Over heldere be
en troebe
astingadviezen
e adviesprijzen.
'Democratie moet drammende
minderheden de mond snoeren'
Twee van Breda
en de rechtsstaat
Haal de folders op het postkantoor.
Interview
Pro Demo laat 'zwijgende meerderheid' spreken
'Voorstelling
van zaken is
nogal eenzijdig'
Opinie
Huting blijft voorzitter synode
Mr. J. Haeck algemeen
secretaris Herv. Kerk
MAANDAG 27 JANUARI 1986
VORDEN - De zwijgende meerderheid zwijgt niet
langer. De grote massa die zich vrachtwagenblokka
des, poststakingen en brandweeracties moet laten
weggevallen heeft in de stichting Pro Demo een in
stantie gevonden die voortaan een krachtige stem
laat horen tegen minderheden die met gedrag en
doordraverij zouden proberen de meerderheid op de
knieën te krijgen.
Democratische spelregels zijn er om gespeeld te
worden, zo liet Pro Demo vrijdag nog eens weten in
een via de dagbladen verspreide 'oproep' aan de poli
tieke partijen. Pro Demo is er om valsspelers aan de
kaak te stellen en eventueel aan het kruis te nagelen.
Initiatiefnemer en spreekbuis van de pas opgerichte
stichting is Sorbo-directeur Jac. H. de Jong, die mo
menteel ook aan de weg timmert met een carna
valsschlager. "Als niemand iets zegt raakt het onei
genlijk gebruik van de democratie ingeburgerd".
De Jong, ooit Kamerlid voor de
inmiddels ter ziele gegane Ne
derlandse Middenstands Partij,
maakt zich zorgen over het ver
vagen van normen dat volgens
hem een steeds grotere vlucht
neemt en op den duur
door
Joke Revelman
"Een creatieve i
zenlijke bedreiging vormt voor
het functioneren van de demo
cratie. Tijdens de vrachtwagen-
blokkades op verkeersknoop
punten en bij grensovergangen
mondde zijn verontrusting uit in
een advertentie, waarin hij de po
litici opriep een eind te maken
aan het oneigenlijk gebruik van
het stakingsrecht waarvan de
burgers de dupe werden.
Die advertentie kreeg een
staartje. Niet alleen ontving de
Vordense fabrieksdirecteur „een
overweldigende" stroom positie
ve reacties die de stoot heeft ge
geven tot oprichting van de
stichting Pro Demo, ook besloot
De Jong een eigen onderzoek in
te stellen naar de toestand in het
wegtransport. Tien enquêtrices
werden op pad gestuurd om
ruim 400 chauffeurs te intervie
wen. Afgelopen vrijdag publi
ceerde Pro Demo in een tweede
advetentie de resultaten: twee
derde vindt de blokkades on
geoorloofd. Van de FNV-leden
wijst 45 procent dergelijke blok
kades resoluut af.
Drammerij
Voor De Jong bewijst zijn en
quête eens te meer dat het punt
bereikt is dat de meerderheid
niet langer met zich moet laten
sollen en dat het tijd wordt om
de democratische spelregels
weer eens duidelijk vast te stel
len. De Jong zit niet om voor
beelden verlegen wanneer het
gaat om in zijn ogen "doordrave
rij", "drammerij" of "indoctrina
tie" van minderheden.
De poststaking hoort volgens
hem in die categorie thuis. Even
als het onder schuim zetten van
Amsterdamse stadhuis
("daar komt een stuk anarchie
uit voort"). De verkeersleiders
hebben een loopje genomen met
democratische regels en ook de
Maagdenhuisbezetters in Am
sterdam zich de verontwaardi
ging van de stichting Pro Demo
op de hals hebben gehaald. De
Jong: "Men heeft zich te houden
aan de democratische besluitvor
ming hoewel het voor die stu
denten vreselijk is dat ze worden
beperkt in hun studietoelage".
Een volgend doelwit voor de
stichting Pro Demo zijn de om
roepverenigingen. De stichting
kan zich niet aan de indruk ont
trekken dat vanuit het Hilver-
sumse reclame wordt gemaakt
voor bepaalde politieke partijen.
