ïm
PAGINA 20
RADIO-TV
DONDERDAG 16 JANUARI 1986
TELEAC
18.25 Grafische technieken. Les 3: Houtsnede
NOS
18.55 De Fabeltjeskrant
EO
19.00 Familie Robinson, tekenfilmserie. Afl.: On
der de pannen
19.25 De aartsvaders. Documentaire serie. Afl.:
Vreugde en verdriet
NOS
20.00 Journaal
EO
20.28 Spelregel. Drie teams trachten dertig vragen
te beantwoorden
21.20 Westgeest brood en banket. Gevarieerd pro
gramma
21.35 Nederlandse orgelpracht. Everhardt Zwart
speelt op het orgel de koraalbewerking van
psalm 84 en de Toccata en Fuga van Bach in
d. kl.t.
21.50 Vrije gevangenen. Vanavond over vervolgde
christenen in Afrika en met name in Ethiopië
22.00 Tijdsein
22.30 Grigorenkode man die niet zweeg. Docu
mentaire over generaal Pyotr Grigorenko, die
in 1964 zonder vorm van proces in een psy
chiatrische inrichting werd geplaatst als straf
voor zijn kritiek op de Russische autoriteiten
NOS
23.18 Journaal
23.23 Nieuws voor doven en slechthorenden
VRIJDAG
NOS
09.30 Nieuws voor doven en slechthorenden
13.00 Nieuws voor doven en slechthorenden
AVRO
14.30 Chips die je niet kunt eten, serie over com
puters
14.45 Het droomschip, Duitse tv-film over een crui
se. De kapitein komt in de problemen: Hij
heeft voor de eerste keer zijn dochter meege-
16.50 Bas Boris Bode, afl.: 11. Leo van Gulden pro
beert te ontsnappen en Bas wordt door Ling
bedreigd
17.15 Ontdek je plekje. Afl.: Wijk bij Duurstede
NOS
17.30 Journaal
AVRO
17.46 Ruud en Leonie, praatprogramma met Ruud
ter Weyden en Leonie Sazias
NOS
18.15 Nieuws voor doven en slechthorenden
18.20 Paspoort voor Turken
18.30 Sesamstraat
18.45 Jeugdjournaal
19.00 Journaal
VERONICA
19.12 Magnum. Amerikaanse serii
hoorlijk in de war, nadat hij i
de vriend springlevend heeft gezien. Allerlei
nare herinneringen uit de oorlog komen weer
boven
20.00 Veronica film, programma voor film- en vi
deoliefhebbers
20.30 Nederlanders overzee. Vandaag: Versuimd
Brasil
21.20 Labyrinth, een nieuw stukje Nederlandse
popmuziek uitgevoerd door het Rotterdams
Philharmonisch orkest o.l.v. Rogier van Ot-
terloo en tal van solisten
NOS
22.30 Journaal
FEDUCO
22.45 Voorlichtingsprogramma cursussen
NOS
23.05 Nieuws voor doven en slechthorenden
Magnum is be-
i doodgewaan-
15.45 AVRO-Service, -om: 15.45 AVRO's Service
Salon. -16.25 AVRO's Tele-Keuken
16.35 Ik zag twee beren, kleuterprogramma
VRIJDAG
NOS/STV
10.30 Ons lichaam Afl.2: het geraamte
11.00 Schooltv-weekjournaal. Afl. 16
NOS
13.00 Nieuws voor doven en slechthorenden
RVU
17.00 Vloedlijn, gevarieerd programma rond het
thema: Amateurs en kunst
17.30 Einde
18.00 Tik Tak, kleuterprogramma
18.05 Plons, kinderprogramma
18.10 Er was eens....de ruimte. Afl.
de planeet Omega
18.35 Rondomons.
19.00 Tijdrover - Kwizien
19.20 Uitzending door derden
19.40 Mededelingen en programma
overzicht
19.45 Journaal
20.10 Kunstzaken
20.20 Hoger-Lager
20.55 Panorama
21.45 Dallas, Amerikaanse serie.
22.35 Journaal. Aansl.: Coda: 'Hom
mage Rameau' van Debussy door
Robert Groslot
VRIJDAG
14.00 Schooltelevisie
16.00 Einde
17.00 Schooltelevisie
17.55 Journaal
19.00 Encyclopedie (5)
19.25 Gezonde voeding (herh.)
19.40 Mededelingen en programma-
overzicht
19.45 Journaal en programma-c
zicht
20.10 Videomatch
20.20 Snookertoernooi. Aansl.: Bas
ketbal
19.00 Ce soir, regionaal magazine
19.27 Quick et Flupke, tekenfilm
19.30 Journaal
20.00 Autant savoir, informatief ma
gazine
20.25 Speelfilm, onder voorbehoud
un homme et une femme van
Claude Beloud.
