Hoezo optimisme
over Afghanistan?
Huting: Wij laten onze zwarte broeders niet vallen
Maandag wordt VN-overleg over Afghanistan hervat
Na PSP-congres
links vrouwenkwartet
met solozangeressen?
VRIJDAG 13 DECEMBER 1985
PAGINA 17
Een leuk bedragje, 342 miljoen
Amerikaanse dollar ofwel ruim
een miljard gulden, hebben de
Verenigde Staten dit jaar be
steed aan ondersteuning van
het islamitisch verzet in hun
strijd tegen de Afghaanse rege
ring van Babrak Karmal.
Die miljoen dollar per dag
hebben het leven van de Russi
sche soldaten in Afghanistan er
niet vrolijker opgemaakt. De
niet aflatende stroom van wa
pens en munitie die via 'de Pa
kistaanse grens ondanks mas
sale corruptie het land bereikt,
misten hun uitwerking niet.
Het aantal Russische slachtof
fers van de nu al tien jaar du
rende Afghaanse burgeroorlog
wordt door de Amerikanen ge
schat op negenduizend doden
en 16.000 gewonden.
door
Leo Maat
Cijfers over de oorlog zijn alle
zeer betrekkelijk. De Pakis
taanse president Zia Ul-Hacq
beweerde onlangs in de Was
hington Post dat het aantal
slachtoffers aan Russisch/Af
ghaanse zijde zestig- tot zeven
tigduizend man bedroeg. Hij
maakte geen onderscheid tus
sen doden of gewonden, noch
tussen Russische en Afghaanse
militairen. Als je Afghaanse
verzetsleiders moet geloven,
dan zijn de verliezen aan de
Russen en het regeringsleger
nog vele malen groter.
Hoe het ook zij, de Russen lij
den pijnlijke verliezen in men
sen en materieel. De kosten van
de oorlog zijn voor Moskou bij
zonder hoog. Berichten over de
ellende in Afghanistan worden
in de Russische media niet lan
ger geheel verzwegen. Reden
genoeg om te praten over een
politieke oplossing van het
conflict-Afghanistan.
Dat gesprek is al jarenlang,
sinds juni 1982, achter gesloten'
deuren gaande. Onder auspi
ciën van de Verenigde Naties
praten de Pakistaanse minister
van buitenlandse zaken Khan
en zijn Afghaanse ambtgenoot
Dost met elkaar. Nou ja, praten.
Een VN-bemiddelaar rent als
een postilion d'amour van de
ene kamer in een Zwitsers op
trekje naar de andere om de
boodschappen over te brengen.
Maar de liefde tussen beide
partijen is niet groot genoeg.
Het Pakistaanse bewind van de
dictator Ul-Hacq weigert de re
gering van Afghanistan te er
kennen.
Tot dusver zijn de VN-be-
moeienissen zonder resultaat
gebleven. Afghanistan eist di
recte besprekingen met het
zich islamitisch afficherende,
pro-westerse buurland Pakis
tan. Pakistan eist een helder
tijdschema voor de terugtrek
king van de Russische troepen.
Neutraal
Aanstaande maandag begint
in Genève de zoveelste ronde
van dit VN-overleg. Het overleg
is vooral een test van de vorige
maand gehouden topontmoe
ting tussen Reagan en Gorbats-
iov. Na deze top verklaarde de
Amerikaanse minister van bui
tenlandse zaken Shultz dat
'Gorbatsjov enige aanwijzin
gen gaf dat hij bereid was om
?en schema voor terugtrekking
van de troepen te bespreken".
"Ik geloof dat hij enkele inte
ressante en enigszins afwijken
de dingen te zeggen had over
Afghanistan", aldus Shultz, die
zei dat de VS het idee van een
neutraal Afghanistan onder
steunen.
Met enig optimisme wordt de
nieuwe overlegronde daarom
tegemoet gezien. Het bemidde-
lingswerk van Diego Cordovez,
Dnder-secretaris-generaal van
ie VN, heeft in elk geval geleid
tot overeenstemming over de
terugkeer van de honderddui
zenden Afghaanse vluchtelin
gen, die nu in Pakistan verblij
ven, stopzetting van de buiten-
andse hulp aan het islamitisch
verzet en internationaal toe
zicht op uitvoering van het ak
soord.
Maar zonder erkenning van
iet bewind in Kaboel enerzijds
m zonder terugtrekking van de
Russische troepen anderzijds is
2en akkoord voor beide partij
en onaanvaardbaar.
