Pop als pleister op de wonde
De balans van het Aid-jaar 1985
ZATERDAG 11 JANUARI 1986
EXTRA
PAGINA 27
Het befaamde concert
voor Bangladesj in 1970
was het enige eerdere
voorbeeld van een
grootscheeps initiatief
van popmuzikanten om
geld in te zamelen voor
het goede doel. Hoe dan
ook,het jaar 1985 stond
er bol van. Max Palfenier
zette de talloze
Aid-projecten op een
rijtje en plaatste er enige
kanttekeningen.
door Max Palfenier
Drie miljoen Afrikaanse levens zijn
in 1984 en 1985 gered met het geld
dat allerlei hulpacties in de wereld
hebben opgeleverd. Dat maakte on
langs de directeur van het VN-bu-
reau voor Noodoperaties in Afrika
bekend. Een nieuw fenomeen in de
ze hulpverlening was zeker dat een
niet onaanzienlijk deel van dat be
nodigde geld afkomstig was van
popmuzikanten.
De prijs van een mensenleven is een
plastic plaatje. Hoe cru het ook klinkt,
de Ierse popmusicus Bob Geldof, initia
tiefnemer achter projecten als Band Aid
en Live Aid, maakte die woorden in 1985
tot trieste werkelijkheid. Geldof ontwik
kelde zich tot een weinig diplomatieke
topdiplomaat, die regeringen recht voor
z'n raap tot de orde riep. Hij werd offi
cieel kandidaat gesteld voor de Nobel
prijs voor de vrede voor 1986. Geen Aid-
project werd in het afgelopen jaar se
rieus genomen als Geldofs naam er niet
op de een of andere wijze aan verbonden
was.
Goedaardig virus
Getroffen door een tv-uitzending over
de hongersnood in Ethiopië namen op
zijn initiatief enkele Britse popsterren
van naam in november 1984 de single
'Do They Know It's Christmas' op. Als
een goedaardig virus breidde de strijd
tegen de honger zich vervolgens onder
de popsterren uit. Rock and roll voor het
goede doel; pop als pleister op de won
de. In Amerika kwam USA For Africa.
De plaatprojecten werden gevolgd door
Live Aid, er kwamen boeken, kalenders,
posters en dat allemaal om de honger in
Afrika te bestrijden.
Niet alleen die honger in Afrika, ook
het werk van Amnesty International, de
apartheid, de vulkaanuitbarstingen Co
lombia, Greenpeace, Radio Freedom en
de voetbalramp in België bleken in 1985
het gemeenschappelijke muziekgewe-
ten te kietelen. Liefdadigheid was plot
seling en vogue geworden.
Het Concert for Bangladesj (1970)
was het enige eerdere voorbeeld van een
grootscheeps initiatief van popmuzikan
ten om geld in te zamelen voor het goede
doel. Popsterren van naam die slechts
voor heel veel geld bewogen kunnen
worden hun schitterende landhuizen
even in de steek te laten bleken, hun
ego's voor een keer van zich af te kun
nen werpen. Live Aid, Band Aid en USA
For Africa lieten een eensgezindheid
zien die nauwelijks voor mogelijk was
gehouden.
Dit was de grote dag van de popmu
ziek, riep Bob Geldof op 13 juli na afloop
van Live Aid. En, of men het wil of niet,
hij had gelijk. Op één dag bleek de pop
muziek meer daadwerkelijke steun aan
hongerend Afrika te hebben gegeven
dan politieke of humanitaire instanties
over een veel langere tijd hadden kun
nen doen.
Bob Geldof, de allesehalve diplomatieke topdiplomaat die regeringen recht voor z'n raap tot de orde riep.
Live Aid
De totale opbrengst van USA For Afri
ca, Band Aid en Live Aid loopt in de
honderden miljoenen guldens. Het me
rendeel van dat geld is bestemd voor di
recte voedselhulp, maar ook projecten
op lange termijn worden begunstigd.
Van het geld dat in Amerika is binnen
gekomen is trouwens 10 procent gere
serveerd voor de lening van enkele bin
nenlandse problemen.
Acties zijn nog steeds gaande of wor
den voorbereid. De naam Band Aid zal
dan echter niet meer gebruikt mogen
worden. De Amerikaanse fabrikant van
plakbandrolletjes met dezelfde naam
heeft een jaar lang over zijn hart gestre
ken, maar hij vindt het nu welletjes.
Nieuwe projecten van Geldof c.s. zullen
nu worden opgezet onder de algehele
noemer Live Aid.
