Reis in voetsporen
van
Leids jongerenprojekt in Oxford
Met NCRV naar Holiand-Miehigan
Initiatief Raad van Kerken
ZATERDAG 18 JANUARI 1986
GEESTELIJK LEVEN
PAGINA 11
Ruim anderhalve eeuw geleden
trokken Nederlandse calvinisten
onder leiding van de Arnhemse
predikant A. C. van Raalte naar
Amerika, op zoek naar vrijheid
en brood.
Ze hadden zich in Gelderland
maar ook in andere provincies
losgemaakt van de Hervormde
Kerk en werden sindsdien als
Afgescheidenen' beschouwd en
behandeld. Dat was allerminst
benijdenswaardig De behande
ling varieerde van boetes tot ge
dwongen inkwartiering. Hun
godsdienstoefeningen waren
veelal geheim en als de autoritei
ten er lucht van kregen werden ze
uiteengeslagenvaak met gevan
genneming van de 'oefenaar'.
In die situatie koos een aantal
Afgescheidenen voor de oversteek
naar de 'Nieuwe Wereld'.
Zoals er in Amerika belangstel
ling is voor plaatsen in Neder
land waar geestelijke voorouders
hebben gewoond en gewerkt
(denk maar aan de Pilgrim Fa
thers), zo bestaat er in Nederland
belangstelling voor wat de geë
migreerde geloofsgenoten van
weleer in hun nieuwe vaderland
hebben opgebouwd. Een belang
stelling die door de herdenking
van 'anderhalve eeuw gerefor
meerden in stad en land' nog is
aangewakkerd.
De Nederlandse Christelijke
Reis-Vereniging speelde daarop
in met een achltiendaagse reis
naar Holland-Michigan ën Ca
nada. Vorig jaar is er al een ge
weest met tachtig deelnemers en
dit jaar staat er weer een op het
programma. Het idee van deze
reis is opgekomen bij de nieuwe
directeur van de NCRV. Jan Ver
donk. Hij ontdekte een 'gat' in de
christelijke reismarkt. Hoe lang
er behoefte aan zo'n reis blijft,
moet worden afgewacht.
Een verslaggever van de Ge
meenschappelijke Pers-Dienst
(GPD) had een gesprek met Ver
donk.
De stad Winnipeg in Canada. Ook hier
Nederlandse afkomst.
Van een medewerker
Wie de voetsporen van de Afge
scheidenen naar en door Amerika
trekt, kan ervan overtuigd zijn dat
hij veel kerken aan de binnenkant
ziet. Niet alleen op de drie zonda
gen, maar ook in de week. Direc
teur Jan Verdonk is er zeker van,
dat de deelnemers juist dit zullen
waarderen. Dat is hem gebleken op
de eerste reis, in mei vorig jaar. "In
alle kerken waar we kwamen, het
zij om een dienst bij te wonen, het
zij om de maaltijd te gebruiken,
hebben ze geestelijke liederen ge
zongen".
De reis duurt achttien dagen.
Daarvan worden er enkele besteed
aan bezienswaardigheden zoals de
Niagara-watervallen. Het overgro
te deel van de reis is bedoeld als
kennismaking met de nazaten van
de Afgescheidenen, die vooral in
Holland-Michigan zijn te vindén.
Daar ligt de stad Grand Rapids.
Veertig procent van de bevolking
is er van Nederlandse afkomst, wat
onder meer blijkt uit de vele Ne
derlandse namen op winkels en
dergelijke.
Holland-Michigan werd in 1846
door de van de Hervormde Kerk
afgescheiden dominee Van Raalte
en een kleine zestig geestverwan
ten gesticht. Die volgelingen kwa
men uit Arnhem en de Achterhoek
en van de Veluwe. In tegenstelling
tot gelijkgezinden uit Zeeland wa
ren de afgescheidenen van de 'Gel
derse richting' niet bemiddeld.
Sommigen waren zelfs arm. Na een
maandenlange zeereis kwamen de
emigranten in Amerika aan. Om er,
maatschappelijk en kerkelijk, een
nieuw leven te beginnen.
Ik hou van Holland....
Nadat Van Raalte een aantal ge
bieden, waaronder Iowa, had beke
ken en zich grondig had laten voor
lichten, koos hij voor een plek in
het landschap Michigan. Die om
geving herinnerde de Nederlan
ders sterk aan het moederland: wa
terrijk, van vlak tot heuvelland,
weiden, velden en bossen.
Maar de opbouw van de kolonie
verliep soms heel moeizaam.
Koortsen teisterden de Afgeschei
denen en velen stierven. Dankzij
het doorzettingsvermogen en ge
loof van hen die de rampen over
leefden, werd Holland een bloeien
de kolonie en Grand Rapids een
grote stad, waar een groot aantal
mensen zich nog altijd laat voor
staan op zijn 'Hollandse afkomst'.
