De veel te grote mond
van dominee Ian Paisley
m euïfr
'H M9HH1K KflOp:
kim mmn..
Periodieke onthouding leeft
op, na jaren van pilgebruik
Gerestaureerde Dom een open kerk voor iedereen
Noordieren vandaag naar de stembus
DONDERDAG 23 JANUARI 1986
PAGINA 13
Reportage
NIJMEGEN (GPD) - Het zoge
naamd 'natuurlijk geboorte rege
len' ondervindt sinds enkele jaren
een opmerkelijke opleving, nadat
de belangstelling aan het eind van
de jaren '60 onder invloed van de
pil tot een minimum was gedaald.
Van verschillende kanten wordt
nu weer propaganda gemaakt voor
periodieke onthouding en wordt er
ook gewerkt aan de ontwikkeling
van moderne variaties van deze
vorm van anticonceptie, zoals de
temperatuurmethod p
Volgens de Nijmeegse Hanneke
Westhoff, die vandaag is gepromo
veerd tot doctor in de geneeskunde
aan de Universiteit van Amster
dam, is de hernieuwde aandacht
voor de 'PO' enerzijds te vinden bij
orthodoxe katholieken en ander
zijds bij ecologische en milieugroe
peringen „omdat die uit afkeer van
alle technologie terug naar de na
tuur willen of ze wensen gewoon
baas in het eigen liefdeleven te
zijn".
In haar medisch-historisch on
derzoek naar de ontwikkeling van
periodieke onthouding nam zij de
relatie arts-geboorteregeling als
uitgangspunt. „Een vanzelfspre
kendheid heden ten dage, omdat
de medicus ook hulpverlener bij
anticonceptie is. Artsen besteden
hier een aanzienlijk deel van hun
tijd aan".
Dat is wel eens anders geweest.
Hanneke Westhoff: „Oudere artsen
vóór de periode van de jaren '60
hadden anticonceptie eigenlijk
nog helemaal niet in hun taken
pakket zitten. Om de doodeenvou
dige reden dat ze daarover in hun
opleiding nooit iets hoorden. Er
werd überhaupt niet over seksuali
teit gesproken".
Stryd
Het proefschrift van Hanneke
Westhoff is grotendeels gewijd aan
het baanbrekende werk van de
Brabantse Katholieke arts J. Smul
ders op het gebied van anticoncep
tie in de vorm van periodieke ont
houding. Hij was degene die in de
jaren '30 de periodieke onthouding
ontwikkelde. Daarmee proberend
een uitweg te vinden in de strijd
tussen de beweging voor bewuste
kinderbeperking - het neomalthu-
sianisme - en de katholieke artsen
die op dit gebied een voorhoedepo
sitie innamen. „Die artsen verket
terden als het ware de bewuste kin
derbeperking. In de eerste plaats
waren ze niet gewend zich preven
tief bezig te houden en in de twee
de plaats stelden zij elke vorm van
anticonceptie zo'n beetje gelijk aan
illegale abortuspraktijken".
Bovendien paste het propageren
van middelen ter voorkoming van
zwangerschap niet in.het huwelijk.
Daar hielden slechts hoeren en sol-
Hanneke Westhof
daten zich mee bezig, „ten zichzelf
respecterend arts liet zich daar dan
ook niet mee in. Patiënten die hier
om bij hun arts kwamen aanklop
pen, werden regelrecht het bos in
gestuurd".
Smulders onderkende de grote
nood die er in veel gezinnen op het
gebied van de seksualiteit bestond
en kwam zo tot de periodieke ont
houding, de PO. Na zijn publikatie
'Periodieke onthouding in het hu-
welijk' leek hij de hele wereld over
zich heen te krijgen. De methode
die hij introduceerde, vertoonde
veel overeenkomsten met die van
nu. Het werd uiteindelijk de enige
voor katholieken geoorloofde me
thode, omdat het de katholieken
was verboden zogenaamde 'tegen
natuurlijke anticonceptionele mid
delen en methoden' te gebruiken.
„Ondanks dat deze methode 'be
rucht zou zijn om zijn ongelukjes.
Niet voor niets werd PO wel Vati
caans roulette genoemd".
Onder een laken
De introductie van de PO bete
kende "een belangrijke doorbraak
in de negatieve houding van de art
sen: plotseling begonnen zy zich -
noodgedwongen - te interesseren
voor PO. Te meer daar het om een
a-seksuele methode ging (niet veel
eerder werden vrouwen nog onder
een laken onderzocht), die boven
dien een biologische basis had".
