Iwan Rebroff blijft doorgaan met zingen
'Turandot' in grootse enseènering
Met Christina Deutekom in titelrol
Japan in ban Beethoven
DINSDAG 31 DECEMBER 1985
KUNST
PAGINA 17
Ivan Rebroff zag op 31 juli 1931 in Spandau, een stadje bij Ber
lijn, het levenslicht. Hij is de zoon van een Russisch echtpaar,
een joodse ingenieur en een Witrussische christin. Toen vader
en moeder Rebroff uit Rusland vluchtten, namen ze in Berlijn
de naam Rippert aan. Hun zoon Ivan werd daarom bij de bur
gerlijke stand aangegeven als Hans Rippert.
Rebroff junior kreeg na de middelbare school een zangoplei
ding aan een muziekacademie in Hamburg bij professor Oscar
Rees. Tijdens en na zijn opleiding maakte hij deel uit van het
kozakkenkoor van Andrej Scholuch. De laatste vroeg hem zijn
oorspronkelijke familienaam aan te nemen. In 1953 kreeg Hans
Rippert voor het eerst een Westduits paspoort met de eigenlij
ke naam van zijn vader, Rebroff.
Rebroff ontwikkelde zich als zanger voorspoedig en zong bij
het kozakkengezelschap ook solo. Als kozak heeft hij in de ja
ren vijftig onder meer in Den Haag gezongen. Het grote inter
nationale succes liet echter nog op zich wachten. Wel won hij
eerste prijzen op concoursen in Stuttgart ('58) en München ('61),
overigens niet zozeer met Russische muziek. Hij heeft een klas
sieke scholing achter de rug, waar de Russische muziek slechts
een klein deel van uitmaakt. Mede door de prijzen kreeg hij een
engagement bij de opera in het Westduitse Gelsenkirchen.
De grote doorbraak kwam in 1968, toen hij voor de Franse
televisie optrad. Daarvoor had hij al operarollen vertolkt in
Frankrijk en bekendheid gekregen door de Russische vertaling
van het beroemde Lara's Theme uit de film Dr. Zjivago. Ook
musicals (Fiddler on the roof) en geestelijke liederen maakten
deel lift van zijn repertoire.
In Nederland werd hij eind jaren zestig vooral bekend door
onder meer een optreden bij Mies Bouwman's "Een van de
acht". Hij imponeerde vooral door zijn formidabele stemom-
vang, een combinatie van borststem en een goed aansluitende
kopstem of falset. Rebroff heeft een stembereik van vier-en-
een-halve octaaf, oftewel voor kenners van G contra tot C drie
gestreept.
De laatste achttien jaar heeft Rebroff veel geld verdiend aan
de verkoop van platen en een druk concertprogramma overal
ter wereld. Het toenmalige maandsalaris in Gelsenkirchen van
950 Westduitse marken staat dan ook in schril contrast met zijn
huidige verdiensten uit platen en optredens. Hoeveel platen hij
verkocht heeft, weet de zanger niet precies. Hij schat het aantal
gouden platen op 24 a 25.
Iwan Rebroff: 'Ik ben een grote egoïst.
FRANKFURT (GPD) - Het lijkt
stil rond Iwan Rebroff, de West
duitse zanger die jaren geleden
zo'n succes had in Nederland.
Schijn bedriegt. Overal ter wereld,
bij onze Oosterburen in het bijzon
der, maar ook in het oosten van ons
door
Jan Peter Versteege
eigen land brengt de uit Russische
ouders geboren bas-bariton (54)
nog steeds duizenden mensen op
de been. Voortdurend komen nieu
we platen uit, die als verse brood
jes over de toonbank gaan. Daar
naast komt hii nauwelijks toe aan
rust met rond de driehonderd op
tredens per jaar.
Wat is dit voor een fenomeen, dat
ruim twintig gouden platen heeft
vergaard, door het grote publiek
wordt bejubeld, door sommige cri
tici wordt verguisd en jaarlijks
rond de dertig huwelijksaanzoe
ken krijgt? We ontmoeten de zan
ger in Frankfurt na een concert in
de Domkerk, waar hij even tevoren
een kleine tweeduizend bezoekers
heeft getracteerd op een keur van
geestelijke liederen en een enkel
Russisch volkslied.
Na lang wachten in een café in de
buurt staat de Russische beer, zo
als Rebroff zichzelf graag noemt, in
de deuropening. Vrienden en ken
nissen van de zanger klappen luid.