Aansl.: Journaal. Daarna: Politieke
uitzending
VRIJDAG
11.30 Teletekst magazine
14.30 Schooltelevisie
15.30 Teletekst
16.50 Schooltelevisie
17.20 Nouba Nouba, kinderprogram-
17.50 Carrefours, kinderprogramma.
WDR:
18.00 Hier und Heute
18.25 Heidi, serie. Afl.: Onrust in het
huis van Sesemann
19.00 Der Fahnder, tv-serie. Afl.: Hit
tegolf
19.58 Programma-overzicht
20.00 Tagesschau
20.15 Rück-Sichten, Die Nitrebitt, re
portage. een moord met vele daders
21.00 Der 7. Sinn
21.03 Menschen Meier, spel en mu
ziek
22.30 Tagesthemen
23.00 Die Roppenheimer Sau, film
met in de hoofdrollen Werner Mo-
ser. Horst Bergmann, Peter Brom-
bacher e.a. Regie Eberhard Itzen-
plitz, (herhaling van 20-04-1983).
Herfst 1939. Aan beide zijden van
de Rijn hebben Franse en Duitse
troepen hun stellingen betrokken.
Eens buren, nu vijanden
00.30 Tagesschau
00.35 Nachtgedanken, overweging
door Hans Joachim Kulenkampff
VRIJDAG
10.00 Heute
10.03 Mensch Meier
11.40 10 Jahre Boney M, muziekpro
gramma
12.10 Wie würden Sie entscheiden?
12.55 Persoverzicht
13.00 Heute
13.15 Teletekst
13.30 Einde
14.15 Teletekst
14.35 Die Unverbesserlichen-und ihr
Optimismus, tv-spel
16.00 Tagesschau
16.10 Die Entdeckung, tekenfilm
16.30 Der Tod der Fliege, Tsjechoslo-
waakse speelfilm uit 1976
17.50 Tagesschau
19.00 Aktuelle Stunde, regionaal ma
gazine met nieuws en sport
19.45 Raamprogramma voor de re
gionale studio's
20.00 Tagesschau
20.15 Film am Donnerstag: (ZW)
Spiel met dem Tode (The big
clock), Amerikaanse speelfilm uit
1948 met Ray Milland, Charles
Laughton, Maureen O'Sullivan.
George Stroud, de chef-redacteur
van het tydschrift Crime-ways,
krijgt van zijn baas de opdracht een
moord op te lossen. Dit heeft ver
strekkende gevolgen voor zowel
George als zijn baas, Earl Janoth
21.45 E.K. Basketbal. Kwartfinale
Dames. Düsseldorf-Moskou
22.15 Nachtstudio: Stadtexperimen-
te, reportage
23.00 Nachtstudio Patausgabe: cultu
reel programma
23.45 Tips für Leser. Danilo Kis: Da
ten, Asche. Aansl.: Laatste nieuws
VRIJDAG
08.00 Tele-Gymnastik
08.10 Schooltelevisie
12.00 Einde
17.00 Schooltelevisie
17.40 Einde
18.20 Teufels Grossmutter, t.v. serie
18.56 Programma-overzicht
19.00 Heute
19.30 Jahre Boney M
20.00 Jakob und Adele. Die Reise
nach Feuerland
21.00 Wie würden sie entscheiden?
Rechtsfalle im Urteil des Bürgers.