"Toen we de plaatsen Zeeland en
Holland binnenreden, zette ie
mand in de bus spontaan het lied
'Ik hou van Holland' in", vertelde
Jan Verdonk. Veel deelnemers
maakten op hun bezoeken aan de
buurtschappen kennis met Ameri
kanen die dezelfde voorouders ble
ken te hebben.
Het gezelschap van vorig jaar be
stond uit tachtig mensen, in leef
tijd variërend van dertig tot tachtig
jaar. Ze waren allemaal lid van een
protestantse kerk.
Verdonk zei er uitdrukkelijk bij,
dat dit geen woorwaarde is om mee
te kunnen. "Maar wie volstrekt on
kerkelijk is, zal weinig aardigheid
aan zo'n reis beleven. Dat geldt ei
genlijk ook voor rooms-katholie-
ken. Het grootste deel van de reis
wordt volgen we de voetsporen
van ds. Van Raalte en de zijnen.
Het was ook niet toevallig dat ver
scheidene deelnemers moesten
constateren, dat de leden van de
Christian Reformed Church 'gere-
formeerder dan gereformeerd' zijn.
Graf en museum
De reis van dit jaar gaat, net zoals
de vorige, ook weer naar Canada.
In Toronto wordt een dienst van de
Christian Reformed Church bijge
woond en in Ontario maakt het ge
zelschap kennis met na-oorlogse
emigranten. In deze Canadese pro
vincie begonnen na de Tweede We
reldoorlog tal van Nederlanders
een nieuw bestaan.
Maar de hoofdschotel blyft het
verblyf in Holland-Michigan, waar
zes dagen worden doorgebracht.
Met een bezoek aan het graf van
Van Raalte, het Nederlands mu
seum en het graf van ds. C. van der
Meulen, stichter van Zeeland. Ver
donk: "We zullen proberen een
aantal Amerikaanse gezinnen te
vinden waar deelnemers op zon
dagmiddag en -avond kunnen ver
blijven. Je moet er wel rekening
mee houden, dat ze niet allemaal
Engels spreken".
Er is, zo blijkt uit het schema
voor de volgende 'Van Raalte-reis',
ook voldoende tijd uitgetrokken
om op eigen gelegenheid Holland-
Michigan te verkennen. "Amerika
nen vinden een groepje wandelen
de mensen wel een beetje vreemd.
LEIDEN: Herv. Gem. Hoogl. kerk 10 ds.
Bouhuys, 11.45 studentenekklesia; Ma-
rekerk 10 ds. A. J. de Jong, 5 ds. Post,
Ermelo; Maranathak. (L. Morsweg) 10
ds. Koolstra; Oecumenische geloofsge
meenschap De Regenboog (Merenwijk)
9.30 ds. Hortensius, 11.15 ds. Hortensius
en pastopr v. Well; Bethlehemk.
(Driftstr.) 10 ds. Pannekoek, gez. dienst;
Bevrydingsk. (Montgomerystr.) 10 ds.
Rietveld, 5 ds. Jansen en pater Van
Haasteren, gebedsdienst voor eenheid;
Vredesk. (Burggravenl.) 10 ds. Nauta;
Waalse kerk (tijdelijk Rapenburg 6)
10.30 ds. Ribs; jeugdkapel Vredeskerk
10; jeugdkapel Bevrijdingskerk 10. Wyk
'Stevenshof zie na geref. kerk. Acad.
Ziekenhuis 9 rk. dienst, 10.15 ds. Ter
louw; Diakonessenhuis elke zat. 10.30
rk. dienst, morgen 10.30 ds. Van 't Hof,
ha; Endegeest zie Oegstgeest. Geref.
Kerk Vredeskerk zie herv. gem.; Petrak.
(Surinamestr.) 10.30 ds. Franken, Zeist,
ha, alleen voor doven, zie ook Bethl-
.kerk herv. gem.; Oude Vest 10 ds. G. W.
Rijksen, S.heim; Maranathak. zie herv.
gem.; Bevrijdingsk. zie herv. gem.; be
jaardenhuis Groenhoven 10 ds. Hem
mes; Merenwyk zie herv. gem. Wijk Ste
venshof gebouwtje 'Dijkhof (Rijndijk)
10 ds. Blanken, V.schoten, ha. Geref. K.
Vryg. (Herengr.) 10 en 5 ds. Houtman.
Chr. Geref. K. (Steenschuur) 10 en 5
prof. dr. v. 't Spijker. Geref. Gem. (N.
Rijn) 10 en 4.30 ds. Elshout. Geref. Gem.
in Ned. (Bethl.kerk Driftstr.) 11.30 en
5.30. Evang.-Luth. Gem. (Hoogl.
Kerkgr.) 10.15 pastor Delemarre (van
Diaconessenhuis). Doopsgez.-Re-
monstr. Gem. (Lokhorstk. Pieters-
kerkstr.) 10.30 ds. De Clercq. Baptisten-
gem. (O. Rijn 3) 10 ds. Bosveld, 6.30 bij
zondere dienst, hr. J. F. de Leeuw over
'Zoekt en gij zult vinden', mmv 'Cam
ping Singers'. Evang. Gemeenschap
(Middelstegr. 3) 10 evang. Dikkes.
