Meer waardering
nodig voor vaklui
Bedrijf en school samen
de werkloosheid te lijf
ONDERWIJS
Directeur Th. Evers: 'Ouders zien hun kind liever op kantoor*
Katwijks initiatief trekt belangstelling
PAGIN^l^
Evers: 'Mentaliteit even belangrijk als opleiding'
"Kijk, met goede vakmensen zit het
tegenwoordig zo. Als je ze nodig
hebt, zijn het zülke mensen. De au
tomonteur als je met pech langs de
snelweg staat, de loodgieter als het
dak lekt. Maar op verjaardagen of
op de club kunnen ze beter niet la
ten merken dat ze hun brood met de
blote handen verdienen. Want dan
zijn ze ineens niets meer waard in
vergelijking met mensen die netjes
in het pak op een kantoor zitten".
door Conny Smits
Directeur Th. Evers van Evers Staal
constructies Hillegom, is ervan over
tuigd dat de onderwaardering van de
technische beroepen ervoor heeft ge
zorgd dat bedrijven als het zijne grote
moeite hebben met het vinden van goe
de vaklui. "Als een kind na de lagere
school moet kiezen voor het vervolgon
derwijs, zijn het meestal de ouders die
zeggen: je kunt later beter op kantoor
zitten of in de informatica. Dus die kin
deren moeten hoe dan ook naar de mavo
of de havo. Pas als dat écht niet mogelijk
is, wordt voor de lts gekozen".
De gevolgen daarvan zijn, zo betoogt
Evers, inmiddels overduidelijk gewor
den in het bedrijfsleven. Goede lassers,
monteurs en constructiewerkers zijn
amper meer te krijgen. "En dat is heus
niet alleen de schuld van de lts-en. Die
willen wel anders, maar ze moeten hun
lesprogramma inrichten volgens de
richtlijnen die het ministerie geeft. En
daarbij is het niveau van het leerlingen
materiaal veel te laag".
Concurrentie
Evers Staalconstructies is bij uitstek
een bedrijf dat hoog gekwalificeerd
technisch personeel nodig heeft. Om de
hevige concurrentieslag in de bouwwe
reld aan te kunnen, heeft het bedrijf zich
sinds een jaar of vijf gespecialiseerd in
produkten waaraan kwalitatief de aller
hoogste eisen worden gesteld. Zo maakt
Evers bij voorbeeld stalen constructies
voor helicopter-platforms en 'living-
quarters'. In Hillegom worden de onder
delen hiervoor geprefabriceerd, in een
dependance in Amsterdam worden de
projecten klaargemaakt om het zeegat
uit te varen.
"Als je in de constructie aan de top
wilt zitten wat kwaliteit betreft, kom je
op de off shore. Op zee staan de con
structies immers bloot aan zware krach
ten. Er zijn mensenlevens en veel kapi
taal mee gemoeid. Alles moet dus van
hoogwaardig staal zijn en elke las wordt
gecontroleerd. Er worden zelfs röntgen
foto's van gemaakt. Daar heb je vanzelf
sprekend goede vaklui voor nodig die
bovendien onder grote druk kunnen
werken".
"Want in de off shore geldt als in bijna
geen enkele andere sector: het project
moet op tijd af. Als een oliemaatschappij
zegt: in april moeten we de spullen heb
ben, want dan is de hijskraan besteld,
dan heb je te zorgen dat het in april af is.
Al valt de hemel bij wijze van spreken
naar beneden. Afspraken zijn voor ons
heilig".
Evers herinnert zich de keer da*, op
twee projecten tegelijk was ingeschre
ven. "Je weet immers nooit of je de op
dracht krijgt?" Evers kreeg ze alletwee
en het was het imago van het bedrijf niet
ten goede gekomen als een van de twee
was geweigerd. Dat werd dus alle zeilen
bijzetten. "Onvoorstelbare toestanden
waren dat. We moesten continu door
werken met alle gevaren van dien. Ma
chines die op het kritieke moment kapot
gingen, mensen die ziek werden. Uitein
delijk is alles op zijn pootjes terecht ge
komen. Maar ik heb er wel mijn grijze
haren aan te danken".