Het is de vraag of deze barriè
res kunnen worden genomen,
nadat Reagan en Gorbatsjov el
kaar in Genève voor een knap
pend haardvuur van hun goede
bedoelingen hebben trachten
te overtuigen. Het gaat immers
om de vraag hoe de toekomst
van Afghanistan zich zal ont
wikkelen als beide grootmach
ten hun daadwerkelijke steun
aan de vechtende partijen stop
zetten.
Zal de regering van Babrak
Karmal zonder de steun van de
Russische tanks in de straten
nog dezelfde dag vallen, zoals
een verzetsleider beweerde? Of
zullen de 'reactionaire bandie
ten' zonder de overdosis Ame
rikaanse dollars snel hun laat
ste kruit verschieten, zoals de
Afghaanse regering volhoudt?
Deze vragen zullen in het
Kremlin en het Witte Huis te
gengesteld beantwoord moeten
worden om tot een akkoord te
kunnen komen. Als beide
grootmachten geloven in hun
eigen propaganda zullen bei
den geloven dat zij met een der
gelijk akkoord hun doel berei
ken, de instandhouding respec
tievelijk de val van het bewind-
Karmal.
Want daar gaat het uiteinde
lijk om. Niet zozeer om de fi
guur van Karmal, maar wel om
de kleur van de regering in Ka
boel. De huidige regering zal,
als zij zich zelfstandig kan
handhaven, de vriendschappe
Afghaanse verzetstrijders worden opgebracht door het Afghaanse
regeringsleger. <fotoTass/AP»
lijke betrekkingen met de Sow-
jet-Unie niet verbreken. De
ideologie van de regeringspar
tij is de ideologie van Moskou.
Ontwikkelingshulp
De economische samenwer
king tussen Kaboel en Moskou
was al voor de Russische in
menging in 1979 van groot be
lang voor het onderontwikkel
de land en is dat nog steeds.
Dat is ook een van de meest
steekhoudende punten van kri
tiek op de VS, dat de Amerika
nen vóór 1979 nauwelijks enige
belangstelling voor het straat
arme land hadden, dat de wes
terse ontwikkelingshulp voor
namelijk uit Europa, met name
West-Duitsland kwam, en dat
de Amerikanen pas met hun
dollars over de brug kwamen
op het moment dat er op Russi
sche soldaten geschoten kon
worden.
Het heeft er daarom veel van
weg dat het doel van de Ameri
kanen kortzichtig is: de Russen
verdrijven uit Afghanistan en
met hen de regering-Karmal.
Maar wat de Amerikanen zich
voorstellen bij de toekomst, bij
een neutraal Afghanistan is ui
terst ondoorzichtig.
Weliswaar had VS-ambassa-
deur bij de Verenigde Naties
Walters het over zelfbeschik
king van het Afghaanse volk,
maar als het om de onderhan
delingen gaat hoor je weinig
daarover. De kans dat Moskou
instemt met vrije verkiezingen
naar westers model is uit histo
risch oogpunt bijzonder klein.
Het zal daarom gissen blijven
naar de politieke voorkeur van
het Afghaanse volk, ook al
claimde leider Hekmatiar van
de verzetscoalitie 'Islamitische
Eenheid van Afghaanse Heilige
Strijders' onlangs in New York
dat zijn groepering de volledige
steun van de Afghaanse natie
ondervindt en de enige echte
vertegenwoordiger van het
land is.
Diezelfde Hekmatiar ver
klaarde doodleuk wat verzets
leiders al jaren achtereen bewe
ren, namelijk dat hij absoluut
zeker is de oorlog te winnen.
En passant eiste hij directe on
derhandelingen met Moskou
en de volledige en onvoorwaar
delijke terugtrekking van "de
230.000 man sterke Russische
troepen". Een aantal dat zelfs
het Pentagon, toch niet vrij van
een neiging tot overdrijving, bij
lange na niet noemt. Gewoon
lijk houden westerse schattin
gen het op 115.000 Russische
soldaten.
Rivaliteit
Zolahg verkiezingen achter
wege blijven, zal de vraag wie
namens het volk regeert on
beantwoord blijven. In elk ge
val zal de gewelddadige strijd
om de macht in Afghanistan
voortduren, ook na een even
tuele terugtrekking van de
Russen. Als het islamitisch ver
zet erin slaagt de macht over te
nemen, zal er inderdaad een
neutraal Afghanistan ontstaan:
anti-Russisch en ironisch ge
noeg ook zeker niet pro-Ameri
kaans, zo blijkt uit uitlatingen
van rebellenleiders.
