'Cabaret mag best pijn doen'
'Is 11.000 kunstenaars niet genoeg?'
PODIÜMBLIK
Jack Spijkerman wil z n vingertje in z'n binnenzak houden
86 DINSDAG 21 JANUARI 1986
KUNST
PAGINA 15
Redactie Pieter C. Rosier
LEIDEN - Het Leidse theaterle
ven komt langzaam maar zeker
r op temperatuur. Toneel,
dans en cabaret staan voor deze
week op de agenda's van de Leid
se Schouwburg en het LAK-lhea-
ter vermeld.
Dubbel Dwars
Wat betreft het cabaret, Jack
Spijkerman. Arie van der Wulp
en Joop van Dijk, gedrieën de
groep 'Dubbel en Dwars' vor
mend. komen na het succes van
hun eerste avondvullende thea
terprogramma 'Mag ik even afre
kenen' morgenavond naar de
schouwburg met hun nieuwste
produktie 'Levend verbrand',
welke voorstelling al eerder in
deze kolommen is besproken.
Jack Spijkerman spreekt in een
elders op deze pagina afgedrukt
interview van 'een vrij genuan
ceerdmaar erg hard program
ma'. 'En', zegt hij, 'we hebben als
cabaretgroep iets te zeggen om
dat we ergens voor staan zonder
dat tussenweg get je van een prik
je naar links en een prikje naar
rechts te bewandelen'.
Bent
De Leidse Schouwburg haalt
opnieuw Vlaamse theaterkunst
in huis: de groep Bent met Jaap
Vissenaken als regisseur speelt
donderdagavond 'Slag in 't wa
ter', een 'zwarte komedie' van
Yves Navarre'. Het podium is
voor deze gelegenheid omge
toverd tot een grote etalage met
tuinameublement, zonnebank en
andere gerieflijkheden van deze
tijd. In dit decor presenteren zich
Tessy Moerenhout en Rita Wouters in 'Slag in 't water'
twee modellen, die door de wa
renhuisdirectie zijn ingehuurd
om de laatste badmode te tonen.
De actrices die als levende etala
gepoppen fungeren zijn Tessy
Moerenhout en Rita Wouters. Ze
spelen voor het winkelend pu
bliek en hun brood het spel van
de ijzige glimlach. Maar tegelij
kertijd worden er meer spelletjes
gespeeld, die meer en meer het le
ven zelf raken: tussen de poses
door imiteren de twee vrouwen
de dure, praatzieke warenhuis
bezoeksters met hun luxe proble
men, waardoor er al iets van de
tragiek van hun eigen situatie
doorklinkt. Af en toe echter val
len ze vanuit die 'dubbelrol' te
rug in hun eigen sores: niet inge
loste verwachtingen van het le
ven, de liefde in het bijzonder.
Een 'zwarte komedie' met een
dramatische ontknoping.
Oriënt Express
Speciaal voor scholieren is de
voorstelling 'Ab in der Orient Ex
press' vrijdagavond in de
schouwburg. Het Westfalisches
Landestheater behandelt in deze
Duitse voorstelling de discrimi
natie en haat, waaraan buiten
landse werknemers in de Bonds
republiek zijn blootgesteld. De
schrijvers (Harry Böseke en Mar
tin Burkert) hebben er naar ge
streefd het stuk te vrijwaren van
een al te belerende en loodzware
toon. Als bijzonderheid mag gel
den, dat de Turkse personages in
dit stuk door Turkse acteurs wor
den gespeeld.
Tante Lien
'Kom luitjes, geen flauwekul.
Ajo, gewoon baaien, aanklejen,
de bus in, kaartjes kopen en ge-
sellig komen ja?' Het lijdt geen
twijfel, deze aan tempo doeloe re
fererende oproep is afkomstig
van tante Lien hoogst persoon
lijk. Wieteke van Dort dus. Be
kend van onder meer de 'Late. la
te Lien Show', waarmee de VA-
RA-televisie destijds veel kijkers
aan zich verplichtte. Het succes
van deze 'Indische' serie veroor
zaakte een stroom van brieven
aan tante Lien om meer, ook toen
de VARA er definitief mee stopte.