Sitzblockade
21.45 Heute-joumal
22.05 Was nun, Herr Fischer? Vragen
aan de minister van milieuzaken
23.05 (ZW) Das Experiment, tv-spel
van Rolf van Sydow. Rebhun is een
geboren pechvogel, die vaak met
de wet in conflict komt. Als hij tij
dens zijn resocialisatie te werk
wordt gesteld in een kliniek en
daar wordt aangezien voor een be
roemd chirurg begint voor hem een
angstig avontuur
00.35 Heute
VRIJDAG
11.50 Die Sport-Reportage. De we
reldkampioenschappen skiën afda
ling voor dames vanuit Pfronten
13.00 Einde
13.15 Teletekst-overzicht
13.30 Einde
14.55 Programma-overzicht
15.00 Das Haus am Eaton Place
16.30 Freizeit...und was man daraus
machen kann
17.00 Heute. Aansl.: Aus den Lan-
dern, regionaal nieuws
17.15 Tele-Illustrierte, aktueel pro
gramma, sport en ontspanning
17.45 Jack Holborn, deel 5
18.05 Blue Peter, kinderprogramma
18.35 First Class
19.00 Journaal en weerbericht
19.35 London plus
20.00 Top of the Pops, popprogram-
20.30 EastEnders, tv-serie. Met: Wen
dy Richard, Bill Treacher, Susan
Tully e.a
21.00 Tomorrow's World
21.30 A Question of Sport
22.00 Journaal
22.30 The black adder, serie
23.00 Question time
00.00 Informatieve serie
00.25 Maestro, sportmagazine met
Tommy Farr
00.55 Weerbericht
VRIJDAG
07.00 Teletekst
07.50 Breakfast Time
10.20 Teletekst
11.30 Play School, kinderprogramma
11.50 Teletekst
13.30 Journaal
14.00 Pebble Mill at one
14.45 King Rollo, kinderserie
14.50 Bric-a-Brac, kinderprogramma
15.00 Teletekst
16.52 Regionaal nieuws
16.55 Count me in, kinderserie
17.10 Heathcliff, kinderserie
17.15 Jackanory, kinderprogramma.
17.30 Secrets out, kinderprogramma
17.55 Newsround extra
BBC 2
18.25 Journaal
18.30 Informatieve serie
19.00 Star Trek
19.50 Informatieve serie
20.15 Far from paradise
21.10 Bookmark
22.00 Yes Prime Minister
22.30 Forty minutes
voorproefje van de in Amerika
met veel succes in roulatie zijnde
western 'Silverado' van regisseur
Lawrence Kasdan en de nieuwe
Nederlandse speelfilm 'In de
schaduw van de overwinning'
van Ate de Jong. (Nederland 2,
20.00 uur).
Labyrinth
Jasper
Cesar Zuiderwijk.
1
wfli -fel».
iL
jnawfJlEI
j IBSet 'M s -•» i l
W wf W& HH9
Hamilton Dyce als Grigorenko in 'Die man die niet zweeg', (foto p.r.
De man die
niet zweeg
Onder de titel 'De man die niet
zweeg' brengt de EO vanavond
een gedramatiseerde documen
taire op de televisie, waarin het
verhaal wordt verteld van de
voormalige Russische generaal
Pyotr Grigorenko. In 1964 werd
deze toen 62-jarige oorlogsheld
(hij was drie maal onderschei
den) zonder vorm van proces in
een psychiatrische inrichting ge
plaatst. Zijn misdaad was dat hij
kritiek had op de wijze waarop
de Sowjet-autoriteiten het com
gestalte gaven.
Veronica film
In Veronica Film is vanavond
een interview te verwachten met
Sir Richard Attenborough naar
aanleiding van diens nieuwe pro
ject 'Chorus Line'. Ook aandacht
voor de rol van Audrey Landers
en beelden van de Hollywood-
première.
Voorts in het programma een
In De Doelen te Rotterdam
werd verleden jaar zomer een
opvallend concert gegeven. Ter
gelegenheid van het 25-jarige
bestaan van de Stichting Cona-
mus en in het kader van de
plaatselijke manifestatie 'Hart*
voor de Stad' brachten daar
Golden Earring-drummer Ce-
sar Zuiderwijk en jazzpianist
Jasper van 't Hoff samen met
enkele gastartiesten en het Rot
terdams Philharmonisch Or
kest onder leiding van Rogier
van Otterloo een uitvoering van
'Labyrinth'. De bedoeling van
dit project was om de kloof tus
sen rock, jazz en klassiek te
overbruggen. Een ontmoeting
dus van diverse werelden. Ver
onica registreerde deze uitvoe
ring, die vanavond in stereo op
het scherm wordt gebracht.
Cesar Zuiderwijk nam het
initiatief voor 'Labyrinth', om
dat hij als popmuzikant wel
eens trek had in 'iets anders'.