Hoe staat Hanneke Westhoff te
genover periodieke onthouding als
anticonceptiemiddel? „Iedereen is
uiteraard vrij in het kiezen van wel
ke methode dan ook, maar de be
trokkenheid van vrouwen bij hun
lichaam wanneer ze PO toepassen
is groot, omdat ze alert moeten zijn
op de tekens die het lichaam geeft.
Ik vind het dan ook een goede zaak
als mensen - en dit geval dus vrou
wen - deskundig zijn op het gebied
van hun lichaam".
VEGIN
DAGBLAD
ACTIE ZUINIG STOKEN
TABEL VOOR DE WEEK
VAN 13 JAN. 1986 T/M 19 JAN. 1986
WEERSTATION VALKENBURG
1.000
1.200
1.400
1.600
1.800
2.000
2.200
2.400
2.600
2.800
3.000
3.300
3.600
3.900
4.200
4.500
5.000
5.500
6.000
339 ma
426
513
1038
1125
1213
1303
1433
1565
1699
1830
1965
2185
2406
2629
De inwendige restauratie van
de Domkerk in Utrecht is ten
einde. Op zondag 2 februari
neemt het hervormde 'citypasto
raat' de kerk weer in gebruik.
Over twee jaar zal de restauratie
van de buitenkant worden vol
tooid. Het hele werk kost onge
veer f30 miljoen.
De Dom - waarin het aantal
vaste zitplaatsen van 1000 tot 400
is teruggebracht - wordt een
open kerk, voor wier dagelijkse
functie ruim honderd vrijwilli
gers van het citypastoraat zich
zullen inzetten. Van oktober tot
en met april is de kerk open van
11 tot 4 uur en van mei tot en met
september van 10 tot 5 uur. De
vrijwilligers zyn, naar Engels
voorbeeld, getraind in het ont
vangen van en praten met bezoe
kers, het opvangen van mensen
die behoefte hebben aan ge
sprek, het vertellen over de
bouwkunst, de geschiedenis en
de functie van de kerk, getraind
ook in rondleiding en in surveil
lance. Bij de groep vrijwilligers
zal elke dag ook een pastoraal
medewerker aanwezig zijn.
Hoewel de Dom een toeristi
sche trekpleister is in de Utrecht
se binnenstad - waar ook de an
dere middeleeuwse kerken de
laatste jaren allemaal zijn geres
taureerd -, behoudt ze uitdruk
kelijk haar liturgische functie.
Elke zondag zijn er diensten van
het citypastoraat (die mensen
van allerlei kerken aantrekken
uit wijde omgeving), dagelijks
wordt om half 1 een 'middagge
bed' gehouden en op woensdag
is er ook avondgebed. Enkele
ruimten zijn speciaal bestemd
voor gesprek en meditatie.
De Dom moet kérk blijven,
zegt de kerkeraad, maar dan wel
zo breed mogelijk, dus een gast
vrij, open huis voor de kerkelijke
gemeente en bezoekers. Daarom
is er ook een theehuis met win
kel in gemaakt. Muziekliefheb
bers kunnen er elke zaterdag
middag hun oor te luisteren leg
gen. Een recente restauratie
bracht het grote Dom-orgel in
oude glorie terug.
'De Burght'.^Hoewel sluiting
van het evangelisch conferentie
centrum 'De Burght' in Haam
stede voorlopig niet nodig is -
'vrienden' brachten in korte tijd
f500.000 bijeen -, blijven de fi
nanciële problemen groot.
Van de tien medewerkers in
volledige dienst zyn er drie ont
slagen. Vier anderen kregen deze
week te horen, dat ook voor hen
ontslag wordt aangevraagd. 'De
Burght' heeft nu een schuld van
f 4 miljoen. Volgende maand
hoopt het bestuur met een plan
te komen om het centrum uiter
lijk 1990 financieel weer gezond
te krijgen.
Dan zal er wel 'commerciëler'
gewerkt moeten worden, erkent
bestuurslid J. Kits jr. Nü wordt
niet verhuurd aan niet-christelij-
ke instellingen en worden geen
alcoholische dranken verkocht.
"Wanneer we uit het geestelijke
geen sluitende begroting krijgen,
zullen we moeten overwegen
meer commercieel te gaan
werken", zei Kits.