Een theaterversie van de 'Late.
late Lien Show' was hierop tan
tes antwoord. Bevrijd van van de
op haar gerichte camera's houdt
tante Lien zich op het schouw
burgpodium aan geen enkele
theaterwet. zo laat ze per brief
weten. Immers, het podium be
schouwt ze als haar huiskamer
en het publiek als haar gasten.
Trouwe bezoekers van de Pasar
Malam Besar in Den Haag kun
nen dat bevestigen. Tante Lien,
die de tijd van toen ook in haar
liedjes, sommige vol nostalgie en
melancholie, naar voren haalt,
staat zaterdagavond trouwens
riiet alleen op het podium. Gast-
zanger Ais Lawalata en de dans
groep Kupu Kupu Djawa (Vlin
ders van Java) treden eveneens
op. En dan is er natuurlijk ook de
vooral in Haagse kringen zeer
bekende Wies van Maarseveen.
die het publiek een Indisch recept
zal leren. Aan de vleugel zit
Eduard Koning, die ook een deel
van de teksten voor zijn rekening
heeft genomen. Kortom, een
avond voor mensen met heimwee
naar 'ons' Indië en al die vele an
deren, die een onverklaarbare
hunkering hebben naar de Gor
del van Smaragd. Tante Lien re
kent in elk geval op een drukke
koempoelan (lees: bijeenkomst
en roept iedereen bij voorbaat
slamat datang (lees: hartelijk
welkom) toe.
Verboden Rijk
'Het Verboden Rijk', een pro-
duktie van de Toneelschuur, is
een bewerking van de roman 'Re-
né Leys' van Victor Segalen (1878
- 1919). Passie, dood en exotisme
staan daarin centraal. De pro-
duktie, die tot stand is gebracht
door de regisseur Ronald Klamer
in samenwerking met de acteurs
Adriaan Olree en Johan Leysen,
is woensdag- en donderdag
avond te zien in het LAK-theater.
Wat betreft de inhoud: de jonge
Parijzenaar Victor gaat naar
Peking om het onbekende te ont
moeten. In een bibliotheek dag
droomt hij over de laatste Chine
se keizer, de 'zoon van de hemel',
die regeerde in de violette, verbo
den stad. Victor wil een boek over
hem schrijven. Hij ontmoet dan
de Belg René Leys, zoon van een
in China wonende zakenman. Al
les wat René hem vertelt over het
verboden rijk. noteert hij in zijn
dagboek. Hij raakt echter ten
prooi aan een onduidelijke onwil
om zijn roman af te maken. Is de
politieke sitautie er schuldig
aan? Of heeft het iets te maken
met René, de jongeman, die hem
les geeft in de landstaal? Hoe dan
ook. in 'Het Verboden Rijk' zijn
twee mensen op zoek niet zozeer
naar de geheimen van China als
wel naar eikaars Verboden Rijk.
en dat moet zeer omzichtig wor
den betreden. Volgens een na de
premiere gepubliceerde recensie
is 'Het Verboden Rijk', ondanks
de oosterse sfeer, een typisch wes
ters psychologisch drama gewor
den van een subtiel soort.
Foltz Company
Foltz Company is een in 1983
tot stand gekomen groep, die zich
sedertdien een plaats heeft weten
te verwerven binnen het wereldje
van de moderne dans. De stijl
van Foltz kenmerkt zich volgens
eigen zeggen door een koppeling
van moderne en klassieke dans-
techniek met als belangrijkste
elementen snelheid, dynamiek en
subtiele humor. Foltz' nieuwste
produktie 'Goesohio'. vrijdag- en
zaterdagavond in het LAK-thea
ter. verschilt wat stijl betreft niet
veel van de vorige produkties. het
onderscheid moet vooral tot uit
drukking komen in vorm en
sfeer De voorstelling bestaal dit
maal uit één stuk en laat een
veelheid aan bewegingen zien.