Mentaliteit
Juist onder deze omstandigheden
komt volgens Evers een eigenschap om
de hoek kijken die minstens even be
langrijk is als een goede opleiding: "Dat
is een goede mentaliteit. Maar die tref je
tegenwoordig niet snel meer aan. De
scholen leveren mensen af die zijn opge
groeid met het idee dat alles vanzelf wel
naar ze toekomt. Ze hebben nog maar zo
weinig pit in hun lazer. Als het op door
leren aankomt, haken ze af. En omdat
goed personeel zo moeilijk te krijgen is,
komt er een gigantische druk te liggen
op het personeel dat wél de goede kwali
teiten heeft. In de wurggreep van de le
vertijd raken die tegen de overspannen
heid aan. Ik heb weieens mensen in hui
len zien uitbarsten van de spanning".
Niet alleen bij Evers Staalconstructies
zullen dergelijke taferelen zich afspelen.
Als voorzitter van de Metaalunie, district
noordwest, kan Evers namens zo'n 500
bedrijven in de wijde omtrek spreken.
"De meesten hebben een tekort aan per
soneel in het algemeen en aan hoogge
schoold personeel in het bijzonder".
Ook het Koninklijk Nederlands Onder-
nemersverbond kwam onlangs met een
rapport waaruit bleek dat veel bedrijven
moeite hebben met het vervullen van va
catures. Niet alleen in de metaal, maar
ook in de detailhandel en de zakelijke
dienstverlening.
Uit een enquête van het KVNO bleek
dat een op de vier ondernemingen het
afgelopen jaar moeilijk vervulbare vaca
tures had op technisch gebied. In de sec
tor metaal was dat zelfs bij drie op de vijf
ondernemingen het geval. Meestal was
extra personeel nodig vanwege uitbrei
ding van de onderneming. Technische
functies die het meest werden aange-
merkt als moeilijk vervulbaar waren on
der meer draaier/freezer, constructie-
(bank)werker en lasser. Gemiddeld
duurde het drie maanden voordat in de
vacature kon worden voorzien.
Ware Jacob
Volgens Evers kan een bedrijf het zich
ook nauwelijks permitteren een vacatu-
re lang open te laten staan. "Op den duur
neem je dan toch maar iemand aan, ook
al is het misschien de ware Jacob niet. i
Om jongeren toch een heel gerichte op- I
leiding in de metaal te kunnen geven,
hebben wij als werkgevers samen met
het rijk en de bonden, een opleiding op I
poten gezet. In deze opleiding kan jong
en gemotiveerd personeel zich bekwa- I
men in de metaalnijverheid".
Deze opleiding, kortweg SOM ge-
noemd, vormt een belangrijke aanvul
ling op wat jongeren op de lts hebben
opgestoken. De bedrijven verzorgen het
praktische gedeelte, leraren fietsen I
langs de weg om de leerlingen op theore- I
tische kennis te toetsen.
Evers: "Wij krijgen hier soms jongens
van de lts die met stomheid geslagen
naar profielen staan te kijken. Als werk
gevers hebben wij al jarenlang in alle j
openheid signalen naar het onderwijs
gegeven dat het technische gedeelte van
de opleiding meer nadruk moet krijgen.
Maar er is een lichting leraren geweest
die de leerlingen liever opmerkzaam j
maakte op hun rechten (zonder dat daar
plichten aan ten grondslag lagen) dan op
de vaktechnische aspecten van de oplei
ding".
Mondig personeel is helemaal geen be
zwaar, meent Evers. Integendeel zelfs.
"Maar aan geëngageerde praat alleen
hebben we niets. Die jongens, of meis
jes, moeten allereerst hun vak goed ken
nen. Gelukkig is er de laatste tijd weer
een kentering opgetreden. De scholen
richten zich weer steeds meer op de
praktijk. Zowel de lts als de mts is weer
bereid om met werkgevers en werkne
mers te praten over mogelijkheden om
dichter bij elkaar te komen. Maar intus
sen is de schade die een aantal jaren ge-
leden is toegebracht, nog steeds merk
baar in onze bedrijven. Die mentaliteit I
van: eerst even gezellig praten, of een
leuke discussie, dan nog een bakkie kof
fie en daarna pas het werk".
Optimistisch
Over de toekomst is Evers redelijk op
timistisch gestemd. "We hebben een
economische crisis achter de rug, de
SOM-opleiding, mts en lts gaan meer
naar de bedrijven kijken: ik zie de toe
komst niet al te somber in. Al zal het nog
wel even duren voordat er weer voldoen
de vakbekwaam personeel voorhanden
Het belangrijkste volgens Evers is dat
er nu eerst eens een herijking komt van
de technische beroepen. "Ik ben er een
voorstander van dat de vakman weer de
waarde krijgt die hem toekomt. Het ge
bruik van de handen in combinatie met
het hoofd is iets ondankbaars geworden.
