Jubileum in de woestijn De metro van Londen en de kunst van de stations Meknès Westelijke Sahara al 10 jaar papieren staat Apartheid raakt ook kerkeraden PAGINA 14 DINSDAG 25 FEBRUARI 1986 milHIilllllll Westelijk. Sahara, MAROKKO ■3 Marrakech =3.*Agadir s.Atlantische Béchar sAd Oakhia MAURETAN1Ë! •Tindouf Toestand vóór 1975 F'Oérick *Zouérate NouaÖhibou •Atar MAURETANIË -Feitelijke toestand 'sedert augustus 1979 Toestand sedert 1978 ivoigens Poliserio Reportage ALGERIJE Tot aan het begin van'deze eeuw was het gebied van de Westelijke Sahara een dor stuk woestijn, waar geen enkel land enige be langstelling voor koesterde. Al leen België toonde er interesse in om ten zuiden van Marokko een pleisterplaats te hebben, waar de schepen op weg naar Belgisch Kongo konden bunkeren. door Gerrit-Jan Hoek Verder was er slechts een en kele verdwaalde Europeaan die er wel brood in zag om de noma den levensmiddelen te leveren in ruil voor kamelenhuiden. De ko lonisatie door Spanje vormde de eerste serieuzdt claim op het ge bied, dat als 'provincie' bij Span je werd ingelijfd. Nadat Marokko in 1956 zijn on afhankelijkheid had gekregen was het vooral koning Hassan II, die in 1961 zijn vader Moham med V was opgevolgd, die zijn begerige ogen op de Spaanse ko lonie liet vallen. Deels als eerste stap in de richting van de realise ring van de droom van alle vroe gere sultans, het 'Groot Marok ko' van Tanger tot Timboektoe, deels omdat de kale woestijn rij ke bodemschatten bleek te be vatten: fosfaat, olie en uranium. Via een subtiele politieke ma noeuvre slaagde Hassan II er in 1975 inderdaad in de Spaanse ko lonie in te lijven. Spanje raakte door de 'Groene Mars' van meer dan 300.000 Marokkanen, die vreedzaam bezit wilden nemen van Westelijk Sahara, zodanig van de kook, dat het schoorvoe tend afstand deed van zijn kolo nie, om een oorlog met Marokko te vermijden. Op 14 november 1975 werd 'het Drielandenak- koord van Madrid ondertekend, waarbij Westelijk Sahara aan Ma rokko en Mauretanië werd toebe deeld. Strop Maar ondanks de uitbundig heid, waarmee de inlijving in Ma rokko werd gevierd, stak koning Hassan II met die gebiedsuit breiding zijn hoofd in de strop. De nomadenbevolking van Westelijk Sahara voelde abso luut niets voor integratie in Ma rokko en vluchtte massaal naar Algerije, dat maar al te graag de helpende hand bood aan de Sa- harawi's. Uit bezorgdheid over de ex pansiedrift van Marokko, stelde Algerije genereus overvloedig wapenmateriaal beschikbaar aan de kort daarvoor opgerichte be vrijdingsbeweging van de Saha- rawi's, het Front Polisario, ge noemd naar de twee streken van Westelijk Sahara, Saguia el Ham- ra en Rio de Oro. Hoewel numeriek sterk in de minderheid slaagde het Front Polisario er keer op keer in de Mauretaanse en Marokkaanse le gers voor joker te zetten. De ma gistrale kennis van de woestijn en de capaciteit van de comman do's om zich zelfs in het open woestijngebied te camoufleren, stelde Polisario in staat om de vijandige troepen regelmatig te verrassen met venijnige plaag stoten en grote verliezen toe te brengen. Mauretanië erkende als eerste de nederlaag door in 1979 zijn ge biedsdeel van Westelijk Sahara braak te laten liggen, waarna het ijlings door Marokko werd gean nexeerd. Zelfs met een troepen macht van 130.000 man slaagde Marokko er echter niet in de tal rijke penetraties van het Polisa rio een halt toe te roepen. Toevlucht Als laatste remedie besloot Ma rokko zijn toevlucht te nemen tot een middeleeuwse verdedigings- taktiek. In 1980 werd begonnen met de aanleg van een vijftal aar den wallen van 30.0 kilometer als bescherming van de zogenaam de 'nuttige driehoek' van de hoofdstad van Westelijk Sahara, El