Het observeren, het loeren, kort
om. het kijken naar iemand die
niet weet dat hij of zij bekeken
wordt, vormt het thema van de
voorstelling.
Carrousel
De zondagmiddagvoorstelling
in het LAK wordt ditmaal ver
zorgd door de theatergroep Car
rousel. 'Villa Vuilnisbak', zoals
de kindervoorstelling heet, speelt
in Londen aan het eind van de
vorige eeuw. Verhaal, persona
ges en decor zijn geïnspireerd op
de boeken van Charles Dickens.
Een arme en een rijke buurt, boe
ven en schurken komen er in
voor. Hel kwaad van de wereld
neemt de vorm aan van kruimel
diefstallen, terwijl de dieven zich
zelf 'verzamelaars' noemen. Na
een flinke dosis verwarrende ver
wikkelingen loopt alles in deze
'soap opera' tenslotte goed af.
ZEIST/LEIDEN - Twee
jaar geleden ging het eer
ste avondvullende pro
gramma van cabaret
Dubbel Dwars in pre
mière. 'Mag ik even afre
kenen'? betekende de
grote succesvolle door
braak voor deze groep.
Morgenavond komen
Jack Spijkerman, Joop
van Dijk en Arie van der
Wulp naar de Leidse
Schouwburg met 'Levend
verbrand', dat in oktober
van het vorig jaar in pre
mière ging. Zoals de
grimmige titel al aan
geeft, is het wederom een
hard en uitgesproken
geëngageerd programma
van het recht-toe-recht-
aan-karakter, waarmee
de groep in cabaretkrin
gen een reputatie heeft
opgebouwd.
In zijn woning in Zeist vertelt
Jack Spijkerman, de gezichtsbe
palende conférencier van Dub
bel Dwars, over het nieuwe
programma: "Er zit in het pro
gramma een grove verhaallijn:
de reis naar de hel. De zoektocht
van een christelijk opgevoede
man, die zich afvraagt waar de
Jiel is en ontdekt, dat de hellen
<>veral om ons heen zijn. Op het
()genblik is de honger in de we
reld de grootste hel. Maar hier in
jiet westen zijn ook hellen te ont
dekken; je opvoeding, het niet
geaccepteerd worden van je ho-
nosexualiteit kan een hel zijn".
-In het programmablad is
sprake van het relaas van ie
mand, die zojuist aan de hel is
ontsnapt.
"Het is in feite een terugblik:
ik vertel over de reis naar de hel,
waarvan ik al weer teruggekeerd
ben. Ik kan me die verwarring
overigens wel voorstellen. Eigen
lijk geef ik de hel van verschil
lende personen aan en stap daar
bij in een aantal rollen. Binnen
de verhaallijn maak ik tal van
uitstapjes".
Jack Spijker
man van 'Dubbel
Dwars': "Ik zie
meer fouten bij
rechts dan bij
links". (fotopr).
- Aan het verhaalgegeven
gaal een inleidende conférence
vooraf, die mede naar aanlei
ding van de vaak scherpe kritiek
hierop inmiddels (zeker wat de
toonzetting betreft) gewijzigd is.
"De opening is verkeerd ge
weest. Jacques Klóters (ex-Don
Quishocking, W.Z.) heeft dat feil
loos aangegeven. Volgens hem
duurde het een half uur, voordat
ik de mensen weer bij de voor
stelling terug had. omdat die in
leiding zo keihard was, dat het de
mensen afstootte".
-Uit de voorstelling komt
naar voren, dat de hel mede door
mensen met veel macht wordt ge
maakt. Dat heeft al geleid tot de
kwalificatie van 'anarchistisch
cabaret'. Is macht onvermijde
lijk?
"Ja, maar macht met mate.