De Jong, die niet geheel onbe
kend is met de materie omdat hij
een tijdje in de journalistiek
heeft gezeten, gaat nog veel ver
der. Hij spreekt van indoctrina
tie, politieke propaganda en "een
soort derde kolonne".
De beschuldigende vinger gaat
vooral in de richting van de Vara.
De uitzending van Achter het
Nieuws over het zakelijke reilen
en zeilen van de gebroeders Lub
bers was een regelrechte aanval
op de premier meent De Jong,
die eraan toevoegt dat gisteren
de Rode Draad op de Vara-radio
was en van zulk "eenzijdig ge
kwetter de hele dag gaat een ze
kere indoctrinatie uit".
- Begeeft Pro Demo zich niet op
glad ijs met het vellen van oorde
len over maatschappelijke situa
ties? Men kan z'n gelijk toch ook
halen bij rechters. En wat voor
normen hanteert Pro Demo ei
genlijk voor wat zij oneigenlijk
gebruik van democratische spel
regels noemt?.
De Jong, zeer beslist: "Rech
ters zijn er om de wet uit te voe
ren. Zij kunnen onmogelijk po
litieagente zijn in het maat
schappelijke verkeer. Pro Demo
legt in eerste instantie situaties
bloot. We laten het aan de demo
cratie over hoe dat beoordeeld
wordt". Toch is de stichting in
bepaalde gevallen niet van plan
het bij het blootleggen te laten.
Schijnheiligheid
Pro Demo zal niet schromen
om de strijd aan te gaan, maar
dan wel met creatieve en artistie
ke strijdwapens. Eén van die ac
ties is het opnemen van twee car
navalsplaten waarvan de tekst
geschreven is door Jaques van
Gelre, de norp de plume van Jac.
de Jong. Op de ene plaat wordt
op een snaakse manier en op de
muziek van een kruispolka de
draak gestoken met de besluit
vorming over de kruisraketten.
De Jong hierover: "Een crea
tieve manier om de Nederlandse
schijnheiligheid aan de kaak te
stellen. Wij hebben hier een cal-
vinistisch-socialisme of een so-
cialistisch-calvinisme dat zelfs in
staat is de kerk in tweeën te splij
ten". De tweede carnavalsplaat-
volgens De Jong zullen er nog
meer zwarte schijven volgen van
de stichting Pro Demo - heeft als
titel 'Kiest mije in mije' een per
siflage op de komende verkiezin
gen.
Of de carnavalsschlagers van
de stichting op de Vara-radio te
horen zullen zijn? De Jong ver-'
wacht van niet. "Maar", zo voegt
hij er strijdbaar aan toe, "dat
wordt dan mijn volgende ge
vecht".
Woordvoerder Bert Duym van de Vervoers-
bonden van de FNV zet grote vraagtekens bij
de enquête die de kersverse stichting Pro De
mo gehouden heeft onder 400 vrachtwagen
chauffeurs. Daaruit zou blijken dat bijna de
helft van de FNV-leden tegen het blokkeren
van wegen en grensovergangen als actiemid
del is. Dat staat volgens Duym in schril con
trast met de ervaringen van de vervoersbon-
den die zeer te spreken zijn over de deelname
van het aantal leden aan de blokkades. Ook
na afloop is door de leden geen kritiek gele
verd.
Duym veronderstelt dat de enquêteurs
wellicht ook zogenaamde eigen rijders in
hun onderzoek hebben betrokken. Dat zijn
chauffeurs die niet in loondienst zijn en er
alle belang bij hebben zoveel mogelijk kilo
meters te maken. Deze categorie kan de uit
slag wellicht hebben beinvloed oppert Duym
die eveneens twijfels heeft over het sociolo-
gisch gehalte van de enquête. "Het is maar
net hoe je de vragen stelt", aldus de vak
bondsman.
Dat wegblokkades een oneigenlijk gebruik
van het stakingsrecht zijn en daarmee ge
weld wordt gedaan aan democratische spel
regels zoals de stichting Pro Demo zegt, wil
er bij Duym niet in. Hij werpt tegen dat in het
wegtransport de mogelijkheden om actie te
voeren, een recht dat iedereen heeft in de
vrije wereld, beperkt zijn gezien de aard van
de branche. Bovendien gaan acties in de
dienstverlenende sector altijd ten koste van
de dienstverlening.
