Een economische reus wordt wakker
Beatrix en Claus gaan
zaken doen in India
ZATERDAG 11 JANUAR11986
EXTRA
BIJLAGE VAN HET LEIDSCH/ALPHENS DAGBLAD
PAGINA 19
door Jaap Lodewijks
India. Een continent met ruim 700 miljoen
inwoners die 600 talen spreken - waarvan 23
officieel door de staat erkend - en met meer dan
400 stammen en tientallen godsdiensten. Een land
- verdeeld over 19 deelstaten - waar de twintigste
eeuw hand in hand gaat met de middeleeuwen.
Een land dat raketten en satellieten maakt, maar
waar acht op de tien inwoners zich niet sneller
verplaatsen dan een os die een kar trekt. Dat land
bezoeken koningin Beatrix en prins Claus
volgende week. Nederlandse ministers en
staatssecretarissen zijn hen de afgelopen maanden
al vooruitgereisd om het vuur van de economische
samenwerking alvast te smeden nu het heet is.
Want de sinds een jaar aan de macht zijnde
premier Rajiv Gandhi wil dit immense land in
sneltreinvaart omhoog stoten in de vaart der
volkeren.
Technologie en computers zijn daarbij de nieuwe
toverwoorden. De technocraten, die Gandhi
rondom zich heeft verzameld, denken - of is het
hopen? - dat de vooruitgang langzaam zal
doorsijpelen naar de onderste lagen van de
bevolking. Grote groepen mensen, die proberen te
overleven in krottenwijken, op een hoekje van de
straat van wereldsteden als Bombay, Calcutta en
Madras. Om maar niet te spreken van de inwoners
van één van de 600.000 dorpen waar vaak nog
niemand heeft gehoord van elektriciteit of
stromend water. Critici in binnen- en buitenland
wijzen op de groeiende kloof tussen arm en rijk die
door de politiek van Gandhi dreigt te ontstaan.
Aan de vooravond van het koninklijk bezoek een
portret van India aan de hand van gesprekken en
recente boeken.
Een man en zijn moeder werden vo
rige maand door het hooggerechts
hof van India ter dood veroordeeld,
omdat zij de vrouw van eerstge
noemde levend hadden verbrand.
De dochter van een arme Indiër had
te weinig bruidschat meegenomen
in haar huwelijk en was derhalve
economisch niets meer waard.
De rechterlijke macht velde voor het
eerst een dergelijk zwaar vonnis, hoewel
India al sinds 1961 een wettelijk verbod
op de bruidschat kent. Dit verschijnsel
is echter dermate ingeburgerd dat uit
roeiing ervan vooralsnog vechten tegen
de bierkaai is. Vorig jaar werden volgens
officiële statistieken 447 vrouwen om
voornoemde reden omgebracht.
Zeker nu de Indiase markt wordt over
spoeld met allerlei consumptiegoederen
als kleurentelevisies, radio's, ijskasten
en wasmachines vormt de eeuwenoude
traditie hèt middel bij uitstek voor met
name arme mensen om nog iets van deze
- schier onbereikbare - snufjes binnen
te halen. Een vader en moeder die een
dochter krijgen, zijn in India nog steeds
niet te benijden.
Op het moment van uithuwelijken
blijken traditionele geschenken (juwe
len, een nieuwe sari-jurk en kleine pre
sentjes) geen enkele indruk meer te ma
ken op de familie van de bruidegom. En
een ongetrouwde vrouw is nog steeds
een schande in het Aziatische land, zo
dat vader en moeder jaren moeten krom
liggen om te kunnen wedijveren met
eventuele concurrentie.
Universitair docent van het Zuidoost-
Azië Instituut in Amsterdam, Loes
Schenk-Sandbergen: „Veel vrouwen
kunnen het geploeter van hun ouders
niet aanzien en plegen zelfmoord".
Toverdoos
Sinds Rajiv Gandhi in december 1984 de
fakkel van zijn vermoorde moeder Indi
ra overnam, wordt er in het machtscen
trum New Delhi hard gewerkt om het
land zo snel mogelijk tot de moderne
wereld te laten behoren. Het oude poli
tieke pad van plattelandsontwikkeling,
waarop Mahatma Gandhi en India's eer
ste premier Jawaharlal Nehru vanaf
1947 liepen, lijkt definitief verlaten. Ra
jiv introduceerde een nieuwe toverdoos:
de computer en andere geavanceerde
technologieën om de industriële moge
lijkheden van zijn land te vervolmaken.