Ayoun, de heilige bedevaarts plaats van de moslims, Smara, en het centrum van de fosfaatwin ning, Bu Craa. Maar net zo min als de Maginot Linie, waarvan de woestijnmuur een kopie is, in de Tweede We reldoorlog de inval van Hitier kon voorkomen, vormt de aar den wal een onneembaar obsta kel voor Polisario. Ondanks een hypermodern bewakingssys teem met radar, mijnenvelden en de plaatsing van garnizoenen om de 6 kilometer, weet het Polisa rio af en toe ver in het gebied achter de wallen door te dringen. Slachtoffers De oorlog, die in de afgelopen tien jaar duizenden slachtoffers heeft geëist, is voor beide partij en uitzichtloos. Zowel Marokko als het Polisario zijn zich ervan bewust, dat een militaire over winning louter utopie is. Vooral voor.Marokko is het conflict een blok aan het been. De oorlog kost de Marokkaanse economie meer dan 3 miljoen dollar per dag! Desondanks blijft koning Has san II zich hardnekkig verzetten tegen een vredesregeling. Op het diplomatieke front is Marokko de laatste jaren hevig in de ver drukking gekomen. Zowel de VN als de Organisatie van Afri kaanse Eenheid (OAE) hameren er keer op keer op, dat Marokko aan de onderhandelingstafel moet gaan zitten om met het Po lisario een politiek akkoord pro beren te bereiken. Maar dergelijke aanbevelingen zijn bij Hassan aan dovemanso ren gericht. Na jarenlang resolu ties van deze internationale orga nen, om het zelfbeschikkings recht van de Saharawi's te erken nen via een referendum, naast zich neer te hebben gelegd, is Hassan enkele jaren geleden van strategie veranderd. Om de ha verklap belooft Marokko het re ferendum te zullen houden, zoals in december vorig jaar in de VN bij monde van premier Lamrani, zonder dat die toezegging in de praktijk gestalte krijgt. Tijd winnen Hassan lijkt in de eerste plaats uit te zijn op het winnen van tijd en de buitenwereld voor een vol dongen feit te plaatsen, dat Westelijk Sahara daadwerkelijk in Marokko is geintegreerd: Tal loze gezinnen uit Zuid-Marokko zijn de laatste jaren naar Weste lijk Sahara geëmigreerd, aange trokken door een groot aantal fa ciliteiten: hogere salarissen dan in de rest van het land, belasting voordelen en bijna gratis onder wijs en huisvesting. De benoeming van drie Saha rawi's als gouverneur moet bo vendien als 'bewijs' dienen, dat de voormalige bevolking aan de kant van Hassan staat. Een derde alternatief, dat onlangs werd ge suggereerd, namelijk een ver gaande vorm van autonomie voor de Saharawi's onder de Ma rokkaanse troon, is door beide partijen afgewezen. Hassan voelt bitter weinig voor een dergelijk- ke regeling, die hij kwalificeerde als een 'Afrikaans Yalta'. Patstelling Een eventuele oplossing van het conflict lijkt daarom niet op korte termijn te realiseren. De patstelling kan in feite alleen* doorbroken worden door een in grijpende wijziging in de krachtsverhoudingen in Noord- west-Afrika of door een politieke ommekeer in Marokko zelf. Tot dusverre heeft Polisario steeds kunnen rekenen op de steun van Algerije en de wisse lende solidariteit van Libië, dat na de politieke Unie met Marok ko in de zomer van 1984 zijn hulp aan Polisario stopte, maar na het recente onderhoud tussen de Al gerijnse president Chadli en de Libische leider Gaddafi het weer voor het Polisario opnam. De Verenigde Staten hebben zich daarentegen steeds achter Marokko opgesteld, vooral uit strategische overwegingen. Ma rokko en Westelijk Sahara vor men nog altijd de 'rugdekking' van de Canarische eilanden, de sleutelpost op de olieroute rond Afrika, en van de toegang tot de Middellandse Zee. Een voorzichtige toenadering van Polisario tot de VS, uitvloei sel van de nauwere betrekkingen tussen de VS en Algerije, heeft