Jasper van 't Hoff dacht er net
zo over en zo onstond een pro
ject, dat aanvankelijk alleen op
de plaat te horen zou zijn. Om
dat er zo'n mengelmoes van
muziekstijlen was, een doolhof
van ideeën, waar je gemakke
lijk in zou kunnen verdwalen,
werd de titel 'Labyrinth' be
dacht.
Nadat de plaat was opgeno
men, kwam het plan rond om
samen met het RPhO tevens
een live-uitvoering te verzor
gen. Dat gebeurde op 24 augus
tus. Hierbij waren ook de gas
ten van de partij, die op de
plaat solo-partijen voor hun re
kening nemen: de zangeres Ju-
lya Loko, de percussionist Nep-
py Noya, de bassist Nicolas
Fiszman en de saxofonist Bob
by Malach. Een prachtig decor
maakte alles ook visueel aan
trekkelijk, terwijl bovendien
het Werkcentrum Dans een
speciaal ballet uitvoerde, waar
voor' Jan Muylaert en Gerrit
Jan van Vooren de choreogra-
fielen schreven. (Nederland 2,
21.20 uur).
In 1970 heeft de Britse 'Grana
da Television' op grond van uit
de gevangenis gesmokkelde
brieven en dagboeken, een docu
mentaire samengesteld over het
leven van Grigorenko. De rol van
Grigorenko wordt hierin vertolkt
door de acteur Hamilton Dyce.
Volgens de makers van de 'De
man die niet zweeg' is elk woord
in de film afkomstig uit Griko-|
renko's geschriften: „Niets is fic
tie, niets is verzonnen".
Grikorenko, zelf communist,
geloofde dat de autoriteiten het
communisme hadden verraden.
Hij had bijvoorbeeld felle kritiek
op de vervolging van schrijvers,
op het Sowjet-kiesstelsel er
de inval in Tsjechoslowakije. Het
gevolg was dat hjj tien jaar in
verschillende gevangenissen zou
doorbrengen. In 1974 werd Gri
gorenko vrijgelaten en kon hijl
naar het Westen vertrekken. (Ne
derland 1, 22.30 uur).
23.10 Pot Black
23.35 Newsnight, actualiteiten
00.20 Weerbericht
VRIJDAG
10.00 Teletekst
10.35 Schooltelevisie
13.05 Informatieve serie
14.10 Schooltelevisie
16.00 Teletekst
18.30 The Brady Bunch
19.00 The Lucy Show
19.30 Green Acres
20.00 Charlie's Angels
21.00 A Country Practice
21.55 The Untouchables
22.50 All Star Wrestling
23.45 Sky Trax. Popmuziek
00.45 Closedown
08.45 Mountain Habitat.
09.00 Different Timbres
09.15 Sky Trax. Popmuziek
14.15 Skyways.
15.05 Human Face of China.
15.35 No Such a Place
16.00 Sky Trax. Popmuziek
Anglia TV
18.00 Alias the Jester
18.15 Blockbusters
18.45 News at 6.45
19.00 About Anglia
19.35 Crossroads
20.00 Mind Your Lanuage
20.30 Knight Rider
21.30 Minder, (herh.)
22.30 TV Eye
23.00 News at Eleven
23.30 Folio
24.00 A Sense of the Past
00.30 The Master
01.30 Thursday Topic, followed by
Closedown
VRIJDAG
10.30 A Place to Live
10.47 How we Used to Live
11.09 Junior Maths
11.26 Scientific Eye
11.48 The English Programme
12.15 Stop. Look. Listen B
8.00 - 18.00 Musicbox
Radio 1 na 18 uur
NOS: Ieder heel uur nws. KRO:
18.05 Man en Paard. 18.30 Da Capo.
19.02 KRO's Country Time. 19.55't
Zand 33. VARA: 20.02 Voor wie niet
küken wil. 22.30 Boontje. NOS:
23.05 Met het oog op morgen.
VPRO: 0.00 VPRO's Nachtleven.
(Met 0.00 Het koude zweet. 1.00 Too
funky for prime-time. 3.00 Musica
Exotica. 5.00 Q. Q. Ie Q.)