De onderlinge rivaliteit tus
sen de zeer verschillende isla
mitische verzetsgroepen zal
weer de kop opsteken. De ver
zetsgroepen die nu onder in
vloed van het verschijnsel ge
meenschappelijke vijand en
onder druk van de Amerikaan
se hulpverleners zijn verenigd
in de genoemde coalitie, zullen
elkaar naar het leven staan.
De collaborateurs met de vij
and zullen zich voor islamiti
sche gerechtshoven moeten
verantwoorden en de islamiti
sche wet zal heersen. Veel land
hervormingen zullen ongedaan
worden gemaakt, de stamhoof
den herkrijgen hun oude macht
en rijkdom en elke door het re-
gime-Karmal in gang gezette
modernisering zal ongedaan
worden gemaakt. De positie
van de Afghaanse vrouw is een
hoofdstuk apart.
Het behoeft weinig voorstel
lingsvermogen om te beseffen,
dat de wereld van de Afghaan
er na de val van Karmal er verre
van rooskleurig uit zal zien.
Zelfbeschikking is wel het laat
ste wat hen te wachten staat.
Net zomin als de communisti
sche staat is de islamitische
staat geneigd zichzelf ter dis
cussie te stellen.
Uit oogpunt van waarden als
democratie en vrijheid is het
een raadsel welke overwinning
de Amerikanen in Afghanistan
denken te kunnen behalen. Met
enig cynisme zou je kunnen
vaststellen dat de Amerikanen
uit een oogpunt van louter anti-
communisme er het meest bij
gebaat zijn de bittere strijd in
Afghanistan zo lang mogelijk
in stand te houden, omdat de
kosten van een voortdurend
conflict voor de Russen het
hoogst zijn.
DEN HAAG - De spanning bij de
kleine linkse partijen stijgt met de
dag. De PSP houdt morgen haar
congres en dat is niet alleen van
doorslaggevende betekenis voor
de pacifistisch-socialisten zelf,
maar ook voor PPR, CPN en mis
schien zelfs wel voor de EVP. Im
mers, de lijsttrekker die de PSP-
afgevaardigden morgenavond in
Wijk aan Zee zullen kiezen, bepaalt
voor een belangrijk deel de toe
komst van heel klein links.
Wordt het de huidige fractievoor
zitter Fred van der Spek, dan is sa
menwerking met de andere splin
ters voorlopig van de baan. Wordt
het tegenkandidaat en kamerlid
Andrée van Es, dan is de bunde
ling van krachten een stap dichter
bij gekomen. Dat is in een notedop
de keuze waarvoor de PSP dit
weekend staat.
door
Erik van Venetiën
Enkele PSP-fractiemedewerkers
konden de uitslag van de stem
ming blijkbaar niet afwachten. Vo
rige week hielden zij een - redelijk
gespreide - enquête onder ruim
dertig van de 120 afdelingen, goed
voor ongeveer eenderde van de
stemgerechtigde congres-afgevaar
digden. De uitslag laat niets aan
duidelijkheid te wensen over. Van
Es laat met zeventig procent van
de stemmen rivaal Van der Spek
en 'compromis-kandidate' Titia
Bos ver achter zich.
De zenuwachtigheid over de toe
komstige leiding van de partij
vindt zijn directe aanleiding in het
congres van de pacifisten van afge
lopen juni. Het congres besloot
toen met een nipte meerderheid
van 50,8 procent de deur naar sa
menwerking met de andere kleine
linkse partijen voorlopig op slot te
doen. De uitspraak betekende een
overwinning voof Fred van der
Spek en een klap in het gezicht van
de 'samenwerkers', onder wie de
kamerleden Van Es en Wilbert Wil-
lems.
De laatsten twijfelden toen nog
over de vraag of ze voor hun partij
na de verkiezingen van mei 1986
een kamerzetel wilden bezetten.
Totdat Andrée van Es zich half ok
tober opwierp als tegenkandidaat
voor van der Spek in de strijd om
het lijsttrekkerschap. Beide riva
len hebben aangekondigd niet als
Levensbelang
Volgens Van Es is klein-linkse
samenwerking van levensbelang.