De prijzen voor overnachtin
gen en conferenties zullen met 20
procent worden verhoogd. 'De
Burght' wil het aantal overnach
tingen per jaar met 16 procent
opvoeren. In juni hoopt men
5000 mensen te hebben gevon
den die een obligatie ter waarde
van 1000 gulden willen kopen.
Voor de reorganisatie is een ad
viesraad gevormd waarin ook
mensen uit de horeca zitten.
Het Heineken-concern heeft
voor f350.000 een pand van 'De
Burght' aan het Rembrandtplein
in Amsterdam gekocht. 'De
Burght' was aan dat pand (met
horeca-bestemming) gekomen
door een erfenis.
'Pleisterplaats'. 'De Pleister
plaats' - 'ontmoetingsplek voor
zoekende mensen in de wijde re
gio Den Haag' - heeft een nieuwe
serie vieringen en bezinnings-
avonden opgezet
De vieringen,
wordt gemaakt
de vormen
gebruik
verschillen-
expressie en
communicatie, zijn op de zonda
gen 26 januari en 9 februari om
12 uur in de doopsgezinde kerk
Paleisstraat 8. De eerstvolgende
bezinningsavond op donderdag
30 januari om kwart voor 8, even
eens in deze kerk. Het thema is:
'Wie is Jezus eigenlijk?'
('Pleisterplaats'-bij eenkom
sten zijn bedoeld voor mensen
die zich niet (meer) thuis voelen
in de bestaande kerkelijke ge
meenten en parochies en die sa
men met anderen willen zoeken
naar nieuwe inzichten en bele-
vingsvormen).
Bulletin. De Raad van Ker
ken in Nederland zal voortaan
met een eigen 'Oecumenisch
Bulletin' de achterban over zijn
activiteiten inlichten. Dit komt
in de plaats van het blad 'Saam
horig', waarvan de uitgave om fi
nanciële redenen is gestaakt.
'Oecumenisch Bulletin' komt
volledig in beheer van de Raad
van Kerken. Het wordt een goed
kopere uitgave, tien keer per jaar
en voorlopig in een oplage van
1000. Het zal gratis worden toe
gezonden aan alle raden van ker
ken en nog andere instanties en
personen die bij de oecumene
zijn betrokken. Eindredacteur
wordt ds. W. R. van der Zee, se
cretaris van de Raad van Kerken.
Zestig jaar koster. Volgende
week vrijdag wordt in Bunscho
ten de heer Hendrik Heek gehul
digd omdat hij 60 jaar heeft 'ge-
kosterd' in de hervormde kerk.
Toen hy 13 was, verving hy al
zijn vader - die als visser op zee
werkte - in doordeweekse dien
sten. In 1936 kreeg hy zijn offi
ciële aanstelling. 'Salaris': f65
per jaar plus f30 voor het luiden
van de klokken.
Negen predikanten heeft Heek
meegemaakt. Over het kerkbe
zoek is hij heej positief. Was de
kerk vóór de oorlog nog niet voor
de helft bezet, tegenwoordig
moet hij vaak stoelen bijplaat
sen. ook al is het aantal zitplaat
sen in de loop der jaren sterk uit
gebreid.
Heek hoopt nog 20 jaar koster
te blyven. Hy moet dan wel 93
worden....
Kerken dicht. Om een tekort
van f 300.000 te voorkomen heeft
de gereformeerde kerkeraad van
Apeldoorn besloten twee kerken
te sluiten, een predikantsplaats
op te heffen en het aantal wijken
met twee te verminderen.
De laatste jaren is het aantal le
den in de 'oude' wijken sterk te
ruggelopen. Bovendien betalen
Apeldoornse gereformeerden
jaarlijks per lid f50 minder aan
de kerk dan het landelijk gemid
delde aangeeft. Twintig procent
draagt zelfs helemaal niets bij.
door
Henk Dam
Sommige Orangisten dragen
niet alleen de sjerp, maar ook een
zwarte bolhoed en dito paraplu,
de archetypische attributen van
een Britse gentleman. En daar
gaat deze verkleedpartij om.
Orangisten voelen zich Brits en
willen dat ook in alle eeuwigheid
blijven.
Even verderop staan de meis
jes van de Ulster Accordeon
Band in hun hagelwitte bloesjes
te trappelen van de kou. De duis
ternis geeft geleidelijk meer
bands prijs. Er hangt een sfeer
van verwachting.