Radio 3 na 18 uur
NOS: Ieder heel uur nieuws. 18.04
De Avondspits. TROS: 19.02 Ferry
Maat's Soul en Disco Show. 21.02
De CD en L P. Show. 22.02 TROS
Country. 23.02 Sesjun
Radio 4 na 18 uur
VPRO: 18.00 Nws. 18.02 De Bewe
ging. 20.00 Nws. 20.02 De wandelen
de tak: Het Armeense koor Sipan
Komitas. 21.30 Voorland. Compo
nistenportret. 23.00 Het Evenement:
Manifestaties en Culturalia
Radio 5 na 18 uur
KRO: 18.10 Scheepspraat. P.P.:
18.20 Uitz. van de Evangelische
Volks Partij. KRO: 18.30 Lezen voor
de lijst. NOS: 19.00 Programma
voor buitenlandse werknemers.
(19.00 Turks. 19.20 Marokkaans.
19.50 Spaans. 20.00 Portugezen/
Kaapverdianen.) TELEAC: 20.30
Leermoeilijkheden. Les 2: Observe
ren. 21.00 Bonjour, tout le monde.
Les 4. 21.30 Grafische technieken.
Les 2. Houtsnede. 22.00 Personal
Computer I. Introductieprogramma
OMROEP RIJNLAND
17.30-18.30 Onderwijs
18.30-19.00 Varia
19.00-19.30 Regionale muziek
NOS: Ieder heel uur nws. VPRO:
7.03 Het Gebouw. (7.03 Dorrestijns
Persagentschap. Met: Afdeling Bin
nenland en Euroburo.). 8.08 N.L.
Buitenlandforum, de vrijdag van-
...9.05 Afdeling Binnenland en het
Proefkonijn. 10.05 De Koffer, de
vrijdag van...en live muziek. 11.05
NL-Buitenbericht en live muziek.
12.05 De vrijdag van... en Afdeling
Binnenland. NOS: 12.56 Mededelin
gen voor land- en tuinbouw. NCRV:
13.08 Hier en Nu. 13.35 Kerk Van
daag. 14.05 Van huis uit. 15.05 Volg
spot. VARA: 16.05 De Rode Draad
NOS: Ieder heel uur nieuws. KRO:
7.03 Het levende Woord. 7.12 Ont-
bijtshow. 8.50 Pater Adri Maat. 9.03
Adres onbekend. 10.03 In antwoord
op uw schrijven. 11.50 Pater Adri
Maat. 12.03 Van Twaalf tot Twee.
14.03 ratel. 15.03 KRO's hoorspel:
Het huiveringwekkende hemelbed.
TROS: 15.30 Café de praatstoel.
Radio 3 voor 18 uur
NOS: Ieder heel uur nieuws. VOO:
7.03 Vergulde gaper. 9.03 Goud van
Oud. 10.03 Hot Curry. 12.03 De Staat
van beleg. 13.03 Rinkeldekinkel.
15.03 De Top 40
Radio 4 voor 18 uur
VARA: 8.00 Nws. 8.02 Het zout in de
pap muziek. 9.15 Uit het internatio
nale concertcircuit: 30e Aldeburgh
Festival. 10.25 Klassieke orkestmu
ziek. 12.00 Tokyo Strijkkwartet:
klassieke muziek. 13.00 Nws. 13.02
Operette. EO: 14.00 Orgelbespeling.
14.30 Klein bestek. 15.30 Uit de
schat der eeuwen. 16.00 Crème du
Baroque. 17.15 De cantates van
Bach
Radio 5 voor 18 uur
NOS: 9.00 Nieuws. 9.02 NOS-Spor-
tief. 9.25 Waterstanden. RVU: 9.30
Straf in Nederland (3). AVRO: 10.00
AVRO's vijfluik. 1: Juridische en
medische onderwerpen. 2: Toeris
me en recreatie. 3: Bedrijf en consu
ment. 4: Consumenteninformatie. 5:
Documentaire over vraagstukken.
12.00 Nieuws. RVU: 12.05 Toegift
FEDUCO: 12.15 Wijzer op 5. Aansl.:
TEMA: huisvesting voor ouderen.
AVRO: 13.00 Nieuws. 13.10 Vrijzin-
nig Vizier. 13.30 De berg heeft een
muis gebaard. 14.00 Schoolradio.
15.00 Muze zonder make-up. 15.30
Minjon voor 2. VPRO: 16.30 Welin
gelichte kringen. 17.46 Overheids
voorlichting: Nederlandse Antillen.
17.56 Mededelingen en Nieuws
Meeste Idjkers voor Gaaikema
HILVERSUM (GPD) - Cabaretier Seth Gaaikema heeft met zijn oude
jaarsconference 'En waarom zeg ik dit?' (Veronica) veel meer kijkers ge
trokken dan Freek de Jonge (VPRO).'Bijna zes miljoen mensen stemden
op oudejaarsavond af op Gaaikema, tegen ruim vier miljoen op De Jonge.
