Jeugdige onbezonnenheid: uit de tijd
1
ONDERWIJS
PAGINA 17
Veertien jonge mensen in de leeftijd van 18 tot 22 jaar namen op een zaterdagavond in
januari de moeite om te komen praten over het onderwijs of liever gezegd hun
onderwijs. Twee jaar geleden deden ze allemaal eindexamen mavo, havo en vwo.
Daarna sloegen ze nieuwe wegen in. Een ging er werken, zeven kozen er voor een
middelbare of hogere beroepsopleiding, twee werden er student en vier stroomden
door van het mavo naar het havo en staan nu weer op het punt om examen te doen.
De veertien waren - vier zijn dat er nog - leerling van de Rembrandt
Scholengemeenschap de dr. W.A. Visser 't Hooft-scholengemeenschap en komen uit
Leiden en omgeving. Het is een gesprek geworden over onderwerpen waarover op
school - naar ze zelf zeiden - nooit werd gesproken.
door Saskia Stoelinga
Twee jaar geleden deden ze eindexamen mavo, havo of vwo. .V.l.n.r. bovenste rij: Remco van Weeren (student scheikunde). Anne- im fr,d Rohdci
ke Gaykema (werkt), Jac Nachtegaal (HTS), Ingrid Burgemeester IntasHans Develing (van mavo naar havo), Henny Rietkerk
(van mavo naar havo). Middelste rij: Jurgen Kuiper (student rechten), Corine Peursum (lerarenopleiding), Karin Vermeer (mode
vakschool), Constantijn Labordus (RIO). Onder: Caroline Breunesse van mavo naar havo) en Elsa Hartjesveld (PABO). Op de foto
ontbreken: Marijke Brouwer (PABO) en Claudia Langenberg (van mavo naar havo).
Wie nog steeds de mening er op na
houdt dat de jongeren alles op een
presenteerblaadje aangereikt krij
gen, initiatiefloos zijn en niet naden
ken, komt bij dit stel bedrogen uit.
Wat opvalt bij de willekeurig geko
zen acht dames en zes heren is dat
ze zich nergens bij neerleggen. Ze
lijken een ongebreidelde energie te
hebben. Ook de twee die op het
punt staan met hun studie te kap
pen. Zij doen dit niet voordat ze hun
andere plannen hebben verwezen
lijkt. De veertien hebben één ding
duidelijk gemeen: bij allen is de toe
komst nog erg onzeker. Niemand
wacht een 'gespreid bedje'.
Afgewezen
Jurgen Kuiper uit Sassenheim volgt
de rechtenopleiding aan de Leidse uni
versiteit. Hij zit in het tweede jaar en
heeft de 'slachting' die bij deze studie
vooral in het eerste jaar plaats heeft
glansrijk doorstaan. Van de twaalfhon
derd studenten verdwijnt dan grofweg
een kwart.
In eerste instantie ging zijn interesse
uit naar Nijenrode, een opleiding gericht
op een leidende functie in het bedrijfsle
ven. Hij werd daar afgewezen omdat hij
niet wiskundig genoeg zou zijn. Om uit
je vel te springen, want behalve wiskun
de 2 had hij toch wiskunde 1 en natuur
kunde in z\jn pakket. Zijn geluk was, dat
hij een 'breed' vakkenpakket had, waar
door hü makkelijk kon omzwaaien naar
een zogenaamde alpha-richting. Jurgen
denkt erover om zich in het bedrijfs-
recht te bekwamen. Komt hij weer een
beetje in de buurt van zijn oude ideaal.
Voor Corine Peursum uit Rijnsburg
ligt dat wat moeilijker. Zij wilde verlos
kundige worden. Helaas, het aantal aan
meldingen overschreed ruim het aantal
opleidingsplaatsen. Tot tweemaal toe
werd zij uitgeloot. De lerarenopleiding
in Delft, waar zij voor de vakken huis
houdkunde en gezondheidszorg heef ge
kozen, bevalt haar helema^J niet. "De
opleiding sluit niet aan bij de praktijk.