Zij wil haar partij, die in de opinie
peilingen op lichte winst staat, be
wegen af te stappen van het 'ideo
logisch bordes'. De PSP moet af
zien van een blauwdruk van de
nieuwe samenleving en moet luis
teren naar wat er leeft bij de basis:
de vredesbeweging, de vrouwen
beweging en de atv-beweging (atv
staat voor arbeidstijdverkorting).
Op die terreinen zijn de overeen
komsten tussen de kleine linkse
partijen groter dan de verschillen,
meent Van Es, die graag verwijst
naar het succes van die samenwer
king op gemeentelijk niveau. Ruim
tachtig procent van de gemeenten
(waaronder bijna alle grote steden)
kennen bij de raadsverkiezingen in
maart een gecombineerde lijst van
PSP, PPR en CPN.
Van der Spek moet die ontwik
keling welhaast met lede ogen aan
zien. De huidige leider van de drie
koppige fractie (vandaag, vrijdag
de dertiende, is hij 62 geworden) is
niet bereid tot compromissen die
het pacifisme en het socialisme
van de PSP aantasten. Samenwer
king wijst hij dan ook onomwon
den af.
•De 32-jarige Van Es heeft sinds
de aankondiging van haar kandi
datuur gezegd het juni-besluit van
haar partij niet te zullen terug
draaien wanneer het congres haar
als lij staan voerster kiest. Een geza
menlijke lijst voor de Tweede-Ka
merverkiezingen is dus uitgeslo
ten. Wel zal Van Es het contact met
haar collega-kamerleden Ina Brou
wer (CPN) en Ria Beckers (PPR)
verstevigen. Voorlopig wil zij tij
dens de verkiezingscampagne op
hoofdpunten een soortgelijk ver
haal gaan houden en dat verhaal
zoveel mogelijk voortzetten in de
Tweede Kamer.
Communisten
Brouwer en Beckers zijn voor
stander van een veel verdergaande
samenwerking, maar zien zich op
dat punt geblokkeerd door het ju-
ni-congres van de PSP. CPN-frac-
tievoorzitter Brouwer pleegt nogal
eens met een congresbesluit te
zwaaien waarbij de communisten
zich hebben uitgesproken voor een
gezamenlijke lijst en een program
ma op hoofdpunten voor alle
linkse partijen, dus ook voor de
PvdA. Dat besluit heeft de CPN
geen goed gedaan. De 'echte com
munisten' zijn uitgetreden en heb
ben zich verenigd in het Verbond
van Communisten in Nederland
(VCN); de CPN staat al maanden
op één kamerzetel in de opiniepei
lingen (nu nog drie zetels).
Ook de PPR ziet het zeteltal
(twee plus de 'aangewaaide' Stef
Dijkman) teruglopen in de opinie
peilingen. Fractieleider Ria Bec
kers gaat dan ook onverdroten
voort in het ijveren voor linkse sa
menwerking. Zij roept al jaren te
gen iedereen die het maar horen
wil, over de Regenboogfractie: een
fractie van alle linkse partijen en
andere groepen die zich daarbij
willen aansluiten, waarbij de sa
menstellende delen echter wel hun
identiteit behouden.
Er heerst in de kleine progressie
ve gelederen onenigheid over de
positie van de EVP, door het enige
fractielid Cathy Ubels eens om
schreven als een 'tehuis voor alle
kritische christenen'. Ria Beckers
kan de EVP prima inpassen in haar
'regenboog', maar de PSP'ers is
het politiek evangeiisme een gru
wel.
Brouwer, Beckêrs, Ubels en, als
de peilingen uitkomen, Van Es. Dit
viertal zal klein links zo mogelijk
in alle verschijningsvormen pre
senteren in de campagne. Maar
zelfs als er onderlinge afspraken
kunnen worden gemaakt, zal het
vrouwenkwartet het voorlopig
toch moeten hebben van de kwali
teiten van iedere solozangeres af
zonderlijk.
"De enige mogelijkheid om de
apartheid in Zuid-Afrika weg te
krijgen is een totale economi
sche boycot. Als het Westen dat
middel als één man zou toepas
sen, was het snel gebeurd met de
apartheid. Ik zal het nog sterker
zeggen: als er morgen een totale
economische boycot komt, is het
over een week met de apartheid
afgelopen".
