Beeld- en geluidverbinding: toevoegen aan computers Draagbare computer met plat scherm van Sharp 1 U m -v- Satellietontvanger nu binnen bereik particulieren HOBBY Programmatuur van Microsoft Leercomputer: niet onder de 14 jaar VRIJE TIJD DONDERDAG 9 JANUARI 1986 PAGINA 13 Het is niet de eerste keer dat er een kantoorconcept voor compu ters wordt uitgedacht met een letterlijk 'totale informatieverwer king'. Het Amerikaanse bedrijf Datapoint, dat ook een vestiging in Nederland (Gouda) heeft, komt er nu ook mee. Toch verdient ook het futuristische Datapoint-ontwerp de aandacht, omdat het mogelijk een belangrijke trend in de richting van 'het kantoor van de toekomst' aangeeft. De laatste tien jaar is er in het kan toor hoofdzakelijk geïnvesteerd in schrijfmachines, tekstverwerkers, dupliceer-apparatuur, telmachi nes, telex, facsimile en telefoon-ap- paratuur, met nog allerlei audio-vi- suele hulpmiddelen. Stuk voor stuk z(jn dat losstaande apparaten. Toch zou men bij kantoorautoma tisering niet alleen moeten denken i tekstverwerker, zoals nu op de begane grond komen, bij voorbeeld op de huisdrukkerij. Maar het bericht kan natuurlijk ook naar een andere vestiging, een andere stad of ander land worden overgestuurd. Beeld en geluid Het enige dat aan de complete in formatiestructuur nog ontbrak was de integratie met het telefoontoe- vaak gebeurt, maar aan een appa- stel. Datapoint laatste werkstation raat dat alle geïsoleerde teken houdt daar echter ook rekening overneemt. mee Het is Minx gedoopt, wat staat voor Multi Media Information Network Exchange. Het Minx-sta- tion zorgt voor overdracht van ge gevens voor personal computing samen met beeld en geluid. Multi-functioneel Datapoint spreekt dan van een multi-functioneel werkstation. Via het werkstation kan men allereerst de tekst- en gegevensverwerking uitvoeren. Daarnaast is het werk station tevens telexterminal of te- letexterminal. Verzenden en ont vangen van berichten over de hele wereld, niet alleen via telex, Daarvoor bevat het nieuwe werkstation een kleuren beeld scherm van een hoge resolutie, een kleurenvideocamera, viewfinder en een telefoontoestel. Door mid del van een keuzeknop kunnen de ook via andere computers, tekst- verschillende functies worden verwerkers en foto-zetapparatuur gezet, via een toetsenbord dat veel Video-vergaderen straks heel gewoon. De Amerikaanse softwarefabriek Microsoft is een van de grootste namen op het gebied van pro grammatuur. Vrijwel alle Basic- dialecten in huiscomputers ko men er vandaan. MS-DOS, het operating system voor diskette- Stations van alle Personal Com puters, is door Microsoft ge maakt. IBM's PC-DOS is ervan afgeleid. De MSX-norm komt ook van het bureau, evenals veel bekende programmatuur. Begin van dit jaar is er nog een aantal programma's bijgekomen, die deels andere beroemde pro gramma's van het huis vervan gen. Het zijn MS-Windows, MS- Word en MS-Multiplan 2 en Ex cel. Om met het laatste program ma te beginnen: Excel is een speciaal voor de nieuwe Apple-Macintosh ge schreven programma met fantas tische rekencapaciteiten. Het is een combinatie van een spreads heet (reken-model programma), business graphics (grafische voorstelling van een rekenmodel en een zeer krachtige database (archief), dat niet voor tekst ge schikt is maar ook weer alleen voor rekenmodellen. Excel is he lemaal op de grafische mogelijk heden van de Macintosh-compu ter georienteerd, met als gevolg een geweldig gebruikersgemak, ondanks de ingewikkelde bewer kingen die mogelijk zijn. MS-Multiplan-2 en Word zijn de nieuwste uitgaven van Micro soft op het gebied van de Perso nal Computer (IBM's en IBM- achtigen). Multiplan-2 is ook een rekenmodellen-maker (spreads heet), maar een intensief heront- worpen. Het gebruiksgemak is daarmee enorm toegenomen evenals de mogelijkheden. Ge compliceerde berekeningen kunnen in een schema worden opgenomen om daarmee elke factor te kunnen bezien. De Mul- tiplan-2 uitvoering is er ook voor Apple II en Macintosh. Tekstverwerker MS-Word is gemakkelijke geworden en van de meest j tekstverwerkers in principe alle Ook voor de Macintosh is hij beschikbaar. Het programma is in het Nederlands vertaald en kan bijvoorbeeld maximaal acht verschillende brieven of docu menten tegelijk behandelen, wat betekent dat men naar hartelust kan knippen en plakken, om tot een definitieve tekst te komen. MS-Windows tenslotte is een programma dat in 'vensters' al lerlei andere programma's (zoals Word en Multiplan BV) samen pakt in de Personal Computer. Met een document uit het ene programma, kan men naar het andere venster schakelen en het daar inlassen. Windows maakt het mogelijk een aantal persoonlijke, favoriete programma's als het ware aan el kaar te koppelen en de inhoud uit te wisselen, terwijl er voorts reken-, agenda- en kalenderfunc ties zijn. wordt dan mogelijk. Natuurlijk wegheeft moet het werkstation tevens een elektronische agenda bevatten, men moet ermee kunnen rekenen of liever nog hele financiële model len kunnen maken. idat\ i een telefoon. Van echte integratie is echter pas sprake als het werkstation deel uit gaat maken van een zogenaamd lo caal netwerk. Dat is een structuur waarmee nagenoeg een ongelimi teerd aantel van die multi-functio- nele werkstations aan elkaar kun nen worden geknoopt. Verder wor den in zo'n net ook schijfgeheu gens en afdrukeenheden met el kaar verbonden. Het voordeel daarvan is dat niet ieder werksta tion over zijn eigen afdrukeenheid en/of geheugeneenheid hoeft te be schikken, zoals nu vaak het geval Per werkplek zijn de investerin gen ook lager. Een tekst bijvoor beeld die gemaakt is op de vierde etage, kan uit een afdrukeenheid De gebruiker kan gesproken tekst in combinatie met videobeelden in kleur verzenden of ontvangen. Dat kunnen live-beelden zijn of vooraf opgenomen beelden, kaarten, werkschema's en dergelijke. Zowel tweewegcommunicatie als een meerweg, zoals bij video conferenties, behoren tot de stan daard mogelijkheden. Wil men meer privé telefoneren of beeldte- lefoneren, dan kan een telefoon hoorn op het systeem worden aan gesloten. In de video-commumca- tie-mode werkt het Minx-station zo dat de gebruiker daarbij zijn han den vrij heeft. Het videobeeld wordt gewisseld door het geluid van de spreker die op dat moment aan het woord is. Ook op IBM Om een goede overdracht beelden en geluid te krijgen kan el ke standaard videocamera (zwart/ wit of kleur) op het systeem wor den aangesloten, evenals micro foons, recorders en open of geslo ten tv-circuits. Het Minx-systeem is zo ontworpen dat het werkt met bestaande werkstations van Data point, IBM- of IBM-achtige appara ten, zoals de bekende Personal Computers. In een Minx-opstelling wordt het beeldscherm van de PC vervangen door het kleuren beeld scherm van het nieuwe werksta tion. Ieder beeld, opgewekt met de color graphics mogelijkheden van de IBM-PC, kan onmiddellijk over al elders zichtbaar worden ge maakt. Het TV-beeld is nu overi gens alleen nog ingesteld op de Amerikaanse NTSC-norm. De overdracht van beeld, geluid en gegevens kan geschieden via de gebruikelijke netwerken. grip voor elkaar kunnen ontstaan, aldus de pedagogen. Wie na enige tijd wegwijs is in het systeem kan zelf werken aan de automatisering in het