Om niet meer uit de stoel te komen
ZATERDAG 11 JANUARI 1986
EXTRA
PAGINA 21
FilmNet is de naam, ontspanning is het doel, en behalve met veel films wordt dat ook
met sport nagestreefd. Ruim twintig Nederlandse gemeenten zijn al toegerust met de
zegeningen van abonneetelevisie. De Leidse regio volgt binnenkort. Voor een
eenmalig bedrag van 95 gulden en een maandelijks abonnementsgeld van 35 gulden
zijn 'de voetbalfans, de filmliefhebbers, de tv-veelvraten en de mensen die kicken op
nieuwe dingen' zeven dagen per week onder de pannen.
door Bart Jungmanri
Stel dat het vandaag al zo ver was.
De televisie zou dan om kwart over
drie operationeel kunnen worden.
Eerst bijna twee uur sport, dan de
Bommel-tekenfilm 'Als u begrijpt
wat ik bedoel', om kwart voor negen
de tranentrekker 'Terms of Endear
ment', vervolgens de western 'Ma
cho Callahan' en de avond/nacht
wordt besloten met 'Zero to Sixty',
een komedie. De klok wijst op dat
moment 2.10 uur aan en de tv kan
weer even met rust worden gelaten.
Eind maart of anders begin april, zo
luiden de verwachtingen, is het in Lei
den echt zover. Abonnee-televisie wordt
aan het bestaande arsenaal van de al
ruim tien zenders toegevoegd. FilmNet
is de naam, ontspanning is het enige
doel en behalve films wordt er veel sport
in het vooruitzicht gesteld.
'Maar daar moet je wel wat voor doen',
zoals een ander ontspannende omroep
(Veronica) zijn luisteraars geregeld toe
roept. Betalen. Met een eerste aanbeta
ling van 95 gulden en een maandelijkse
bijdrage van 35 gulden kan het hierbo
ven afgeschilderde avondje tv worden
doorgebracht. Inwoners van ruim twin
tig plaatsen die Leiden in dit opzicht
voorgingen, hebben die mogelijkheid al.
Koffiedik kijken
"Duur?" Monique van Schendelen
herhaalt het woord enigszins schamper.
"Helemaal niet duur. Voor één gulden
en zeventwintig cent per dag krijg je ze
ven dagen in de week van vijf tot één uur
films en elke zaterdag en zondag sport.
Ik vind dat niet duur". Van Schendelen
behartigt de publiciteitszaken van Film-
Net. Hoe oprecht ze ook klinkt, in feite
praat ze over haar broodwinning. De
waarde van haar juichtoon is dus nogal
discutabel.
Duur? De Leidse gemeente-ambte
naar A.J. van Donzel (Stadskabei) vindt
van wel. "Het is natuurlijk allemaal ont
zettend koffiedik kijken. Ik denk dat het
aanbod voor een hoop mensen aantrek
kelijk zal zijn, maar aan de andere kant:
35 gulden per maand is toch een flinke
drempel. Als het nu een tientje of vijf
tien gulden was, dan zou volgens mij het
merendeel van onze abonnees zich met
een aansluiten".
Over de animo in met abonnee-tv toe
geruste gemeenten, kan Monique van
Schendelen weinig zeggen. "Het gaat
goed", is aanvankelijk haat enige reac
tie. Eind oktober, gaat ze dan verder,
was FilmNet de 40.000 abonnees gepas
seerd. Hetgeen neerkomt op een percen
tage van 5,6. "Het is heel moeilijk om er
nu wat van te zeggen. In de ene gemeen
te zijn we al langer bezig dan in een an
dere gemeente. Je moet dus een soort
gemiddelde vinden en dat is heel moei
lijk".
Bovendien: "We zijn ook met andere
landen bezig. Dit jaar gaan we in Zwe
den en Noorwegen beginnen. In Dene
marken zitten wel al, en sinds november
ook in Antwerpen. Daar zijn we de 5.000
abonnee's al gepasseerd". De ervaringen
van atv-collega's elders stemmen haar
evenzeer optimistisch. "In Frankrijk
heb je Canal Plus en in Amerika Home
Box Office. Die gaan allebei heel goed".
Niettemin: toen abonnee-tv alleen nog
maar op papier bestond, werd een mini
mum van ruim 400.000 abonnees - het
tienvoudige van oktober - verondersteld
om quitte te kunnen spelen. Van Schen
delen: "Jawel maar dat was voor de fu
sie. Nu wordt alweer over heel andere
cijfers gesproken".
Drie kapers
Het woord fusie voert naar een perio
de toen er meer kapers op de kust van de
betaaltelevisie waren. In september 1984
gaf minister Brinkman van wvc aan acht
bedrijven toestemming om zich op de
mogelijkheden van de abonnee-tv te
storten. Drie daarvan timmerden het'
meest aan de weg.