Als een gevierde volksheld neemt
Rebroff het applaus in ontvangst.
Een kostbare bontmantel omhult
zijn bijna twee meter lange gestal
te. Aan zijn pols en aan zijn nek
hangen gouden sieraden, aan zijn
vinger een ring met grote edelste
nen. Na zich te hebben opgefrist,
komt hij aan het tafeltje zitten. Hij
steekt een sigaret op en roept luid
keels om bier.
- Rebroff maakte kennis met Ne
derland in de jaren vijftig als lid
en solist van het Don Kozakken-
koor van Abdrej Scholuch. Hij
maakte een tournee door de Lage
Landen. Heeft hij daar nog herin
neringen aan?
"Die herinneringen zijn ver
vaagd. Ik heb wel erg veel succes
gehad in uw land. Daarom voel ik
me er ook erg mee verbonden. Als
ik de mogelijkheid heb om naar
Holland te gaan, doe ik het. Ik heb
er erg veel vrienden. Een land,
waar ik succes heb, is automatisch
een geliefd land voor mij".
- Russische volksmuziek is het
handelsmerk van Rebroff. Hij zong
in de Dom echter ook geestelijke lie
deren en heeft platen gemaakt in
tal van andere genres. Wat zingt
Ivan het liefst?.
"Russische muziek is muziek
naar mijn hart, net als dat het geval
•was voor de grote bas Schaljapin.
Toch kan ik niet zeggen wat ik het
liefst doe; opera, Russische liede
ren, negro-spirtuals, geestelijke
muziek of musical. Het is voor mij
een beetje als de vader, die vijf kin
deren heeft. Van welk kind houdt
hij het meest? Ik weet het niet.
Vanavond heb ik dit programma
graag gedaan (geestelijke muziek
van Bach, Gounod en Handel),
maar een andere avond zing ik
juist weer het Wolgalied of Kalin-
ka. Daar houd ik ook van".
- Volgens kenners moet Rebroff
over fantastische stembanden be
schikken om zo'n slopend leven te
leiden van driehonderd concerten
per jaar. Hoe houdt hij dat vol?
"Ik ben allereerst zeer verstan
dig. Ik weet bijvoorbeeld precies
wanneer ik me kan permitteren er
gens van te genieten. Je moet niet
denken, als je mij bier ziet drinken
en sigaretten ziet roken, dat ik dan
ook een drinker en roker ben. Ik
leef niet als een monnik voor mijn
stem. Ik heb er een vrienschappe-
lijke verhouding mee. Overdag
rook ik bijvoorbeeld nooit. Alleen
's avonds wanneer ik gelukkig ben.
Dan drink ik ook wat bier. Het ligt
er aan wat je drinkt. Vóór het zin
gen moetje nooit rode wijn of melk
drinken. Dat is dodelijk. Een glas
champagne is goed. Alles waar te
voor staat moet je niet doen. Niet
teveel liefde, niet teveel seks. niet
teveel roken of alcohol. Teveel jog
gen is ook niet goed. Je moet de
middenweg nemen".
- Iwan Rebroff heeft de afgelopen
twintig jaar de hele wereld afge
reisd. Waar heeft de zanger nog
nooit gezongen?
Rebroff denkt even na. Achte
loos speelt hij met een kostbare
gouden aansteker om zijn hals. "In
de Himalaya", zegt hij dan met een
glimlach. "En in China. Maar het
plan is om eind februari volgend
jaar vier dagen naar Peking te
gaan. Daar kijk ik naar uit".
- In Nederland maar ook in de
rest van de wereld is Rebroff vooral
bekend als zanger van Russische
volksmuziek. Heeft hij daarvoor
gekozen of is die keuze hem opge
drongen door het succes en zijn ma
nagers?
"Nee hoor. Soms ga ik juist tegen
het beeld in dat men van mij heeft.
Dat heb ik vanavond bijvoorbeeld
gedaan met Bach en Handel en zo.
Inderdaad, het grootste succes heb
je met populaire muziek. Maar
mijn manager kan mij niet opleg
gen, wat ik precies moet zingen.
Hij kan niet met een soort kook
boek in de hand zeggen, dat en dat
moet je zingen omdat dat succes
vol is. Dat gaat niet zo bij mij. Ove
rigens was mijn allergrootste suc
ces niet met Russische muziek,
maar met jiddische. Als Tevje in
Anatevka (Fiddler on the roof) heb
ik ruim drie jaar in Parijs gewerkt.