Hij laat zich omringen door westers geo
riënteerde technocraten. Zo wordt in het
onderwijs de nadruk gelegd op uitbrei
ding van technische en beroepsopleidin
gen met behulp van computers. Pro
gramma's moeten binnen enkele jaren
over het hele land worden verspreid.
Maar de vraag wat er gedaan moet wor
den aan de veertig procent van de scho
len die geen schoolborden bezitten, of
de zeventig procent van de dorpsschool
tjes die geen of veel te weinig boeken
hebben blijft vooralsnog onbeantwoord.
Madhavan is de leider van de Indiase
organisatie 'Aware', die opkomt voor de
belangen van de armste groepen op het
platteland. Hij was onlangs in Neder
land. Hij zegt over de ontwikkeling:
„Mahatma Gandhi wilde de vele dorpen,
die India telt, economisch onafhankelijk
maken. Die bus hebben we echter ge
mist door versneld de technologie bin
nen te halen, technologie die alleen inte
ressant is voor westerse bedrijven en de
grote Indiase concerns. Er wordt wel
veel gepraat over armoedebestrijding,
maar de woorden worden niet omgezet
in daden. Rajiv is een stadskind, hij weet
weinig van het leven op het platteland".
De groeiende mondigheid van de
nieuwe midden- en hogere klasse wordt
ook aangestipt in het boeiende boek dat
Tariq Ali schreef over de greep die de
families Nehru en Gandhi op de geschie
denis van India hebben: „In de jaren
tachtig is er iets nieuws ingeburgerd. De
Indiase economie, tegelijkertijd geavan
ceerd en achtergebleven, heeft in be
paalde gebieden hier en daar rijkdom
gebracht.
Bevoorrecht
En" hóewei die industrialisatie de enor
me armoede op het platteland niet heeft
kunnen bestrijden is er wel een min
of meer bevoorrechte klasse door ont
staan in de steden en op het land. Uit die
laag zijn de ergste uitdagingen geko
Het oude, nog middeleeuws' ogende centrum van Delhi. Ook hier maakt men zich gereed voor de 21ste eeuw.
men. De drie voornaamste beroeringen
die in de jaren 1980-1984 in het land wer
den opgemerkt (acties in de deelstaat
Assam, de opstand van de sikhs en de
acties van de rijke boerenleider Joshi in
Maharasjtra, red.) waren geen opstanden
van misdeelden. Niet de trottoirbewo
ners van Bombay, de bewoners van de
achterbuurten van Calcutta, de arbei
ders uit de steengroeven van Delhi of de
grote menigten hongerenden rond vrij
wel elke stad in India kwamen in op
stand om hun deel, hun recht op werk en
een leven in vrede op te eisen. Als zij dat
hadden gedaan, was het verschijnsel
niet erg verrassend of origineel geweest,
maar deze acties gingen voornamelijk
uit van rijke ménsen die een groter deel
opeisten van de koek".
Voor- en tegenstanders van het beleid
van Rajiv Gandhi zijn het er in elk geval
over eens dat de vooruitgang - voorlopig
- aan 70 procent van de bevolking voor
bijgaat. Zo zijn de kosten voor levenson
derhoud in vier jaar tijd met 50 procent
gestegen. Voorstanders merken daarbij
op - zoals de Indiase voorzitter van de
Kamer van Koophandel - dat ze zich
daarover wel zorgen maken, maar stel
len niettemin dat „er geen keus is".
India-specialist drs. J. Huner van het
Nederlandse ministerie van economi
sche zaken tegen het ANP: „Natuurlijk
is er armoede, en natuurlijk leven mil
- Vooral op het platteland gaat de vooruitgang nog aan de meeste mensen voorbij.
joenen mensen in sloppen, maar honger
kent India niet meer. Er wordt te gemak
kelijk voorbijgegaan aan de andere kant
van de medaille en die toont aan dat In
dia ook 150 miljoen mensen telt die naar
westerse maatstaven op modaal of zelfs
luxueus niveau kunnen leven. Een aan
tal dat snel groeit".
