'Zeggen, hup slopen
maar, dat is mij
net iets te simpel'
Aquino krijgt
alsnog steun
van Amerika
Pax Christi wil alsnog praten met joodse organisaties
Interview
Staatssecretaris Brokx over de naoorlogse hoogbouw
PAGINA 6
MAANDAG 17 FEBRUARI 198(1
TOKIO - Op een massa-bijeen
komst in het Rizal-park in de Filip
pijnse hoofdstad Manilla heeft op
positieleider Corazon Aquino gis
teren een programma aangekon
digd van vreedzame acties tegen
de zittende president Marcos, die
het afgelopen weekeinde door het
parlement officieel werd aangewe
zen als winnaar van de presidents
verkiezingen.
Naar schatting een half mihoen
aanhangers hoorden Aquino giste
ren verklaren dat de strijd tegen
„de krachten van het kwaad" zal
worden voortgezet, maar, zo voeg
de zij er onmiddellijk aan toe, „be
grijp mij niet verkeerd, ik wil geen
gewelddadige revolutie".
door
Ruud Kreutzer
en Henk Kolb
De zeven aktiepunten van Aqui
no omvatten onder meer een boy
cot van banken en bedrijven, die
nauwe banden onderhouden met
het Marcos-regime, van de Marcos-
gezinde media en het weigeren om
de rekeningen voor gas en water
op tijd te betalen. Verder riep zij op
tot een landelijke staking op de
eerste werkdag na de officièle
inauguratie van Marcos, die later
deze maand zal plaatsvinden.
De speciale Amerikaanse afge
zant Philip Habib voert vandaag
afzonderlijke besprekingen met
president Marcos en Corazon
Aquino, en zal ook aartsbisschop
Jaime Sin van Manilla ontmoeten.
Habib heeft een uitgebreide erva
ring als diplomaat en als onderhan
delaar in internationale crisis-si
tuaties, een ervaring die hem goed
te pas zal komen als hij probeert
om de beide partijen in het conflict
tot een vergelijk te brengen.
Vooralsnog zien de kansen voor
succes van zijn missie er nogal ma
ger uit. Marcos, die al twintig jaar
in het presidentiële Malacanang-
paleis zetelt, is volgens de meeste
waarnemers onder geen enkele
voorwaarde bereid om zijn macht
af te staan. Aquino daarentegen zal
de 'overwinning' van Marcos, die
tot stand is gekomen door fraude
en geweld op ongekende schaal,
nooit aanvaarden. Habib zal vol
gens ingewijden nu proberen om
een compromis te vinden waarbij
Marcos en Aquino de macht delen.
Stafchef
In een stap die kennelijk bedoeld
was om Washington gunstig te
stemmen heeft Marcos gisteren het
ontslag aanvaard van de omstre
den stafchef van het Filippijnse le
ger, generaal Fabian Ver. De Ame
rikaanse president Reagan heeft
zijn aanvankelijke neutrale opstel
ling ten aanzien van de Filippijnse
presidentsverkiezingen inmiddels
laten varen.
President Marcos, die de tussen
tijdse verkiezingen op 7 februari
uitriep in de overtuiging dat hij een
nieuw mandaat zou krijgen van de
bevolking, heeft precies het tegen
overgestelde bereikt. Door on
danks dat aan de macht vast te
houden heeft hij de Filippijnen in
de ernstigste crisis gestort sinds
het land veertig jaar geleden onaf
hankelijk werd.
De katholieke kerk heeft de afge
lopen dagen duidelijk de zijde van
Aquino gekozen, en eveneens op
geroepen tot „aktieve weerstand
met vreedzame middelen" tegen
de regering, die volgens een ver
klaring van de conferentie van bis
schoppen „geen morele basis
heeft".
Marcos had eerder al de steun
van de middenklasse en de zaken
wereld verloren, met uitzondering
van de kliek die hem door dik en
dun steunt in ruil voor tal van eco
nomische voordelen en machtspo
sities.