Evang. gem. Merenwyk ('De Harlekijn',
Regenboogpad 2) 7.45 nam. Zendings
werk Middernachtsroep (Zoeterw.sin-
gel 21) 5 hr. L. van Haren, zendeling uit
Bolivia.
Evangeliecentrum-Pinksterbew. J.
Maasbach-Wereldzending (aula
Noachstr. 2) 10 evang. Zijlstra, wo. 8
evang. Holder (Zijlsingel 2), vr. 8 jeugd-
avond (Zijlsingel 2). Pinkstergem. (O.
Vest 13) 10 evang. W. Oostra. Leger des
Heils (hoek Vestestr./Groenesteeg) 10
en 7. Nieuw-Apost. Kerk (H. Rijnd. 24):
9.30 en 4, wo. 8. Zevendedag-adventis
ten (Ontmoetingskerk Voorschoten) el
ke zat 9.45 bijbelstudie. 10.45 predik
dienst. Christelijke Wetenschap
(Steensch. 6) 10.30. 'De Christenge
meenschap' (beweging tot religieuze
vernieuwing') zat. 25 jan. 9.45 voorm.
mensenwijdingsdienst, in oud-kath k.
Zoeterw.singel. Kerk van J. Chr. v.d.
Heiligen der L. Dagen (Brahmsl.) 9.30,
10.30 en 11.20. Oud-Kath. K. (Zoeterw
.singel) zo. 10. Rooms-Kath. K. Haagweg
zat. 7, zo. 9 en 10.45; Herensingel zat. 7,
zo. 9.30 en 11; Rijndijk (Leiden-V.scho
Een Amerikaan doet immers alles
per auto. Sommige automobilisten
stopten en vroegen de wandelaars
of ze soms Nederlandse bezoekers
waren. Vaak kregen ze een lift aan
geboden".
De laatste drie dagen van de reis
zijn gereserveerd voor het 'Calvin
College'. Daar wordt ook over
nacht. Het 'Calvin College' is een
protestants-christelijk opleidings
instituut waaraan ook een semina
rie voor toekomstige predikanten
is verbonden. De gebouwen liggen
verspreid over een groot, parkach
tig terrein. Het wemelt daar van
konijnen en eekhoorns.
Verdonk zal dit jaar niet, zoals
vorig jaar, als reisleider fungeren.
"Maar ik ga wel een paar dagen kij
ken hoe de trip verloopt".
De Nederlandse Christelijke
Reis-Vereniging is een organisatie
die geen winst mag maken, zo is in
de statuten vastgelegd. Wie aan
Verdonk vraagt wat hij dan met die
reizen naar Holland-Michigan
beoogt, krijgt ten antwoord dat zijn
vereniging iets wil doen aan de
'beeldvorming'.
"Er wordt door gereformeerden
hier en daar weieens te negatief
over elkaar gedacht. Hiér bestaat
de neiging om de Amerikaanse ge
loofsgenoten als zwaar in de leer en
conservatief te beschouwen. Déór
denkt men wel, dat iedere Neder
landse gereformeerde de denk
beelden van Kuitert en Wiersinga
zonder meer huldigt". (Die namen
zijn meestal voldoende om te illu
streren dat er tegenwoordig ook
'moderne' gereformeerden zijn,
van wie gemakshalve gezegd
wordt dat ze de leer van de vaderen
min of meer aan hun laars lappen -
redactie).
Door gereformeerden aan deze
en gene zyde van de grote plas met
elkaar in contact te brengen, wil
Verdonk daar iets aan doen. Er is
blijkbaar belangstelling voor een
dergelijke onderneming. "En je
merkt tijdens zo'n reis, dat er meer
begrip komt voor elkaar".
"We willen ook Amerikanen naar
Nederland halen, al kom je er dan
niet onderuit om ze met verschil
lende soorten protestantse kerken
te laten kennismaken. Als reisorga
nisatie kun je niet volstaan met één
kerk. Onze leden komen per slot
van rekening ook uit verschillende
kerken".
LEIDEN - In het kader van de
uitwisseling Leiden-Oxford (die
dit jaar veertig jaar bestaat)
heeft de Leidse Raad van Kerken
contact opgenomen met de Raad
van Kerken in Oxford om te ko
men tot een gemeenschappelijk
projekt voor jonge mensen. Ini
tiatiefnemer is de Leidse remon
strantse predikant en voorzitter
van de Raad van Kerken, ds. B.
A. Koek, die in 1984 met een
groepje jongeren in Oxford was.
"Ik heb toen contact gezocht
met de Raad van Kerken in Ox
ford, en het bleek dat er van die
kant grote belangstelling was
voor een uitwisseling van erva
ringen en ideeën", zei ds. Koek.