tot nu toe geen respons opgele verd van de Amerikanen. De kentering zal daarom voorname lijk moeten komen vanuit Ma rokko zelf. Het verloop van de oorlog heeft daar intern tot een groeiende ontevredenheid ge leid, vooral in bepaalde sectoren van het leger, dat het meer dan beu is door Hassan als kannon- nenvlees gebruikt te worden. Begin 1983 moest koning Has san persoonlijk ingrijpen, toen voor de derde keer een staats greep tegen hem werd gepland. De almachtige generaal Dlimi, chef van de Marokkaanse troe pen in de Sahara en brein achter de aanleg van de muur in de woestijn, had clandestiene con tacten gelegd met Algerije om te komen tot een voor alle partijen aanvaardbare vredesregeling. Het enige obstakel vormde de onverzoenlijke houding van Has san, die derhalve geëlimineerd diende te worden. Hassan werd echter tijdig door de CIA en de Spaanse inlichtingendienst gea larmeerd over het complot van generaal Dlimi. Na een audiëntie in het koninlijke paleis in Marra- kech kwam Dlimi om bij een ver keersongeval. Volgens diverse bronnen was dat ongeluk echter in scène ge zet. Met de bedoeling de lastige en gevaarlijke Dlimi uit de weg te ruimen en daarmee de kans op een vredesregeling met Polisario te dwarsbomen. Morgen is het feest in de woes tijn. Militaire parades, kleurige folklore en een legertje buiten landse genodigden. Op die dag wordt herdacht dat tien jaar ge leden de Democratische Arabi sche Republiek van de Sahara werd opgericht. Die republiek is in verschil lende opzichten een uniek ver schijnsel in de wereld. Want welke staat is diplomatiek er kend door meer dan 60 landen, zonder over een eigen grondge bied te beschikken? En van wel ke natie leeft bijna de voltallige bevolking buiten haar eigen ter ritorium? De burgers van de Democrati sche Arabische Republiek van de Sahara, naar schatting 150.000 zielen in getal, leven al tien jaar in vluchtelingenkam pen in de buürt van Tinduf in Algerije. De woestijnnomaden van weleer verwisselden tien jaar geleden hun kuddes kame len voor moderne wapens om via een slopende en slepende oorlog te proberen hun door Ma rokko bezette vaderland weer te heroveren. (foto GPD) LONDEN - Britse cultuur pessimisten (en daar zijn er nogal wat van) mogen graag op de Londense onder grondse wijzen als zij het verval van de eigen samen leving pakkend willen illu streren. „Kijk zelf maar. Het is het symbool van alles wat mis is met ons". door Henk Dam En dan komen de verhalen los over de toegenomen misdaad („Het is niet voor niets dat er in de metro- treinen posters hangen waarop staat datje zwaar gestraft wordt als je èen conducteur aanvalt"), en over de nauwelijks merkbaar bij gehouden dienstregelingen. Inderdaad, de misdaad neemt toe, en de metro's rijden niet altijd op tijd, hoewel metalige stemmen altijd keurig - ofschoon pas na ja ren oefening verstaanbaar - excu ses aanbieden als je weer eens een half uur op een ondergrondse moet wachten omdat „er geen personeel beschikbaar is". Maar is dat nou typerend voor Engeland? Vergelijk de „tube" (de buis, zoals de Londense onder grondse in de wandeling heet) maar eens met het slachtaderlijke verkeerssysteem van New York. Daar gaat toch geen mens die z'n leven, lief heeft 's avonds in? Goed, goed, antwoordt daarop de cultuurpessimist, maar verge lijk onze ondergrondse dan ook eens met de metro van Parijs. En met een triomfantelijk lachje: „Wat iedereen zo al kan zien, is dat de Parijse metro een heel andere in druk .maakt: mooier, efficiënter, moderner en vooral schoner". Dat is een punt. De Loiidense on dergrondse ziet er over het alge meen niet uit, hoewel weer beter dan de grafitti-metro van New York. Oude treinstellen, vervallen, spelonkachtige