Prijzen voor 'Shoah' en Godard
Veel belangstelling voor Filmfestival Rotterdam
Welles geeft lesje
Herkenbaar amusement in 'Stepping Out'
Met tante Lien (Wieteke van Dort) terug naar Tempo Doeloe
'OFB'
MAANDAG 27 JANUARI 1986
KUNST
PAGINA 19
ROTTERDAM (GPD) - Het opvoeren van de zaalcapaci
teit van het Film Festival Rotterdam van 60.000 naar
175.000 stoelen is iets waar Huub Bals, naar eigen zeggen,
slapeloze nachten van gehad heeft. Tijdens de eerste twee
dagen werden er 18.000 bezoekers getrokken, hetgeen
ruim 50 procent meer is dan tijdens de eerste twee dagen
van het festival vorig jaar. En ook zondag was de opkomst
opmerkelijk groot.
Daar moet overigens wel bij wor-
den bedacht dat de grote zaal van
het Luxor-theater een gratis toe- i
gankelijk programma biedt en dat
het storm hep in Lumiére 3, waar I
men^eveneens gratis naar bmnen xr y I j M
gids geknipt had. Als het niks kost, GEESBHiHSHSöEHïn
willen Nederlanders nog wel eens
nieuwsgierig worden. Overigens mura doet denken, met speciale in-
was tijdens het Makavejev-retros- teresse voor aloude Japanse waar-
pectiefde grote Lumiére-zaal even- den en tradities die worden be-
eens keer op keer voortreffelijk be- dreigd door uitwassen van de mo-
zet en daarvoor moest wél worden deme tijd: industrialisatie, milieu-
betaald
Iets minder geslaagd is de toe
stand uitgepakt met die zogenaam
de Rotterdam Awards die gister
avond in een rechtstreekse tv-uit-
zending van de VPRO werden uit
gereikt. Ze waren bedoeld, zo had
Huub Bals immers uitgelegd, om
terecht te komen bij films en
filmers die tot dusver onvoldoende
aandacht hadden gekregen. De ju
ry van 70 deskundigen (67 buiten- t
landers) schijnt dat slecht te heb- van alle Japanse export
ben begrepen. Als meest vernieu- wordt naar Europa verscheept
iling, cultuurvervreemding.
Onder dergelijke invloeden raakt
in Himatsuri een 40-jarige hou
thakker dusdanig van slag dat hij
amok gaat maken en uiteindelijk
ook zichzelf het leven beneemt.
Deze prijs was gesponsored door
de Haven van Rotterdam, die zich
blijkens een persbericht over de
bekroning van het Japanse werk
stuk uitzonderijk verheugd be
toonde, want: „Meer dan eenderde
wende film van 1985 heeft men
kans gezien Detective, van Jean-
Luc Godard, te onderscheiden en
Rotterdam". Zo zal Yanagimachi
zijn prijs nog niet hebben bekeken.
In theorie hadden de Rotterdam
negen stemmen bleken al voldoen- Awards terecht kunnen komen bij
de voor de winst. Je kunt moeilijk wiiipkmiri** wplkp in iPftS in nrp
volhouden dat meneer Godard de WI"ekeung we - m 1985 m pre"
laatste jaren onvoldoende aan
dacht of waardering gekregen
heeft. Zijn vijf laatste films hebben
allemaal de hoofdprogramma's ge
haald van grote festivals (Cannes,
Berlijn, Venetiè) en Prènom Car
men won zelfs een Gouden Leeuw.
Raul Ruiz had aan tien op hem
uitgebrachte stemmen genoeg om
de oeuvre-prijs toegekend te krij
gen. Deze grossier in bizarre
sprookjes die gemaakt worden met
een minimaal budget en maximale
verbeeldingskracht (het festival
geeft momenteel l'Eveille du Pont
de l'Alma te zien, plus Regime
Sans Pain) werd ook vorig jaar al in
Rotterdam bekroond, zij het toen
door de Kring van Nederlandse
Filmjournalisten. Als beste docu
mentaire werd Shoah, van Claude
Lanzman, onderscheiden. Die
kreeg 27 stemmen en dat lijkt ten
minste ergens op. Shoah is waar
schijnlijk inderdaad de beste docu
mentaire die in 1985 tot stand werd
gebracht. Maar hij hoort niet thuis
in de door Bals gekoesterde cate
gorie van filmers die zouden mo
gen klagen over gebrek aan aan
dacht of waardering.