"Ook mensen die al lang ver
trouwd waren met de bestaande
uitwisseling Oxford-Leiden wa
ren geïnteresseerd. Een van de
bestuursleden heeft daarop een
wat meer officiële ontmoeting
belegd in het stadhuis van Ox
ford".
Verrijking
Binnen de Leidse Raad van
Kerken is nu een kleine commis
sie gevormd van mensen uit ver
schillende kerken om het voor
bereidende werk te doen voor
een uitwisseling in de komende
zomer tussen jongeren uit Lei
den en Oxford. "Op geen enkele
manier willen wij de bestaande
uitwisseling voor de voeten lo
pen", verzekerde ds. Koek. "Dit
contact tussen joneren kan een
verrijking zijn van de gegroeide
relatie tussen beide steden".
Het jaar 1985 werd uitgeroepen
tot 'internationaal jaar van de
jeugd'.
Ds. Koek: "Het jaar 1986 zal
het jaar kunnen worden om de
daad bij dat woord te voegen.
Dat is althans een gedachte die
binnen de Leidse raad leeft. Die
heeft zich vorig jaar bezonnen op
een nadere uitwerking van de
aanbevelingen ten aanzien van
jongeren zoals die werden ge
daan door de algemene vergade
ring van de Wereldraad van Ker
ken in Vancouver in 1983".
Een van die aanbevelingen aan
de lid-kerken was, programma's
samen te stellen waarin jongeren
centraal staan. "Als overkoepe
lend, oecumenisch werk- en
overlegorgaan ten dienste van de
aangesloten plaatselijke kerken
wil de Leidse Raad van Kerken
graag een projekt realiseren
waarin dat het geval is".
In augustus
De bedoeling is om in de eerste
helft van augustus een groep
Leidse jongeren in de leeftijd
van 18 jaar en ouder in de gele
genheid te stellen naar Oxford te
reizen.
Ds. Koek: "Daar zullen zy voor
een deel van de tijd een bepaald
karwei verrichten, maar wel zo
danig dat er ruimschoots tijd
overblijft voor meer culturele
aangelegenheden, gesprekken
en andere activiteiten. Als een
kerk zelf geen specifieke taak
aan schilder-, opknap- of schoon
maakwerk heeft, zal ervoor wor
den gezorgd dat er ergens anders
een taak is, bijvoorbeeld in een
ziekenhuis of andere instelling
waar extra hulp aan mensen,
vooral in vakantietijd, nodig is".
De groep zal zelf verantwoor
delijkheid dragen voor de orga
nisatie, de invulling en het wel
slagen van het feitelijke projekt.
"Het is dan ook niet de bedoe
ling, dat men gedurende het pro
jekt bij particulieren wordt on
dergebracht, maar dat het gezel-
schapo zelf in zijn levensonder
houd voorziet. Een oefening in
samenleven dus. Het is denk
baar, dat een kerkgebouw zelf
voldoende ruimte en faciliteiten
heeft om een groep van ongeveer
twaalf mensen tijdelijk onderdak
te bieden".
Kunst
Belangrijke voorwaarde is wel,
dat de kosten minimaal zijn.
"Het is een kunst om in onder
ling overleg te proberen, met een
minimaal gemeenschappelijk
budget zo goed maar ook zo
goedkoop mogelijk rond te ko
men. Men moet dan wel bereid
zijn de dubbeltjes eerst om te
draaien alvorens ze uit te geven".
De voorbereidingscommissie
zegt met nadruk, dat de opzet
van dit projekt geen enkel winst
oogmerk heeft.
"Met een paar honderd gulden
per persoon moet men kunnen
rondkomen, alles inbegrepen,
ook de reis. Als een groep sober
leeft uit een gemeenschappelijke
financiële pot, kan aan het eind -
mocht er geld over zijn -
hoofdelijk worden terugbetaald
of bijvoorbeeld een schenking
worden gedaan aan een goed
doel. Ook dat is een oefening in
samenleven".
Eerder deze zomer hoopt men
een groep Engelsen uit Oxford in
Leiden te verwelkomen voor een
soortgelijke opzet hier. Daarvoor
zal binnenkordt contact worden
opgenomen met de bij de Leidse
Raad van Kerken aangesloten
geloofsgemeenschappen. Bin
nen de raad is men er vrij zeker
van, dat er m Leiden mogelijkhe
den zijn.
Wie serieus overweegt aan de
uitwisseling naar Oxford deel te
nemen, kan zich melden bij het
secretariaat van de Raad van
Kerken, 'Verbum Deï', Plantage
16, onder vermelding 'Projekt
Leiden-Oxford', of telefonisch
op werkdagen tussen 4 en 6 uur
onder nummer 071-140716.