En dat is absoluut onterecht. Een echte
vakman, daar wordt juist heel hoog te
genaan gekeken in de gemeenschap
waar hij werkt. Volgens mij kun je beter
een kantoorbediende minder betalen
dan de mensen die de fabriek op gang
houden".
Heeft hij dat als werkgever niet zelf in
de hand? "Nee, dat verhaal gaat maar
ten dele op. Ik persoonlijk zou mijn per
soneel best tien tot vijftien procent meer
willen betalen, maar ik ben ook afhanke
lijk van mijn klanten. Op deze markt be
staat een moordende concurrentie. Al
zou ik mijn prijs met maar één procent
verhogen, dan zou ik al geen werk meer
hebben. Je zit in de klem van de markt
prijs. En die wordt bepaald door de con
currentie".
Het verkleinen van de kloof tussen onderwijs en bedrijfsleven is het doel van de Stichting Kontakt
Beroepsleven Onderwijs Katwijk. Een stichting waarin bedrijfsleven, onderwijs, gemeente en
arbeidsbureau nauw samenwerken. Wij spraken met P.J. de Haas, initatiefnemer tot het
KBOK-projekt en directeur van Ouwehand's Rederij en Visverwerking, de grootste werkgever in
Katwijk.
Het KBOK-projekt begon in 1982
met twee studiegroepen: Hoe - Hoe
zit de arbeidsmarkt in elkaar en Wat
- Wat kunnen we doen. Daarna gin
gen zes werkgroepen aan de slag om
hun steentje bij te dragen aan het
terugdringen van de werkloosheid.
Een dia-klankbeeld over het beroeps
leven in Katwijk was het eerste levenste
ken van de KBOK. Centraal stond daar
bij de samenhang tussen wat op school
wordt geleerd en hoe dit in het bedrijf
wordt toegepast. Nu wordt gewerkt aan
een videopresentatie van individuele
Katwijkse bedrijven. Deze videobanden
gaan naar alle scholen en ook in de bi
bliotheek zal een exemplaar ter beschik
king zün.
Anderen bogen zich over de vraag hoe
het kontact tussen schooldecanen en
personeelsfunctionarissen kon worden
verbeterd. Inmiddels is er eenmaal in de
maand een min of meer informele bij
eenkomst waar vertegenwoordigers van
bedrijven, gemeente en onderwijs elkaar
treffen.
'Een uitstekende manier om elkaar te
leren kennen', meent De Haas. Hoe be
langrijk dat elkaar kennen kan zijn on
derstreept hij met een voorbeeld uit het
grijze verleden. 'Vroeger, als de direc
teur van de Visserijschool (nu school
voor Zeevisvaart) voor een leerling nog
geen 'stee', een plaatsje op een schip
had, stapte hij naar de directeur van Ou
wehand met de vraag die en die voor een
door Henriette van der Hoeven
tijdje onder te brengen. Dat werd, inet
de belofte dat er naar een stee uitgeke
ken zou worden, dan even geregeld. Zo
iemand werkte hier dan twee. drie
maanden tot hij ander werk had. Nu zijn
er, om het maar eens heel cru te zeggen,
docenten die niet eens weten waar het
industrieterrein ligt. Daarin wil het
KBOK verandering brengen'.
Gastlessen
De uitwerking van een enquête in het
beroepsleven resulteerde in een infor
matiemap, die o.m. op alle scholen voor
handen is. In deze map vinden leerlin
gen en docenten een overzicht van alle
Katwijkse bedrijven. Wat ze doen, welke
eisen ze aan hun personeel stellen, wat
de carrière-mogelijkheden zijn of een
bedrijf stageplaatsen heeft enz.
Ook is aan de andere kant een inventa
risatie gemaakt van de onderwijs- en op
leidingsvormen in Katwijk. Hierdoor
weet het beroepsleven wat ze van een
leerling uit een bepaald type onderwijs
kunnen verwachten.
Tenslotte hebben onderwij sgevers en
werkgevers zich gebogen over het feno
meen 'gastlessen'. Op de vraag hoe het
onderwijs reageert op die toch vreemde
eend - meestal een personeelsfunctiona
ris - in hun bijt zegt De Haas: 'Het moet
allemaal wennen. We staan nog maar
aan het begin. De contacten met het be
roepsonderwijs lopen, omdat die ook
met ons te maken hebben in verband
met stages, wat soepeler maar over het
algemeen staat iedereen er heel positief
tegenover'.