Ook binnen het leger neemt de
kritiek op Marcos toe, vooral onder
de generatie van jongere officieren
die met lede ogen aanzien hoe de
meeste topfuncties worden be
kleed door politieke aanhangers
van Marcos, die al lang aan hun
pensioen toe zijn. De opvolger van
stafchef Ver, de in Amerika opge
leide beroepsmilitair Fidel Ramos,
heeft weliswaar het vertrouwen I
van Washington, maar wordt door
de jonge officieren als een slappe
ling gezien, die nooit de moed
heeft gehad om zich duidelijk te
gen Marcos uit te spreken.
Mevrouw Corazon Aquino ma
noeuvreert intussen uiterst be
hoedzaam. Zij heeft gisteren beslo
ten om vandaag een ontmoeting te
hebben met de Amerikaanse afge
zant Habib, in weerwil van kritiek
uit haar eigen kamp en scepsis
over de Amerikaanse opstelling
ten aanzien van de verkiezingen. In
een recent interview verldaarde
Aquino zich bereid om Marcos vrij
uit te laten gaan als hij zijn paleis j
vrijwillig verlaat. Verder zei ze: „Ik
ben heel voorzichtig met wat ik in
het openbaar zeg, omdat ik de
emoties van de mensen niet verder
wil aanwakkeren. De emoties zijn
gewoon te hoog opgelopen".
Reagan
President Reagan heeft zaterdag
zijn aanvankelijke verklaring dat
bij de verkiezingen in de Filippij
nen mogelijk aan beide kanten
fraude was gepleegd drastisch her
zien: „de verkiezingen", zo zei hij
in Californië, „werden ontsierd
door wijdverbreide fraude en ge
weld, voornamelijk begaan door de
partij die aan de macht is".
Volgens zegslieden in Washing
ton betekent deze ommekeer in de
visie van het Amerikaanse staats
hoofd, dat de VS zich zullen rich
ten op de periode na Marcos en ho
pen die te bereiken zonder dat het
op de Filippijnen tot gewelddaden
op grote schaal komt.
Daarbij staat voorop dat de VS
hun belangrijke vloot- en lucht
machtbases op de Filippijnen wil
len handhaven, via een beleid dat
geloofwaardig is tegenover de op
positie, die op den duur deel moet
krijgen aan de regeringsmacht.
Marcos is voor dé Verenigde Sta
ten geen aanvaardbare bondge
noot meer. Senator Richard Lugar,
hoofd van de Amerikaanse waar
nemers bij de verkiezingen en
voorzitter van de belangrijke com
missie voor buitenlandse betrek
kingen, weigert vanwege het ver-
kiezingensbedrog de uitslag van de
officiële telling te aanvaarden.
„En", zei hij „Als er in de situatie
niets verandert zal het Congres mi
litaire bijstand voor de Filippijnen
weigeren en daar ben ik het mee
eens".
De invloedrijke democraat Sam
Nunn, als senator gezaghebbend
specialist op militair gebied, en de
leider van de republikeinse meer
derheid in de Senaat, Bob Dole,
hebben evenals een groep senato
ren die nog in Manilla is, hulpverle
ning onder de huidige omstandig
heden afgewezen. Niettemin wil
len de VS een constructieve rol
blijven spelen.
Reagans verklaring is tot stand
gekomen op aandringen van zijn
naaste medewerkers. Zij berust op
overeenstemming tussen het mi
nisterie van buitenlandse zaken, de
CIA, de Nationale Veiligheidsraad
en het Pentagon. Naar te Washing
ton verluidt zou minister van bui
tenlandse zaken een nog scherpere
verklaring hebben gewenst.
De rooms-katholieke vredesbe
weging Pax Christi wil op korte
termfin gesprekken met het Cen
trum voor Informatie en Docu
mentatie Israël (CIDI), de Neder
landse afdeling van 'Vrede Nu'
en rabbijn Soetendorp. Infor
meel zijn er reeds contacten.