Iedereen die 18 jaar en ouder is
(een enigszins volwassen 17-jari-
ge vormt geen beletsel en een
maximum-leeftijd wordt niet ge
steld) en belangstelling heeft kan
voor nadere informatie terecht
by Lodewijk Meijer, telefonisch
bereikbaar tussen 5 en 6 uur 's
middags onder nummer 071-
134884.
ten) zat. 7, zo. 9.30 en 11.30; Steenschuur
zat. 7. zo. 8.30,10.11.30,6 en 7 (lof); Bos-
huizerkade zat. 7, zo. 9.30 en 11; Lam-
raenschansweg zat. 7, zo. 9 en 10.30;
Haarl.straat zat. 7, zo. 9.30, 10.45 en
12.15; Merenwijk zie herv. gem.; H. Rijn
dijk (zie Zoeterwoude).
Raad van Kerken, elke di.av. 7-7.30 oe-
cum. avondgebed in oud-kath. k. Zoe
terw.singel.
ABBENES: Herv. Gem. 9.30 ds. Berg-
AARLANDERVEEN: Herv. Gem. 10
ds. v. Driel, 7 hr. J. de Haan. Geref. Kerk
10 en 6.30 ds. Modderaar, ha. Chr. Geref.
Kerk 9.30 leesdienst, 6 ds. Eilkes, Erme
lo. Rk Kerk zat. 7, zo. 10.30.
ALPHEN AAN DEN RIJN: Herv. Gem.
Adventskerk 10 ds. Heymans; Kruis
kerk 10 ds. Juckema, Berkel, ha; Op-
standingskerk 10 ds. v.d. Heiden, ha,
6.30 ds. De Graaf, H.woude; Nabij 10
jeugdkapel; G. Herderkerk 10 ds. Ver
heul, 6.30 ds. Taselaar; De Bron 9.15 ds.
Nieuwenhuis, 10.15 ds. Taselaar en pas
toor De Graaf, oecum. dienst, 6.30 ds.
Verheul; Ashram (Marsdiep) 10 ds. Mul
der, jeugddienst; Driehoorne 7 nam. rk.
viering; Oudshoornse kerk 10 ds. Noor
man, Brummen; Sionskerk (Meteoor
laan) 9.30 en 6.30 ds. Ouwendijk. Geref.
Kerk Mar.kerk 10 ds. Wilschut, 6.30 ds.
Boer, opendeurdienst; Salv.kerk 10 ds.
Boer, oecum. dienst, 6.30 ds. Wilschut.
Geref. K. Vrijg. (aula chr. techn. school)
9.30 ds. Room, 5 ds. v.d. Scheer. Ned.
Geref. Kerk (school Willemstr.) 9.30 ds.
M. de Jong, 4.30 br. L. F. Venderbos.
Chr. Geref. Kerk 9.30 en 4.30 leesdienst,
wo. 7.30 d6. v.d. Mey. Oud-Geref. Gem.
(Hooftstr. 240) 9.30 en 4. Bapt.gem. (Mo-
lenwerfstr. 1) 10 ds. Boyd, 6.30 ds. Koek
koek, mmv gospelgroep. Bapt.gem.
Noord (school Kalkovenw. 62) 10 ds. C.
de Jong, 6.30 Belg. evang. zending. Vol-
le-evang.gem. ('De Ark', Pr. Hendrikstr.
54) 10 hr. v.d. Hoorn. Pinkstergem.
(school Batestein 16) 10. Leger des H.
(Zonneweg 3) 10 en 7. Rk Kerk: Bonifa-
ciusk. zat. 7, zo. 9.45 en 11.30; Piusk. zat.
7. zo. 9 en 10.30; De Bron zat. 7, zo. 9 en
11.
BENTHUIZEN: Herv. Gem. 9.30 kand.
v. Zwet, Katwijk, 6 ds. J. Boer. Geref./
Herv. Gem. (dorpshuis 'De Tas') 10.30
ds. Pettinga, Z.meer. Geref. Gem. 9.30
leesdienst, 7 ds. Elshout.
BODEGRAVEN. Herv. Gem. Dorps
kerk 10 en 6.30 ds. Wieman, ha; Salv
.kerk 10 ds. v.d. Broeck, ha. 6.30 ds.
Geertsema, Zwijndrecht, ha; Bethl.kerk
10 en 6.30 ds. v.d. Hoef, ha. Geref. Kerk
10 ds. Veenstra, Leiden, 6.30 ds. Elder-
man. Geref. K. Vrijg. (Ichthusk.) 9.30 ds.
v.d. Haar, 4.30 ds. Room. Geref. Qem.
(Stationsweg 17) 10 en 6.30 leesdienst,
21 jan. 7.30 ds. Bac. Evang.-Luth. Gem.
10.30 ds. v. Beek. ha.
De gereformeerde kerk van Koudekerk aan den Rijn.
(foto Wlm Dijkman»
BOSKOOP: Herv. Gem. Dorpskerk 9.30
ds. v.d. Pol, ha, 6.30 ds. Vlasblom, ha;
De Stek 9.30 ds. Vlasblom. Geref. Kerk
9.30 en 5 ds. v. 't Hoff, ha. Chr. Geref.
Kerk 9.30 en 5 ds. Ribbers, ha. Geref.