Allereerst was daar FilmNet. De stu
wende kracht daarachter: Rob Houwer,
producent van speelfilms als 'Soldaat
van Oranje' en recent 'Het Bittere
Kruid'. Houwer wist zich in de rug ge
steund door het Zweedse mammoetbe-
drijf Esselte dat zich onder meer met de
distributie van video's bezighoudt.
Een tweede gegadigde destijds was
ATN (Abonnee Televisie Nederland),
een gezamenlijk opzetje van VNU en
UIP. De eerste is een belangrijke uitge
ver van tijdschriften (Panorama, Nieuwe
Revu) en toegerust met een aparte divi
sie 'Nieuwe media', waartoe ook abon
neetelevisie wordt gerekend. UIP staat
voor United International Pictures en is
een samenwerkingsverband van drie
Amerikaanse filmproducenten te weten:
MGM, Universal en Paramount.
Nummer drie was Euro-tv, een initia
tief van Sporthuis Centrum. Aanvanke
lijk de belangrijkste gegadigde, want in
het bezit van een belangrijke troef. Euro-
tv had namelijk beslag gelegd op het Ne
derlandse kanaal van de satelliet ECS 1.
Elk land was zo'n kanaal toegewezen en
aangezien abonnee-tv het best via de sa
telliet kan, stond Euro-tv er het gun
stigst voor.
In de weken die daarop volgden, werd
niet duidelijk wie de race om de eerste
aansluiting zou winnen. Van Euro-tv
werd weinig meer vernomen. FilmNet
en ATN roerden zich, zonder iets con
creets te doen. In november '84 besloten
de laatste twee tot een technische sa
menwerking en twee maanden later tot
een volledige fusie. Esselte en VNU na
men veertig procent van de aandelen
voor hun rekening, de resterende twin
tig ging naar UIP, en de Verenigde Ne
derlandse Filmcompagnie van Houwer
zorgde aan de Amsterdamse Keizers
gracht voor onderdak. ATN-FilmNet
heette het aanvankelijk, de drie eeerste
letters zijn er inmiddels van af gevallen.
Primeur
Met zoveel kapitaal in huis konden er
zaken worden gedaan en op 29 maart
van het vorig jaar was het zover: Den
Haag had de primeur en het dichtstbe-
kabelde land van Europa (zeventig pro
cent met vooral Zeeland als braaklig
gend terrein) had abonnee-televisie. De
bal was gaan rollen. Allerlei steden volg
den het Haagse voorbeeld, Rotterdam in
april en Amsterdam in september. Film-
Net kan alleen contracten afsluiten met
gemeenten en niet met kabelexploitan
ten, zoals bijvoorbeeld Casema in deze
regio.
"Dat kan weieens lastig zijn", weet
Van Schendelen. "We hebben bijvoor
beeld overeenstemming met Heemste
de, maar alléén Heemstede loont de
moeite niet. Eerst moet Haarlem over de
brug komen. Gelukkig gaat dat in dit ge
val ook binnenkort gebeuren".
In de maand september werd het eer
ste contact gelegd met Leiden, zo herin
nert ambtenaar Van Donzel zich. "De ge
meente stond daar vanaf het begin wel
willend tegenover. Het is toch een verrij
king van je aanbod en er was eigenlijk
niemand van de bestuurders die bezwa
ren had".
De uiteindelijk getroffen regeling met
FilmNet steekt echter anders in elkaar
dan elders. Van Donzel: "Alle investe
ringen die moeten worden gedaan, zijn
voor rekening van Filmnet. In andere
gemeenten is dat veelal anders geregeld.
Die steken ook geld in de investeringen.
In onze ogen veel te risicovol. Als het
niet lukt, zit je toch met een deel van de
investeringskosten. Filmnet vindt het
geen risico". Dus was drie maanden la
ter een overeenkomst met een geldings
duur van negen jaar te sluiten.
Elders in de regio lijkt de komst van
abonnee-televisie nog slechts een kwes
tie van tijd. Ambtenaar Dominicus, de
verantwoordelijke man in Alphen: "Er
ligt een voorstel aan de raad, maar het is
heel moeilijk te zeggen wanneer het in
Alphen aan den Rijn komt. Ik stel me zo
voor dat het er binnen nu en een halfjaar
wel van komt". Van Schendelen vult
aan: "En er zijn ook verregaande contac
ten met de bollenstreek, Bodegraven,
Oegstgeest en Zoeterwoude".