'Zo zijn er bijvoorbeeld docenten die
in hun vakantie een weekje komen mee
draaien in een bedrijf om de sfeer te le
ren kennen. Anderen lopen een dagje
mee of laten zich door een staflid een
middag voorlichten. Het is een begin'.
In het kader van de gastlessen gaan
eerst de docenten een kijkje nemen in
het bedrijf, daarna krijgen de leerlingen
een uitvoerige rondleiding, later krijgt
dan een vertegenwoordiger van het bc
treffende bedrijf, een of twee lesuren om
over het bedrijf te vertellen en vragen te
beantwoorden. In die gastlessen wordt
ook duidelijk gemaakt dat je er met een
diploma van school niet bent. 'Wie hoge
rop wil, 'zegt De Haas, 'zal 's avonds ver
der moeten studeren'.
Het KBOK steekt ook een handje toe
bij de eerste officiële kennismaking bij
een bedrijf: het solliciteren. In samen
werking met o.m. de.Rotery Katwijk/
Noordwijk en het onderwijs is een solli-
ciatieprojekt op stapel gezet. In de klas
gaat een krant vol advertenties verschij
nen. De leerlingen moeten op die adver
tenties schriftelijk reageren. Dan begint
de normale sollicitatieprocedure te
draaien. De Haas: 'Als je een baan wilt
hebben is het enorm belangrijk hoe je je
presenteert. Wij houden de leerlingen al
tijd voor: Denk er aan, je bent niet de
enige met dat diploma; zorg dat je iets
extra's hebt. Zo'n eerste gesprek kan be
palend zijn voor je toekomst'.
'We hopen door dit projekt de leerlin
gen wat op weg te helpen. Een beetje
van die grote spanning die velen hebben
bij het solliciteren weg te nemen'.
Om het belang van een een sollicitatie
nog eens te onderstrepen gaat de Leidse
toneelvereniging Imperium voor de
KBOK een sollicicitatie-rollenspel op vi
deo zetten. Een goede en een slechte
presentatie. Ook deze band kunnen de
scholen gebruiken.
Eisen
Zoveel werklozen, ook schoolverlaters
en sommige sectoren van het beroepsle
ven zitten te springen ook werknemers,
hoe heeft die kloof kunnen ontstaan?
Bij die vraag is De Haas direct bereid
de hand in eigen (bedrijfs)boezem te ste
ken: 'Het beroepsleven heeft op veel ter
reinen nooit duidelijke eisen geformu
leerd. Daarmee zijn we nu bezig, maar
dat blijkt toch heel moeilijk'.
'Bovendien komt er steeds meer vraag
naar mensen met een gerichte opleiding,
middelbaar- en hoger beroepsonderwijs.
Er zijn sectoren in het beroepsleven die
op weinig toeloop kunnen rekenen om
dat er veel werkloosheid heerste in die
sector. Komt er een opleving dan zijn er
Initiatiefnemer P. de Haas: Effect
len, maar we gaan door.
geen of onvoldoende geschoolde ar
beidskrachten voor die bedrijftak'.
Daarom ook overweegt de stichting
KBOK de activiteiten uit te breiden naar
het basisonderwijs. De Haas: 'Ouders en
kinderen moeten tegenwoordig al vroeg
een keuze maken. Is die keus eenmaal
gedaan dan is omschakelen niet zo ge
makkelijk. En bij ouders leeft toch altijd
een beetje: Mijn kind moet verder ko
men dan ik. Dan wordt het weieens ma
vo of havo terwijl een kind zelf liever een
technische opleiding wil volgen'. Door
goede voorlichting hoopt de stichting
KBOK vooroordelen en drempels uit de
weg te ruimen.
Over het effect van al die inspannin
korte termijn moeilijk te pei-
(foto Dick Hogewoning)
gen van de stichting is De Haas heel
voorzichtig. 'De effecten kun je op korte
termijn niet peilen. Maar we gaan door,
want wel willen ons steentje bijdragen
aan het terugdringen van de langdurige
(ieued)werkloosheid'.
Het Katwijkse initiatief is niet onop
gemerkt gebleven. Het Contact Centrum
Onderwijs Arbeid Zuid-Holland ver
leende een subsidie van 40.000 gulden.
Deze subsidie was mede bedoeld om het
projekt bekendheid te geven in andere
gemeenten. De Haas heeft inmiddels le
zingen gehouden in Leiden en Alphen
aan den Rijn, waar nu druk wordt gestu
deerd op de mogelijkheid een projekt in
Katwijkse stijl op te zetten.