De leerlingen aan wie ik les moet geven,
willen maar één ding: trouwen en kinde
ren krijgen, terwijl ik het heb over on
derwerpen als consumentenvoorlich
ting, milieukunde en emancipatie".
Hoewel alles erop wijst dat ze moeite
loos het derdejaar gaat halen, wil ze toch
stoppen met haar studie. Zij zoekt het
nu in een andere richting. Ze heeft gesol
liciteerd bij het grootwinkelbedrijf Edah
voor een opleiding als bedrijfschef. Cori
ne hoopt vurig dat dat wat wordt.
Verwachtingen
Nog een verhaal. Marijke Brouwer uit
Leiderdorp bezocht na het havo de Pe
dagogische Academie Basisonderwijs
(PABO) in Oegstgeest. Ze had er hele ho
ge verwachtingen van. De havo was een
noodzakelijk kwaad, maar de PABO, dat
was het helemaal. Alle dagen bezig zijn
met het vak dat je later wil gaan uitoefe
nen. "Dat zakte snel af', zegt ze. "Te
vaak ben je met dingen bezig waarvan je
het nut niet inziet. De motivatie en het
enthousiasme verdwenen. Ik heb ook
met de gedachte gespeeld de opleiding
vaarwel te zeggen. Maar ik weet ook van
mezelf dat ik daar spijt van krijg".
Elsa Hartjesveld heeft zo'n zelfde ver
haal. Zij zit op de Leidse PABO. "Het is
voortdurend'presteren. Ik twijfel nog of
ik wel geschikt ben voor het vak. Wat
haar bevieemd is datje met elk vakken
pakket wordt aangenomen en dat dan
pas tijdens de opleiding blijkt dat je na
tuurkunde-, wiskunde- en biologie op
hoog niveau moet beheersen. Ze vraagt
zich waarom dat nodig is". Marijke on
dersteunt dit verhaal. "Biologie is het
enige vak waaraan ik in mijn vervolgop
leiding nog iets heb".
De rode lijn die door het gesprek loopt
heeft alles te maken met de toekomst die
in feite steeds wordt bepaald door het
onderwijs dat je zo tot je achttiende le
vensjaar volgt. Ze hebben daar tot aan
hun eindexamen heel weinig greep op
gehad en dat irriteert ze mateloos. Na
veel heen en weer gepraat over verkeer
de adviezen van hoofdonderwijzers,
stomme testen en doortastende en niet
doortastende ouders, vat Constantijn
Labordus, die na de havo naar het RIO
in Leiderdorp is gegaan, het bondig sa
men.
"Na de basisschool wordt de eerste
keus gemaakt, daarna volgt, voor de ma
vokandidaten al in het tweede jaar, het
samenstellen van de vakkenpakketten.
Over die keuzes heb je zelf eigenlijk heel
weinig te vertellen. Het gebeurt gewoon.
Remco van Weeren: "Op de massa
liteit van de colleges en het weinige
contact met de docenten heb ik mij
verkeken
Je gaat met de stroom mee of je dat nu
wél wilt of niet. Je bent nog te 'onmon
dig' om er tegenin te gaan. Zit je een
maal op een fout spoor, dan kom je daar
moeilijk van af'.
Slim
Hans Develing uit Leiden zegt: "Mavo,
het stelt niets voor. Je hebt er niets aan
in de maatschappij. Zelfs typen kun je
niet". Een schot voor open doel. Voor
Henny Rietkerk, Caroline Breunesse,
Claudia Langenberg en Hans was de
verdere keus niet moeilijk. Zij deden er
havo achter aan. Naar hun eigen zeggen
doorliepen ze het mavo moeiteloos. Dat
viel op het havo wat tegen. Hoewel, ze
durven drie maanden voor het landelijk
examen al hardop te beweren dat ze sla
gen.