stations met óf he vig rammelende óf buiten gebruik zijnde roltrappen, iedereen die wel eens in Londen is geweest kent het vooral 's avonds licht sinistere beeld. En op de antieke manier waarop kaartjes moeten worden gekocht (uit meer niet dan wel werkende machines), door machine of mens gecontroleerd worden, bewaard moeten worden, en weer móeten worden afgegeven aan het einde van de rit zou menig student socio logie kunnen promoveren. Oud systeem Bij London Underground geven ze dat ook wel toe. Neil Garrie van de afdeling public relations: „Dat komt mede omdat het zo'n oud systeem is. De eerste ondergrond- selijn is van 1863, en vóór 1910 was het grootste deel van het huidige netwerk aangelegd". Hij vervolgt: „Daarom is er een grote behoefte aan modernisering. We hebben nieuwe treinstellen no dig, nieuwe signaalsystemen, mo dernere stations, en een efficiënter aanpak van kaartjes kopen en con troleren". De roltrappen zijn ook nogal eens erg oud en daarom erg vaak kapot (terzijde: de langste is te vinden in Leicester Square Sta tion en is 49,6 meter lang), en nieu we liften, waarvan sommige meer dan 70 jaar oud zijn, zijn al even- min een overbodige luxe. Dit mea culpa zou natuurlijk nooit zo uitgebreid hebben geklon ken als Garrie er niet aan zou heb ben kunnen toevoegen: „Voor die modernisering hebben we in 1981 toestemming gekregen. Tot 1990 mogen we een bedrag van in totaal 300 miljoen gulden uitgeven aan moderniseringen die in de eèrste plaats bedoeld zijn om de aantrek kingskracht van de metro voor de passagiers te vergroten". Er is stevig denkwerk verricht bij Londen Underground'rond de vraag: hoe maak je het net aantrek kelijker voor de 670 miljoen passa giers die het jaarlijks gebruiken? Het antwoord was: stop zoveel mo gelijk geld in de stations, en dan met name de perrons, omdat de mensen, daar de meeste tijd door brengen. En dus zijn er voor 140 van de 250 'tube-stations' plannen ge maakt. Van die stations zijn er nu 20 klaar, en nog eens 20 onder be handeling. Planning-manager Ri chard Meads zegt routineus: „Ze ventien moderniseringen kosten meer dan 1 miljoen pond (4 miljoen gulden), 30 tussen 250.000 en 1 mil joen pond, en de rest minder dan 250.000 pond". Dat valt nogal mee, zou men op het eerste oog zeggen. Donald Hall, hoofd-architect van Londen Un derground, bevestigt: „Het hoeft niet altijd veel geld te kosten. Met relatief kleine ingrepen kun je per rons al vriéndelijk en menselijker maken, zoals ons uitgangspunt luidt". Bij de stations die nu klaar zijn, is in de helft van de gevallen ge bruik gemaakt van kunstenaars, en in de andere helft van de eigen ont werpers van Londen Underground om dit toonbaarder gezicht aan te brengen. In de meeste gevallen is druk met tegeltjes gewerkt, en elk sta tion heeft zo zijn eigen gezicht ge kregen. De passagiers bijvoorbeeld die op de perrons van station Bond Street (in het hartje van winkel- land) staan tê wachten, zien om zich heen tegelpatronen rond het thema 'pakpapier'. Bij het station Oxford Circus met z'n vele in- en uitgangen is voor het thema 'doolhof gekozen, en bij Charing Cross, vlakbij de National Gallery, zijn langs de wanden van de perrons afbeeldingen uit het museum te zien (niet in tegels ove rigens, maar als superformaat re- produktie). De meest opvallende modernise ringen zijn in het station Totten- ham Court Road aangebracht, waar de bekende Italiaanse kun stenaar Eduardo Paolozzi de vrije hand kreeg, een gift waarvan hij danig misbruik heeft gemaakt. Bijna 1000 vierkante meter wand van het metrostation is nu bedekt met de veelkleurige, vrolijke, zelfs wel spectaculair te noemen mo zaïeken van Paolozzi, en er zijn nu kunstliefhebbers