Himatsuri
Echt honderd procent plausibel én
zinnig is eigenlijk alleen de bekro
ning (beste niet-westerse film) Hi
matsuri, van de Japanner Yanagi
machi, die zestien stemmen ver
gaarde. Yanagimachi is een jonge
cineast met een optiek die sterk
aan die van zijn landgenoot Ima-
'Out of
Africa'
wint
'Globe'
Tijdens de opening van het filmfestival zaten minister Brinkman en zijn vrouw tweede en derde van links)
naast de Engelse regisseur Peter Greenway en Andrea Ferreol, die de hoofdrol speelt in zijn film 'A Zed and two
Noughts'. foto ANP)
In Rotterdam kun je niet alleen
110 films zien. Je kunt er ook 110
persconferenties bijwonen. Vaak
is het een kwestie van kiezen of
delen en daarom zit er nogal eens
een niet erg bekende cineast te
gen een lege zaal te praten.
De ideale synthese is gevonden
in Orson Welles a la Cinemathe
que: een op celluloid vastgelegde
conferentie die Orson Welles kort
voor zijn dood in Parijs hield
voor een gehoor van voorname
lijk filmacademie-leerlingen. De
meester deelde enige wijze lessen
uit die in Rotterdam menig film
maker het schaamrood op kaken
zou mogen jagen.
Bij voorbeeld: „Geen enkele
functie bij het maken van films
wordt zo overschat als die van
een regisseur. Dat is net zoiets als
met dirigenten, die tegenwoordig
worden beschouwd als bijna be
langrijker dan de componisten
die het allemaal hadden bedacht
Vroeger werd er geconcerteerd
zonder dat iemand behoefte had
aan een dirigent, die is er pas an
derhalve eeuw geleden bijbe-
dacht. Het slechtste wat men op
een filmacademie doen kan is
leerlingen gaan zitten demon
streren wat Eisenstein en Griffith
vroeger allemaal gedaan hebben.
De meest maagdelijke visie is te
vens de meest vruchtbare visie.
Ook bij film geldt dat een regis
seur nooit een vedette mag zijn.
Vroeger was hij dat ook nooit. Ik
ken maar twee regisseurs die ve
detten zijn geworden, wat in
houdt dat alleen al op hun naam
zalen te vullen waren: Cecil B.
DeMille en Alfred Hitchcock en ik
verafschuw ze alle twee. Het be
langrijkste onderdeel van een
speelfilm wordt gevormd door de
cast. Veel regisseurs van tegen
woordig zijn vergeten dat ze de
dienaar zijn van de acteurs en
niet hun meester. Een goed regis
seur moet intelligent zijn. maar
niet intellectueel. Intellectualis
me is de vijand van alle creatieve
kunst en daarom onvergeeflijk.
Pas op de tweede plaats is het
verhaal van belang, maar zelfs
als een film nergens over gaat.
kan er nog iets vreselijks interes
sants ontstaan als je er Albert
Finney bijhaalt. De huidige de
cadentie van de wereldcinema
blijkt het beste uit het succes van
allerlei jonge regisseurs die met
hun films 'hommages' brengen
aan bewonderde films en filmers
van voor hun eigen tijd. Ze pro
beren dan boven die voorbeelden
uit te stijgen. Als het ze niet lukt
zijn ze belachelijk en als ze zich
verbeelden dat het wel is gelukt,
zullen ze vervallen tot cynisme".
Orson Welles drukte de
Filmacademie-leerlingen op het
hart dat er behalve het maken
van speelfilms nog een hoop be
roepen bestaan die net zo leuk
zijn en waarschijnlijk een stuk
gemakkelijker: „En bedenk dat
cinema de muze is met de meeste
streken, want ze is ook de duur
ste. Niemand hoeft ooit op te hou
den met schilderen. Ik heb lang
geleden mijn vriend de schilder
Fernand Léger eens gevraagd,
wat hij zou doen als hij in een
gevangenis werd opgesloten en
hij zei: 'Dan zou ik gaan schilde
ren, desnoods met mijn uitwerp
selen op de muren'. Helaas, met
film kan zoiets niet"
mière gebrachte film, desnoods bij
Back To The Future, bij wijze van
spreken. Op een of andere manier
is het toch zo gelopen dat alle be
kroonde films toevallig ook in het
Rotterdams festival te zien zijn. En
de VPRO zal met de bekroning van
Shoah ook dik tevreden zijn ge
weest.