Typering voor het mavo? Gezamenlijk
komen ze tot deze conclusie: "Mavo was
meer stampen, rijtjes uit het hoofd leren.
Bij het havo komt het veel meer op in
zicht aan. De boekenlijsten zijn dras
tisch uitgebreid en de examenstof is om
vangrijker".
De twee heren zagen niets in eerst een
middelbare beroepsopleiding en pas
daarna een hogere. "Als je het een beetje
slim aanpakt, win je op deze manier een
jaar", aldus Hans Develing. Hans heeft
zich al aangemeld voor de HEAO in Den
Haag en Henny voor de HTS, afdeling
informatica. Als ze het felbegeerde pa
piertje in juni kunnen overhandigen,
zijn ze aangenomen.
Ze worden gewaarschuwd door
HTS'er Jac Nachtegaal die wel eerst
voor de mts heeft gekozen om de studie
niet al te lichtvaardig op te vatten. Hij
heeft veel havo-leerlingen genadeloos
zien struikelen. "Eerst mts had zo zijn
voordelen. Je wist watje ging krijgen. Je
kende de school".
Voor Caroline BreunesSfe uit Voor
schoten staat er nog helemaal niets vast.
Voor de richtingen die ze ambieert, zoals
etaleren, grafische opleiding, kunstaca
demie, heeft ze eigenlijk het verkeerde
vakkenpakket. Ze is daardoor erg onze
ker. Ze heeft zich wel aangemeld, maar
als ze ziet wat anderen kunnen die zich
hebben aangemeld, denkt ze dat ze geen
enkele kans maakt. Als de fotograaf zich
in het gesprek mengt en vertelt dat
mooie tekeningen lang niet alles zeggen
over creativiteit en dat ze gewoon moet
doorzetten, lijkt ze enigszins opgelucht.
Massaliteit
Dat vroeg gekozen vakkenpakket zit
overigens velen dwars. Als ze nu zouden
mogen kiezen, zouden ze het stuk voor
stuk anders doen. Ze maken het dage
lijks mee: scholieren raken gefrustreerd
omdat ze een verkeerd pakket hebben.
Drie opmerkingen daarover: "Je kiest óf
voor de vakken waar je goed in bent, of
voor de leuke leraar". "Alle moeilijke
vakken vallen sowieso af, want dan weet
je tenminste zeker dat je van school af
komt". "Hoe kun je nu op veertienjarige
leeftijd verstandig kiezen?"
Remco van Weeren uit Leiderdorp on
dervindt net zoals de mavo-scholieren
enige hinder van zijn ideale schooltijd.
Het ging te makkelijk, daardoor was zijn
zelfwerkzaamheid de eerste maanden
niet zo groot. "En juist bij die studie
scheikunde aan de Technische Hoge
school in Delft was dat zo nodig", zegt
hij nu verstandig. "Op de massaliteit van
de colleges en het weinige contact met
de docenten heb ik mij verkeken. Wat
Corine Peursum: "De leerlingen
aan wie ik les moet geven, willen
maar één ding: trouwen en kinde
ren krijgen".
dat betreft, was het op het vwo veel ge
zelliger". Zijn ex-klasgenoot Jurgen kan
dat beamen. "Op het vwo was er altijd
een stok achter de deur. Op de universi
teit moet je alles zelf doen".
Van de vijf mensen die Remco kende
en waarmee hij tegelijkertijd aan de TH
in Delft is begonnen, zijn er nog twee
over. Jurgen denkt dat van hun klas de
helft al iets anders doet dan waarmee ze
twee jaar geleden begonnen. Ritsen na
men passeren de revue. De komende
maanden zal Remco zich via de tenta
mens moeten bewijzen.
Vrouwengemeenschap
Wordt er op school nooit gesproken
over het vakkenpakket, over college lo
pen, over wiskunde voor meisjes, over
de inhoud van de vakken van een ver
volgopleiding of over werken bij een
baas? "Natuurlijk wel", maar het ge
beurt volgens hen op een manier die niet
echt aanspreekt.