Decoder
Het sleutelwoord bij FilmNet heet 'de
coder'. De abonnee krijg zo'n ding thuis
geïnstalleerd. Zonder decoder is het
beeld gescrambeld, zegt Van Schende
len. Pardon? "Dat komt van het Engelse
scrambled eggs, roereieren dus. Het wil
zeggen dat het beeld door elkaar gehus
seld is".
Films voor FilmNet worden in Am
sterdam uitgekozen en in Stockholm bij
Esselte van ondertitels voorzien. Kant
en klaar worden ze vervolgens naar Bel
gië getransporteerd. Dat kan niet an
ders. De optie op het Nederlandse ECS-
kanaal is destijds van Euro-tv overge
gaan op Europa-tv, een Nederlandse sa
tellietzender die te vergelijken is met het
franstalige TV5, maar dan nog in de kin
derschoenen.
Dus legde FilmNet beslag op het Bel
gische kanaal. In Sint Stevens-Woluwe
begint nu de victorie. Er zijn een contro
lecentrum en een eindregiekamer inge
richt. Van Sint Stevens-Woluwe gaat het
naar Liederkerke, nog zo'n illustere
plaatsnaam, en van het grondstation al
daar naar de ECS 1, ergens boven Euro
pa.
Wie in het bezit is van een schotelan
tenne en aardig weet te richten, kan het
programma van FilmNet eigenhandig
opvangen. Casema, de Haagse kabelex
ploitant die ook de Leidse regio bedient,
heeft in Rijswijk zo'n antenne. Daar
wordt het beeld door elkaar gehusseld
naar de Oegstgeester mast gestuurd en
daar voor Leiden en omgeving op de ka
bel gezet.
De door FilmNet uitgegeven decoder,
met de omvang van een schoenendoos,
kan het roerei weer ontrafelen en er een
heldere ontvangst van maken. Zoals ei
genlijk al was te verwachten, inspireer
de de decoder tot de nodige huisvlijt. En
met succes. Knappe koppen schijnen
voor een paar tientjes hun eigen decoder
te kunnen maken. Anderen zagen er
handel in, zoals de Haagse elektronica
winkel Meek It Electronica. Voor drie
honderd gulden wordt daar een derge
lijk apparaat verkocht.
Reden voor FilmNet een kort geding
aan te spannen. Dat dient maandag voor
de Haagse rechtbank. "Meteen de bron
aanpakken", noemt Van Schendelen
dat. Ze heeft geen idee op welke schaal
er buiten FilmNet om wordt gedeco
deerd.
Op een aantal gronden hoopt FilmNet
de rechter van haar gelijk te overtuigen
en baseert zich daarbij op het octrooi- en
auteursrecht. In verband met dat laatste
zal ook UIP, het filmbedrijf dat het me
rendeel van de FilmNet-films levert,
zich als klagende partij melden.
Het Haagse elektronicabedrijf ziet het
kort geding eveneens met vertrouwen
tegemoet. Het apparaat is namelijk nooit
gepresenteerd als een decoder voor
FilmNet. Maar er zijn meer wegen die
naar exclusiviteit van abonneetelevisie
leiden, zegt Monique van Schendelen.
"Heel simpel. We veranderen het
scrambling-signaal. Jammer voor al die
zelfbouwers, maar dan hebben ze niets
meer aan hun apparaten".
Dat veranderen gaat met een compu
ter die in Rijswijk staat opgesteld. Daar
in zijn ook de gegevens van de officiële
decoders opgeslagen. Zo kan bij wanbe
taling via de computer handelend wor
den opgetreden. Overigens denkt Van
Schendelen dat het met die wanbetaling
wel zal meevallen. "Zo'n bedrag vooraf
is natuurlijk een flinke drempel. Je be
gint er niet zomaar aan".
Wat voor mensen beginnen er wel
aan? "Mensen die kicken op nieuwe din
gen, echte filmliefhebbers en tv-veelvra
ten", zo doet ze een oppervlakkige
greep. Sport- en met name voetbalfana
ten moeten daar sinds een paar maan
den aan worden toegevoegd. Het con
tract dat vorig jaar met de KNVB werd
gesloten, zal FilmNet voor veel voetbal
fans aantrekkelijk hebben gemaakt. Tij
dens het seizoen wordt elke zondag een
voetbalwedstrijd bijna rechtstreeks uit
gezonden. Om half vier de eerste helft,
direct gevolgd door de tweede. De keuze
van de wedstrijd wordt overigens pas
om drie uur op zondagmiddag bekend
gemaakt.
Twee kampen
De overeenkomst verdeelde de voet
balwereld ook in twee kampen. De ama
teurs zijn bang voor de tv-concurrentie,
maar ook in beroepskringen zijn de me
ningen verdeeld. Neem de grote drie in
het betaald voetbal. Bij Ajax zijn de ca
mera's en de desbetreffende commenta
toren (Frits Barend en Henk van Dorp)
welkom, bij Feyenoord en PSV komen
ze er niet in. Monique van Schendelen:
"De thuisclub beslist. Feyenoord mag
dus wel in een uitwedstrijd. Zo hebben
we onlangs Heracles-Feyenoord gehad".