Aan het eind zingen we: ik wil
niemand boven mij met zo véél
macht. Een politie-agent heeft te
recht macht, want hij moet kun
nen optreden. Maar er zijn gren
zen. We zien om de haverklap dat
er fouten worden gemaakt die in
de doofpot gaan. Macht is niet al
tijd fout, maar er moet donders
goed in de gaten worden gehou
den, wie je macht geeft. We zitten
hier in een christelijke bescha
ving, waarin de tien geboden lei
draad van de wet zijn. Wie zegt
dat dat zaligmakende geboden
zijn? Grote macht heeft ook de
wet van het getal. Bij essentiële
dingen, zoals abortus, kernwa
pens en kernenergie moet er net
zo lang gepraat worden, tot een
manier gevonden is, waarop men
elkaar kan vinden. Je mag een
ander geen dingen opleggen. Die
wet van het getal is levensge
vaarlijk. Dat geldt ook voor het
petitionement tegen de kernwa
pens. Eén miljoen of tien miljoen
handtekeningen: dat laatstste
zou ik prachtig gevonden heb
ben. Maar al ben ik de enige: ik
wil het recht hebben om me er
tegen te verzetten en er niet aan
mee te betalen".
- In vergelijking met het eerste
programma zit in 'Levend ver
brand' minder speelse interactie
met de zaal, wat ook voor het di
rect improviseren op de actuali
teit geldt.
"Dat is bewust gedaan, juist
omdat het in het vorige program
ma zat. In een volgend program
ma zullen we dat zeker weer
gaan doen. Dat inspelen op kran
tenberichten kostte ook veel
energie. We zaten tot vlak voor
de voorstelling te zweten met de
kranten voor onze neus, zodat ik
heb gezegd: jongens, de volgen
de keer dit even niet. Overigens
wil ik nog zeggen, dat ik zelf'Le
vend verbrand' inhoudelijk veel
sterker vind. Er wordt veel meer
in gezegd, terwijl ik vorige keer
geregeld het vingertje hief. Ik
vind ook, dat we van de fouten
veel geleerd hebben. Natuurlijk
hebben we de recensies gelezen;
de een prijst je hemelhoog de
lucht in, de ander duwt je hele
maal de stront in. Het is met ons
zo ontzettend hard gegaan, dat
we in twee jaar tijd in de schouw
burgen van Nederland staan. Dat
betekent, dat je leerproces ook
snel moet gaan. Door het succes
van ons vorige programma is
men met heel wat verwachtingen
gekomen. Als het vorige slecht
was geweest, zou 'Levend ver
brand' algemeen als goed zijn be
schreven. Het derde programma
zal het meest essentieel voor ons
zijn - dan moeten we het bewij
zen. Er wordt extra scherp naar
je gekeken en op een hoog ni
veau vergeleken. Dat vind ik niet
helemaal fair; we moeten wel een
kans krijgen, want we bestaan ei
genlijk nog maar net. Zoals Youp
van 't Hek wel eens tegen my
heeft gezegd: 'Jack, vergeet niet,
dat ik voorstellingen op je voor
loop. Die kans moet jij nog krij
gen om dat allemaal te leren".
'Levend verbrand' wordt dit sei
zoen nog tot en met de maand
mei gespeeld, omdat het volgens
Spijkerman zo actueel is en in
een tweede seizoen deels achter
haald zou zijn. In november van
dit jaar beginnen ze met de
proefvoorstellingen van een
nieuw programma, waarvan de
voorlopige werktitel luidt: 'De
Vogelaar'.
- 'Levend verbrand' is hard
cabaret, waarbij altijd weer de
vraag rijst: is dit geen preken
voor eigen parochie?
"Preken voor eigen parochie
geldt in feite voor iedereen;
Freek heeft zijn eigen parochie.
Toon Hermans heeft enz. Je
krijgt altijd een bepaalde aan
hang. Maar over die aanhang zeg
ik nou juist iets; ik zeg iets over
de PvdA en de VARA. Ik pak al
lerlei dingen aan. Alleen zie ik
meer fouten bij rechts dan bij
links. Als dat niet zo was, zou ik
wel rechts geworden zijn - voor
zover je deze begrippen aldus
kunt hanteren. En natuurlijk zit
ten er mensen in de zaal, die het
met je eens zijn. Dat geldt voor
iedereen: je krijgt je eigen pu
bliek. Onze belangrijke functie is
dan ook, dat je samen om de so
res kunt lachen".