Dit zei Pax Christi-secretaris
J.J. ter Laak zaterdag in Amers
foort na afloop van de studiecon
ferentie over het Midden-Oosten,
die door Pax Christi met buiten
landse vredesorganisaties was
belegd. Ter Laak erkende dat er
bij de joodse wereld gevoelighe
den liggen ten opzichte van Pax
Christi. Hij zei dankbaar te zijn
dat 'Vrede Nu Nederland' aan
wezig was geweest.
Het CIDI was volgens Ter
Laak niet uitgenodigd, omdat
'Vrede Nu' de partner van Pax
Christi is en omdat het CIDI
moeilijk als een vredesbeweging
kan worden beschouwd. Op de
vraag of het Palestina Komite
dat wel is, zei Ter Laak: „Dat is
hier niet." Geconfronteerd met
de deelnemerslijst, die drie ver
tegenwoordigers van het Palesti
na Komite vermeldde, verklaar
de Ter Laak: „Bij zoiets horen
die er bij".
Rabbijn Soetendorp uit Den
Haag had vrijdag voor de NCRV-
radio al laten weten dat hij niet
was uitgenodigd voor de confe
rentie. Dit leek hem overigens
een administratieve fout. Hij
sprak de bereidheid uit aan de
evaluatie deel te nemen.
De conferentie werd eerder die
dag ingeleid door de Amerikaan
se hoogleraar dr. Everett Men
delsohn van Harvard University
en door diens Israëlische collega
Asa Kasher uit Tel Aviv. Volgens
hen dient de westerse vredesbe
weging slechts een bescheiden
rol te spelen in het Midden Oos
tenconflict. Ze moet haar ambi
ties niet te hoog stellen, eenzij
digheid vermijden en de grote
politiek vooral niet nadoen.
„Uitwijzing Russische dissi
denten schaadt relatie IKV-
-Kremlin". De uitwijzing van
drie Russische vredesactivisten
zet de betrekkingen tussen het
IKV en de nauw met het Kremlin
verbonden Sowjet-Vredesraad
onder zware druk. Dit zei Wim
Bartels, internationaal secretaris
van het IKV, in een reactie op de
uitwijzing van Aleksej en Olga
Loeznikov en Nikolqj Chramov,
die afgelopen vrijdag op last van
de Sowjet-autoriteiten en tegen
hun wil de Sowjet-Unie moesten
verlaten. Zij waren de leiders van
de niet erkende „Groeppa dover-
ija" (groep voor wederzijds ver
trouwen).
IKV-er Bartels is van plan vol
gende maand naar Moskou af te
reizen om met de Sowjet-Vredes
raad een bezoek van het IKV aan
de Sowjet-Unie voor te bereiden.
Het IKV wilde dan onder meer
contacten met de „Groeppa
doverija" opnemen.
„Nu deze groep onder druk
van de autoriteiten bijna geheel
is bezweken, komt het bezoek
van het IKV op losse schroeven
te staan," aldus Bartels. „Ik zal
de onderhandelingen op het
scherpst van de snede voeren."
Tekort aan priesters in Gro
ningen. Het bisdom Groningen
kampt met een groot tekort aan
priesters. Voor de honderd paro
chies in het bisdom zijn nog
maar 65 priesters beschikbaar.
Als gevolg daarvan is het aantal
eucharistievieringen in het
weekeinde drastisch omlaag ge
gaan. Bisschop J.B. Möller van
Groningen heeft nu in zijn vas
tenbrief de gelovigen geadvi
seerd de eigen parochie boven al
les te stellen en daar op zondag
naar toe te gaan, ook al is er geen
priester om voor te gaan.
Paus steunt Filippijnse bis
schoppen. Paus Johannes Pau-
lus II heeft zich gisteren solidair
verklaard met de de Filippijnse
bisschoppen, die het volk heb
ben opgeroepen zich met vreed
zame middelen tegen het regime
van president Marcos te verzet
ten.
Beroepingsberichten
Hervormde Kerk: Beroepen te
Vinkeveen: T. J. Kamerbeek te
Hoevelaken; aangenomen naar
Stedum: W. van Weelden, kandi
daat te Spijk; beroepbaar: drs. E.