Terwijl een mobiele fish-and-
chips-kraam zakjes walmende
friet bij tientallen aan het kleu
mende volk verkoopt, begint
zich onverwacht orde in de men
senmassa af te tekenen. Trom
mels roffelen, een grote drum
geeft de maat, de schrille fluitjes
van de piperband doorsnijden de
avondlucht. De Oraiyemannen
stellen zich in rijen van vier op
en daar gaan ze, de bands, de
Orangisten en de menigte met
zijn spandoeken en borden. Bal-
lymoney is op weg.
Een half uur later. Zo groot is
Ballymoney niet, dus de mars is
afgelopen. Op een pleintje voor
de Diamond Bar staat iedereen
nu te wachten. Al die uniformen
van de bandleden, de bolhoeden,
de witte bloesjes in deze water
kou, het lijkt wel niet echt.
Woedend
Maar dit is geen film. Hier is
sprake van harde realiteit. Dat
blijkt spoedig genoeg als de eer
ste geluiden opklinken uit de
open achterkant van èen op het
plein geparkeerde vrachtauto.
Op dit geimproviseerde podium,
omgeven door de onvermijdelij
ke Union Jacks, staat een half
dozijn mannen.
Het zijn unionistische politici,
protestanten, die deze kille
avond hebben uitgekozen om de
bevolking van Ballymoney hun
heilsboodschap te verkondigen.
Die boodschap bestaat, zo blijkt
al gauw, eigenlijk maar uit één
Dominee Paisley (links) en James Molyn
c tijdens een gezamelijke persconferentie.
zeer dringend advies: stem op
ons bij de tussentijdse verkiezin
gen voor 15 Lagerhuiszetels en
houdt de Ieren van de poort.
Want hier is het allemaal om te
doen. Vijftien unionistische poli
tici stelden eind vorig jaar hun
zetel ter beschikking uit protest
tegen het even eerder gesloten
Brits-Ierse akkoord dat Ierland
zeggenschap geeft in Ierse za
ken.
De verkiezingen zijn bedoeld
als referendum, als teken aan
Londen dat de meerderheid van
de Noord-Ieren, met name vrij
wel alle protestanten, het ak
koord niet moet. Dat ze woedend
zijn dat ze nooit geraadpleegd
werden. Dat ze bang zijn dat het
verdrag een eerste stap is op weg
naar de gevreesde fusie met de
Katholieke Ierse Republiek.
Die van Ballymoney hoefje dit
alles niet uit te leggen. Het stadje
ligt in het hart van protestanten-
land. Er lopen rond ons maar
weinigen rond zonder sticker
waarop staat: 'Ulster is Brits'. En
hoe kan het ook anders, in een
kiesdistrict dat als Lagerhuislid
niemand minder dan ds. Ian Ri
chard Kyi Paisley afvaardigt?
Paisley is populair. Een groot
gejuich gaat op als hij, gehuld in
een ruime regenjas en beide han
den in de zakken tegen de kou,
achter de microfoon gaat staan.
Een man als Paisley heeft geen
microfoon nodig. In largo dave
ren zijn woorden spoedig over
het plein.
Vijanden
Hij spreekt over „de belang
rijkste verkiezingen sinds ik in
de politiek begon", over „onze
vijanden, die door onze eensge
zindheid nu op de loop zijn" en
maakt de van hem bekende
woordspelingen op namen van
protestantse haatfiguren als de
Britse minister Tom King van
Noord-Ierland („Tom-Cat King",
maakt Paisley ervan).
De menigte vindt het prachtig.
Paisley galmt: „Wij hebben een
boodschap: wij willen hier geen
overheersing door Dublin. Laten
we dat allemaal zeggen". En daar
davert het uit de kelen van heel
Ballymoney: „Wij willen hier
geen overheersing door Dublin".
Het lijkt een poppenkastvoor
stelling met Paisley als de pop
penspeler. Weergaloos gaat hij
met zijn publiek om. Honende
humor, dreigementen, woede, en
dat alles met die befaamde stem
die hij (zo heeft zijn vrouw Eileen
ooit onthuld) in vorm houdt door
elke ochtend een drankje te ne
men waaraan onder meer honing
en appelazijn te pas komen.
Paisley, met alle registers
open, orgelt: „Ik ben geboren on
der de Britse vlag, ik zal sterven
onder de Britse vlag en mijn kin
deren zullen sterven onder de
Britse vlag". Gejuich. „Zo is
het", knikt een bejaarde dame
naast me.