Gem. 9.30 leesdienst, 3.30 ds. Rietdijk.
HAZERSWOUDE: Herv. Gem. 9.30 ds.
De Graaf, 6.30 ds. Mast, De Lier, jeugd
dienst. Geref. Kerk 10 ds. Huisman. 5
ds. Snel. Rk Kerk: dorp zat. 7, zo. 9.30 en
11.30; Anker zat. 7. zo. 8.45 en 11.15;
Rijndijk zat 7, zo. 10.
HILLEGOM: Herv. Gem. 10 ds. Roth-
fusz, 5 pastoor Harding en ds. Rothfusz,
vesper. Geref. Kerk ('Hoeksteen') 10 dr.
Vlijm, Voorschoten. Chr. Geref. Kerk 10
en 5 ds. Slofstra. Noordwyk. Rk Kerk:
Mart. zat. 7. zo. 9.30 en 11; Jozelk. zat. 7,
zo. 10 en 11.30.
HOOGMADE. Herv. Gem. 10 kand.
mevr. C. Furnee, Woubrugge. Rk Kerk
KATWIJK AAN DEN RIJN: Herv.
Gem. Dorpsk. 10 ds. v. Niel. 6 ds. Sma
ling; Ontm.kerk 10 ds. Stam, Ter Aar,
6.30 ds. A. J. de Jong, Leiden. Herv.
Gem. 'De Rank' (P. Groen-college) zie
Katwijk aan Zee. Geref. Kerk 10 ds.
KATWIJK AAN ZEE: Herv. Gem. N.
Kerk 10 ds. Vroegindewey. 6 ds.
Schuurman; O. Kerk 10 ds. Driebergen.
6 ds. Vroegindewey; Ichthusk. 10 ds. v.
Roon, 5 ds. De Jong; Pniëlk. 9.30 kand.
Hiensch, 6 ds. Driebergen; aula Beste-
vaer-mavo (Rijnsoever) 10 ds. Sjollema;
Overduin 2.15 ds. v.d. Beid. Herv. Gem.
'De Rank' (aula P. Groen-college Pr.
Frederikdreef 15) 11 oecum. dienst in
rk. kerk (tgv 'week voor de eenheid').
Geref. Kerk Vr.kerk 9.30 ds. v. Bree-
voort, 5 ds. Koster; Triumfatork. 9.30 ds.
Koster, 5 ds. Kersten. Geref. K. Vrijg.
9.30 en 5.30 ds. Heida. Ned. Geref. K. 11
ds. v.d. Heuvel, Hellevoetsluis, 7 ds.
Compagnie. Zaandam. Chr. Geref. K. 10
en 5 ds. Bouw. Vrije Chr. Geref. Gem.
(Unizaal) 10 en 5 ds. v.d. Belt. Geref.
Gem. (Remisestr.) 10 en 5. Geref. Gem.
in Ned. (Louwestr.) 10 en 5. Volle-evang-
.gem. (Voorstr. 48) 9.45. Onafh. baptis-
tengem. (Ambachtsweg 2) 10 br. A. Drie
sprong. Dordrecht.
KOUDEKERK AAN DEN RIJN: Herv.
Gem. 10 ds. Lapré, ha. 3 in 'Rhyndael'
dr. Bade, ha, zie ook geref. kerk. Geref.
Kerk 10 dr. Bade, ha, 7 ds. Lapré, ha.
LEIDERDORP: Herv. Gem.
Kerk Dorpsk. 10 ds. Knorth; Hoofdstr.
10 ds. Stegeman; Scheppingsk. 9 en
10.30 ds. Doesburg. Leythenrode 10 ds.
De Leeuw. Elis.ziekenhuis 9.30 hoog
mis, 10.45 ds. Brommet, ha. Bapt.gem.
(wykgeb. Zijlkw.) 10 hr. J. de Vries. Rk
Kerk zat. 7. zo. 10 en 11.30.
LEIMUIDEN: Herv. Gem. 9.30 ds. De
Graaff, Nieuwveen. Geref. Kerk 9.30 ds.
v.d. Kamp, herv. pred. Rijns.woude, 7
ds. v.d. Kooi en pastoor Harding.
Gelder. In rk. Mariakerk 7 nam. gebeds
dienst voor de eenheid, pastoor Groll en
ds. Boswijk. Geref. Kerk 10 ds. Boswijk,
5 ds. Claassen, Zwanenburg. Geref. K.
Vrijg. 9.30 en 4.30 ds. Grutter. Ned. Ge
ref. Kerk (Salvatori) 10 leesdienst, 5 ds.
Vos. Chr. Geref. Kerk 10 en 4.30 ds. v.
Dyken. Geref. Gem. 10 en 4 leesdienst.
Evangeliegemeente (Ooievaarstr. 27a)
9.45 hr. J. v.d. Bergh. Rk Kerk Agatha-
kerk zat. 7, zo. 10 en 11.30; Poelpolder
zat. 7, zo. 9 en 11.30; Mariakerk zat. 7. zo.