Wakker
De cijfers geven onmiskenbaar aan dat
de economische reus wakker wordt. En
Nederland wil er een graantje van mee
pikken. De handel is sinds 1983 fors ge
stegen. Hollandse export naar India be
droeg in 1980 432 miljoen gulden, de eer
ste helft van 1985 was dat al 453 miljoen
gulden. In India werken nu al 186 Neder
landse bedrijven samen met een Indiase
onderneming.
Volgens Kristoffel Lieten - politiek
econoom op het Zuidoost-Azië Instituut
in Amsterdam - kleeft er een groot ge
vaar aan de weg die Gandhi inslaat:
„Straks hebben we twee India's. Terwijl
200 miljoen mensen zich klaarmaken
voor de 21e eeuw, worden tegelijkertijd
550 miljoen mensen teruggestuurd naar
de 19e eeuw. De eerste groep beheerst
de industrie, de politiek, de wetenschap
en de media. Hun leven is naar westerse
maatstaven goed en dat beeld zullen ze
uitdragen. De rest wordt vergeten".
Wie zijn die rest? Neem Calcutta en de
grootste achterbuurt van deze miljoe
nenstad met de ironische naam Anand
Nagar (Stad der Vreugde), waar 130.000
inwoners per vierkante kilometer sa
mengeperst zitten in krotten en onder
afdakjes. In wezen hebben zij nog geluk.
Tienduizenden bezitten niet meer dan
een paar tegels op het trottoir, waar - al
dus de Indiase auteur Salman Rushdie -
„armoede het asfalt wegvreet als een
droogte, waar mensen hun onzichtbare
levens slijten. Overal kreupelen, door
liefhebbende ouders verminkt om hen
van een levenslang inkomen uit bedela
rij te verzekeren". Anderen hokken in de
stationshal of slapen op perrons, waar de
elektronische borden van de vooruit
gang keurig aangeven op welk tijdstip
de trein vertrekt.
Uitwassen
De Franse schrijver Dominique La-
pierre geeft in zijn boek „Stad der
Vreugde" een indringend portret van de
krottenwijk van Calcutta. De dagelijkse
strijd om er een kop rijst te bemachtigen
leidt tot curieuze uitwassen. Zo heeft
Calcutta het grootste aantal beroepsbe
togers ter wereld. „Iedere willekeurige
organisatie of politieke partij kon er dui
zenden huren voor vijf of zes roepies per
dag per persoon. Dezelfden die 's och-
tens onder de rode banier van de com
munisten revolutionaire leuzen brulden,
liepen 's avonds of de volgende dag ach
ter de vaandels van de aanhangers van
de Congrespartij", aldus Lapierre.
Officieel kent India een zeer moderne
wetgeving. Veel van de ingeburgerde
methoden om aan geld te komen
(bruidsschat, skelettenhandel. bloedver
koop) zijn op papier al jarenlang afge
schaft. Er bestaat zelfs een wet op het
minimumloon. Terwijl de kinderarbeid
volgens artikel 24 van de Indiase grond
wet is verboden („Geen enkel kind mag
in een fabriek of in een mijn te werk
worden gesteld of elders op een gevaar
lijke plaats"), neemt deze vorm van uit
buiting steeds meer toe. Loes Schenk-
Sandbergen van het Zuidoost-Azië Insti
tuut: „De kinderen zijn goedkoop en ge
dwee. Voor een gezin is de financiële bij
drage, al is het maar een roepie, van een
kind onontbeerlijk. Naar school gaan is
een luxe. In plaats daarvan werken ze
twaalf tot veertien uur per dag in donke
re ruimten achter textielmachines en
dergelijke. Vanaf acht jaar verdwijnen
meisjes in exclusieve bordelen".
Hoewel de staat er dus alles aan doet
om in wetgevende zin het beeld van een
moderne maatschappij uit te dragen,
staat zij machteloos. Madhavan: „Het is
waar, we hebben moderne wetten, maar
de naleving ervan wordt niet gecontro
leerd. Er is een enorme bureaucratische
macht die onder één hoedje speelt met
de grootgrondbezitters. De corruptie
tiert welig. De controleurs komen name
lijk vaak uit dezelfde sociale laag of kas
te als de bezitters. Ze hebben geen enke
le reden om elkaar het leven zuur te ma
ken. En de armen weten de weg niet. Als
individu kunnen ze ook niets uitrich
ten".