huishouden, zoals het in- en uitschakelen van ;efdt bovendien alleen apparaten, beveiligingen tegen in- tet Kosmos Computer- braken en andere nuttige dingen, concludeert Warentest. De Mi- i-Professor kan volgens de tes ters voor de meeste doeleinden Bouwdozen voor computers zijn ongeschikt voor kinderen onder 14 jaar. Dit concludeert de Duitse consumentenorganisatie Waren- test, op basis van uitspraken van daarvoor ingeschakelde pedago gen. Dat nog voor Systeem. Daarmee kunnen 14 jari gen of ouderen op speelse wijze de I eerste kennis opdoen in de micro-| processor techniek. Toch moet worden gebruikt, althans in han- ook voor dit systeem enige kennis hebben van elektronische bouwdozen om alle mogelijkheden ten volle te kunnen benutten. Busch Microtonic, Philips Mas- den van de vergevorderde gebrui ker. Deze moet daarvoor niet al leen ervaring hebben op het gebied van de elektronica, maar ook een goede kennis van het Engels. Ver der zijn een heldere geest en goede ter Lab en de Micro-Professor ogen noodzakelijk. De MPF-1 zijn pas geschikt i tienjarigen. Wanneer ouderen zich er samen met hun kinderen mee bezighouden kan daaruit een gro tere gemeenschapszin en meer be- het „handboek" vermelde symbolen zijn erg klein gedrukt en wijken bovendien af van de symbolen op het toetsenbord. De lichtsterkte van de display is zo armzalig dat de leestekens bij daglicht nauwelijks zijn te ontcijferen. De onderzoekers vonden nog en kele andere gebreken bij de vier onderzochte experiment-compu ters. Bij Kosmos gaat het om het toetsenbord. De tekens zijn sim pelweg op foliên gedrukt, gedeelte lijk onnauwkeurig afgebakend. Dat vereist voortdurend kijken of men wel op de juiste plek drukt, hetgeen het programmeren ver traagt. De verpakking van Kosmos kan volgens de onderzoekers de helft kleiner. De op de doos beloof de voorbeelden ontbreken. Busch Microtonic 2090 heeft eveneens moeilijk leesbare tekens omdat ze erg klein zijn. Philips Master Lab heeft geen uitbreidingsmogelijk heden, ofschoon deze wel in de handleiding zijn aangekondigd. In het algemeen bezitten de ap paraten wel een goede technische capaciteit en zyn geschikt door te dringen in de computertechniek. Omdat de echte computer-fanaten na verloop van tijd toch overstap pen op een homecomputer zyn de mogelijkheden van een experi- meer-apparaat beperkt gehouden. Naar de mening van de testers is dat niet persé noodzakelijk. Omge keerd kan iemand die niets be grijpt van zijn aangeschafte home computer wel de nodige kennis op doen met zo'n oefen-computer. Belangrijk achten de testers de handleidingen, die alle vakuit drukkingen onmiddellijk begrijpe lijk maken voor de leek. De hand leiding van Kosmos vinden de on derzoekers te beleefd. Busch be schrijft het apparaat alsof het men selijke gevoelens kan hebben en in de Engelse handleiding van Micro- Professor staan verkeerde of mis leidende aanwyzigingen. Sharp uit Japan is op de markt met een draagbare computer volgens het beproefde IBM-re- cept. Hy heet de PC-7000, maar het uiterlijk wijkt erg af van wat in die wereld gebruikelijk is, zelfs bij andere draagbare typen. De komt door de toepas sing van een compleet nieuw LCD-scherm. De computer, die in plaats van een IBM-PC of IBM-XT gebruikt kan wor den, weegt nog maar 8,5 kilo en biedt toch ook volledige schermcompatibiliteit, dat wil zeggen: 80 tekens by 25 regels. In Japan is Sharp een van de meest vooraanstaande fabrikanten op het gebied van plasma- en LCD- schermen. LCD staat voor Liquid Crystal Display, een elektronisch scherm (vergelijkbaar met de uitle zing van digitale horloges) dat heel weinig stroom gebruikt en ook