S. Klein-Kranenburg, Zwanen-
laan 8. 2461 BN Ter Aar.
Gereformeerde Kerken: Aan
genomen naar Ridderkerk: drs.
J. W. L. van der Sterre te Nieuwe
Pekela.
Gereformeerde Kerken Vrijge
maakt: Beroepen te Almelo: G. J.
Bruijn te Rozenburg (ZH).
Gereformeerde Gemeenten:
Beroepen te Enkhuizen: J. C.
Weststrate te 's-Gravenpolder;
beroepen te Kortgene: M. Mon-
dria te Waardenburg; bedankt
voor Elspeet: E. Venema te Mid
delburg-Centrum; bedankt voor
Westkapelle: A. Bac te Bodegra-
Gereformeerde Gemeenten in
Nederland: Beroepen te Mo
narch (Alberta, Can.): A van
Straalen te Barneveld.
Oud-Gereformeerde Gemeen
ten in Nederland: Bedankt voor
Oosterland: A. P. van der Meer te
Krimpen aan de IJssel.
Het leek er enige tijd op dat we op het gebied van volks
huisvesting een rustige tijd tegemoet zouden gaan. Er
waren natuurlijk nog wel problemen rond de hoogte
van de woonlasten, maar de ernstige woningnood van
na de oorlog was dankzij de gigantische bouwprogram
ma's van de jaren zestig en zeventig voor een groot deel
opgelost. Voor het eerst sinds tijden konden huurders
plotseling kiezen waar ze wilden wonen.
Dat die keuzevrijheid een bron van nieuwe proble
men zou worden, daar had niemand bij stilgestaan, tot
de eerste alarmerende berichten kwamen. Her en der in
Nederland stromen complexen hoogbouwflats leeg
omdat de bewoners, nu ze kunnen kiezen, liever ergens
anders gaan wonen. En steeds vaker gaan er stemmen
op, zoals onlangs in Helmond, om die flats dan maar te
slopen.
In hoeverre het daarvan komt, is nog maar de vraag.
Voorstellen tot sloop om sociale redenen stuiten tot nu
toe op verzet van de verantwoordelijke staatssecretaris,
mr. G.Ph. Brokx. Hij zal het probleem niet ontkennen,
maar ziet niet waar het geld voor zo'n sloopoperatie
vandaan zou moeten komen: „Ik heb wel eens de in
druk dat iedereen het maar een beetje laat verloederen.
Op een gegeven ogenblik loopt het dan de spuigaten uit
en komt men met dikke rapporten naar ons toe en zegt:
kun jij dat niet even oplossen. Dat is rnjj iets te eenvou
dig".
"Het is mij ook iets te simpel
om te zeggen: hup, slopen maar.
Bouwtechnisch is het niet nodig.
Kijk, het zou nog niet zo'n pro
bleem zijn als die dingen afbe
taald waren. Als ze voor nul in de
boeken zouden staan, kon je nog
zeggen, het is jammer, maar ze
hebben in ieder geval hun geld
opgebracht. Maar dat is by geen
van die flats het geval".
door
Runa Hellinga
"Als je ze sloopt, zal er iemand
moeten zijn die de rest van de
schuld aflost bij de geldschieter.
En die iemand, dat zal het rijk
niet zijn, want waar moet ik dat
van doen? Als ik het al zou wil
len, zou het betaald moeten wor
den uit het geld dat voor de
niéüwbouw is bestemd. Dan ga
je middelen gebruiken die eigen
lijk bestemd zijn voor de uitbrei
ding van de woningvoorraad om
die voorraad te verkleinen".
"De woningbouwvereniging
kan natuurlijk ook zeggen: ik
sloop ze en ik boek het verlies af
van myn reserves, maar woning
bouwverenigingen die kampen
met leegstandsproblemen heb
ben weinig reserves meer. Dus
dat is de oplossing niet".