die speciaal naar Londen reizen om in het Totten ham Court Road station naar het werk van de Italiaan te kijken. Paolozzi's uitgangspunt was het jachtige karakter van het stukje Londen rond Tottenham Court Road, met z'n vele winkels, de in ternationale pretwijk Soho en z'n drukke verkeer. Zijn mozaieken zijn dan ook niet erê geschikt voor mensen die net van de dokter rust voorgeschreven hebben gekregen. In Paolozzi's kleurengeweld zijn een paar thema's te herkennen. Et nische maskers verwijzen naar het nabijgelegen British Museum met z'n enorme collectie kunst uit vroe gere koloniën, tv-schermep, ele menten uit videospelletjes naar de nabijgelegen video- en computer winkels. Het Britse publiek kan al die kunst bij de metro best waarderen. Donald Hall van Londen Under ground: „Wat ons zeer is opgeval len, en meegevallen trouwens ook, is dat de grafitti-artiesten het tot dusver niet nodig hebben gevon den de nieuwe stations met hun produkten te verknoeien. Je zou zeggen dat dat betekent dat het ge waardeerd wordt". De besturen van de Hervormde Kerk en de Gereformeerde Ker ken vragen de plaatselijke kerke raden per brief, druk uit te oefe nen op bedrijven in hun woon plaats die in Zuid-Afrika investe ren. Een kleine commissie van deskundigen staat klaar om ker keraden hierover nader voor te lichten. Ze bestaat uit mevrouw ds. G. Witte-Rang van het Oecu menisch studie- en actiecentrum voor Investeringen, drs. J. H. Schravesande, secretaris van de commissie Ontwikkelingssa menwerking van de Gerefor meerde Kerken, en ds. J. E. van Veen, secretaris van de hervorm de Raad voor de zaken van Over heid en Samenleving. De brief is een afschrift van een schrijven van de kerkbestu ren van november vorig jaar aan werkgevers- en werknemersor ganisaties en bedrijven die inves teren in Zuid-Afrika. In die brief werd de bedrijven gewaagd, hun activiteiten in Zuid-Afrika stop te zetten. - Winnie Mandela, vrouw van de Zuidafrikaanse verzetsleider Nelson Mandela, heeft van de Hervormde Kerk en de Gerefor meerde Kerken het verzoek gekre gen naar Nederland te komen. De kans dat de Zuidafrikaanse au toriteiten haar dat zullen toe staan wordt 'uiterst miniem geacht. Kerksluiting. De Vaticaanse congregatie voor de geestelijk heid laat het aan bisschop Ernst van Breda over om de sluiting van de Heilig Hartkerk in Breda 'naar zijn overtuiging en in over eenstemming met het kerkelijk recht' af te handelen. Vorige maand had de congre gatie de bisschop gevraagd, in af wachting van een beslissing van de congregatie geen uitvoering te geven aan zijn besluit tot slui ting van de kerk. Als antwoord daarop zette de bisschop in een uitvoerige brief aan de congrega tie zijn visie op de gang van za ken uiteen. Tevens maakte hij duidelijk, dat opschorting van zijn besluit niet meer mogelijk Er is heel wat te doen geweest over deze zaak. Het kwam zelfs tot bezetting van de kerk door een groep parochianen die het beleid van de bisschop aanvoch ten. Op bevel van de rechtbank moesten de bezetters de kerk verlaten. Predikanten. De Bond van Nederlandse Predikanten komt steeds vaker in contact met do minees die niet meer kunnen rondkomen van hun salaris. Vaak hebben deze predikanten persoonlijke leningen afgesloten waarvan ze rente en aflossing niet langer kunnen opbrengen. Bij het beroep op het steunfonds van de predikantenbond gaat het niet meer om enkele honderden maar om duizenden guldens. Secretaris ds. N. H. Kuipéri (Nieuwegein) schrijft dat in het maandblad van de bond. Om meer inzicht te krijgen in de om vang van dit probleem vraagt hij de leden, hun eventuele financië le moeilijkheden aan het bestuur kenbaar te maken. Kuipéri sluit niet uit, dat het om incidentele