Duym wijst er verder op dat er eerdere
blokkade-acties zijn gevoerd tegen overbodi
ge douaneformaliteiten en het rijtijdenbe
sluit. Deze acties die volgens de FNV-woord-
voerder veel meer schade hebben opgeleverd
dan de laatste actie, waren op poten gezet
door de werkgevers.
Duym: "Het merkwaardige is dat je dan
nooit iemand hoort zeggen dat de democratie
in gevaar is. Sterker nog, de minister van bin
nenlandse zaken heeft overwogen om per he
likopter warme dekens te vervoeren naar de
chauffeurs die actie voerden bij de grens van
Oostenrijk. Het klinkt heel mooi als je je be
roept op democratische beginselen maar doe
het dan niet selectief'.
ADVERTENTIE
Wist u dat er een telefoonnummer bestaat, dat u gratis kunt bellen als u vragen
heeft over het belastingbiljet? Weet u waar u écht op moet letten als u iets koopt?
Informatie over praktische zaken als deze krijgt u op uw postkantoor. Daar kunt
u voortaan niet alleen terecht voor bijvoorbeeld postzegels, geldzaken en pakjes, maar
ook voor handige tips en interessant nieuws van de overheid, Postbus 51, de Postbank,
instellingen en het bedrijfsleven. Overzichtelijke documentatie, die u gratis en geheel vrij
blijvend kunt meenemen. Bij het PTT Post Infocentrum; daar hebt u alles op een rijtje.
Deze maand zijn er folders van o.a. Postbus 51: Belastingtelefoon, Kopen met 't
koppie, Vakantiespreiding 1986, Minder stookkosten, Gevaarlijke stoffen. Postbank:
Sparen, Lenen, Hypotheken, Girorekening. PTT Post: Handige tips K3f»T»T?rM
voor iedereen die post verstuurt, Cassettepost, Faxpost. M&ZÉanfl
ZAIRE (GPD) - De Zairese presi
dent Moboetoe heeft gratie ver
leend aan de tot tien jaar gevange
nisstraf veroordeelde Belgische so
cialistische politicus Ronald van
den Bogaert. Deze was in septem
ber veroordeeld wegens 'samen
zwering tegen de veiligheid van de
staat'.
In de laatste weken is van verschil
lende zijden de mening verkon
digd, dat de Twee van Breda vrij
gelaten zouden moeten worden
omdat de beginselen van de rechts
staat dit zouden eisen. Deze ziens
wijze is om verschillende redenen
onjuist.
Om te beginnen is het een we
zenlijk kenmerk van de rechts
staat, dat de regering de uitspraken
van de onafhankelijke rechter eer
biedigt. De rechter nu had de Twee
van Breda in 1949 ter dood veroor
deeld; samen met andere oorlogs
misdadigers werden zij door toe
doen van minister Van Maarseveen
- die hiermee op de stoel van de
rechter ging zitten - in 1951 gegra
tieerd. In feite was deze eerste gra-
tiëring. zo spoedig na de rechterlij
ke uitspraak, reeds een verkrach
ting van' een belangrijk rechtsbe
ginsel; hoeveel te meer zou dit gel
den voor een dubbele gratiëring!
door
dr. J.H.J. van der Pot
Een ander belangrijk kenmerk
van de rechtsstaat is de afwezig
heid van willekeur in de straftoe
meting. m.a.w. een streven naar
evenredigheid tussen de zwaarte
van een misdaad en de strafter-
mijn. De Twee van Breda hadden,
gelijk bekend, de leiding bij het op
sporen en deporteren van de Ne
derlandse joden. Van beiden wor
den in het vonnis van 1949 (her
drukt in de bijlagen van de Staten-
Generaal, 1971-1972, 11714) talloze
wreedheden tegen hun joodse
slachtoffers vermeld.