Of toekomstige projecten net zo'n suc
ces zullen hebben? Het nieuwtje is er na
tuurlijk af en het is daarnaast ook de
vraag of de popmuzikant voor een twee
de of derde keer weer net zo van onbaat
zuchtige gevoelens zal overlopen.
"Live Aid heeft de mensen diep ge
raakt", aldus Bob Geldof, „maar dat wil
nog niet zeggen dat iedereen nu plotse
ling een andere levensfilosofie heeft".
Dat geldt voor het publiek, dat, laten we
eerlijk zijn, eigenlijk alleen nog kan
warmlopen voor videoclips en popspek
takels van mega-grootte, maar het gaat
nog meer op voor de popsterren. Voor
velen van hen was het gewoon een kwes
tie van berekening, opportunisme, een
investering van eenmalige goodwill, die
haar vruchten ruimschoots zou afwer
pen. Eigenlijk markeert het Aid-jaar
1985 een dieptepunt in de ontwikkeling
van de popmuziek.
Tweede jeugd
Niet voor niets komen op de lijst met
uitverkorenen veel artiesten voor die zo
genaamd aan hun tweede jeugd bezig
zijn, een veel gebezigd eufemisme voor
het op hun retour zijn. En, zonder cy
nisch of sarcastisch te willen zijn, wie
kende vóór Band Aid de popster Bob
Geldof nu helemaal? Hij heeft de carriè
re van zijn groep The Boomtown Rats er
in elk geval niet mee geschaad: geen
hits, wel uitverkochte zalen. En ook zijn
vriendin Paula Yates pikt met haar op
vallende verschijing in het mannenblad
Penthouse wat graantjes mee van het
succes van Sint Bob. In de tekst bij haar
naaktfoto's wordt het gironummer van
Live Aid overigens wèl vermeld.
Sowieso heeft het iedereen die
deed aan Live Aid geen windeieren ge
legd. Het is bekend dat de platen ver
koop van sommige artiesten na de groot
ste popgebeurtenis aller tijden met
sprongen is vooruitgegaan. Doet hij
mee, dan moet ik er ook bij zijn, zal me
nig popmuzikant dan ook ongetwijfeld
gevonden hebben. Wie anders dacht, zal
nooit meer hoog in de hiërarchie van de
popmuziek worden opgenomen of
kreeg, wanneer een superstatus het mee
doen onverbiddelijk maakte, de kous le
lijk op de kop.
Prince bijvoorbeeld werd publiekelijk
door Geldof tot de orde geroepen omdat
hij niet van zins was zich in te spannen
voor het USA For Africa-project. Op
voorstel van zijn manager, die een hoop
negatieve publiciteit in het vooruitzicht
zag, krabbelde Prince snel terug: de
royalties van een B-kant van een single
gingen naar het goede doel, bovendien
werd een apart nummer voor de onder
havige elpee geschreven.
Opgewarmd
Er is meer kritiek denkbaar. De Live-
Aid presentatie van Hanneke Kappen en
Boudewijn Büch in de Nederlandse stu
dio werd niet door iedereen hoog ge
waardeerd. En waarom was B B. King
de 'Nederlandse' inbreng op Live Aid?
Alleen omdat men op die dag toevallig
niet genoeg camera-faciliteiten had?
Ook de muzikale prestaties werden in de
euforie van het moment niet altijd op
haar waarde geschat. Ze variëerden tus
sen ophemelende recensies en grove kri
tiek.
In die laatste categorie kunnen de op
merkingen van Jan Cremer wel ge
plaatst worden, die zei aan een groot ge
deelte van Live Aid 'een treurig gevoel'
te hebben overgehouden. Over Mick
Jagger en Tina Turner sprak hy verder
in termen van 'opgewarmde lijken' en
het optreden van Dylan met de twee Sto-
nes-gitaristen omschreef hij niet hele
maal ten onrechte als 'beschamend, drie
junkies zo van de straat gehaald'.
Andere kritiek was afkomstig van veel
zwarte muzikanten uit Engeland, die
zich gepasseerd voelden bij dit evene
ment. Vandaar dat zij in Sheffield hun
eigen Black Live Aid organiseerden. Het
doel heiligt de middelen, zou Geldof, ge
confronteerd met deze aantijging, later
verklaren. Ook al hadden de deelnemers
aan die middelen veelal hun eigen - niet
zozeer op liefdadigheid gerichte doel.
25 november 1984: De Ierse popmuzi
kanten Bob Geldof en Midge Ure (van
Ultravox) nemen met een aantal
'vrienden' onder de naam Band Aid
'Do They Know It's Christmas?' op.