De 59-jarige Paisley, Big Ian
voor zijn fans, is de grote man
van de jongste verkiezingscam
pagne in Noord-Ierland. Hoewel
hij met zijn radicale Democratie
Unionist Party (DUP) maar drie
zetels in het Lagerhuis bezet - te
gen de gematigde Official Union
Party (OUP) 12 - heeft hij steeds
het leeuwendeel van de aandacht
getrokken.
Dat ligt gedeeltelijk aan James
Molyneaux, leider van de OUP.
Dat is een weinig charismatische
figuur, die tydens verkiezingsbij
eenkomsten met dunne en op
welhaast beschaamd te noemen
wijze zijn teksten van papier
pleegt voor te lezen.
Oorlogstaal
Nee, dan Paisley. Die doet het
uit zijn blote hoofd en hoe. De
dominee is een ronduit meester
lijke orator. De manier waarop
hij een publiek kan inpakken
door eerst wat grappen te maken
om dan ineens, met vonkelende
ogen in de massieve kop, met
oorlogstaal zijn tegenstanders de
grond in te stampen, heeft hy al
leen met andere echt grote volks
menners als mijnwerkersleider
Arthur Scargill gemeen.
„We vechten" en „verraad"
zijn sleutelwoorden in Paisley's
woordenboek. De paus noemt hij
onveranderlijk 'de hoer van Ro
me' en ook voor zijn andere -
veelvuldige - beledigingen mag
hij graag putten uit oud-testa-
mentische bronnen. De man
praat als een onverzoenlijk fun
damentalist.
Het is daarom, dat zijn ster on
der de protestanten van Noord-
Ierland weer rijzend is. Zij zijn
werkelijk bang dat het Brits-Ier
se akkoord hen uiteindelijk zal
reduceren tot een minderheid in
een Katholieke Ierse Republiek.
Zij zijn werkelijk woedend dat
de regering-Thatcher over hen
en zonder hen heeft beslist.
In bange dagen krijgen Grote,
Leiders hun kans. Dominee Pais
ley heeft die gegrepen, maar
weet hij, wat hij met de leider
schap aanmoet? Want wat moet
hij na de verkiezingen die niets
aan het standpunt van de Britse
regering zullen veranderen?
Paisley zelf laat zich daar niet
over uit. „Wy gaan winnen en
zullen dit akkoord vernietigen",
davert hij steeds als hem naar
zijn plannen gevraagd wordt.
Maar hij gaat niet winnen, ook
niet als alle 15 unionistische poli
tici hun zetel terug winnen. De
regering-Thatcher kan eenvou
digweg het akkoord niet opzeg
gen.
Dus wat dan? Stakingen? Een
onafhankelijk Noord-Ierland?
Protestants terrorisme? Paisley,
zijn reputatie ten spijt, is daar
niet de man naar. Mensen die
hem goed kennen zeggen, dat
achter al dat retorisch gebrul, al
die zwavel en hellevuur, uitein
delijk de geestige, clevere, handi
ge, zelfs voorzichtige ras-politi
cus schuil gaat.
Naar buiten, toe een emotione
le populist vol simpele vijand
beelden, in werkelijkheid een
koele rekenaar die moet inzien
dat alleen met vooruitzien en
pragmatisch leiderschap Noord-
Ierland van toenemende chaos
kan worden gered. Paisley is, net
als Noord-Ierland zelf, de som
van tegenstellingen.
BALLYMONEY - Het is koud is
Ballymoney, een armoedig
ogend stadje in het noorden van
Ulster. Een snijdende wind waait
door de brede hoofdstraat, de
scherpe, ouderwetse lucht van
kolenvuur met zich meevoerend.
Op het grote parkeerterrein
naast de hoofdstraat is het niette
min een drukte van belang. Hon
derden mensen staan er te wach
ten. Sommigen zwaaien met de
Britse vlag, anderen hebben ver
kiezingspamfletten op karton ge
plakt, en dragen die met zich
mee.
In het gewoel vallen de tiental
len ouderen en jonge mannen
met oranje sjerpen nadrukkelijk
op. Het zijn leden van de plaatse
lijke oranje-orde, genoemde naar
onze koning Willem III, die ooit
de katholieke Engelse koning Ja
mes verloeg en zich daarmee de
blijvende dank van de Noordier-
se Drotestanten verwierf.