Aan de andere kant, als blijkt
dat mensen niet meer in een fleet
willen wonen, wat doe je er dan
"Dat is een probleem. Een ho
ge leegstand, zoals in Helmond,
van meer dan veertig procent, le
vert de woningbouwvereniging
een verlies aan inkomen op. De
flats zijn met rijksleningen ge
bouwd en er moet, ook als de wo
ningen leegstaan, toch afgere
kend worden bij het rijk. Dat tast
de reserves aan en het eind van
-het lied is dat de woningbouw
vereniging failliet gaat".
"Maar die dingen staan er, dus
moet je toch proberen daar opti
maal gebruik van te maken. Te
meer daar er nog steeds een te
kort is aan goedkope woningwet
woningen. Je moet onderzoeken
wat de oorzaken vqn de proble
men zijn. Het zijn in veel geval
len geen bouwtechnische gebre
ken en gaat het ook niet om de
hoogte van de huur. En dan zijn
het dus eigenlijk geen volkshuis
vestingsproblemen meer".
Hij noemt als probleem op de
eerste plaats de stedekundige ge
breken: de flats zijn vaak moei
lijk bereikbaar en liggen ver van
de sociaal-culturele voorzienin
gen. De omgeving wordt slecht
onderhouden. Parken, plantsoe
nen en bossages groeien dicht en
worden een verzamelplaats van
vuil en ongedierte.
Verder zijn er in de woningen
vaak punten aan te wijzen die
verbeterd moeten worden:
vocht, gebrekkige isolatie en ge
luidsoverlast zijn veel voorko
mende klachten.
Een mogelijke oorzaak van de
problemen ligt volgens hem ook
in het toewijzingsbeleid van de
gemeenten en de woningcorpo
raties: "Daar zit een stuk verant
woordelijkheid voor degene die
de woningen toewijst. Als je alle
sociaal zwakkeren, bijvoorbeeld
mensen met een uitkering, bui-
tenlansde gezinnen, werklozen,
op een hoop veegt, dan heeft dat
gevolgen. Dat is een van de pro
blemen in Helmond, heb ik be
grepen".
"Als die allemaal in een flat te
rechtkomen, worden andere wo
ningbouwverenigingen voor dat
soort huurders gespaard. Als je
je slechte klanten voor een deel
naar de buurman af kunt schui
ven, loopje zelf minder risico. De
vraag is of je daar dan niet 'ook
een stukje verantwoordelijkheid
voor draagt".
"Er zijn grote woningbouw
verenigingen, die hebben een
soort maatschappelijk werk. Het
contact met de huurders is be
langrijk. Wat doe je bijvoorbeeld
als een huurder niet betaalt.
Wacht je tot hij dat de volgende
maand weer niet doet. Schrijf je
hem een briefje of stuur je er ie
mand heen? Dat soort kleine za
ken in de sociale sfeer, dat is een
beetje verloren gegaan met de
computerisering, Men stuurt
zo'n girokaartje, het wordt alle
maal onpersoonlijk en niet in alle
gevallen beter".
"Stel een huismeester aan, ie
mand die daar eens rondloopt. Ik
weet wel, dat komt op de exploi
tatie van de woningbouwvereni
ging, maar dat is altijd nog beter
dan dat je de zaak laat verloede
ren. Dat is een zichzelf verster
kend proces. En als het dan
zover gekomen is, zit iedereen
met de handen omhoog omdat
de leegstand dertig, veertig pro
cent is. En dan komt men en
zegt: meneer de staatssecretaris,
wilt u maar even komen om ze
op te knappen of te slopen".
U zegt dat het niet in de eerste
plaats een volkshuisvestingspro
bleem is. Maar is dat zo? Er is in
middels zoveel en zo aantrekke
lijk gebouwd, dat mensen de keu
ze kunnen maken om naar een
een aantrekkelijke woning te ver
huizen.