Dat heeft niets met Russische mu
ziek te maken. Daarin moest ik ko
mediant zijn. Zanger en toneelspe
ler tegelijk. Ik heb geprobeerd er
een geheel van te maken. Met mijn
stem wilde ik iets uitdrukken, een
persoonlijkheid. Dat is aangesla
gen".
- Mogelijk mede als gevolg van
zijn onregelmatig leven is Rebroff
nooit getrouwd en heeft hij ook
geen kinderen. Wel is hij - dat
blijkt ook in de Dom - erg populair
bij vooral het vrouwelijk geslacht.
Hoe ervaart hij dat?
Rebroff lacht wat voor zich uit.
"Ik ben in de gelukkige omstan
digheid dat ik niemand alimentatie
hoef te betalen zoals Gary Grant.
Dean Martin en anderen. Het is
niet dat ik niet wil trouwen, maar
wie wil mij", zegt hij ironisch over
zijn onregelmatige leven. "Per jaar
krijg ik tussen de 25 en dertig hu
welijksaanzoeken. Ook van dames
die zeer vermogend zijn. Die den
ken dat ze mij begrepen en weten
wat ik wil. Dat zou dan een villa
zijn aan de Cote d'Azur of zoiets.
Die aanzoeken hebben me nooit
geïnteresseerd".
- Alleen muziek maken en wat
genieten van het vrijgezellenbe
staan?
"Oh nee, ik heb natuurlijk wel
mijn privéleven. Het is alleen niet
zo dat ik vaste verbintenissen zoek.
Het gaat ook niet, denk ik. Dit jaar
was ik zeven weken in Australië,
daarvoor vier weken in Scandina
vië. Verder was ik vier weken in
Canada, nu ben ik hier. Welke
vrouw wil zo'n leven? En dan heb
je nog de kinderen. Voor zover ik
weet, heb ik geen zoons of doch
ters. Wel heb ik wel eens een boze
brief gehad van bijvoorbeeld een
kind van veertien of vijftien, dat
zegt dat ik een liefdesverbintenis
met haar moeder heb gehad en dat
ze nooit geld heeft gehad. Ze ver
wachten dan vijfduizend mark.
Dat komt voor".
- Iwan Rebroff schijnt vele hui
zen te bezitten. Kasteel Weilstein
bij Frankfurt, een Grieks eiland?
Wat is zijn echte woonplaats?
"Vanavond woon ik op Weil
stein. Maar mijn eerste woonplaats
is in Griekenland op het eiland
Skopelos. Als ik in Canada ben,
woon ik op een boerderij. In Au
stralië ook. Maar mijn thuis is nu
op Skopelos".
- Hoe lang gaat Rebroff nog door
met zingen?
"Ik ben een grote egoïst. Wan
neer ik het zingen niet meer leuk
vind, houd ik op. Natuurlijk ook
als de mensen mij niet meer willen
horen. Wanneer dat is? Weet ik
niet. Het kan ook morgen zijn. Dan
zal ik zeker een zangschool begin
nen om mijn ervaringen door te ge
ven. Maar voorlopig ga ik graag
door met concerten. Bij platen voel
je dat niet, maar bij concerten voel
je dat specifieke contact met het
publiek. Als ik eerlijk ben, kan ik
daar eigenlijk niet buiten".
'Turandot' van Puccini, uitgevoerd door de Nederlandse Operastichting
en het Nederlands Philharmonisch Orkest, muzikale leiding Christian
Badea, m.m.v. het Nederlands Operakoor, kinderkoor van de Geert Groo-
teschool, dansers van de Nel Roos Akademie voor ballet. Solisten o.a.:
Christina Deutekom, Jon Fredric West, Adriana Vanelli, Simon van der
Geest, Pieter van den Berg, Max van Weegberg, Wouter Goedhart en Nico
Schaap. Première op 29 december in het Circustheater in Scheveningen.
In de Amsterdamse Stadsschouwburg nog te zien op 7. 9 12, 15 en 19
januari.