Met het instellen van de speciale
VPRO Cinema Award voor de bes
te Nederlandse film van het jaar
heeft VPRO-baas Roelof Kiers wil
len uitdrukken dat voot het onder
scheiden van Nederlandse film-
kwaliteit de Nederlandse Filmda
gen overbodig zijn, want 'Utrecht'
is naar zijn mening allemaal onzin
en commercie. Het zou vanuit die
visie plezierig zijn geweest als de
VPRÓ-jury haar prijs gegeven had
aan een film die in Utrecht 'schan
delijk' over het hoofd zou zijn ge
zien. Maar wat doen David Robin
son van The Times, Richard Roud
van The Guardian en Louis Marco-
relies van Le Monde? Ze bekronen
Pervola, van Orlow Seunke. En die
werd in Utrecht al voorzien van
een Gouden Kalf. Leuk voor de
VPRO is weer dat er iemand be
kroond is met wie ze net een con
tract gesloten hadden voor het ma
ken van twee films, bestemd om
eerst in de bioscopen te komen om
daarna door de VPRO te worden
uitgezonden. Kiers lijkt 'Rotter
dam' stevig in zijn greep te hebben
gekregen.
Meest opmerkelijke en meest
koddige film van het afgelopen
Rotterdamse weekeinde is intus
sen Ein Virus Kennt Keine Moral,
een uitzinnige zwarte klucht over-
...Aids. Regisseur Rosa von Praun-
OVERLEDEN -De Franse pianis- heim speelt zelf de hoofdrol. De
te Yvonne Lefébure is op 87-jarige. Aids-patiënten van vandaag vor-
leeftyd overleden. Ze heeft vooral men he
naam gemaakt met haar interpreta- zegt hij
tie van het .Concerto en sol'
Maurice Ravel.
Lefébure begon haar muzikale schap'uit të dragen"als hij'de'hó-
carrière toen ze nog maar negen mo's oproept tot minder bandeloos
jaar oud was. In de loop der jaren sexueel gedrag. Want Aids mag
heeft zij gespeeld onder dirigenten zich dan lenen tot afschuwelijke
als Munch, Furtwrangler en Mitro- grappen, het vormt niet minder
een ernstige bed
volksgezondheid.
Regisseur
Sydney Pollack
kreeg een Goude
Globe uit handen
van actrice Bette
Davis. Pollack's
film 'Out of
Africa'is
gebaseerd op een WbZt
boek van Karen Ukg'-* 1
Blixen. (foto ap> wr
HOLLYWOOD (DPA/REUTER) - .Out of Africa' heeft vrijdagavond de
.Gouden Globe' gekregen, de prijs van de buitenlandse pers in Holly
wood. De Amerikaanse film .Prizzi's Honour' kreeg in totaal vier glo
bes, waaronder die voor de beste acteur en de beste actrice, respectie
velijk Jack Nicholson en Katleen Turner.
De buitenlandse persvereniging in Hollywood kent elk jaar de gou
den globes toe. De prijsuitreiking heeft de warme belangstelling van de
filmindustrie die er een aanwijzing in ziet voor de kansen op een Oscar
die in maart worden uitgereikt.
Onder de televisieseries die een prijs kregen waren de ook in Neder
land uitgezonder series .Miami Vice' en .Murder, she wrote'. Het Britse
„De parel in de Kroon" kreeg de prijs voor de beste mini-serie.
De speciale Cecil-B Demilleprijs ging naar de 75-jarlge Barbara Stan
wyck voor haar bijzonder verdiensten voor de film.
'Stepping Out' van Richard Harris.
Regie: Andrew Visnevski. Choreo
grafie: Jesse Webb. Tekstregie: Jas-
perina de Jong. Vertaling: Coot van
Doesburgh. Gezien op 24 januari in
De Flint, Amersfoort. Op 22 februari
in de Leidse Schouwburg te zien.