- Betekent dat eigenlijk niet,
dat het theater in principe mach
teloos is?
"Dat vind ik een gevaarlijke
uitspraak. In het vorige program
ma hadden we een lied over
werklozen. Na afloop kwam er
een keer iemand naar me toe en
zei: 'dat vind ik geen stijl - jij
zingt over werklozen en bent het
zelf niet. Ik ben werkloos en jij
verdient er geld aan'. 'Moet ik er
dan over zwijgen'? heb ik geant
woord, 'maar dan kom je na af
loop en vraag je. waarom ik niets
over werkloosheid heb gezegd'
Dat is namelijk de andere keus.
dat je je mond houdt. Maar caba
ret is toch juist om je mond open
te doen; om te verwoorden, wat
andere mensen ook zouden wil
len zeggen, en dat liefst nog met
een grap. Daar is cabaret voor:
om keihard aan te trappen tegen
die heilige huizen, zo ze er nog
zijn - en ze zijn er nog steeds vol
op"!
- Maar zo bevestig je de me
ning van de eigen parochie?
"Kijk, wat die eigen parochie
betreft: ik ga ook wel eens twijfe
len over bepaalde dingen. Zo
van: zouden die Russen ons land
misschien toch.... Dan ben ik blij,
als ik weer eens een artikel lees,
dat me op het juiste been zet.
Nou, die functie kunnen wij ook
hebben. Datje dingen aandraagt,
waarop mensen denken: ja, in
derdaad."
Dat betekent dus uitroepte
kens plaatsen en geen vraagte
kens. "O nee, er zitten genoeg
vraagtekens bij, want ik weet het
ook niet. In het volgend pro
gramma zal die twijfel waar
schijnlijk sterker naar voren ko
men. Maar daarnaast toch ook
weer: er zijn veel dingen, waar
over ik me kwaad maak. en dat
zal ik zeggen ook".
- Wordt dat programma ge
nuanceerder?
"Ik vind dit programma ook
vrij genuanceerd, alleen het is
erg hard. Er zijn voor mij zaken,
die hard gezegd moeten worden.
Schrik dan maar, krijg dan maar
de pest in - je gaat er in elk geval
over praten. Altijd dat tussen-
weggetje: een prikje naar links
en een prikje naar rechts en dan
gaan we allemaal tevreden naar
huis. Ze hoeven van mij echt niet
tevreden naar huis. Ik hoop wel,
dat ze gelachen hebben, maar het
mag best pijn gedaan hebben. Je
kunt mensen tot denken aanzet
ten, ook al ergeren ze zicht".
- Een belerend aspect dus?
"Ik vind het er minder in zit
ten, maar ik zeg wel mijn me
ning. Ons allereerste programma
was echt actiecabaret. In het vo
rige programma was echt actie
cabaret. In het vorige program
ma raakte het waarschuwende
vingertje steeds meer in mijn
binnenzak en nu kan ik inmid
dels mijn handen loslaten, want
het vingertje is een onderdeel
van de hele hand geworden.
Maar we staan wel heel duidelyk
ergens voois dat hebben we ge
meen met het 'ouderwetse' caba
ret als Lurelei en Ivo de Wijs. We
hebben iets te zeggen. Jan Blaas-
er zong eens in een lied: 'ze gooi
en met stenen in Amsterdam.
Daar bleef het bij. Toen dacht ik,
ben je het er nu wel of niet mee
eens. Zeg er wat van - je staat niet
op het toneel om een pan aardap
pelen te schillen. Zeg er iets van -
dat verwacht ik van geéngageerd
cabaret, waarvoor wij doelbe
wust kiezen".
- Maar voorop staat, dat de
boosheid, de verontwaardiging,
de opvattingen artistiek ver
taald worden?
"Ja zeker! - en je moet kunnen
lachen".
WIJNAND ZEILSTRA.