Ook de waardering voor de prestaties van Gaaikema lag iets hoger: 7,4
voor 'En waarom zeg ik dit?' en 7,2 voor Freek de Jonge's 'De Finale'.
Seth Gaaikema overtrof bovendien zijn collega's Martine Bijl en Paul van
Vliet.
Martine Bijl was eerste Kerstdag via de VARA te zien in haar eerste
One Woman Show. Zij trok bijna vijf miljoen kijkers, die haar waardeer
den met een 7,1. Paul van Vliet, op 27 december op de AVRO met 'Wat
gaan we doen?' werd eveneens bekeken door bijna 5 miljoen mensen,
maar haalde met 6,9 de laagste waardering.
Notekraker voor De Braak
AMSTERDAM (ANP) - De Gouden Notekraker 1985, de prijs van de Ne
derlandse Toonkunstenaarsbond (NTB) vóór de instandhouding van het
amusementsvak, is toegekend aan Ted de Braak en Donna Lynton. Joop
Reynolds zal de onderscheidingen uitreiken op de jaarlijkse NTB-reünie
van musici en artiesten op 20 januari in de Amsterdamse Jaap Edenhal.
NOS-WERKGROEP - De NOS heeft een werkgroep in het leven geroe
pen die de gevolgen moet onderzoeken van de technologische ontwikke
lingen op het huidige omroepbestel. NOS-voorzitter Van Dijke die dit
gisteren bekendmaakte, zei dat de werkgroep de opdracht heeft in okto
ber met een eindrapport te komen. Daarnaast zal er ook tussentijdse
rapportage aan de Raad van Beheer van de NOS plaatshebben.
12.27 My World
12.44 The Micro at Work
13.00 Heggerty Haggerty. (herh.)
13.10 Rainbow
13.30 The Search For Wealth
14.00 News at Two
14.20 Anglia News and Weather
14.30 Friday Film Matinee: The
Young Lovers. (1954)
16.15 Cartoon Time
16.25 Anglia News
16.30 Sons and Daughters. (Kinder
programma)
17.00 Rainbow, (herh.)
17.15 The Telebugs
17.25 Worldwise
17.50 The Best of Behind the Bike
Sheds, (herh.)
18.00 Musicbox
19.00 Certains lebb chaud, muziek
20.30 Le genie du faux, serie
21.30 Projeotion privéé, cultureel m£
gazine
22.00 Nieuws
22.30 - 2.00 Musicbox
VRIJDAG
(GPD) - Een waarschuwing voor
af. Ik kom terug op de gaswagens
waar de eerste aflevering van
'Shoah' mee afsloot. Het ging om de
tekst (Geheime Reichssache), ge
schreven op 5 juni 1942 in Berlijn,
over de wenselijke veranderingen
aan de in gebruik en in aanbouw
zijnde vrachtwagens van het merk
Saurer waarmee joden ('de la
ding') door middel van de uitlaat
gassen moesten worden vergast. Ik
had die tekst via de ondertitels van
de documentaire overgenomen,
maar inmiddels is bij de Arbeider
spers de integrale vertaling van de
film in boekvorm verschenen.
Vervolgens werd ik opgebeld
door twee lezers die iets van vracht
wagens afwisten, en die zich ver
baasd hadden over het gebruik van
het merk Saurer voor die gaswa
gens. Dat was, naar hun beste we
ten, alleen een Zwitserse vrachtau-
tofabriek. Waarom gebruikten de
Duitsers Zwitserse vrachtwagens
voor het vergassen van joden ter
wijl er toch ook zoveel Duitse
vrachtautofabrieken waren? En
waar bestelden zij dan de tien
nieuwe vrachtwagens voor hetzelf
de doel? Toch niet in het neutrale
Zwitserland? Naar hun beste we
ten had Saurer voor, in en na de
oorlog nooit een (in licentie
werkende?) fabriek in Duitsland
gehad. Kon ik nagaan hoe dat zat?
Een gepensioneerde expert van
de verkeersinspectie kon mij niet
vertellen of Saurer voor en in de
oorlog ook een fabriek in Duitsland
had gehad. Hij dacht van niet.