Aanslagen
Madhavan wijst er op dat er goede pro
cedures zijn om misstanden bij het
Hooggerechtshof aan de kaak te stellen,
maar „hoeveel mensen kennen deze weg
en hoeveel mensen worden halverwege
niet onder druk tegengehouden? Alleen
als organisatie kan je iets uitrichten". En
zelfs dan is het gevaar niet geweken, ge
tuige het handjevol moordaanslagen dat
Madhavan inmiddels achter de rug
heeft.
Loes Schenk-Sandbergen heeft de bu
reaucraten ook leren kennen tijdens
haar onderzoeken op het platteland:
„Zo'n wet op het minimumloon wordt
gewoon niet nageleefd. En de landarbei
der zit in een afhankelijke positie, hij
kan niets uitrichten. Dat geldt ook voor
de landhervorming. Er is een progressie
ve wet, die stelt dat een Indiér slechts
een bepaald aantal hectaren mag bezit
ten. Wat doen de grootgrondbezitters?
Ze hakken hun land in stukken en zet
ten het op naam van hun vrouw, kinde
ren, familie en kennissen. Geen speld
tussen te krijgen.
Rajiv Gandhi is zich terdege bewust
van het sluipende gif dat de Indiase sa
menleving bedreigt. Onlangs - tijdens
de viering van het eeuwfeest van zijn
Congrespartij - vormde de bestrijding
van de corruptie het hoofdthema van
zijn toespraak. Hij zei dat zijn partij, die
met een korte onderbreking sinds jaar
en dag de centrale macht van India in
handen heeft, sinds de onafhankelijk
heid in 1947 voortdurend aanhangers
had verloren en het contact met de mas
sa was kwijtgeraakt. In een poging om
de corruptie een gevoelige klap te geven
kondigde hij aan dat voor het eerst sinds
twaalf jaar nieuwe afdelingsvoorzitters
zullen worden gekozen. Een actie die
broodnodig lijkt, aangezien de macht
van de Congrespartij in de vele (deels
politiek onafhankelijke) deelstaten ta
nende is. Diverse verkiezingen - zoals in
Assam - bezorgden Gandhi een neder-
vDruk op de ketel
Volgens Kristoffel Lieten is dan ook
nog niet volop duidelijk of de „wester
se" weg die Gandhi wil inslaan op vol
doende machtsbasis berust. India kent
sterke communistische en socialistische
partijen, die de druk op de ketel houden.
Zij vinden dat er meer nadruk op platte
landsontwikkeling moet komen en dat
de industrie de armen ten goede moet
komen. „De oude aanpak van Nehru
leeft nog sterk. Gandhi probeert dan ook
op goede voet te blijven met de Sowjet-
Unie", aldus Lieten. „Rajiv is niet voor
niets in 1985 tweemaal op bezoek ge
weest in het Kremlin".
Een groot probleem voor de ontwikke
ling van India is ten slotte de snelle be
volkingsgroei. Pogingen in het verleden
om met harde hand paal en perk te stel
len aan de groeiende kinderschare stuit
ten op fel verzet, met name van de aan
hangers van het hindoeisme (83 procent
van de bevolking). De regering probeert
de netelige kwestie nu wat meer met flu
welen handschoenen aan te pakken,
maar boekt slechts incidenteel succes.
Loes Schenk-Sandbergen: „Het is het
oude probleem. Mensen zijn niet arm
omdat ze kinderen hebben, maar ze heb
ben kinderen omdat ze arm zijn".
De Indiër Madhavan zegt daarover:
„In een arm gebied zijn kinderen be
langrijk. Van de tien overleven er vier,
dus kan je niet vragen het erbij twee te
laten. Ze hebben ze nodig. In het Westen
ging het aantal geboorten ook pas om
laag toen het economisch beter ging".
Literatuur: „Stad der Vreugde", door Do
minique Lapierre. uitgeverij Elsevier; „De
Gandhi's en de Nehru's", door Tariq Ali. uit
geverij Veen; „.Middernachtskinderen" door
Salman Rushdie, uitgeverij Veen; Landelijke
India Werkgroep. Oude Gracht 36. 3511 Al'
Utrecht.