Taak van overheid als maecenas in discussie
LEIDEN - Een museumdirecteur
moet ruimte hebben om zijn col
lectie naar eigen smaak aan te vul
len. Gerardjan Rijnders moet de
vrijheid hebben om met het Natio
nale Ballet 'Bacchanten' te maken,
ook als de minister van cultuur dat
niet mooi zou vinden. Leiders van
orkesten moeten de mogelijkheid
hebben hun artistieke visie in het
repertoire te laten doorklinken.
Deze door minister Brinkman
van wvc verleende speelruimte aan
kunstenaars en beleidmakers was
het netto resultaat van een avond-
lange discussie over de taak van de
overheid op het gebied van kunst.
Een discussie in het Academie
gebouw waarbij het overigens niet
om netto resultaten ging. De Stich
ting Leids Debat had de avond
georganiseerd om de spreekvaar
digheid onder studenten te bevor
deren. Twee gastsprekers en twee
studenten dienden een pleidooi te
houden vóór de stelling 'De over
heid heeft geen taak als maecenas'.
Eenzelfde aantal diende juist tegen
deze - door de dubbele ontkenning
verwarrend werkende - stelling te
pleiten. Onder de sprekers helaas
noch kunstenaars, noch vertegen
woordigers van het bedrijfsleven.
Brinkman behoorde tot het
kamp van pleiters tégen. Aanvan
kelijk leek ook hij door de stelling
op het verkeerde been te zijn gezet,
want hij betoogde dat voor het
maecenaat een persoonlijke relatie
met de kunstenaar een voorwaarde
is. Als het ambt domineert en de
persoon verbleekt verdwijnt het
maecenaat, luidde zijn redenering.
Halverwege de hem toegemeten
spreektijd maakte de minister als
nog een halve draai en bleek toch
een rol voor de overheid als maece
nas te zien. Dit dan in de pragmati
sche vorm van de 900 miljoen gul
den op het budget van zijn ministe
rie die vrij te besteden zijn.
Zijn medestanders schilderden
het maecenaat door de overheid als
een noodzakelijk kwaad af. Janne-
ke Wesseling, die in NRC Handels
blad over beeldende kunst schrijft,
schetste in een cultuurhistorisch
betoog hoe kunst door haar aard
provocerend en onthutsend werkt.
Kunst geeft een nieuwe interpreta
tie van de werkelijkheid, stelde zij.
Die interpretatie is belangrijk,
maar wordt door de meesten aan
vankelijk niet als zodanig herkend.
Vandaar dat het goed is dat de
overheid ervoor zorgt dat kunst die
functie kan hebben.
De pleiters tegen het maecenaat
(dus voor de stelling) kwamen met
het vrije spel van de economische
krachten op de proppen. Kunsthis
toricus A. Bodar had een sneer
naar conceptuele kunst en vor
mingstheater nodig om terecht te
komen bij de opmerking: de bur
ger weet niet meer wat kunst is;
hoe zou de overheid dit dan wel
kunnen weten? Zijn suggestie: de
overheid moet de burgers stimule
ren kunst tot zich te nemen door
het onderwiis te verbeteren en be
lastingvoordelen toe te kennen aan
hen die kunst willen kopen. Kort
om: geen rechtstreeks maecenaat,
maar een verbetering van wat in
ambtelijke taal 'randvoorwaarden'
heet.
Zijn teamgenoot B. Kempers,
van beroep kunstsocioloog, kwam
met een andere, maar even vernuf
tige redenering bij dezelfde bewe
ring uit. Het maecenaat is volgens
hem uit de tijd omdat de verheerlij
king van de staat daar een essen
tieel onderdeel van uitmaakte. In
onze tijd heeft de overheid geen
smaak, stelde hij. Zij laat zich in
formeren door paladijnen die heb
ben doorgeleerd, maar kent zelf
het grootse gebaar niet meer. De
positieve effecten van ijdelheid en
uiterlijk vertoon worden onder
schat, betoogde hij.