"Je realiseert je een heleboel dingen
niet". Karin Vermeer uit Valkenburg en
Hl-K-
i
1
Constantijn Labordus: "Ik ben
doelgericht bezig".
Ingrid Burgemeester uit Leiden zijn aan
het woord. Zij hebben zich enorm verke
ken op de vrouwengemeenschap. De
modevak- en de intas-opleiding aan de
Noorderwiek wordt overwegend door
vrouwen bezocht. En dat bevalt ze hele
maal niet. "Het is alleen maar roddelen
en elkaar in de gaten houden".
Toch heeft Karin voor de zes jongens
die de modevak-opleiding volgen ook
geen goed woord over. "Zij zijn te over
heersend. Steeds weer merk ik dat zij de
meeste aandacht krijgen". Er zit haar
nog meer dwars. Toen ze zich inschreef
was het nog een tweejarige opleiding.
Toen ze eraan begon, hoorde ze dat het
een driejarige experimentele opleiding
was geworden. Daar plukt ze nu de
wrange vruchten van. Ze ziet door de bo
men het bos niet meer. "Er wordt teveel
geëxperimenteerd. Zo gauw ik de kans
krijg en ergens een baan vind, ben ik
weg".
Claudia Langenberg en Constantijn
Labordus werken gestaag aan hun toe
komst. Naast hun schooltijd hebben ze
baantjes gevonden die nauw aansluiten
bij hun ideeën. Claudia wil graag naar de
hogere hotelschool en als dat niet lukt
neemt ze eerst genoegen met de middel
bare. Ze werkt al in een restaurant in
Warmond om ervaring op te doen. "Dat
is heel belangrijk. Hoe meer je in die sec
tor hebt gewerkt, hoe meer kans je
maakt om op die school te komen". Ze
geeft toe: naast haar werkzaamheden
voor school is dat allemaal erg zwaar.
Constantijn is als vakkenvuller bij Al-
bert Heijn in Oegstgeest begonnen. Nu
wordt hij ook ingeschakeld voor andere
klussen. Zijn managementopleiding aan
het RIO sluit daar mooi op aan. Mis
schien maakt hij kans om bij het groot
winkelbedrijf aan de slag te komen. Via
allerlei interne cursussen wil hij zich
dan nog verder bekwamen. "Ik ben heel
doelgericht bezig".
Werken
Anneke Gaykema uit Leiden is de eni
ge die daadwerkelijk in de maatschappij
staat. Zij werkt bij DHL, een koeriersbe
drijf in Zoeterwoude. Toen ze nog op het
vwo zat, dacht ze wel aan studeren. Het
eindexamen havo dat ze tenslotte deed,
bracht haar op andere ideeën. "Spijt", ze
vindt het niet juiste woord. Haar leven
heeft een andere wending genomen. "Ik
ben daardoor niet ongelukkig gewor
den". Na een jaar de opleiding tot recep
tioniste en informatrice bij het Instituut
Schoevers te hebben gevolgd, kwam ze
via een uitzendbureau bij DHL terecht.
Sinds 2 januari is ze er in vaste dienst op
de afdeling informatie.
Voor die eenjarige opleiding van
Schoevers wil ze de havo-kandidaten be
hoeden. "Nutteloos. De talen beheers je
al op dat niveau en wat de praktijk be
treft, dat leer je bij een bedrijf in nog
geen twee weken". Met het vaste ritme:
op tijd opstaan, elke dag werken en
maar drie kwartier pauze, heeft ze geen
enkele moeite. "Je weet toch waarvoor
je het doet. Ik verdien geld en heb het
bovendien naar mijn zin".
Werkloosheid. Dat woord is nog niet
gevallen. De veertien lijken er niet echt
bevreesd voor te zijn. Constantijn heeft
het al gezegd, maar ook Henny Rietkerk
en Hans Develing hebben er in hun keu
zes wel een beetje rekening mee gehou
den. Informatica en HEAO liggen goed
in markt. Ingrid Burgemeester gaat door
met studeren net zolang tot ze een baan
vindt die haar zint. Remco van Weeren
denkt dat hij na het tweede jaar schei
kunde de bio-technologische richting
opzoekt, omdat de kans op een baan dan
het grootst is. Marijke Brouwer is ook
niet bang dat ze niet aan de slag komt.