9.30 en 11. om 7 u. oecum. dienst; Engel-
bew. zat. 7, zo. 9.30 en 11.
NIEUWKOOP: Herv. Gem. 9.30 hr.
Stam, 6.30 ds. Eysenga, Zw.dam. Geref.
Kerk 9.30 ds. Hanenburg, Voorburg, 5
avondgebed. Chr. Geref. Kerk 9.30
dienst, 2.15 ds. De Romph. Remonstr.
Gem. 10 ds. Bosman, O.geest. Evang.
gem. (Kruispunt, Kennedylaan 33) 9.30.
Rk Kerk zat 7, zo. 9 en 10.45
NIEUWVEEN: Herv. Gem. 9.30 hr.
Goedhart, 6.30 ds. De Graaff. Geref.
Kerk 9.30 ds. Wouters. A.dam, 7 ds. De
Lange, Aalsmeer. Rk Kerk zat. 7. zo. 9
en 11.
NIEUW-VENNEP: Herv. Gem. 9.30 hr.
Hoffenaar, Voorhout, 7 ds. Bergsma.
Geref. Kerk 9.30 ds. Rang, 4.30 ds. Wijn
gaarden. Chr. Geref. Kerk 9.30 en 4.30
ds. Visser. Rk Kerk zat 7. zo. 10
NOORDEN: Herv. Gem. 9.30 ds. Beens.
Krimpen a.d. IJssel, 7 ds. Geuze. Geref.
Kerk (W. Verlaat) 10 ds. Elderman. 7 ds.
De Goede. Waarder.
NOORDWUK. Herv. Gem. Grote of St
Jeroensk. (Binnen) 10 ds. Hemstede.
L.dorp, 5 hr. D. Burger. 7 ds. Kuiper;
Hoofdstr. (Zee) 10 ds. Muis. Warmond;
Sole Mio 9 ds. v. 't Hof. Noordw.hout;
De Rank (Golfbaan) 10 ds. v. Eijk. Gou
da. Zie ook geref. kerk. Geref. Kerk
Buurtkerk (Hoofdstr.) 10 ds. Kuiper en
kap. J. Kloosterman, oecum. dienst. 5
ds. v. Roon. Katwijk aan Zee; Vinkenl.
(Binnen) 10 ds. v.d. Woude. Wassenaar;
Stichtingskerk 11 ds. Bach, A.dam.
Ned. Prot. Bond (aula O.Zeew.) 10.30 ds.
Werner. Rk Kerk Zee zat. 7. zo. 10.30;
Binnen zat. 7. zo. 10 en 11.30.
NOORDWIJKERHOUT: Dorpsk. 10 ds.
v.d. Mey. ha. Rk Kerk Victork. zat. 7, zo.
9.30 en 11; Jozefk. zat. 7. zo. 9 en 10.30;
De Zilk zat. 7. zo. 10 en 11.30.
OEGSTGEEST: Herv. Gem. Groene of
Will.kerk 10 dr. v.d. Zwaan; Pauluskerk
10 ds. Da Costa, ha; Gemeentecentrum
(Lytw.) 10.30 prof. dr. H. Faber, 7 ds. D.
Nicolai. Geref. Kerk 10 ds. Weeda en pa
ter Boshouwers, oecum. dienst. Geref.
Kerk Vrijg. (aula Dr. Schilderschool)
8.30 ds. Houtman, 4.30 ds. Vreugdenhil,
Berkel. Ned. Geref. Kerk (Gem.cen-
trum) 8.45 en 4 ds. De Lange. Van Wyc-
kerslooth 4 ds. W. Baart. Endegeest 10
ds. Friederich. Volle-evangeliegem.
(Gem.centrum) 4. Rk Kerk Will.kerk zat.
7. zo. 9 en 10.30.
OUDE EN NIEUWE WETERING:
Herv. Gem. 9.30 ds. De Korte, 5 zie ge
ref. kerk. Geref. K. 9.30 hr. G. J. de
Bruin, 5 jeugddienst met musical. Rk
Kerk zat. 7. zo. 9.30 en 11.30.
ROELOFARENDSVEEN: Rk Kerk
Mar. Pres. zat. 7, zo. 9 en 11; Petrus-B.
zat. 7. zo. 9.30 en 11.30.
RIJNSATERWOUDE: Herv. Gem. 9.30
ds. v.d. Kooi. geref. pred. Leimuiden, 7
ds. v.d. Kamp Chr. Geref. K. 9.30 lees
dienst, 2.15 ds. Bouw.
RIJNSBURG: Herv. Gem. Laurentius-
kerk 9.30 ds. Sraaling, ha. 5 ds. Wagter.
ha; Bethelkerk 9.30 ds. Wagter. 'De
Vlietstede' 3 ds. v. Niel. ha. Geref. Kerk
Petrakerk 9.30 ds. Cziria, 5 ds. Huisman;
Imm.kerk 9 en 10.30 ds. Baayen, 5 ds.