gevallen gaat. Hij citeert echter uit een brief van het Nationaal Instituut voor Budgetvoorlichting aan een pre dikant die om advies had ge vraagd. "Het verhaal dat predi kanten veel verdienen zullen we maar naar het rijk der fabelen verwijzen. Gezien het relatief grote aantaal dominees die zich tot ons wenden is dat, helaas, volstrekte onzin. Hoe je het ook uitrekent, u heeft een tekort van ruim f 500 per maand". Aldus de brief van dit instituut. Volgens de secretaris van de predikantenbond zijn de proble men ook een gevolg van de ge ringe vergoeding van beroeps kosten, zoals vervoer, telefoon, administratie en representatie. Problemen zijn er niet alleen bij predikanten met een laag salaris, ook collega's in de steden, die in de hoogste klasse zitten, hebben soms te klagen. Kuyper. Er bestaan serieuze plannen om een film te maken van het leven van de gerefor meerde staatsman-theoloog- journalist dr. Abraham Kuyper. Kuyper leidde honderd jaar gele den de Doleantie, de tweede uit tocht binnen één eeuw van recht- zinnigen uit de Hervormde Kerk. Bij het secretariaat van de Ge reformeerde Kerken en de Vrije Univeriteit in Amsterdam kon men niet zeggen wanneer en waar de opnamen voor deze film worden gemaakt. Gedichten. Bij het Boeken centrum in Den Haag verschijnt binnenkort de tweede dichtbun del van de Oegstgeester her vormde predikant R. da Costa. Ging zijn eerste ('Gedeeld ver lies') over de verwerking van rouw, deze bundel is ontstaan uit pastoraal contact met mensen in nood. Feit is dat mensen in nood, na een vaak moeizame tocht langs hulpverlenende instanties, ten slotte hun heil zoeken bij een pastor. Titel van deze verzameling ge dichten is: 'Aan het licht ge bracht'. De bundel heeft 40 blad zijden en kost f 12,90. Overleden. In Vaassen is, 77 jaar oud, ds. M. C. Groenewoud overleden. Van 1950 tot 1968 is hij hervormd predikant in Rijns- burg geweest. Hij kwam naar Rijnsburg uit Heemse en vertrok na achttien jaar naar Twello. Morgen wordt ds. Groenewoud in Vaassen begraven na een rouwdienst in de hervormde kerk die om kwart over 12 be gint. Lezing. Vrijdagavond 28 fe bruari om 8 uur houdt de heer W. J. Ouweneel uit De Bilt in de Lokhorstkerk aan de Pieters kerkstraat in Leiden zijn tweede lezing in een serie van vier. Titel: 'Haalt de Sovjet-Unie het jaar 2000?' Hervormde Kerk: beroepen te Mijnsheerenland W. A. Vlas blom Boskoop, door de provin ciale kerkvergadering van Utrecht voor bijzondere werk zaamheden (maatschappelijk ac- tiveringswerk en vormingswerk ten dienste van vrouwen) kandi daat mevrouw A. C. Barnhoorn Utrecht. Gereformeerde Kerken: be roepen te Goes J. P. Feddema Sint Pancras. Gereformeerde Kerken Vrij gemaakt: beroepen te Kralingse- veer-Krimpen aan de IJssel G. Gunnink Mussel. Nederlands Gereformeerde Kerken: aangenomen naar Maas sluis W. van der Veer Rijsbergen. Gereformeerde Gemeenten: bedankt voor Goudswaard en voor Middelharnis Chr. van de Poel Yerseke, voor Poortugaal J. Mijnders Veenendaal. Diefstal. Aartsbisschop-kar dinaal Vilela van San Salvador in Brazilië heeft voor alle kerken in zijn bisdom rouw afgekondigd uit protest tegen het onvoldoen de optreden van de politie tegen kerkdiefstallen. Ook de traditio nele processie in de Goede Week is afgelast. De laatste tijd worden steeds meer kunstvoorwerpen uit ker ken gestolen, laatst nog een groot aantal gouden en zilveren bekers en waardevolle schilderij en uit een kerk in het centrum van de stad. De politie vindt, dat de kerken, net als de banken, zelf bewakers moeten aanstellen. Vi lela is het daarmee niet eens; het behoud van kerkelijke kunst is een algemeen belang.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1986 | | pagina 14