'We doen het voor onze dochters'
De geleidelijke emancipatie van de Bond van Plattelandsvrouwen
ZATERDAG 1 FEBRUARI 1986
EXTRA
PAGINA 23
De afdeling Sassenheim en omstreken van de Nederlandse vereniging van Plattelandsvrouwen in vergadering bijeen. (foto hoi«m>
De interesse van de
gemiddelde
plattelandsvrouw kent
tegenwoordig een breed
maatschappelijk
draagvlak. Een
kookpraatje houden, oke,
maar daarnaast weet ze
mee te praten over
onderwerpen als
seksualiteit, homofilie
en de krakersbeweging,
terwijl computertaal al
evenzeer wordt verstaan.
„Daarom is het niet
terecht dat we dikwijls
worden aangezien voor
breiende boerinnen. De
bond is meer dan een
breiclub, de bond is een
leerschool voor
vrouwen". Portret van
een vooroorlogs
instituut dat met zijn
tijd meeging.
door Gerard van Putten
De boerin die, zo onder de koeien
vandaan, de hallelujafiets bestijgt
om zich op een bijeenkomst van de
Nederlandse Bond van Plattelands
vrouwen op de hoogte te stellen van
de laatste dorpsroddel, wordt nog
maar zelden in de polder gezien. De
agrarische vrouw onderscheidt zich
thans in niets van de stadse dame,
haar kleding is al lang eigentijds
van snit, terwijl ze zich bij voorkeur
per auto verplaatst.
Anders dan vroeger ook verbeidt het
doorsnee bondslid haar vrije tijd meer
met praten dan breien. Haar blikken rei
ken verder dan de dorpspomp, de plaat
selijke ditjes en datjes zijn als stof voor
discussie ferm van de gesprekstafels ge
veegd. Het erf is, kortom, voedingsbo
dem geworden voor maatschappelijk
engagement.
Ter gelegenheid van het 40-jarig jubi
leum van de afdeling Koudekerk aan
den Rijn-Hazerswoude Rijndijk liet pre
sidente Els Bruyne-Veneman zich on
langs nog eens ontvallen dat het de bond
ernst is om af te komen van het imago
'breiende boerinnenvereniging'. „Breien
is best nuttig", vindt de Voorschotense
P.A. Schikhof-Copier als provinciaal be
stuurslid, „maar men moet eens afstap
pen van de gedachte dat de bond dit als
enige activiteit op z'n programma heeft
staan".
In gewichtige taal maakt de Neder
landse Bond van Plattelandsvrouwen
boeren, burgers en buitenlui duidelijk
waar het de 82.000 aangeslotenen dan
wel om gaat: „De vereniging heeft ten
doel door vorming en ontwikkeling van
vrouwen hun besef van verantwoorde
lijkheid voor én deelname aan de samen
leving te bevorderen, in het bijzonder in
plattelandsgebieden. De vereniging
staat open voor vrouwen van alle gezind
ten en onthoudt zich van partijpolitiek".
Niet neutraal
„Dat wil niet zeggen dat we neutraal
zijn, want dan ben je kleurloos", zegt de
Zuidhollandse afgevaardigde in het
hoofdbestuur, de Nieuwkoopse dokters
vrouw E. Sanders-Vonk. „We willen ge
woon iedereen tot haar recht laten ko
men. Velen treden tot de vereniging toe
omdat het voor hen aantrekkelijk is
mensen van uiteenlopende richtingen te
ontmoeten".
Echt stellingen betrekken ondanks
die 'gekleurde' neutraliteit, een uitge
sproken mening formuleren over be
paalde kwesties, daar onthoudt de onge
bonden plattelandsvrouwenvereniging
zich wijselijk van. „Omdat er ten aanzien
van bepaalde onderwerpen nu eenmaal
tegengestelde belangen binnen de ver
eniging bestaan", is de uitleg van San
ders. „Je komt daarom wel eens voor
een dilemma te staan. Gesteld dat de
vereniging een standpunt inneemt over
de melkprijzen. Onherroepelijk dat dan
bepaalde groeperingen binnen de bond
zich daarin niet zullen kunnen vinden.
De boerin zal altijd pleiten voor een ho
gere melkprijs, de consument juist voor
een lagere".