AMERSFOORT - In Londen
schijnt 'Stepping Out' al ruim
twee jaar een groot succes te zijn.
Van deze Engelse produktie is
door Coot van Doesburgh een
Nederlandstalige bewerking ge
maakt. Perfect werk heeft zij
daarmee afgeleverd, want het
'bekt' allemaal prima; er is een
grote mate van herkenbaarheid
en echt een Hollands-knus sfeer
tje gecreëerd.
Het gaat over een tapdansklas
je - niet met ambitieuze jongelui,
die 'het vak' in willen, maar met
gewone mensen, die voor de ge
zelligheid een cursus volgen.
Hoe velen zullen zich daar wel
niet in kunnen herkennen?!
Club- en buurthuiswerk, waar
het duidelijk niet om sterallures
en een carrière in de showbusis-
ness gaat. Negen vrouwen en één
man komen wekelijks samen in
een soort gebouwtje, dat eigen
lijk het toonbeeld van droefgees
tigheid is. En toch vinden deze
mensen hier iets, waardoor ze
even uit de alledaagse sleur zijn.
Radio- en televisiepresentator
Hans van Willigenburg maakt in
deze produktie zijn toneelde
buut. Wie van hem een glamour-
rol met vlotte babbel verwacht
komt bedrogen uit Hij speelt
juist een stuntelige kantoorbe
diende van het type Jan Sul, die
zich om onduidelijke redenen
voor het tapdansklasje heeft aan
gemeld. Succes verzekerd, en
Van Willigenburg speelt zijn rol
ook aardig.
Hannah de Leeuwe heeft de rol
van de lerares, die de lessen ver
zorgt samen met haar humeurige
pianiste (door Guusje Wester-
mann geestig gebracht). Met de
rol van tapdansleerlinge Martine,
die rap van tong is, weet Elsje de
Wijn wel raad. Het is één van de
meer in het oog springende spel-
prestaties, hoewel het in dit stuk
vooral om ensemblewerk gaat.
Leontien Ceulemans is Ankie,
de tobber; Marloes van den Heu
vel een lieftallige verpleegster.
Inge Ipenburg speelt de Sociale
Dienst-medewerkster, die met
haar lange armen en benen geen
raad weet. Marjolein Sligte
steekt als de stevig gebouwde
Sylvia met haar figuur de draak.
Samen met haar Surinaamse
vriendin (Gerda Havertong)
zorgt zij voor de vrolijke noot. En
natuurlijk maakt Hetty Blok van
Vera, een beetje bekakte be
moeial, een heerlijke creatie.
Haar spel wordt vaak door een
zekere overdrijving gekenmerkt;
maar dan wel door jarenlange er
varing zo goed gedoseerd, dat je
ervoor door de knieën moet
gaan.
In losse scènes zijn we getuige
van de dansbijeenkomsten. Een
aardigheid van het stuk is nog.
dat men zich veelvuldig direct
richting zaal wendt. De zoge
naamde 'vierde wand' (scheiding
zaal/toneel) functioneert als spie
gel. Er is nauwelijks een verhaal,
maar tussen de regels zijn mini-
portretjes van de personages te
ontdekken. De gezelligheidsles-
i worden echte repetities met probleem wordt gelukkig opge-
alle nervositeit en spanning van- vangen door de show, waarmee -
dien, als er een uitnodiging voor zoals iedereen verwacht - het ge-
een optreden komt. Zoals elk heel wordt afgesloten 'Stepping
'echt' repetitieproces een inzin- Out'biedt een avond vol herken-
king kent, zo is hier ook het ge- baar amusement,
val. Dat dreigt even ten koste van
de voorstelling te gaan. Maar dat WIJNAND ZEILSTRA
Late late Lien Show'. Programma
van Wieteke van Dort m.m.v. Ais La-
walata (zang), Eduard Koning (tek
sten en piano) en Wies van Maarse-
veen (voorzitster Indische Kulturele
Kring). Gezien in de Leidse Schouw
burg op 25 januari.
LEIDEN - Adoe sèg, érreg gesèl-
lig ja, dat jelui allemaal gekomen
zijn op deze koempoelan van tan
te Lien. Ajo luitjes, doe maar net
of je bij tante Lien thuis bent. Zo
dóddig, zo bééldig ja, deze
schouwburg.