De soms verkondigde mening,
dat hun schuld alleen bestond in
het uitvoeren van een hun opgeleg
de taak is dan ook onjuist. Ieder
die. zoals schrijver dezes, in Duitse
concentratiekampen is geweest,
kan uit eigen ervaring bevestigen,
dat de wreedheden die SS-ers be
gingen, geheel uit eigen initiatief
en met zichtbaar genoegen bedre
ven werden. De schuld, die de twee
op zich geladen hebben, is dan ook
zo zwaar, dat hun vrijlating zou be
tekenen. dat ze naar beduidend
gunstiger maatstaven berecht zou
den worden dan iedere "gewone"
moordenaar die langer dan een
week gevangen zit.
Ten derde: ook formeel-juridisch
staat het beroep dat de pleitvoer-
ders van vrijlating op "de beginse
len van de rechtsstaat" doen, erg
zwak: het feit immers, dat de le
venslange straf in het wetboek van
strafrecht voorkomt, kan toch niet
anders betekenen, dan dat deze
straf zelfs voor gewone misdadi
gers niet principieel uitgesloten
wordt?
Dat deze wetstekst geen dode
letter is blijkt uit het feit, dat in
1976 de officier van justitie in
Maastricht twee maal levenslang
heeft geëist tegen een bejaarden-
verpleger. De bedoeling moet toch
wel geweest zijn, aldus een gratie-
ring minder waarschijnlijk te ma
ken.
Het kan dus moeilijk volgehou
den worden, dat de beginselen van
de rechtsstaat vrijlating van de
twee zouden eisen. Maar zelfs in
dien dit wel het geval zou zijn.
dient nog ernstig overwogen te
worden of dit zwaarder zou moeten
wegen dan het psychische leed dat
vrijlating bij velen van onze joodse
landgenoten te weeg zou brengen.
Wij verwijzen hiervoor naar het
ontroerende betoog van D.L. Li-
lienthal, rabbijn der liberaal joodse
gemeente te Amsterdam, in het
Nederlands Juristenblad van 22
maart 1975. Het is wel een vreemd
rechtsgevoel, dat, gebiologeerd
door een abstracte rechtsorde, on
verschillig is voor het leed van de
slachtoffers van het ergst denkbare
onrecht.
De bewering, dat wij de vrijla
ting verschuldigd zouden zijn aan
onze rechtsbeginselen, gaat aan
twee zijden mank. En wel ten eer
ste omdat, zoals we hebben gezien,
onze rechtsbeginselen geenszins
zo eenduidig naar vrijlating wijzen
als de pleitvoerders van vrijlating
menen, en ten tweede: wij hebben
morele verplichtingen jegens onze
medemensen, niet jegens onze be
ginselen. Ethische beginselen en
rechtsbeginselen, die daarop stoe
len, zijn immers slechts formule
ringen van onze verplichtingen je
gens onze medemensen.
Wie zich in zijn handelen uitslui
tend op zijn beginselen richt, zon-'
der rekening te houden met de me
demensen, die de gevolgen van dit
handelen ondervinden, degradeert
zijn medemensen tot willoze objec
ten van zijn beginselen.
Een eenzijdige gerichtheid op
beginselen leidt tot ongezonde
zelfbespiegeling. Men vraagt dan
immers niet: dien ik met deze han
deling mijn medemensen? Maar al
leen: richt ik mij wel op de goede
beginselen? Ethische en juridische
beginselen dienen niet om zich-
zelfs wil, met voorbijzien van de
concrete medemens, gecultiveerd
te worden.
Moreel beter dan een beginselen-
rigorisme acht ik de verantwoor
dingsvolle houding van degene die
zich bij elke handeling afvraagt:
welke gevolgen heeft zij voor de er
door getroffen medemens? Het is
duidelijk, dat wij dan in het onder
havige geval niet alleen aan de
Twee van Breda moeten denken,
maar ook aan de duizenden, wier
psychisch lijden door een vrijla
ting verergerd zou worden. Het
lijkt me, dat de keuze in dit "con
flict van plichten", indien men het
al zo noemen wil, niet moeilijk kan
zijn.
Zelfs een ernstige zaak als deze
heeft nog een komische noot. Zes
briefschrijvers in N.R.C.-Handels-
blad van 6 januari pogen de vrijla
ting aanvaardbaar te maken door
te stellen, dat het niet gaat om vrij
lating, maar om verwijdering uit
ons land Ook enkele vroegere
pleitvoerders van vrijlating pro
beerden het op deze manier en
schreven over "wegzenden", "uit
stoten" of zelfs "het land uitschop
pen".