Een maand later neemt deze plaat 37
proeent van de totale single verkoop
in Engeland voor haar rekening.
27 november 1984: Landelijke inza
melingsactie Een Voor Afrika levert
onder leiding van Mies Bouwman
meer dan 50 miljoen gulden op.
29 januari 1985: 46 Amerikaanse
muzikanten nemen het nummer *We
Are The World' op, dat de best ver
kochte single aller tijden zou worden.
Januari 1985: Een groep Afrikaanse
muzikanten die in Parijs woont zet
het door Manu Dibango geschreven
nummer Tam Tam Pour L' Ethiopië
op de plaat.
25 februari 1985: 'Starvation' is de
titel van een door leden van de Engel
se groepen UB 40, Special AKA, Gene
ral Public en Madness opgenomen
plaat, waarvan de opbrengst voor
Afrika is.
12 mei 1985: In het Amsterdamse
Carré besluit een artiestengala twaalf
dagen actie voor Radio Freedom, de
'vrije' ondergrondse radiozender voor
Zuid-Afrika.
9 juni 1985: Cliff Richard wint een
proces wegens smaad tegen het En
gelse muziektijdschrift NME en stort
Cliff Richard: proces gewonnen
van Brits muziekblad. tfotoAFi
de van NME ontvangen som op reke
ning van een liefdadig doel.
Juni 1985: 'You'll Never Walk Alone'
van Gerry (Marsden) and the Pacema
kers staat na twintig jaar wederom
nummer 1 in de Engelse hitlijsten. De
opbrengst van de single gaat naar de
slachtoffers van de tribunebrand in
het Engelse Bradford.
12/13 juni 1985: Bruce Springsteen
treedt tweemaal op in het Rotterdam
se Feyenoordstadion. Voorafgaande
aan de concerten schenkt hij de Rot
terdamse Van Speijkstichting f
20.000. Deze stichting zet zich in voor
dak- en thuislozen. Ook op andere
concertlocaties schenkt Springsteen
een soortgelijk bedrag voor een plaat
selijk liefdadig doel.
Juni 1985: Julien Clerc en Michel
Delpèche zijn twee van de vele Franse
artiesten die onder de naam Chan
teurs Sans Frontières een single ten
bate van de hongersnood in Ethiopië
maken.
Juni 1985: Pete Townshend treedt
met de groep Deep End (waarin ook
Pink Floyd-gitarist David Gilmour)
op om aan geld te komen voor klinie
ken waar heroineverslaafden kunnen
afkicken.
7 juni 1985: In de Stadsdoelen in
Delft presenteert spreekstalmeester
Felix Meurders een popfestival met
onder andere The Mo en Noodweer.
De opbrengst gaat naar Amnesty In
ternational.
15 juni 1985: In de Agnietenhof in
Tiel treedt onder meer Blue Murder
op tijdens een festival dat onder de
noemer BeTuWe voor Afrika de ge
schiedenis zal ingaan.
13 juli 1985: In het Londense Wem-
bleystadion treden voor een gehoor
van meer dan 70.000 mensen vele ar
tiesten belangeloos op om geld in het
laatje te brengen voor Afrika. Live
Aid brengt meer dan 250 miljoen gul
den op. Anderhalf miljard mensen in
169 landen volgen het spektakel op de
televisie. In Nederland zijn dat onge
veer een miljoen kijkers die het pro-
Bruce Springsteen: daklozenhulp.
gramma bovendien buitengewoon
hoog waarderen (7,9). Tegelijkertijd
vindt in het Amerikaanse Philadel
phia de USA-uitvoering plaats van Li
ve Aid. De VAR A-televisie zendt op
eerste kerstdag een samenvatting van
anderhalf uur uit van deze grootste
popgebeurtenis aller tijden.
Juli 1985: Nederlandse artiesten on
der wie Ria Valk, Willem Duin, Carry
Tefsen en Arie Ribbens nemen het
nummer 'Samen' op. De single werd
enkele maanden later op de markt ge
bracht en werd een flop.
22 september 1985: Farm Aid. Willie
Nelson, Billy Joel, Ry Cooder, Neil
Young, Bonnie Rait, Lou Reed en BB
King zijn enkele van de vele artiesten
die in het Amerikaanse Illinois 12 uur
muziek maken ter verbetering van
het lot van de Amerikaanse boeren.
September 1985: Mike Love van The
Beach Boys schenkt 5000 dollar aan
Parent Musical Resource Center, een
organisatie van Amerikaanse dames
24 oktober 1985: Aid For Aids. Dion-
ne Warwick, Elton John, Stevie Won
der en Gladys Knight leveren het
plaatje 'That's What Friends Are For'
af.