Voor de zaterdagmiddag put FilmNet
uit het materiaal van de Engelse colle
ga's van Screen Sport. Dat houdt in: ten
nis, autosport, motorsport en weer voet
bal. Clubs uit de Engelse eredivisie strij
den om een Cup die door Screen Sport
in het vooruitzicht is gesteld.
En verder? 'FilmNet brengt louter ont
spanning. Dus geen praatprogramma's
of programma's over cultuur', karakteri
seert het bedrijf zich in een schrijven
aan de abonnees. Die nogal beperkte
kijk op ontspanning wordt door Van
Schendelen nader toegelicht. "Het lek
kere van FilmNet is dat er een knop op
je toestel zit die vermaak geeft. Je komt
thuis, je hebt nergens zin in, het is zo'n
EO-avond en dan kun je gewoon Film-
Net opzetten".
De films die onder deze noemer ont
spannend heten, vereisen weinig betrok
kenheid van de kijker. Monique van
Schendelen: "Ja, op wie mik je ook? Het
publiek dat FilmNet neemt wil geen
VPRO-achtige films. Ze willen populai
re films. Maar populair en kwaliteit kun
nen vaak samengaan".
Nog vaker gaan populair en Ameri
kaans samen, dus wordt voornamelijk
uit de Hollywood-fabriek geput. De sa
menwerking met UIP biedt wat dat be
treft veel soelaas. Het merendeel van de
gekozen films komt uit deze koker,
waaronder films die de Nederlandse bio
scopen niet haalden. "Verder hebben we
contacten met onafhankelijke producers
en zenden we een reeks klassieke Holly-
woodfilms uit". Europese films zijn zeld
zaam op FilmNet.
Acht maanden
Voordat films toe zijn aan vertoning
door FilmNet moeten ze eerst een aantal
fasen hebben doorlopen. Uitgaande van
een populair produkt draait een film
eerst in de bioscoop. Daarna wordt hij
als videofilm uitgebracht, is dan rijp
voor abonnee-televisie, kan vervolgens
terecht bij de omroep en slijt zijn laatste
dagen op de vrije zenders, zoals bijvoor
beeld Sky Channel. Tussen al die moge
lijke stappen liggen acht maanden. Van
daar dus dat 'Terms of Endearment', een
film van anderhalf jaar oud, nu al rijp is
voor atv.
Monique van Schendelen zegt in dit
verband: "Nee, FilmNet is zeker niet
leuk voor videotheken en bioscopen".
De betrokkenen zelf zijn niettemin lang
niet zo ongerust. Secretaris Thijssen van
de Nederlandse Bioscoopbond: "Het is
niet bepaald het meest dwingende wat
mij bezighoudt. Echt zicht hebben we er
nog niet op. Gewoon omdat het er nog
niet zo lang is. Ik moet er maar eens een
paar studenten op zetten om te kijken of
dat nou echt gevolgen heeft. Maar als ik
even aan natte vingerwerk doe, zeg ik:
waarschijnlijk niet. Een oud onderzoek
in Amerika heeft uitgewezen dat het
weinig uitmaakte. En hoe is het in Ne
derland? Je betaalt eerst een dot voor
Hilversum en dan ook nog eens een dot
voor abonnee-tv, plus de video die bij
één op de vier gezinnen staat".
En de eigenaar van Perfect aan de
Nieuwe Beestenmarkt in Leiden: "De
praktijk in Amsterdam en Den Haag
heeft uitgewezen dat we weinig te vre
zen hebben. Ik heb zelf eens een tijdje
gekeken in Den Haag en Amsterdam.
Een hoop oude rotzooi, hoor. En ik ken
ook een hoop mensen die na een tijdje
opzeggen. Het is een hoop geld en je
moet toch maar afwachten vat er komt.
Terwijl je in de videotheek heel gericht
een filmpje kunt huren".
Stel dat het vandaag al zover was, met
twee van die aardige films op Nederland
2. En tel bij dat al zo ruime aanbod ook
nog dat van Filmnet op. Dan wordt het
toch nog stug doorkijken.
Vanuit de controlekamer van FilmNet in België wordt het signaal naar de ....waarna de Casema-schotelantenne in Rijswijk de programma's ont- en ze vervolgens doorstuurt naar de abonnees, die ze met behulp van
ECS-satelliet gezonden.... vangt.... een z.g. decoder ongestoord kunnen bekijken. ifotospn