Ribbennk; Mar kerk 9.30 ds. Snel. 5 ds.
Cziria. Geref. Kerk Vrijg. 10 en 5.15 ds.
Geelhoed. Chr. Geref K. 9.30 en 5 ds v
Sorge. Evang. Christengem. (aula mavo)
10 br. Brands, Lisse. Rk Kerk zo. 10.30.
SASSENHEIM: Herv Gem. 10 ds. Ger-
mans. ha. 7 ds. v. Achterberg, ha. Geref.
Kerk 10 ds. Ferwerda. ha. Zie ook herv.
gem. Chr. Geref. K. 10 en 5 ds. Aarnoud-
se. Rk Kerk zat 7. zo. 9.30 en 11
TER AAR: Herv. Gem. 9.30 ds. v. Leus
den. Leidschendam. 6.30 kand. Verwey,
Leiden. Geref. Kerk 9.30 en 6.30 ds.
Broer. ha. Rk Kerk Aardam zat. 7. zo. 9
en 12; kerk Langcraur zat 7. zo. 9.30 en
11.30
VALKENBURG: Herv. Gem. 10 ds.
Vermeulen. 6.30 ds. Cziria. gez. zen-
dingsdienst. Geref. Kerk 9.30 ds. Verse-
put. zie ook herv. gem. Geref. K. Vryg.
9.30 leesdienst. 4 ds. Heida.
VOORSCHOTEN. Herv. Gem. Dorps
kerk 10 pastoor Paardekooper en ds. De
Zeeuw, oecum. dienst. 7 ds. De Zeeuw;
De Ontmoeting (Noordhofland) 10 ds.
De Zwart en zr. Hippolyta, oecum.
dienst. Moeder Godskerk 10 pastoor v.
Vliet en ds. v.d. Schoot, oecum. dienst
Hulp en Heil (Schakenbosch) 10 dr. Ver-
heule. Herv. evang. op geref. grondslag
(Lucas-college, Beeth.laan) 9.30 ds. v.d.
Kamp, Bleiswijk, 4-30 ds. Koorevaar.
R.dam. Geref. Kerk geen dienst, zie bo
venstaande gegevens. Geref. K. Vryg.
(Bachlaan) 10 en 5 ds. Blokland. Rk
Kerk Laur.kerk zat. 7. zo. 1130; M.
Godskerk. zat. 7, zo. 10. Zie ook herv.
gemeente. Kerk van Engeland (British
school in The Netherlands, J. v. Hoof-
laan 3) 10.15 anglicaanse dienst.
WADDINXVEEN: Herv. Gem. Brugk.
9.30 ds. Maasland. 5 ds. Roetman; Hoek
steen 9.30 ds. Roetman, 6.30 ds. Goos-
sen; Bethelk. 9.30 ds. C. den Boer. Bilt-
hoven, 5 ds. Maasland. Imm.kerk 10 en 5
ds. Hulst. Geref. Kerk Kruisk. 10 ds.
Baas. Sassenheim, 5 hr. A. Fluyt, Gou
da; Ontm.kerk 9.30 ds. De Moor en ds.
P. Bongers, bevestiging en intrede ds.
Bongers. Remonstr. Gem. 10 ds. Hooy-
kaas. Den Haag.
WARMOND: Herv. Gem 10 ds. Mac-
kaay. Leiden. 5 ds. Muis. Rk Kerk zat. 7.
zo. 8.30, 10 en 11.30.
WASSENAAR: Herv. Gem Dorpsk. 10
ds. Steenstra. 4.30 ds. Blenk, A.dam, 7
oecum. dienst; Kievietk. 10 dr. v. Brug
gen; Messiask. 10 ds. J. E. van Veen,
Dorpscentrum 9.30 kand. v. Dis. Geref.
Kerk Zijllaan 10 ds. G. de Jong. Bos
koop. 5 ds. Wolthuis. Monster; Zuid
(Bloemcamplaan) 10 dr. v.d. Kamp.
Ned. Prot. Bond (Kerkdam) 10.30 prof.
dr. Smits. Den Haag, bezinningsbijeen
komst over het 'traditionele gebed', na
afloop gelegenheid tot gesprek.
WOUBRUGGE: Herv Gem 9.30 en 6 30
ds. Koelewijn. ha. Geref. Kerk 9.30 en
6.30 ds. Aalders. ha. Ned. Prot Bond
(De Wijk) 10 30 ds. Koek. Leiden. Rk
ZEVENHOVEN Herv Gem. 9.30 ds.
Geuze. Geref. Kerk 9.30 hr. Karstens.
Leiden. 7 ds. De Jong. Boskoop.
ZOETERWOUDE Herv. Gem. 10 ds.
Wolthaus. Rk Kerk St. Jan zat 7.30. zo.
9.30; Chr. Dienaark. zat. 7. zo. 10; Meer-
burgkerk H. Ryndyk zat. 7. zo. 10 en
ZWAMMERDAM: Herv. Gem. 10 ds.