Vrijlaten is vrijlaten: het gebruik
van een ander, verhullend woord
daarvoor betekent ons zelf en el
kaar voor de gek houden.
(De auteur doceerde wijsbegeer
te der geschiedenis aan de Rijksu
niversiteit te Leiden. In de oorlog
verbleef hij in zes Duitse concen
tratiekampen.)
DOORN - De hervormde synode
heeft zaterdag de Rotterdamse pre
dikant H. Huting als voorzitter ge
handhaafd, ondanks forse kritiek
op zijn uitspraken over eventuele
kerkelijke steun aan de Zuidafri-
kaanse verzetsbeweging, vooral
wat de aankoop van wapens be
treft. Zaterdagmorgen had de sy
node met grote meerderheid Hu
ting herbenoemd. Na de discussie
's middags had zij er geen behoefte
aan, zich nog over de 'zaak-Huting'
uit te spreken. Uit de Gereformeer
de Bond in de Hervormde Kerk -
waartoe een kwart van de her
vormden wordt gerekend - was op
zijn aftreden aangedrongen als de
meerderheid van de synode zijn
uitspraken zou afwijzen.
Huting herhaalde, dat de kerk
haar steun aan de bevrijdingsbe
weging zal moeten vergroten als
boycot de apartheid niet beëindigt.
"opdat deze beweging haar werk
kan doen". Hij had zijn opmerkin
gen na een kerkenconferentie in
Zimbabwe gemaakt op basis van
uitspraken van de synode over
Zuid-Afrika. Als vreedzame mid
delen niets uitwerken, mag de kerk
de lijdende Zuidafrikanen niet in
de steek laten. De vraag of de blan
ke minderheidsregering in Zuid-
Afrika wettig is, beantwoordde
Huting ontkennend.
Volgens een synodelid uit Zwol
le zou veel van de onrust in de kerk
worden weggenomen als de syno
de zich tegen steun aan wapenaan
koop zou uitspreken. Hutings pola
riserende uitspraken doen de kerk
uiteenvallen, zei een ouderling uit
Doorn. "Er zijn nu al leden die fi
nancieel afhaken". Huting reageer
de daarop met de mededeling dat
hij ook brieven had gekregen van
die zich door zijn uitlatin
gen juist meer bij de kerk betrok
ken wisten.
Secretaris-generaal dr. Mooi er
kende, dat de kerk niet kan pleiten
voor geweld. "Maar er zijn christe
nen die in bepaalde omstandighe
den gedwongen zijn naar geweld te
grijpen. Kijk naar de Duitse theo
loog Bonhoffer, die in 1944 betrok
ken was bij een aanslag op Hitier.
"Ik zal zulke mensen niet veroor
delen". Een predikant uit Middel
burg vroeg, of westerse christenen
wel het recht hebben de lijdende
Zuidafrikanen voor te schrijven,
langs welke weg zij zich willen be
vrijden.
In maart^zal de hervormde syno
de nog praten over een document
waarin ruim honderd Zuidafri-
kaanse theologen de apartheid en
de theologische rechtvaardiging
daarvan afwijzen.
Mr. J. Haeck (44) te Hoevela
ken is zaterdag in de vergadering
van de hervormde synode in
Doorn benoemd tot secretaris al
gemene zaken van de Nederland
se Hervormde Kerk. Hij volgt dr.
A. de Kuiper (Voorschoten) op,
die de afgelopen zomer plotse
ling aftrad om coördinator te
worden van het mentoraat voor
beginnende predikanten. Na se
cretaris-generaal dr. R. J. Mooi
krijgt mr. Haeck de hoogste (be
taalde) functie in het bestuursap
paraat van de kerk. Hij is nu
hoofdinspecteur van belastingen
in Baarn.
Van 1977 tot 1981 was Haeck al
lid van de synode. Hij werkte
toen mee aan de voorbereiding
van de pastorale brief over de
kernbewapening. Deze brief
heeft hij ook verdedigd binnen
de Gereformeerde Bond in de
Hervormde Kerk, waartoe hij be
hoort.