De bond bestrijkt met z'n activiteiten
drie terreinen. Of, zoals het in vereni
gingsjargon heet: we werken met een
schijf van drie, waarin plaats is voor re
creatie, educatie en emanciperende vor
ming. „In het verleden kwam de recrea
tie meestal goed tot haar recht. De edu
catie trouwens ook", meent hoofdbe
stuurslid Sanders. „We streven ernaar
die activiteiten kwalitatief te verbeteren,
maar de nadruk leggen we nu vooral op
de emanciperende vorming".
Met andere woorden: het geluid van
tikkende breinaalden zal binnen afzien
bare tijd lichtelijk worden overstemd
door bevlogen spreeksters die, uiting ge
vend aan hun pas verworven kennis op
een van de vele bondscursussen, hun vi
sie geven op de toestand in de wereld.
„Met de bond kun je alle kanten uit.
Niets is zo gezellig als een middagje of
avond onder vrouwen te zijn ter afwisse
ling van de dagelijkse bezigheden",
vindt mevrouw C.W.C. Borgmeijer-Van
Kempen, presidente van de afdeling
Sassenheim en omstreken. „Je kunt met
z'n allen gaan kienen, maar hier hadden
we een kandidaat-notaris te gast die
heeft gesproken over erfrecht en testa
menten. Hoe je met demente bejaarden
omgaat, daar hebben we het ook al eens
over gehad".
Leerschool
„De bond is een leerschool voor vrou
wen, zeggen we zelf altijd. Alles is erop
gericht om de mensen te leren nadenken
over allerlei onderwerpen. Ze te leren
nadenken over anderen, over zichzelf.
De leden worden sociale vaardigheden
bijgebracht. Hun wordt ook geleerd dat
gene te verwoorden wat hen geestelijk
bezighoudt. We proberen de leden kort
om toe te rusten met kennis van de
maatschappij. Maatschappelijke betrok
kenheid aankweken, zeg maar. Daar
naast mag er best ruimte zijn voor gezel
ligheid, voor ontspanning. En dat kan
wat mij betreft best worderj bereikt met
breien of handwerken".
Zodoende is menige plattelandsvrouw
nu bezig haar eigenwaarde op te krik
ken, zichzelf mondiger te maken op de
cursus 'Spreken in het openbaar', te ver
rijken met wetenswaardigheden over al
wat denkbaar is. Zodat er nu boerinnen
schijnen te zijn die meer weten van com
puterprogramma's dan van de melkpro-
duktie van de veestapel in de stal.
Nu moet het begrip plattelandsvrouw
ook weer niet al te letterlijk worden ge
nomen; van het totale ledenbestand
heeft hooguit vijftien procent een agrari
sche achtergrond. De afdeling Nieuw
koop bijvoorbeeld telt maar één echte
boerin onder de 63 contributie betalende
vrouwen, de afdeling Koudekerk heeft
er 8, de afdeling Katwijk helemaal geen.
„In besloten gemeenschappen waar
een sterke binding met de protestantse
kerk bestaat, zullen de agrarische vrou
wen veeleer lid zijn van een christelijke
organisatie", zo meent provinciaal be
stuurslid Schikhof een oorzaak te weten
voor de beperkte aantrekkingskracht op
de échte doelgroep.
De zachte G kan op landelijke bijeen
komsten al evenmin veel worden beluis
terd. In een verspreid gebied als Noord-
Brabant huist een spaarzaam contingent
leden, terwijl de Limburgse plattelands
vrouwen zich als vanouds veilig voelen
in een vereniging met het predikaat
'RK'. „Limburg is de enige provincie
waar geen afdeling is", merkt hoofdbe
stuurslid Sanders op.
Democratisch
Van hoog tot laag is de bond democra
tisch gestructureerd. Om te voorkomen
dat bestuursleden aan hun stoel ge
kleefd raken, is vastgelegd dat de zit
tingsperiode zich niet langer dan over
een termijn van maximaal 2 maal 3 jaar
mag uitstrekken. „Doorstroming moet
er zyn binnen een bond. Dat is een goe
de zaak", vindt Sanders, die niet nalaat
erop te wijzen dat een lid met meer dan
plaatselijke ambities zich kandidaat kan
stellen via een open sollicitatieprocedu
re.
Bij enkele van de in totaal 703 afdelin
gen wil het overigens wel gebeuren dat
een bestuurslid uit de maat van de stoe
lendans raakt. Meestal gaat het om „do
minante tantes" die te zeer gehecht zijn
aan hun status van presidente om die
weg te geven aan een ander. „Omdat el
ke afdeling autonoom is kun je daar
niets aan doen. Je kunt ze niet dwingen
op te stappen", stelt Sanders met enige
spijt vast.