Tsja, die tante Lien. Toch wel
een heel aparte figuur in het we
reldje van het Nederlandse amu
sement. Een figuur die langzaam
maar zeker tijdens de loopbaan
van Wieteke van Dort als actrice
en zangeres gestalte kreeg. Uit
een optreden voor een groep In
dische Nederlanders in Amster
dam ergens halverwege de jaren
zeventig is tante Lien voortgeko
men. Ze was kort daarna het da
metje in de dokterswachtkamer
in een aflevering van de cabare
teske televisieserie 'Wij en de we
reld' en ze keerde even later te
rug in de Panorama Woensdag
show als het Indische vrouwtje,
dat altijd alle pech van de wereld
leek te hebben.
Het is Wieteke van Dort zelf ge
weest, die destijds bij de Vara
het plan opperde om rond de ver
schijning van de in sarong en ke-
baja getooide tante Lien een
show op te bouwen. Deze televi
sieshow sloeg aan, mede dank zij
de medewerking van bekende
artiesten als Anneke Grönloh,
The Blue Diamonds, Robert
Kreis en Willem Nijholt, allen
met een Indische achtergrond,
maar moest op een gegeven mo
ment toch worden gestopt.
Een aantal Indische Nederlan
ders ergerde zich weliswaar,
waarschijnlijk uit valse schaam
te, aan het petjók (nadrukkelijk
Indisch praten) waarmee tante
Lien zich afficheerde, groter ech
ter was de schare fans, die in de
ze Indische dame en haar al even
denkbeeldige zuster Toetie de
verpersoonlijking zag van een
droom die voorbij is. de repre-
sentante van tempo doeloe, van
een tijd die nooit weerom komt.
En waar fans zijn, is ook fanmail.
De roep om méér, om meer her-
Wieteke van Dort als tante Lien tijdens haar koempoelan.
inneringen aan toen, bleef ook na
beëindiging van de televisieserie
aanhouden, waarop een theater
versie van de Late late Lien
Show tantes antwoord was.
Nu bleek er tijdens tantes op
treden zaterdagavond in de druk
bevolkte schouwburg van een
theatervoorstelling in de geijkte
betekenis van het woord bijna
geen sprake te zijn. De manier
waarop tante Lien haar gasten
ontvangt en vervolgens bezig
houdt, is zo ontspannen, zo onge
dwongen dat de avond van begin
tot eind het karakter van een ge
zellig onderonsje draagt.
Zeker, tantes babbeltjes over
alles wat haar bezig houdt zullen
voor mensen met een Indisch
verleden meer betekenis, meer
inhoud hebben dan voor belan-
da's (blanke Nederlanders), die
de Gordel van Smaragd nog
nooit hebben bezocht, de uitleg,
die tante Lien daarbij geeft,
neemt de valse beeldvorming,
die er in brede kring over tempo
doeloe nog bestaat, echt niet
weg, ze roepen in elk geval wel
de herkenbare sfeer op van 'ons'
Indië, de sfeer ook van de Indi
sche pensions in bijvoorbeeld
het Haagse en het Arnhemse.
Ook in haar op diverse langspeel
platen vastgelegde liedjes als
'Arm Den Haag' (de weduwe van
Indië, dat ben jij), 'Afscheid van
Indië', 'Terang Boelan', 'Stam
boel Betawi* en 'Jalan Kenan-
gan' vieren weemoed en nostal
gie hoogtij. 'De zeereuzen van
weleer, ze zijn er niet meer; ze
brachten ons naar Holland, ze
keerden niet weer', zo bezingt
tante Lien het 'verloren' tijdperk
van de Indrapoera, de Sib^jak,
de Dempo, de Mamix van Sint
Aldegonde en al die andere grote
schepen, die heen en weer voe
ren tussen Nederland en Indië.
Tante's rijke repertoire kent
overigens ook vrolijke liedjes,
zoals dat over Meis Suleika en de
botol Tjèbok. Koning, keizer, ad
miraal, de botol Tjèbok kennen
ze in Indonesië allemaal. Deze
botol tjèbok behoort er tot de on
misbare attributen van het toilet.