"Na 1987 zal er weer een tekort zijn aan
onderwijzers en een studie Pedagogiek
behoort ook nog tot de mogelijkheden"
Ideeen
De dicussie die hierop volgt gaat over
de vraag of je nu gericht moet kiezen ol
dat je dingen moet doen die je leuk
vindt. Ze komen er niet echt uit. Kreten
als "gelukkig zijn", "positieve inzet", "je
moet er wat van maken", vliegen over
tafel. De ideeën monden tenslotte uit in
suggesties voor het voortgezet onder
wijs.
Elsa Hartjesveld: "Het zou het mooiste
zyn als er niet meer in zo'n vroeg sta
dium een vakkenpakket samengesteld
zou hoeven worden. Het onderwijs moet
veel breder van opzet worden. Het is
toch erg als iemand niets van geschiede
nis of economie af weet". Remco denkt
dat het dan te oppervlakkig zal worden.
"Als scheikunde, wiskunde en natuur
kunde niet zo waren uitgediept, had ik
mijn studie niet kunnen volgen". Er
wordt een combinatie gevonden: je kiest
voor vakken op verschillende niveau's.
Een andere hartewens is, dat de prak
tijk veel meer in de school wordt ge
haald. Jurgen haalt aan dat op het vwo
nauwelijks aandacht is besteed aan het
schrijven van een sollicitatiebrief. Hij
moet nu daarvoor zijn familie inschake
len. Constantijn betreurt het dat hij geen
hartmassage kan toepassen of een slaga
der kan afknellen. "Prachtige theoreti
sche biologielessen gehad, maar als er
iemand voor mijn voeten valt. weet ik
niet wat ik moet doen".
Marijke Brouwer had alle talen in haar
pakket, maar als een Fransman haar nu
iets zou vragen, zou ze geen woord kun
nen uitbrengen.
Als Caroline Breunesse pleit voor
stoomcursussen om vakken op te halen,
zodat ja na een korte tyd wel de juiste
opleiding kan gaan volgen, krijgt ze veel
bijval. Ook wordt het idee gelanceerd
om, voorafgaand aan elke opleiding, een
algemeen jaar te plakken. "Degenen die
niet het goede pakket hebben, kunnen
worden bijgewerkt en de twijfelaars
kunnen kennis maken met de oplei
ding".
Verantwoordelijkheid
Nog een punt waar ze het allemaal
mee eens zijn. De voorlichting op scho
len kan zoveel beter. "De dekanen doen
hun best", zegt Corine Peursum. 'maar
waarom worden er niet meer oud-leer
lingen binnengehaald om te vertellen
over de voor- en nadelen van hun keu
zes. En waarom beginnen ze niet eerder
met die voorlichting? Foldertjes zeggen
zo weinig".
Jac Nachtegaal waarschuwt voor de
voorlichtingsdagen bij de vervolgoplei
dingen. "Daar zie je alle mooie dingen.
Maar hou een ding goed in gedachten:
daar kom je de eerste jaren niet aan toe".
Hans Develing en Henny Rietkerk er
geren zich enorm aan het schoolse sys
teem. Ook als eindexamenkandidaat.
"Als je thuis al lang verantwoordelijk
heid hebt, wordt er op school nog als een
kind met je omgesprongen en wordt er
een briefje verlangd als je ziek bent".
Ondanks alle klachten moeten ze na
ruim twee uur praten toch beamen dat
de schooltijd ook veel plezier heeft opge
leverd. De meest sterke verhalen komen
weer boven. Dat verandert nooit.
Ingrid Burgemeester: "Enorm ver
keken op de vrouwengemeenschap".