De moderne bondsbijeenkomsten, of
die nu worden gehouden in de vorm van
koffieochtenden of discussieavonden,
laten zich nauwelijks vergelijken met de
nu kneuterig aandoende verenigingson
deronsjes die ook geruime tijd na de op
richting in 1930 her en der nog werden
belegd. Weliswaar liet de boerin van
toen zich ook uitgebreid voorlichten op
cursussen, maar als de term morele her
wapening in die dagen al tot de omgang
staal was doorgedrongen werd die in
verband gebracht met een legeroefe-
ning. De tijd was ernaar dat de belang
stelling voornamelijk uitging naar hand
werk, brei, kook- en baklessen.
Waarbij de vrouwen in die crisisdagen
leerden van oud iets nieuws te maken,
uit kliekjes een kostelijke maaltijd te to
veren. Maar vóór alles zagen de boerin
nen de samenkomsten van de Neder
landse bond van plattelandsvrouwen als
een uitje, als een alibi om de drukke be
slommeringen van de boerderij te ont
vluchten. Het breiwerkje of de vol gaten
en knollen zittende sokken van manlief
gingen wel mee in de tas. Kletsen met
andere vrouwen mocht van thuis, maar
trui en sokken moesten de volgende
morgen wel kant en klaar liggen. Echt
genoot en de vaak inwonende schoon
moeder keken de boerin bij voortduring
op haar handen.
Scholing
„Vrouwenhand en paardetand moch
ten niet stilstaan", weet de presidente
van de afdeling Nieuwkoop, mevrouw
M. van Koert-Kalshoven, uit overleve
ring. ,Het idee van een avondje stilzitten
was er niet bij. Eerst moest het huis aan
kant en de koeien van stal gehaald, dan
pas mochten ze er even uit".
En nu, nu gaan plattelandsvrouwen
naar Indonesië om daar een bezoek aan
'collega's' af te leggen. Er zijn platte
landsvrouwen toegetreden tot gemeen
teraden, na onder meer de (overigens
van enige politieke kleur gespeende)
cursus 'politieke scholing' te hebben ge
volgd. Weer anderen praten mee in de
Vrouwenraad, in de stichting Welzijn,.of
hebben een adviserende stem in het Ko
ninklijke Nederlandse Landbouw Comi
té of in de Provinciale Landbouwmaat-
schappij...
Van de zijde van de leden bestaat er
intussen zoveel interesse voor allerhan
de ontwikkelingen in de samenleving,
dat het hoofdbestuur en de provinciale
besturen de voorbereiding en uitvoering
van projecten al lang heeft moeten dele
geren aan gespecialiseerde commissies.
In het gebouw van de Rotterdamse afde
ling van de Koninklijke Nederlandse
Voetbalbond, waar de Zuidhollandse
tak van de plattelandsvrouwenbond een
onderdak heeft gevonden, is een gesub
sidieerde consulente werkzaam ter be
geleiding van de vele vrijwilligsters. In
het bondsgebouw in Den Haag hebben
een studiefunctionaresse en een vor-
mingsconsulente een part-time baan,
evenals de administratieve krachten.
Speciaal voor de coördinatie van het
project 'herwaardering arbeid' is de
bond een dienstverband aangegaan met
een door het ryk gesubsidieerde emanci
patiewerkster.
Waardering
„Het werk dat de vrouw in het huis
houden verricht krijgt niet de waarde
ring die het verdient", meent hoofdbe
stuurslid Sanders. „Zoals ook het werk
van de middenstandster of het werk dat
de vrouw in een agrarisch bedrijf verzet
veelal wordt ondergewaardeerd. Het
wordt te weinig gezien, wat een vrouw
doet. Het project 'herwaardering arbeid'
is om twee redenen opgezet: om te be
zien welke problemen er kleven aan de
betaalde en onbetaalde arbeid van de
vrouw. En ook om de mensen een ande
re kyk op het werk van de vrouw te ge
ven. Ook de vrouwen zelf, want er zijn er
nogal wat die het huishouden als iets
minderwaardigs beschouwen. We willen
de vrouwen bewust maken van datgene
wat ze in het huishouden doen". Ze ci
teert een gevleugelde uitspraak van
staatssecretaris Annelien Kappeijne van
de Copello: „De strijd om emancipatie
moet eerst en vooral op het thuisfront
worden uitgevochten".