HILVERSUM - De Belgische artiest Urbanus heeft gisteren in Hilversum
twee gouden langspeelplaten ontvangen voor de verkoop van 50.000 ex
emplaren van het dubbelalbum 'Urbanus' Plezantste'. (foto anp»
TOKIO (UPI) - Er is dezer dagen
geen zelfrespecterend symfonieor
kest, koor, restaurant of koffieshop
in Japan dat het oudjaar niet uit
luidt en het nieuwe niet verwel
komt met een levende of ingeblik
te Negende van Beethoven.
De laatste symfonie van de com
ponist met haar slotkoor op Schil
lers ode aan de vreugde, wordt
eind december minstens één keer
uitgevoerd door een béétje sym
fonieorkest, met amateurkoren die
al maanden tevoren zijn begonnen
met oefenen om de lastige Duitse
tekst over alle mensen die eikaars
broeder worden onder de knie te
krijgen.
Plaatopnamen van de koorsym
fonie klinken in alle koffie- en eet
huizen en op televisie en radio en
vliegen de platenwinkels uit.
Waarom de Japanners zo gek zijn
op de Negende van Beethoven is
niet precies te zeggen.
James Loughran, voormalig diri
gent van het Hallé-orchestra in
Manchester in Engeland die in To
kio de symfonie speelt met het Ja
pans Filharmonisch Orkest, ver
moedt dat de koortekst over „alle
mensen die broeders worden, goe
de wil, dat soort boodschap", de
Japanner aanspreekt.
Professor Kusuke Nakamura,
Beethovenkenner aan de Tsubuka-
universiteit, meent dat er daar
naast verband zou kunnen zijn tus
sen het spelen van 's meesters laat
ste symfonie en de laatste maand
van het jaar.
Toen Beethoven in 1821 de Ne
gende voltooide, was Japan een
feodaal, voor het buitenland geslo
ten land, dat nog 32 jaar moest
wachten op begin van ontsluiting
dankzij commodore Matthew Per
ry.
De symfonie werd in november
1924 voor het eerst in Japan ge
speeld, maar volgens Nakamura
pas populair na de Tweede Wereld
oorlog, op een ogenblik waarop de
Japanners na de atoombommen op
Hirosjima en Nagasaki alleen nog
maar vrede wilden.
Een orkest van de Japanse radio
voerde de symfonie bij toeval uit
op een Nieuwjaarsconcert in 1947,
met onverwachte ovationele ont
vangst door het publiek.
„Beethovens Negende in decem
ber is nu geen muzikale gebeurte
nis meer", zegt professor Nakamu
ra. „Het is een sociale".
BABY - De Amerikaanse popzan
ger Billy Joel en zijn vrouw Chris
tie Brinkley hebben een dochter
gekregen.
Het meisje, dat 6 pond woog bij
de geboorte, heeft nog geen naam.
De 36-jarige Joel huwde de 32-ja-
rige Christie Brinkley in maart aan
boord van een jacht in de haven
van New York.
SCHEVENINGEN - Toen Puc
cini in 1924 overleed, liet hij zijn
opera 'Turandot' onvoltooid ach
ter; het eerste en tweede bedrijf
waren klaar, maar van het derde
bedrijf stond nog maar de. helft
op papier. Hoe Puccini zich het
slot voorstelde viel op te maken
uit schetsen en notities. In op
dracht van Toscanini schreef
Franco Alfano aan de hand van
dit nagelaten materiaal de slot
scène, en in 1926 had o.l.v. Tosca
nini de première plaats in de Sca
la van Milahn.
Het gegeven, een Chinese fabel
van de 18e eeuwse Venetiaanse
komedie-schrijver Carlo Gozzi, is
eenvoudig: Turandot is een har
teloze prinses, die iedere huwe
lijkskandidaat drie raadsels laat
oplossen. Wie daartoe niet in
staat is wacht onthoofding. Prins
Calaf, op het eerste gezicht in
liefde voor Turandot ontvlamd,
weet de juiste antwoorden te ge
ven. Zijn kus is het tenslotte die
het ijs rond het hart van de prin
ses doet smelten en haar veran
dert in een vrouw die tot liefheb
ben in staat is.