geen hoge spanningen nodig heeft zoals de gebruikelijk beeldbuis. Sharp heeft ook studies gemaakt voor een nieuw soort auto-dash boards met kleurendisplays. Spe ciaal het plasmascherm is zeer fraai en duidelijk leesbaar, maar erg duur. Het wordt toegepast in sommige speciale computers. computer kan ook worden uitge rust met een moderne 3,5 inch vas te schijfeenheid die 10 miljoen by te (tekens) kan bevatten. De com- kwaliteit. Bij een zeer lage snelheid van tien tekens per seconde kan de printer een erg hoge letterkwaliteit halen. De hoogste snelheid is onge- puter werkt met MS-DOS 2.11 of veer 80 tekens per seconde. Als de PC-DOS. Het ingebouwde geheu gen is 320 Kbyte groot, maar kan worden uitgebreid tot maximaal 704 Kb, ruim voldoende voor alle op de markt zijnde geïntegreerde software pakketten. Er is een inge bouwde klok, die door een accu wordt gaande gehouden, als de computer van het lichtnet wordt afgehaald (vervoer). Vermeldenswaard is nog dat er een bijbehorende printer te ver krijgen is: de CE-700 P. Het is een thermische printer die voor trans port aan de computer kan worden vastgeklikt. De afdruksnelheid is afhankelijk van de gewenste letter- printer aan de computer vastge klikt is, kan het geheel in een bijge leverde draagtas worden meegno- Mac-printer Met een nieuwe printerserie is het Japans merk Oki nu ook een aanval begonnen op het Ameri kaanse bolwerk van Apple. Apple levert vooral zijn Macintosh com puter graag als een 'pakket' uit, dat wil zeggen met eigen printer erbij. Inderdaad is het moeilijk om een willekeurig printer op de buitenge woon grafisch ingestelde compu ter aan te sluiten. De kant en klare lettertypen en tekeningen die uit de Macintosh-computer komen, vereisen een speciaal interface en goede grafische eigenschappen van de afdrukeenheid. De Apple-printer loopt al enige jaren mee, 'en de importeur heeft een nieuw apparaat aangekondigd. Inmiddels heeft OKI haar printers uit de honderd-serie (182, 192, 193) compatibel gemaakt met de Macin tosh. Er is geen extra software no dig om MacWrite, MacPaint en bij voorbeeld het geintegreerde, mul tifunctionele pakket van Lotus, Jazz, te gebruiken. Daarbij zijn de printers van de nieuwste generatie kleiner, stiller en vooral veel snel ler geworden. Oki-printers worden geheel door robotten gebouwd en kennen een lange garantieperiode. ■Bf "I •rffT De draagbare bnarp computer weegt maar 8,5 kilo. Hij werk als een lBM-cofnputer. maar is makkelijk mee te nemen in een draagtas. Set is nooit de bedoeling geweest, maar de techniek is zo ras voortgeschreden dat nu ook het ge wone publiek toegang heeft gekre gen tot de dure communicatiesa tellieten van PTT's. Behoorlijk wat kabelnetten hadden zich al eerder de investering getroost. Met een De computer, in Nederland door flinke schotelantenne en enige spe- Importeur Ormas in Houten gein- ciale ontvangers, was het immers Hoge snelheid troduceerd, heeft een iets lager gra- mogelijk fïsch oplossend vermogen dan ge- de tv-programma's, e plaats op aarde 1 bruikelijk: 640 beeldpunten by 200 de andere worden overgeseind, 'af horizontaal. Standaard is de com- te tappen'. puter uitgerust met een zogenaam de 8086-microprocessor, en er kan nog een rekenkundige chip aan worden toegevoegd. De snelheid waarop de machine loopt is 7,37 overgebracht MegaHertz, wat vrij hoog is. Omdat werd onderschept men wil dat alle gebruikelijke pro grammatuur toegepast kan wor den, is de snelheid ook terug te brengen, zodat geen fouten ont staan in programmatuur die daar op niet berekend is. Normaal is met deze processor een tweemaal hogere snelheid te bereiken dan met een