Als presidente van de afdeling Nieuw
koop kan mevrouw Van Koert zich ge
heel in die zienswijze vinden. „Waarom
moet alleen de vrouw opdraaien voor
het huishouden en de opvoeding van de
kinderen?", vraagt ze zich af. Het gaat
haar echter te ver het traditioneel gewor
telde rolpatroon te lijf te gaan met het
gedram dat militante feministen zo ei
gen is. „In de bond zul je geen vrouwen
aantreffen die zich tegen mannen afzet
ten".
Sanders: „In wezen hebben vele plat
telandsvrouwen een feministische in
slag. Maar vervuld van mannenhaat zijn
we in geen geval. Wij plattelandsvrou
wen gaan niet op de barricaden. Wij wil
len in overleg met de mannen de maat
schappij zodanig veranderen dat er niet
langer sprake is van een mannenmaat
schappij. En daar hebben sommige
mannen het al moeilijk genoeg mee. Ik
merk dat bepaalde mannen er moeite
mee hebben de bewustwording van hun
vrouwen te volgen. Zeker als de vrouw
vanwege het bijwonen van bezinnings
dagen voor de eerste keer een nacht niet
thuis slaapt, wordt er thuis nogal eens
krampachtig gereageerd. Begrijpelijk.
Een rolpatroon dat zich door de eeuwen
heen heeft weten te handhaven, daarin
breng je van de ene op de andere dag
geen drastische wijzigingen aan. Zoiets
gaat geleidelijk, stapje voor stapje".
Weigering
En zelfs dat tempo gaat menigeen nog
te snel. Er zijn gemeenten („ook in Zuid-
Holland") die het emancipatiestreven
van de plattelandsvrouw beantwoorden
met de weigering een gemeentelijke
subsidie aan de plaatselijke afdeling toe
te kennen. De gekozen gemeenteraden
van dergelijke dorpen bestaan door
gaans in meerderheid uit bijbelvaste,
zeer behoudende protestantse heren die
de vrouw in hoofdzaak een dienende
taak in het gezin toedenken.
Maar in sommige afdelingen kunnen
of willen ook de vrouwen de nieuwlich
terij van het hoofdbestuur, de provincia
le besturen en van de commissie-Vrouw
niet helemaal bijbenen. Discussies over
zedendelicten, daar zitten lang niet alle
plattelandsvrouwen op te wachten. Net
zo min als op de cursus 'Vrouw, lijf en
seksualiteit'. In de hogere echelons van
de bond is men zich daarvan ook ter de-
ge bewust.
„Begrippen als discussie of emancipa
tie kunnen in bepaalde afdelingen al
heel gevoelig liggen", vertelt provinciaal
bestuurslid Schikhof. Meestal wordt dit
probleem ondervangen door de organi
satie van een thema-ochtend. Of er
wordt gekozen voor een inventieve op
lossing, zoals in het 'Jaar van de Vrouw',
toen 'emancipatie' hét trefwoord was.
De bond heeft toen kwartetspelen uitge
ven; na een spelletje kaart stelden ge
spreksleidsters vragen over de afbeel
dingen op de speelkaarten, zodat er spe
lenderwijs toch over het thema werd ge
sproken.
„In de laatste najaarsvergadering",
vertelt provinciaal bestuurslid Schikhof
ook, „hebben we uitgebreid gediscus
sieerd over hoe we de afdelingen vanuit
de bond konden stimuleren tot het op
pakken van het project 'herwaardering
arbeid'.
Besloten is een en ander te begeleiden
met een diaserie die, naar mag worden
verwacht, vragen en discussie zal oproe
pen. Maar hoofdbestuurslid Sanders en
provinciaal bestuurslid Schikhof zijn er
bepaald niet gerust op dat alle afdelin
gen straks daadwerkelijk de projectors
in werking zullen stellen.
Niet gepakt
„Na wat ik zoal op de conferentie in
oktober heb gehoord, heb ik de indruk
gekregen dat er in sommige afdelingen
te weinig aandacht wordt besteed aan de
vergroting van de maatschappelijke be
trokkenheid", stelt hoofdbestuurslid.
Sanders. „Het wordt niet overal opge
pakt wat wij als hoofdbestuur willen.
Onderwerpen die door de ene afdeling al
uitgebreid zijn behandeld, worden door
een andere afdeling weer niet als iets
vanzelfsprekends aanvaard. Er zijn nog
steeds afdelingen waarin het accent
blijft liggen op het recreatieve aspect.