Aan de Utrechtse universiteit
volgde mr. Haeck de zaterdag
opleiding theologie. In 1982 deed
hij het kerkelijk examen en werd
hij toegelaten tot de evangeliebe
diening in de Hervormde Kerk.
Het zittende moderamen (da
gelijks bestuur) van de kerk
werd zaterdag herbenoemd. Zijn
samenstelling is: ds. H. Huting
(Rotterdam) voorzitter, ds. B.
Wallet (Utrecht), mevrouw J. Sal-
verda-Lens (Zutphen) en ds. R.
H. Kieskamp (Leerdam). Secre
taris-generaal is dr. R. J. Mooi,
secretaris algemene zaken wordt
mr. J. Haeck.
Gereformeerde synode. Van
3 tot 5 maart zal de synode van de
Gereformeerde Kerken in Ne
derland in Lunteren bijeenko
men. Voor de behandeling van
een rapport van de commissie
'oecumene buitenland' zijn een
middag en avond uitgetrokken.
Dan wordt vooral gesproken
over het lidmaatschap van de
kerk van de (vrij behoudende)
Gereforeerde Oecumenische Sy
node (GOS).
Een middag en avond vergen
ook de bezwaarschriften tegen
het synodebesluit van twee jaar
geleden om regering en parle
ment te manen tot afzien van de
plaatsing van kruisraketten in
ons land. In totaal heeft de syno
de een kleine vierhonderd reac
ties op dit besluit gekregen, be
zwaarschriften maar ook adhe-
siebetuigen en verslagen van ge
meente-avonden.
In veel brieven wordt als be
zwaar genoemd dat de uitspraak
van de synode een te smalle bij
belse basis had. Een ander veel
gehoord bezwaar is dat de syno
de een politiek besluit heeft ge
nomen en daarmee over de grens
van haar bevoegdheid is gegaan.
Een speciale commissie uit de
synode heeft zich de laatste tijd
over de bezwaarschriften gebo
gen en zal de synode op 4 maart
adviseren over de behandeling
Hoogleraar wordt priester.
Professor dr. H. Th. Oostendorp,
hoogleraar Spaanse taal- en let
terkunde aan de Groningse uni
versiteit, zal zaterdag 8 februari
in de Salvatorkerk aldaar tot
priester worden gewijd. Op 16 fe
bruari hoopt hij in dezelfde kerk
voor het eerst voor te gaan in de
eucharistie.
Nadat dr. Oostendorp (58) een
paar jaar geleden weduwnaar
was geworden, liet hij zich in
schrijven voor een cursus theolo
gie aan de Utrechtse Katholieke
Theologische Hogeschool. Hij
blijft werken aan de Groningse
universiteit, maar zal in de week
einden assistentie verlenen in de
samenwerkende parochies Hei
lig Hart en Johannes.
Vrouwen. De lutheranen in
Suriname hebben nu voor het
eerst een vrouwelijke voorzitter.
Ilse Labadie, directeur van een
bank, werd gekozen tot voorzit
ter van de rond 4000 leden tellen
de Evangelisch-Lutherse Kerk.
- "De lutherse vrouwen van
Afrika zijn het beu dat lutherse
kerken in het Afrikaanse contin-
tent nog steeds theologische ar
gumenten aanvoeren tegen wij
ding van vrouwen voor kerkelij
ke ambten, terwijl het in
werkelijkheid gaat om culturele
vooroordelen over de rol van de
vrouw". Deze krachtige woorden-
sprak de vrouwelijke predikant
Louise Tappa op een vijfdaagse
studiebijeenkomst in Tanzania
over 'de vrouw op leidinggeven
de posten in de kerk'. Zij is secre
taris van de afdeling 'Kerk en sa
menleving' van de Afrikaanse
kerkenconferentie.
Hervormde Kerk: beroepen
te Stedum kandidaat W. van
Weelde Spijk, te Gendringen-
Mechelen kandidaat F. Ort Hoo-
geveen, te Eibergen J. van Hart-
ingsveld Hoogeveen; aangeno
men het beroep tot ziekenhui-
spredikant in Amsterdam J. van
de Lagemaat, ziekenhuispredi
kant in Den Haag, wonende te
Bleiswijk. Gereformeerde Ker
ken: aangenomen naar Breda G.
van Pijkeren Hilversum.
