderheid gekozen. Ie dereen had kennelijk behoefte aan een periode van rust, na alle inter ne strubbelingen van de afgelopen jaren. Bruis: „Dit soort capriolen zijn natuurlijk niet voor herhaling vatbaar. Ik heb het de vereniging moeilijk gemaakt, maar ik heb het zelf ook niet makkelijk gehad". De nieuwe voorzitter stond niet te trappelen om de functie van voorzitter, die vacant was gewor den doordat Freek Thomasson plotseling de benen nam uit onvre de met de 'geringe' steun (zestig procent van de stemmen) bij zijn herverkiezing. In 1980 had ook de voorganger van Thomasson, Jan Brouwer, uit onvrede het veld ge ruimd. Beide conflicten waren te rug te voeren op het onvermijdelij ke spanningsveld in een vakbond tussen de bezoldigden (de bestuur ders) en de vereniging. Om toe komstige problemen de pas af te snijden, wilde Bruis per se iemand als tweede man, met wie hij een vertrouwensrelatie heeft. „Ik had geen zin in een hartinfarct door de spanningen of in een nieuwe con flictsituatie", legt hij uit in het hoofdkwartier van de Diensten bond in Woerden. De Dienstenbond FNV organi seert 60.000 werknemers bij onder Tneer banken, verzekeringen, om roepen en het midden- en kleinbe drijf (de detailhandel). De bond is, afgaande op de enorme omvang van de dienstensector, altijd be trekkelijk klein gebleven. Bruis: „ln deze sector ontbreekt de vak bondstraditie. Onze achterban be staat vooral uit 'witte boorden'. In de dienstensector mis je ook het solidariseringseffect van de werk vloer, zoals in de industrie. Door de aard van het werk staan onze leden over het algemeen dichter bij het bedrijfsbelang dan leden van ande re FNV-bonden". „We zullen moeten duidelijk ma ken dat we een redelijk verhaal hebben en er niet op uit zijn de werkgever zijn nek om te draaien. Het gaat om belangenbehartiging 'en niet om een strijd tegen onder nemers". Bruis zet zich fel af tegen het ant woord dat werkgevers op maat schappelijke veranderingen willen geven: flexibilisering, het 'versoe pelen' van arbeidspatronen. Bank- werkgevers zouden graag de poor ten op zaterdag willen openen en in de detailhandel wordt al gerui me tijd verbale strijd gevoerd over de sluitingstijden. Het zou voor de moderne consument zo makkelijk zijn als de winkels langer openblij ven. „Ik vind", zegt Bruis, „datje der gelijke ontwikkelingen niet louter moet bekijken vanuit de invals hoek van de verworven rechten van werknemers. Daardoor zou je je als vakbond buiten de discussie over veranderingen plaatsen en het beeld versterken dat de vakbewe ging aan behoudzucht lijdt. Het gaat erom of het beweerde voor deel tegen de nadelige consequen ties voor de werknemers opweegt. Door latere sluiting van de winkels wordt de omzet echt niet vergroot. De koek kan maar een keer wor den uitgegeven. Dat betekent dat de produkten duurder worden en dat bepaald niet in het voordeel van de consument". „Kijk", vervolgt Bruis, „veel mensen staan 's morgens hun auto te wassen en gaan 's middags pas winkelen. Er is geen zinnige reden te bedenken dat dat niet andersom zou kunnen. Dat de winkels ook op zaterdag langer open moeten zijn, zoals wordt gezegd, is dan ook on zin. Mensen moeten gewoon hun gedrag veranderen. Winkelperso neel heeft ook recht op sociale con tacten in gezin of vereniging". Volgens Bruis zal de vakbewe ging de slag om de kortere werk week winnen. Als het nu niet lukt, dan lukt het wel in de toekomst. „De 40-urige werkweek hebben we toch ook niet in één jaar voor el