En neemt daar de plaats in van
het westerse wc-papier. De botol
tjèbok is een fles vol water, waar
mee men zich tijdens het verbluf
op het toilet reinigt 'Die flessen
zyn voor na 't plassen om te was-
LEIDEN - Tal van Leidse nota
belen zaterdagavond in de
Leidse Schouwburg. Met enige
daartoe uitgenodigde ambte
naren van het stadhuis woon
den ze er de Late late Lien Show
van Wieteke van Dort bij.
Gastvrij als tante Lien is
heette ze burgemeester Goekoop
en vele andere hoge heren (en
dames) uit deze stad met de
haar zo kenmerkende hartelijk
heid welkom op deze koempoe
lan (samenkomst).
Stuitte ze bij het voorlezen
van de gastenlijst op de naam
van Frits Bruins, een gerespec
teerd man, die zich onder meer
bezig houdt met het culturele
welzijn van de Leidse ingezete-
'Is meneer Bruins aanwezig,
zo 'gesèllig' ja?'
IJzige stilte vanuit de zaal.
'Is hij er niet, meneer Bruins
van OVB?'
Stem uit de zaal: 'Meneer
Bruins kan niet komen, hij is
verhinderd'.
Tante Lien: 'Adoe, wat jam
mer! Maar ik wil toch weten
wat dat voor een afdeling is,
OVB'
Stilte.
Tante Lien'Zeg, Goekoop.
wat betekent dat nou, OVB?
Dat moet jij toch weten!
Goekoop mompelend 'Ik zou
het bij God niet weten
Tante Lien Zeg
Fred (Kuijers, red.) j ij als wet
houder weet dat toch tvel?'
Kuijers: 'OVB?'
Tante Lien: 'Ja, het staat hier
met grote letters op dit lijstje,
tussen haakjes achter de naam
van Frits Bruins'.
Voor Goekoop en Kuijers
brak toen het moment aan om
elkaar radeloos aan te kijken.
Stem uit het betalende deel
van het publiek: 'nou, ik weet
nu wel wat OVB betekent: nul
den) van bestuur!'
Radeloosheid slaat bij Goe
koop en Kuijers om in schaam
te. Tante Lien gaat al hoofd
schuddend verder met de voor
stelling.
Dan opeens veert Goekoop op
uit het pluche van zijn zetel,
voorstelling of niet. Bijna brul
lend roept hij uit: 'We weten nu
wat OVB betekent. Het bete
kent: onder voorbehoud'.
sen', zo luidt een regel uit dit olij
ke liedje.
Waardering verdient het feit,
dat tante Lien met beperkte mid
delen, bijgestaan door de pianist
tekstschrijver Eduard Koning,
de zanger Ais Lawalata, de in
'Haagse' kringen om haar Indi
sche recepten nogal bekende
Wies van Maarseveen en in dit
geval ook door de dansgroep Ku-
pu Kupu Djawa (Vlinders van
Java), haar gasten bijna drie uur
achtereen al improviserend weet
te vermaken. In grote lijnen
slechts staat haar programma,
dat een voorstelling tussen de
schuifdeuren moet suggereren,
vast, het inspelen op reacties uit
de zaak maakt er een belangrijk
deel van uit.
Jammer alleen dat tante Lien
gemeend heeft, na overleg overi
gens, om de vele genodigden van
deze avond, onder wie burge
meester Goekoop en een aantal
van zijn wethouders, ambtena
ren van het stadhuis, het bestuur
van de Leidse Lakenfeesten en
een grote groep vertegenwoordi
gers van bedrijven, die geacht
worden deze feesten geldelijk te
ondersteunen, met naam en toe
naam welkom te moeten heten
op haar Indische fuif. Ook al op
een verrassend speelse manier,
in de vorm van een soort vraag-
en antwoordspel, maar al deze
soesah (rompslomp) nam we) erg
veel tijd in beslag.
Nou ja. soedah, zal tante heb
ben gedacht, al die vreemde
snoeshanen, al die 'deftige' lui,
die geen snars van deze koem
poelan begrijpen, vinden het
misschien toch wel 'érreg' leuk
om te worden genoemd. Terima
kassi, dankjewel, tante Lien!
PIETER C. ROSIER