vergelijkbare computer, Amsterdam deed dat als eerste begin jaren tachtig. Het Franse tv- programma dat per satelliet werd Noord-Afrika, n op de plaat selijke kabel geplaatst. Toen begon ook te spelen dat zulke program ma's (PÏT-eis) moesten worden 'versleuteld'. De overheidsdien sten, die zich met de wereldwijde satellietcommunicatie bezighiel den, hadden niet verwacht dat de zwakke signalen van hun satellie ten ook door particulieren (kabel- Aan boord zijn de vanouds be- netten vooralsnog) zouden kunnen kende 5,25 inch diskette-stations, worden opgevangen. Zij Het zijn er twee, wend met schotelantennes van tientallen meters doorsnee te werken, die geen particuliere in stantie zich kon veroorlöven. Maar als het aan de Venlose fir ma Sonim/Elmefa ligt, is het hek nu pas goed van de dam. Zij leve ren ontvangstunits, die zo goed koop zijn geworden, dat zij aange schaft kunnen worden door parti culieren. Voor een kleine 7000 gul den kan men de tientallen tv-pro gramma's uit de lucht plukken. Voor die prijs krijgt men een scho tel van 1,20 meter met daaraan de Low Noise Converter gemonteerd. Dat is de ontvangstversterker en omzetter naar een lagere frequen tie. In de huiskamer wordt dan de ontvangstunit geplaatst met druk- toetsen voor de verschillende ka nalen. Twintig Men kan de schotel richten op twee belangrijke communicatiesa tellieten. Samen bieden zy op dit moment ruim twintig program ma's. Op 13 graden oosterlengte is dat allereerst de ECS-1, de Europe se Communicatie Satelliet 1, die in middels gezelschap heeft gekregen van een reservesatelliet ECS-2, op vrijwel dezelfde positie boven de Evenaar op ruim 41.000 km afstand van Nederland. Op de ECS vindt men het vrij be kende Franstalige programma TV- 5 (TV Cinq). Het brengt een pro gramma met amusement en infor matie voor het hele gezin, zo'n beetje het beste van de Franse tv. Een deel van de dag wordt het ka naal gebruikt voor een religieus programma: de New World Chan nel met veel countrymuziek. Een probleem met dit kanaal is dat het programma wordt overgebracht via de Franse SECAM tv-norm, die niet goed zichtbaar gemaakt kan worden op gewone Nederlandse tv-toestellen. Wel op Multi-norm- ontvangers. De Italiaanse RAI geeft via de sa telliet het eerste programma door. Dat is in de gewone Europese norm (PAL) en dus goed te ontvan gen in Nederland. Spreektaal Ita liaans uiteraard. Er is ook een Duits programma 3-Sat (Drei Sat) dat echter voor het Oosten en Zuidoosten van Europa bedoeld is, en derhalve geen geweldige ont vangst oplevert. Ook de Luxem- burg-TV is voorlopig op het ooste lijke deel van Europa gericht, met hetzelfde matig resultaat. Het Zwitserse Teleclub, een be- taal-tv-programma met muziek, sport en amusement (meestal in het Duits) is daarentegen perfect te dag en gaat door tot 's nachts geven over het reilen en zeilen van dat land ten behoeve van het bui tenland. De Intelsat-V-satelliet staat op 27,5 graad westerlengte boven de horizon. Hij biedt ook nog eens zo'n vijf tv-kanalen. Daarvan is Premiere de belangrijkste. Het is een filmkanaal van Thorm/EMI waar allerlei films en nieuwighe den worden vertoond. Childrens Channel brengt alleen maar kin derprogramma's (Engelstalig), waar ook vaak spelenderwijs iets wordt geleerd. 