"Dat is een punt dat speelt. Dat
geldt bijvoorbeeld voor Rotter
dam en ook wel voor de Bijlmer
in Amsterdam. Gemeenten en
woningbouwverenigingen con
curreren daar hun eigen voor
raad leeg. Als die dingen leeg
staan, rijst de vraag of je op moet
houden met bouwen. Natuurlijk
houden we met die leegstand re
kening bfi het bepalen van wat er
nog moet worden gebouwd. Als
er geen tekort meer was, bouw
den we alleen nog voor de ver
vangingsbehoefte. Maar de leeg
stand is absoluut niet schrikba
rend en in de sector van de wo
ningwetwoningen met lage hu
ren is er nog een groot gebrek".
"Je moet echter wel wat aan de
distributie doen, anders kunnen
bouwprogramma's de bestaande
voorraad leeg concurreren. In
Rotterdam bijvoorbeeld worden
woningwetwoningen met verge-
lijkingshuren midden in de stad
gebouwd, prachtig. En dan zeg
gen mensen die in Ommoord en
Alexanderpolder op een flat wo
nen: dat is mooi, een lagere huur,
beter geisoleerd, dus minder
woonlasten en bovendien werk
ik in de binnenstad, dus dan hoef
ik de tram niet eens te betalen".
"Ik vraag me dus af of je ie
mand die in zo'n flat woont en
die de huur daarvan kan betalen,
zo'n nieuwe woning moet toede
len. Dat is een kwestie van woon-
ruimteverdelingsbeleid. En dat
kunnen we hier in Den Haag niet
voeren, dat moet de gemeente
doen".
U heeft het over een vervan
gingsbehoefte. Je zou misschien
in een aantal gevallen kunnen
zeggen dat dit soort flats aan ver
vanging toe is.
"Zeker, in theorie zou ik daar
best mee om kunnen gaan. Het
zou natuurlijk ook buitenge
woon interessant zijn voor de
bouwnijverheid. Als men dan
maar bereid was om het nog niet
afgeloste gedeelte van de te slo
pen flats mee te nemen in de in
vestering voor de nieuwbouw.
Maar dat zie ik niet gebeuren. Je
moet je voorstellen dat ze twee
huizen bouwen die praktisch
hetzelfde uitzien. Het ene. kost
dertigduizend gulden meer dan
het ancfere, omdat daar de kosten
van de aflossing in verwerkt zit
ten. Maar dat zie je er niet aan af,
dus hoe kun je duidelijk maken
dat de ene huurder minder be
taalt dan de andere?
"Kijk, als we zouden beslissen
om overal de bulldozer in te zet
ten en we bouwen allemaal ge
wenste eengezinswoningen en
men zou bereid zijn die kapitaal
vernietigingen van enige miljar
den via de huur te betalen, dan is
het probleem opgelost. Maar dat
kan natuurlijk niet. En het rijk
kan het ook niet opbrengen,
want dan betalen we het met zijn
allen. Ik heb nog geen partij ge
hoord die voor verhoging van de
rijksuitgaven is. Dus waar moet
het dan vandaan komen?"
Daarnaast zijn architectoni
sche problemen: de open porta
len, het gebrek aan liften, de on
veiligheid van galerijen en de
plaats van de postbussen. Brokx:
"Ik krijg brieven van mensen die
zeggen: ik woon buitengewoon
plezierig in de Bijlmer, maar nu
wordt mijn postbus al vijf keer
per week opengebroken, dus nu
ga ik maar weg".
"De kleine criminaliteit, te
weinig toezicht van de politie, de
vraag of mensen zich veilig voe
len, of er iets aan gedaan wordt
als de deur is opengebroken, dat
zijn allemaal dingen die onder
zocht moeten worden".
"Vaak zyn er maar hele kleine
investeringen nodig. Neem zo'n
naam, Jagershoven in Helmond,
mensen zeggen, dat is griebus.
Dan noem je het anders, veran
der je de straatnaam. Ik ken een
woningbouwvereniging die
bloembakken ter beschikking
stelt met geraniums en petunia's.
Dat geeft een fleurige aanblik".
Staatssecretaris Brokx: ik ken een woningbouwvereniging die bloembakken ter beschikking stelt met
geraniums. Dat geeft een fleurige aanblik (f0to