Daarna heeft de VPRO geïnfor
meerd bij de maker van de film,
Claude Lanzmann. Hij verzekerde
dat er ook in Duitsland een Saurer-
autofabriek had gestaan.
Verdere naspeuringen van de
VPRO wezen uit dat de Zwitserse
autofabriek Saurer als zodanig
sinds vijf jaar niet meer bestaat;
dat Saurer-vrachtwagens onder
meer door Heineken en de Rotter
damse Tramweg Maatschappij
zijn of worden gebruikt, en dat de
Haagse importeur zijn Saurer-
vrachtwagens na de oorlog uit Oos
tenrijk had betrokken.
Daarna heb ik mij gewend tot
Oorlogsdocumentatie, waar Coen-
raad Stuldreher, de expert op dit
gebied, mij attent maakte op het
boekwerk (S. Fischer Verlag) 'Na-
tionalsozialistische Massentötun-
gen durch Giftgas'. Hoofdstuk IV
begint zo:
„Nadat Hitier de Sowjet-Unie
was binnengetrokken werd het
aantal door de nationaal-socialis-
ten te vernietigen 'tegenstanders'
verveelvoudigd. De massa-execu
ties van joden, zigeuners en andere
Sowjet-burgers leidde echter tot een
aanzienlijke psychische belasting
van de ingezette eenheden, die ach
ter de strijdende troepen met de
executies belast waren. Daarom
ging men tot vergassing over".
Vanaf herfst 1941 werd in Rus
land en Berlijn met uitlaatgassen
geëxperimenteerd. Het eerste expe
riment vond in Minsk plaats, waar
de Duitsers een bunker met krank
zinnigen aanvartkelijk met spring
stofwilden opblazen. Dat mislukte.
Dr. Widmann, een scheikundige
van het Kriminaltechnische Insti
tuut die als expert voor dit karwei
was aangezocht, vertelt hoe vervol
gens het enige raam van de bunker
werd dichtgemetseld, waarbij ech
ter twee openingen werden uitge
spaard voor de gasleidingen.
Een slang werd vanaf de uitlaat
van een personenauto op een buis
in een der openingen aangesloten
de motor van de auto werd gestart
maar na vijf minuten kwam Artur
Nebe, de chef vanAbteilung V (Kri-
minalpolizei) die de leiding had
van deze operatie, melden dat enig
effect uitbleef. Ook na acht minu
ten was er nog niets gebeurd, waar
na Nebeen Dr. Widmann na enig
overleg tot de conclusie kwamen
dat een personenauto alleen onvol
doende was.
Een tweede slang werd aangeslo
ten op een militaire vrachtauto,
waarna het nog maar enkele minu
ten duurde voordat de mensen be
wusteloos waren. Daarna had men
de beide auto's nog tien minuten
stationnair laten draaien.
Het was in dezelfde tijd (septem
ber 1941) dat Obersturmbahnfüh-
rer Walter Rauff het idee opperde
grote vrachtwagens zo te verbou-
dat in de Sowjet-Unie een gro
ter aantal mensen ineens kon wor
den gedood. Hij gaf Friedrich Pra-
del, die voor het transport verant
woordelijk was, opdracht uit te
zoeken of dit technisch mogelijk
was. Chef van de garage Wentritt
verzekerde Pradel dat het mogelijk
was de uitlaatgassen naar de afge
sloten laadruimte te voeren, waar
op Rauff opdracht gaf een aantal
vrachtwagens aldus te laten in
richten.
Pradel begaf zich naar het Wehr-
machtbureau voor Vrachtwagen-
vervoer. maar zijn verzoek om en
kele grote vrachtwagens af te staan
werd afgewezen. Pas nadat Rauff
zichzelf ermee had bemoeid, kreeg
Pradel vijf vrachtwagens van de
firma Saurer toegewezen, waarna
bij de firma Gaubschat in Berlijn
hermetisch afsluitbare laadruim
ten voor deze vrachtwagens wer
den besteld. De rest van dit maca
bere verhaal volgt morgen.
In de tussentijd mag u bedenken
hoe de Duitse justitie zou hebben
gereageerd als Dr. Widmann, die
dit allemaal na de oorlog kon na
vertellen, al dat geknutsel met slan
gen op uitlaatpijpen van personen-
en vrachtauto's niet in 1941 op een
bunker vol Russische geesteszieken,
maar in 1951 of 1961 op de slaap
kamer van zijn echtgenote of die
van de man van zijn minnares had
uitgeprobeerd.