kaar gekregen". LEIDSCH ALPHENS 0AGBLAD TABEL VOOR DE WEEK VAN 3 MAART T/M 9 MAART 1986 WEERSTATION VALKENBURG Normaal verbruik 800 m3 1.000 1.200 1.400 1.600 1.800 2.000 2.200 2.400 2.600 2.800 3.000 3.300 3.600 3.900 4.200 4.500 5.000 5.500 6.000 Streefverbruik van 3/3 t/m 9/3 29 m 36 44 51 59 66 74 81 89 96 104 112 124 135 146 157 169 188 207 226 Totale streefverbruik vanaf 21-10-85 t/m 9-3-86 594 m 745 898 1053 1207 1362 1519 1675 1830 1984 2140 2297 2530 2762 2998 3231 3471 3863 4257 4651 Raad. van Kerken: De Nederlandse Raad van Ker ken heeft zich uitgesproken vóór verbreking van alle economische en financiële contacten met de blanke Zuidafrikaanse econo mie. Hij gaat daarmee verder dan in 1978, toen investering in het toerisme naar Zuid-Afrika werd afgeraden. De leden-kerken krij gen van de raad een schrijven over de gevolgen van dit stand punt voor beleggingen van bij voorbeeld kerkelijke pensioen fondsen. In dit verband worden Shell en Philips genoemd. De leden-kerken moeten de strijd van de Zuidafrikaanse be vrijdingsbeweging ANC (African National Congress) en het Ver enigd Democratisch Front, waar mogelijk, steunen, vindt de Raad van Kerken. Hij zal de regering en politieke partijen vragen de humanitaire hulp aan beide orga nisaties uit te breiden en de zoge naamde 'frontlijnstaten' econo misch te helpen. Steun Midden-Amerika. Meer dan twintig leiders van ker kelijke organisaties in Nederland hebben regering en parlement opgeroepen, steun te geven aan nieuwe initiatieven van de Con- tadora-landen (Mexico, Panama, Venezuela en Colombia) voor een oplossing van de conflicten in Midden-Amerika. Ten eerste zou er een vredes macht moeten komen in het grensgebied tussen Nicaragua en Costa Rica. Verder willen de Contadora-landen stopzetting van alle buitenlandse hulp aan ongeregelde troepen en opstan dige groepen in de Middenameri- kaanse landen. De Contadora-groep en een aantal andere Latijnsamecikaan- se landen hebben de Europese Gemeenschap steun voor deze voorstellen gevraagd. De kerke lijke leiders schrijven, dat Neder land als voorzitter van de Euro pese Gemeenschap alles moet doen om deze voorstellen te steu nen. Europese landen kunnen juist door hun bondgenoot schappelijke relatie bij de Ver enigde Staten daarvoor pleiten. Bij de ondertekenaars zijn prof. dr. D. C. Mulder en ds. W. R. van der Zee, voorzitter en secre taris van de Raad van Kerken, dr. H. J. Kouwenhoven, voorzitter van de gereformeerde synode, A. van Elven, secretaris van de Ne derlandse Missieraad, en dr. L. Schuurman, voorzitter van 'Soli- daridad' (kerkelijke actie voor Latijns-Amerika). Ontwapening. De westerse landen moeten positief reageren op de ontwapeningsvoorstellen van de Russische partijleider Gorbatsjov. Dat zegt de commis sie voor veiligheid en ontwape ning van de internationale rooms-katholieke vredesbewe ging 'Pax Christi' in een verkla ring die de landen daartoe op roept. Volgens 'Pax' moeten de Verenigde Staten, Frankrijk en Engeland een voorlopige stop af kondigen van hun proeven met kernwapens. De rooms-katholieke vredes beweging vraagt de Navo, zich uit te spreken vóór verwijdering van alle middellange-afstandsra- ketten uit Europa. Daarover moeten de Verenigde Staten met de Sovjet-Unie in Genève een ak koord zien te sluiten. In afwach ting daarvan zou de Navo niet moeten doorgaan met plaatsing van raketten. Het Warschaupact zou een bijdrage kunnen leveren door geen kernwapens meer te plaatsen in de Oost-Duitsland