24 uur nieuws Screen Sport begint laat in mid- ontvangen. Evenals trouwens Sky- channel en Music-Box, reeds be kend van vele films en vooral vi deoclips op diverse kabelnetten. Ook Sat 1 komt is van Duitse ori gine en brengt films, sport en ak- tualiteiten. Europa-W (voorheen Olympus) zit ook op de ECS. Het is een Nederlands initiatief, in sa menwerking met West-Duitsland, Italië, Portugal en Ierland om tv- uitwisselingsprogramma's te bren gen. Ongeveer zes films per dag biedt ATN-filmnet. Films uit binnen- en buitenland worden op dit Neder landse net aangeboden, eventueel Nederlands ondertiteld. Tenslotte biedt ECS het Engels/Franse pro gramma van World Public Net work, een dienst die is opgezet om allerlei landen informatie te laten uur met allerhande sportuitzendin- gen. Mirror Vision brengt vrijwel continu videofilms van elk genre. Tenslotte noemen we nog het be roemde Cable News Network van satelliet-koning Ted Turner: 24 uur nieuws, berichten en reportages uit Amerika. De volledig Nederlandse Sonim Elmefa installatie kan zowel hori zontaal als verticaal gepolariseerde signalen ontvangen. De afstem ming voor de (acht) belangrijkste kanalen geschiedt in de fabriek, maar hij kan ook door de eigenaar van de ontvanger zelf gebeuren, mits die enig verstand van zaken heeft. Dit met het oog op de snelle wisseling van kanalen op dit mo ment. Bij de installatie wordt ook een gebruiksaanwijzing geleverd, waarin beschreven staat hoe de schotel gericht moet worden. Voor het geluidskanaal, dat niet altijd op een standaard manier wordt toege voegd is een aparte afstemknop voorhanden. Van 'versleuteling' is op dit mo ment maar in één geval sprake. De PTT's schrijven dat wel voor, maar gezien de bijkomende kosten gaan de distributeurs van programma's maar aarzelend over op 'scramb ling'. Veel programma's zijn onbe schermd. Het Nederlandse bedrijf stelt daarom dat de royale door-, braak van de f 10.000-grens voor de particulieren een schoteltje aan trekkelijk maakt, vooral als men het bijvoorbeeld de kosten deelt als buren en gebruik maakt van een aftakking. Grote antennes Voor Siemens in Den Haag lig gen de zaken anders. Siemens le vert al jaren grote schotels voor ka belnetten. Wil men een Centrale Antenne Inrichting uitbreiden met ontvangst van drie of meer satellie ten, dan is dat geen probleem. De schotels die men voor een heel ka belnet toepast zijn echter aanzien lijk groter, tussen de 2,70 en 3,80 meter. Siemens, die in deze samen werkt met de Duitse antennefirma Kathrein, zegt om de beeldkwali teit op kabelnetten te kunnen ga randeren zulke parabolische an tennes (de officiële naam van scho telantennes) nodig te hebben. De uitrusting van het kopstation ligt ook in een andere klasse. Voor de ontvangst van 3 tot 12 satelliet programma's moet het kopstation van de kabel worden voorzien van apparatuur ter waarde van f 60.000 tot f 100.000. Uitgespreid over vele abonnees natuurlijk een kwestie van slechts enkele kwartjes. Wel dringt de vraag zich op, of de ka belabonnee al die kanalen, die toch vaak meer van hetzelfde bieden, wel wil. Segmentatie Een nieuw concept van de Ne derlandse tak van de Duitse elek tronicagigant geeft daar een ant woord op. Met een byzonder soort 'signaalsplitser' kan men iedere abonnee op het kabelnet naar wens bijvoorbeeld zes tv-kanalen (het basispakket) of bijvoorbeeld 12 programma's geven: het extra-pak ket. Men noemt dat segmentatie. Het biedt de kabelexploitant de mogelijkheid om twee soorten abonnementen in te voeren. Een dergelijke proef gaat de grootste kabel-exploitant in Neder land, Casema, in februari/maart on dernemen: in Delft en Zeist. Daar wil men als basispakket de beide Nederlandse zenders, Duitsland 1 tot en met 3 en België-Nederlands aanbieden. Het extra pakket (ver moedelijk twee keer zo duur ipv. f7.- ongeveer f 14 - per maand) zal ook de BBC-zenders bevatten, Bel- giè-Frans en diverse satelliet-kana len.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1986 | | pagina 13