Onnodig te zeggen dat ook de
toehoorders zich met het debat
mochten bemoeien. De Stichting
Leids Debat heeft nog heel wat
werk te verzetten, want slechts bij
uitzondering gingen deelnemers
aan de discussie in op door eerdere
sprekers naar voren gebrachte ar
gumenten. Desondanks waren en
kele behartenswaardige opmerkin
gen te noteren. Zoals: 'Is 11.000
kunstenaars niet genoeg?' en 'de
overheid heeft geen taak op gebie
den die betrekking hebben op het
mysterie van het leven'. Een Belgi
sche deelnemer verdedigde met
verve de stelling dat de mensheid
te verdelen is in kunstenaars en
boeren. Hij gaf en passant nog een
aardige definitie van kunst ten bes
te: 'kunst is de transsubstantiatie
van de levenskracht van de mens
in een uiterlijke vorm'.
Fatsoen
Het debat kreeg een statistisch
tintje toen één van de aanwezigen
het taalgebruik van de sprekers
bleek te hebben geturfd. Bij de te
genstanders van overheidsbe
moeienis telde hij zeven maal het
woord 'fatsoen' en drie maal het
woord 'netheid'. Voorstanders be
zondigden zich niet een maal aan
deze woorden.
Na afloop bleken 52 aanwezigen
de mening toegedaan dat de over
heid een taak heeft als maecenas,
vijf minder dan voor het debat. Het
aantal voorstanders was met vijf
vermeerderd tot 34. De eerder ge
noemde Belg wenste daarbij een
kanttekening te plaatsen. Hij was
over de dubbele ontkenning ge
struikeld en had het verkeerde
hokje aangekruist.
'Zware' Bruckner bij R.O.
Residentie Orkest o.l.v. Heinz Wallberg met de symfonie no. 8 in c van
Anton Bruckner. Solist: Dirk Joeres in het Concert voor piano en orkest
in A K.V. 488 van Mozart. Gehoord in de Stadsgehoorzaal op 20 januari.
LEIDEN - Een pianoconcert van Mozart als aanloop tot één van
Bruckners symfonieën is een zeer aanvaardbare combinatie op een
programma. De solist in Mozart, Dirk Joeres. heeft technische perfec
tie en vingervaardigheid kennelyk hoog in het vaandel. Hy maakte
van Mozart's concert niet alleen een aanloop, maar een wedren: het
onzinnig hoge tempo waarmee hy het laatste deel van dit concert in
zette deed enkele orkestleden terecht de wenkbrauwen fronsen Het
pleit voor het RO dat het kans zag dit snelheidsrecord zonder kleer
scheuren te helpen vestigen.
Met al dit technische vertoon schoot Dirk Joeres echter voorbij aan
de esprit en de vele vondsten in dit deel, zoals hij trouwens ook voorby
gegaan was aan de weemoed van het tweede deel. waarin geen noot tot
zingen kwam. De speltrant in het eerste deel, weliswaar helder maar
droog en zakelijk, bleek bepalend voor zijn benadering in het gehele
werk; meer dan dat bleek hy niet in huis te hebben.
De symfonieën van Bruckner zyn monumentale bouwwerken van
een onuitputtelijke melodische en harmonische rijkdom. Monumen
taal zyn deze symfonieën'ook door hun lengte - tyd lijkt geen rol te
spelen wanneer Bruckner zyn muzikale gedachten ontvouwt en ont
wikkelt. En ook het karakter van zijn werk is vaak monumentaal.
In de Achtste Symfonie overheerst het mjyesteitelyke, en des te
verrassender is het wanneer daar opeens een vaak zeer ingetogen ex
pressieve melodie met een lichte tokkel-begeleiding doorheen breekt
De uitvoering die Heinz Wallberg en het RO gaven was een zeer one
venwichtige. Schitterende passages waarin van een glanzende strij
kersklank en stralend koper te genieten viel werden afgewisseld door
onbegrijpelijke slordigheden in inzetten en samenspel. De neiging van
de dirigent om alles nogal zwaar aan te zetten deed de balans ook
onevenredig naar de zwaarwichtige kant doorslaan, waardoor aan de
lichtere tinten onvoldoende recht gedaan werd.
MIES ALBARDA