en Tsjecho-Slowakije. Geen openbare verkoop. De ontvanger der Rijksbelastingen in Amsterdam heeft op het laat ste ogenblik een openbare ver koop afgelast bij de hervormde predikante C. Verkerk (40). Die verkoop had gisteren moeten ge beuren. Uit protest tegen plaatsing van 572 kruisraketten in West-Euro pa had mevrouw Verkerk drie maal f. 572 'defensiebelasting' niet betaald maar gestort in het vredesfonds van de 'Beweging Weigering Defensiebelasting'. Haar werd meegedeeld, dat de ontvanger de inning van het ach terstallige belastinggeld op ad ministratieve wijze zou regelen (loon- of bankbeslag). De proce dure via openbare verkoop zou te veel mankracht vragen. De 'Beweging Weigering De fensiebelasting' is nu boos. Ze had aan de openbare verkoop de nodige publiciteit willen geven. Overleden. In Borssele is op 68-jarige leeftijd de predikant A. Hoogerland van de gereformeer de gemeente overleden. Hij werkte achtereenvolgens in Werkendam, Krabbendijke en Dirksland en sinds vorig jaar in Borssele. Bestuurslid was hij van de theologische school in Rotter dam. De rouwdienst is zaterdag om 10 uur in Goes en de begrafenis om 12 uur in Borssele. Hervormde Kerk: beroepen te Veénendaal A. W. van der Plas Bergambacht, te Voorburg E. S. Klein Kranenburg Ter Aar. Gereformeerde Kerken: aan genomen naar Wolfheze kandi daat S. de Jong aldaar. Gereformeerde Kerken Vrij gemaakt: beroepen te Mariën- berg P. de Wit Lelystad. Christelijkje Gereformeerde Kerken: beroepen te Putten R. van Beek Veenendaal. Gereformeerde Gemeenten: bedankt voor Ouddorp P. Blok Capelle aan de IJssel, voor Mid delburg R. Kattenburg Scheve- ningen. Forum. Het landelijk over legorgaan 'Ph. J. Hoedemaker' (opgericht in 1981) heeft zich ver breed tot een 'Forum voor gere formeerde theologie in de Neder landse Hervormde Kerk'. Aan vankelijk was het een vereniging vöor 'gereformeerde studenten in de theologie' in deze kerk, nu kunnen ook predikanten en ge meenteleden lid worden. De vereniging noemt zich naar de theoloog Hoedemaker (1839- 1910). Hij bleef voluit trouw aan het gereformeerd belijden in de Hervormde Kerk, zo schrijft het bestuur in een presentatiebe- richt, en distantieerde zich op een beslissend ogenblik van de afscheidingsbeweging van dr. A. Kuyper ('Doleantie'). Zesmaal per jaar geeft de vereniging het blad 'Kontekstueel' uit, een opi niërend tijdschrift op het gebied van kerk en theologie. Naast studenten zitten in het bestuur van 'Hoedemaker': ds. J. Dee Zuidwolde (Dr.), ds. W. Dek ker Rotterdam-Delfshaven, C. N. van Dis Wassenaar, ds. P. de Jong Asperen, ds. R. de Jonge Zaamslag, ds. H. de Leede Em- meloord en ds. T. Poot Zoeter- meer. (Het secretariaat is in Lei den: postbus 11130, 2301 EC). Keuze. Na een onderzoek van zeven jaar heeft de Vaticaan se congregatie voor de geloofs leer de vooraanstaande Ameri kaanse moraaltheoloog Charles Curran voor de keuze gesteld: óf zijn opvattingen ('strijdig met de kerkleer') herroepen óf afzien van zijn hoogleraarspost aan de Katholieke Universiteit van Amerika. Curran handhaaft zijn opvat tingen over gezinsplanning, abortus en andere ethische kwesties. Na een gesprek in Ro me heeft nog een heel klein beefje hoop dat het met een sis ser zal aflopen. Mocht dat niet het geval zijn, dan zal hij via de rechter proberen zijn positie als hoogleraar te behouden, al er kent hij dat de betrokken univer siteit onder kerkelijk gezag staat.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1986 | | pagina 13