Een tweede rode draad die
door het verhaal loopt en naar
mate de geschiedenis zich ont
vouwt belangrijker wordt dan
die van de hoofdpersoon Turan
dot, is de figuur van de slavin
Liu. Zij begeleidt Calafs blinde
vader, die verbannen is. Haar
heimelijke liefde voor Calaf
brengt haar tot zelfmoord in een
aangrijpende scène, waarin zij
als plaatvervangster Calafs vader
vrijwaart van marteling teneinde
het geheim van de identiteit van
Calaf, die de raadsels heeft weten
op te lossen, te bewaren. In haar
zelfopofferende liefde is Liu de
uiterste tegenstelling tot de emo
tieloze Turandot. De plotselinge
ommekeer in Turandot die het
slot vormt van de opera, voelt
aan als een ongeloofwaardige an
ticlimax»
Met dit werk wilde Puccini
nieuwe muzikale wegen bewan
delen. De muziek is uitermate
suggestief en fascinerend, met
een haast impressionistische
toets. De exotische sfeer wordt
opgeroepen door een geraffi
neerde orkestratie, geaccen
tueerd door een zö spaarzaam ge
bruik van pentatonische toon
ladders en slaginstrumenten, dat
nooit het gevoel van een cliché
chinoiserie ontstaat. Luguber is
het eerste bedrijf dat begint met
de executie van Galafs voorgan
ger, zijn eerste fatale blik op Tu
randot, die zwijgend aanwezig is,
en ue gongslagen waarmee hij
zich als huwelijkskandidaat
meldt, en waarmee het lot van
Turandot, hemzelf en Liu beze
geld wordt. Het hoogtepunt van
de opera is nog van Puccini's ei
gen hand: de sterfscène van Liu.
De tegenstelling tussen de fi
guren van Turandot en Liu
kwam ook in de regie tot uiting:
het acteren van Christina Deute
kom als Turandot bleef beperkt
tot het aannemen van nogal ste
reotiepe poses; Turandot heeft
dan ook niets menselijks. De on
elegante afdaling van de midden-
trap tijdens het opgeven van de
drie raadsels was een treurige
vergissing van de regie. Vocaal
had Christina Deutekom grootse
momenten met als klein min
punt het ongeremde vibrato in-
hoge forte passages. In haar
prachtige kostuums, waarbij
haar extreem lange bloedrode
nagels haar wreedheid onder
streepten, was zij een imposante
verschijning. Jon Fredric West
heeft een enorm krachtige en fle
xibele heldentenor waarmee hij
een emotioneel geladen prins Ca
laf gestalte gaf. Evenals Jon Fre
dric West maakte Adriana Vanel
li haar Nederlandse debuut. Zij
wist de figuur van Liu op buiten
gewoon overtuigende wijze in
zang en actie tot leven te bren
gen. Haar ontroerend gezongen
afscheidsaria was inderdaad het
hoogtepunt. Simon van der
Geest was een wat onvast zin
gende Keizer Altoum. Timur, de
vader van Calaf, ward 'door Pie
ter van den Berg zeer waardig
neergezet. De drie ministers
Ping, Pang en Pong, die steeds
als trio optreden, kregen een veel
minder komisch accent dan hun
namen zouden doen vermoeden,
hoewel de oorsprong van deze fi
guren in de buffo (Italiaanse ko
medie) ligt. Max van Weegberg,
Wouter Goedhart en Nico
Schaap vormden een hecht en
semble, met name in hun grote
scène in het tweede bedrijf. Tom
Haenen leende zijn prachtige
stem aan de figuur van de Man
darijn.
Christina Deutekom (midden) als Turandot in Puccini's gelijknamige opera.
Het Nederlands Philharmo
nisch Orkest begeleide uitste
kend. Het Nederlands Opera-
koor en het kinderkoor zorgden
voor een zeer levendig toneel
beeld; met uitzondering van het
eerste bedrijf waar zij muzikaal
nogal uit de pas liepen met het
orkest. Ook de decorwisseling in
het tweede bedrijf, bij open doek
op een donker toneel. verlieD
met nogal wat slag en stoot - pre
mièrerimpels die bij de volgende
voorstellingen wel glad gestre
ken zullen zijn. De decors (Her
mann Sohcrr) en kostuums (Wer
ner Juhrke), afkomstig van de
Deutsche Opcr am Rhein, waren
vindingrijk en fantasievol, de be
lichting zeer sfeerbepalend. De
verleidingsscène door drie dan
seressen. gezeten op grote platte
(foto Jaap Piepen.
door twee man gedragen scha
len, was op het toneel evenzeer
tot mislukken gedoemd als in
het verhaal.
De minutenlange ovaties bij de
première van deze groots opge
zette enseènering met meer dan
200 medewerkenden wafen be
grijpelijk.
MIES ALBARDA.