26 oktober 1985: Veronica zendt een
7 uur durend programma uit onder de
titel 'Help Mee, Houd Greenpeace op
zee'. Medewerkende groepen zijn on
der andere Inxs, Propaganda en OMD.
30 oktober 1985: Artists United
Against Apartheid presenteren onder
aanvoering van geestelijke vader
Little Steven (Van Zandt) in het ge
bouw van de Verenigde Naties de
single 'Sun City'. De revenuen van
single, elpee en recent uitgekomen
boek gaan naar het Afrika Fonds, dat
het op zijn beurt weer ten goede laat
komen aan de families van politieke
gevangenen, opleidingen van politie
ke vluchtelingen en aan anti-apart-
heidsgroepen.
5 november 1985: Fashion Aid. Yves
Laurent en vele andere ontwerpers
tonen in de Londense Royal Albert
Hall hun onder anderen door Grace
Jones en leden van Madness getoonde
collecties. UB40 en Vangelis tekenden
voor de muziek, Godley and Creme
maakten de documentaire waarvoor
de muziek geproduceerd werd door
Trevor Horn. In Amerika wordt vol
gend jaar een US Fashion Aid georga
niseerd.
23 november 1985: In Gorkum orga
niseert de speeltuinvereniging een
popfestival waarvan de opbrengst ten
goede komt van het regionale Rode
Kruis.
24 november 1985: Eén Voor Colom
bia. Na de verschrikkelijke vulkaan
uitbarstingten) in het Colombiaanse
Arraero wordt in Bogota, Los Ange
les, Miami en New York een vele uren
durend muziekfestival gehouden ten
bate van de vele slachtoffers van deze
natuurramp. Belangrijke persoon in
de organisatie is Julio Iglesias.
November 1985: Ook de klassieke
musici zetten zich in voor het goede
doel. Na Opera Aid, dat in augustus in
Italië plaatsvond, verschijnt van pia
nist Alfred Brendel een plaat waar
van de opbrengst naar Amnesty Inter
national gaat. Daniël Wayenberg en
Ronald Brautigam zijn twee van de
pianisten die op een elpee voorko
men, waarvan de helft van de op
brengst het Rode Kruis-project Child
Alive in Kenia moet helpen.
1 december 1985: Festival ten bate
van Greenpeace in Hedon te Zwolle
met onder meer de Groninger groep
Fox The Fox.
7 december 1985: Liefdadigheids
concerten in de Londense Royal Al-
bert Hall van onder anderen Alvin
Stardust en Nick Heyward.
22 december 1985: Black Live Aid.
Op een door de Engelse reggaester
Judge Dread georganiseerd festival
treden bands als Aswad en Clint East
wood and General Saint op voor het
goede doel.
Eind 1985: Peter Blake, bekend ge
worden door zijn ontwerp voor de
Sgt. Pepper- en Band Aid-platenhoe-
zen, stimuleert ongeveer 100 kunste
naars om aan een grafisch ontwerp te
werken dat nu ongeveer gereed zou
moeten zijn. Ook voor het goede doel.
'The European Team' is de naam
waaronder een aantal hardrockgigan-
ten (zoals Lemmy van Motor-head, en
leden van Slade - de Slade-single
Merry X-Mas Everybody wordt voor
de zoveelste maal op de markt ge
bracht -. Heavy Pettin' en Girlschool)
de 12" single Sport Alive hebben uit
gebracht. De opbrengst van deze
single is bestemd voor de slachtoffers
van het voetbaldrama in het Belgi
sche Heizelstadion.
Op stapel staan nog: Jazz Aid, 13 fe
bruari, Los Angeles met medewer
king van o.a. Sarah Vaughan, Dizzy
Gillespie en Spyro Gyra. Binnenkort
komt een single van een honderdtal
Amerikaanse gospelzangers op de
markt, onder de titel 'Fight The Fight'
(momenteel reeds gesponsord door de
EO). Met de opbrengst wordt gepoogd
zwangere vrouwen in behoeftige om
standigheden van een abortus af te
houden. De Britse omroep BBC
maakt het nog bonten men roept koks
op hun favoriete recepten in te zen
den. Aan de hand daarvan wil men
rond Pasen het kookboek Food Aid
uitbrengen, waarvan de opbrengst
naar hongerend Afrika gaat.
Townshend. Geldof en McCart
ney in Wembley: ruim 250 miljoen
gulden. irotoAFi