Daar zeggen ze niet zoveel behoefte te
hebben aan discussies over maatschap
pelijke hervormingen. Autonoom als el
ke afdeling nu eenmaal is, is men vrij te
kiezen uit het pakket dat de commissies
aanbieden. Dikwijls kan een provinciaal
bestuurslid al heel wat bereiken in een
afdeling, hoewel de eerlijkheid me ge
biedt te zeggen dat bepaalde dominante
presidentes nauwelijks openstaan voor
enige invloed van buitenaf'.
Tweemaal per jaar zit het provinciaal
bestuurslid Schikhof een kringvergade
ring voor, waarin ze met de afdelingspre
sidentes uit de regio van gedachten wis
selt over de activiteiten die de bond lan
delijk en provinciaal op het programma
heeft staan. Zo de afdelingsbestuursters
daarvoor al niet zijn gewonnen door het
landelijke orgaan 'De Plattelandsvrouw'
of het provinciale 'Kontakt', tracht zij ze
alsnog daarvoor te winnen. Het ligt, zegt
ze, dikwijls aan de samenstelling van
een afdeling of een onderwerp wel of
niet wordt behandeld. Een afdeling met
oudere leden zal minder snel geneigd
zijn te discussiëren over pakweg 'homo
filie' dan een afdeling met een overwe
gend jong ledenbestand (Sanders: „De
meeste vrouwen treden na hun dertigste
tot de bond toe"). Zoals een afdeling in
een verstedelijkt gebied er sneller voor
geporteerd zal zijn te praten over ver
nieuwende trends in de maatschappij
dan een afdeling die is gevestigd in een
besloten gemeenschap. Of zoals Schik
hof het met een voorbeeld aangeeft: „In
Zoetermeer zullen bepaalde onderwer
pen minder gevoelig liggen dan in Bent
huizen".
Inzicht
Een onderzoek heeft uitgewezen dat
de plattelandsvrouwen in de Rijnstreek
in het algemeen progressiever denken
dan de leden in de Krimpener- en Al-
blasserwaard. In de nabije en verre om
trek van Leiden en Alphen zijn afde
lingsbesturen druk in de weer om de le
den op film- en discussieavonden, kof
fieochtenden en gespreksmiddagen in
zicht te geven in het leefpatroon van
mensen, die het gezin niet als de hoek
steen van de maatschappij zien. De cur
sus 'Ik en jij, hoe leven wij' diende daar
bij als handvat. In Rijnsaterwoude heeft
de plaatselijke afdeling in samenwer
king met het COC een thema-avond be
legd over homofilie. „De leden", weet
hoofdbestuurslid Sanders „hebben daar
een rollenspel opgevoerd in de trant
van: stel, jij bent de moeder van een ho
mofiel. Is een prima avond geworden".
„Hier in Nieuwkoop", vertelt presi
dente Van Koert, „wonen nogal wat bui
tenlandse werknemers. Diverse platte
landsvrouwen begeleiden de vrouwen
van die buitenlanders, zodat er dan ook
meer begrip ontstaat voor hun leefwij
ze". Naar aanleiding van een artikel in
'de Plattelandsvrouw' is er op landelijk
niveau gesproken over de krakersbewe
ging, waarbij krakers uit plattelandsge
zinnen werden uitgenodigd hun zegje te
doen. „Dat heeft heel verhelderend ge
werkt", aldus Sanders, die onthult dat er
op dergelijke gespreksavonden breuken
in gezinnen zijn gelijmd. „De krakers en
hun moeders verzoenden zich na een ja
renlange ruzie".
Tevreden stelt het hoofdbestuurslid
van de Nederlandse Bond van Platte
landsvrouwen vast dat vele leden met
hun tijd meegaan. Dat ze zich steeds geë
mancipeerder gaan gedragen, mondiger
zijn geworden. „Maar ideaal is de situa
tie nog lang niet. Besturen van land
bouworganisaties bestaan nog voorna
melijk uit mannen. Er kan nog heel wat
worden verbeterd, al zeg ik nogmaals
dat je al lang bestaande situaties met zo
maar verandert Daarom zeg ik altijd: we
zijn bezig voor onze dochters en klein
dochters".
Hoofdbestuurslid Sanders (links) en mevrouw Van Koert, presidente van
de afdeling Nieuwkoop: „De bond is een leerschool voor vrouwen".
(foto Wlm Dljkatn)