Woorden van ds. H. Huting,
voorzitter van de Nederlandse
hervormde synode, in een ge
sprek met een GPD-verslagge-
ver. (Bij deze Gemeenschappelij
ke Pers-Dienst is ook het
Leidsch/Alphens Dagblad aan
gesloten). De dominee staat deze
dagen nogal onder kritiek omdat
hij - na een kerkelijke conferen
tie over Zuid-Afrika in Zimbab
we te hebben bijgewoond - ker
kelijke steun aan eventueel ge
wapend verzet tegen de apart
heid niet uitsloot. Huting is er
vast van overtuigd, dat die totale
boycot de laatste kans is om te
voorkomen dat er een geweldda
dig eind aan de apartheid komt.
"Ik zou dat diep betreuren,
want dan vallen er onschuldige
slachtoffers. Trouwens, bij een
totale economische boycot val
len er ook slachtoffers. Maar dat
gebeurt nu óók. Daarom hebben
de leiders van de zwarte kerken
ons gevraagd, de politiek bij ons
in Nederland duidelijk te maken
dat die boycot er moet komen".
Maar vragen die kerken dan
feitelijk niet om chaos?
Huting: "Dat weten ze heel
goed en tóch kiezen ze ervoor,
omdat het zó niet verder kan.
Bisschop Tutu zei het nog tegen
me, dat zijn zwarte broeders en
zusters lijden onder het regime.
Wij hebben gemakkelijk praten,
maar het zijn hün familieleden
die worden opgepakt".
En als dat middel niet helpt?
Huting: "De apartheid moet
bestreden worden met vreedza
me middelen zolang dat kan. Ik
hoop, dat de blanken nu einde
lijk eens met de zwarten om de
tafel gaan zitten en hen als mede
mensen erkennen. Dan is er nog
kans op een oplossing. Maar als
ze dat niét doen, kan er een mo
ment komen dat gewapend ver
zet de enige mogelijkheid is. Dan
zullen wij de zwarte bevolking
blijven steunen. Ik ben geen
voorstander van geweld, maar
als er niets anders overblijft, dan
laten we onze zwarte broeders
niet vallen".
Daarmee zou uw kerk wapen
geweld sanctioneren?
Huting: "Als allerlaatste moge
lijkheid om de apartheid kwijt te
raken, ja. Zoals het nü gaat, kan
het niet langer".
Is dat wel een 'bijbelse' oplos
sing?
Huting: "Geweld is geen oplos
sing die spoort met bijbelse no
ties zoals 'Zalig zijn de vredes
tichters'. Ook niet met Romeinen
13, waarin onderdanigheid aan
de overheid wordt verlangd.
Maar er is ook Openbaring 13.
Daar gaat het over het beest uit
de afgrond. De staat kan verwor
den tot iets demonisch. De Zuid-
afrikaanse regering is het beest
uit de afgrond. Of vindt u het niet
beestachtig om een kind van 7
jaar 50 dagen in de gevangenis te
stoppen omdat het heeft gede
monstreerd?"
Zouden dan niet méér landen
met boycot moeten worden aan
gepakt? De Sowjet-Unie bijvoor
beeld?
Huting: "Dat zou niet helpen,
want Rusland heeft bijna alles
zelf aan grondstoffen en minera
len. De Russische heersers zijn
inzake de mensenrechten schur
ken, maar ik durf niet te zeggen,
dat, zoals in Zuid-Afrika, het
overgrote deel van de bevolking
in de Sowjet-Unie tegen het regi
me is". Dan wordt ds. Huting op
vallend bedachtzaam: "Nee, dat
zou ik niet durven zeggen. Ik
weet dat niet".
Misschien zou zo'n boycot al
leen al op z'n plaats zijn vanwe
ge Afghanistan.
Huting (aarzelend): 'Ik weet
niet of zo'n boycot wel lukt, of
iedereen wel meedoet".
Maar zou bij de kerk de inten
tie aanwezig zijn om zich ook in
dat geval voor een totale boycot
uit te spreken?
Huting: "Ik weet niet of we
daartoe zouden kunnen beslui
ten. We zouden er eens over kun
nen nadenken".
Afscheid. Dr. Walter Goddijn
heeft vandaag afscheid genomen
als hoogleraar in de sociologie
van kerk en godsdienst aan de
theologische faculteit in Tilburg.
Zijn afscheidscollege had als ti
tel: 'Variaties in kerkelijk leider
schap'.
Sprekend over het collegiale
bestuur van de kerk (de paus sa
men met alle bisschoppen) zei
Goddijn, dat de bedoeling van
het concilie om de positie van de
bisschoppen te herstellen niet is
verwerkelijkt. Hun persoonlijke
verantwoordelijkheid gaat ten
onder in bureaucratische struc
turen en in goed voorbereide en
gladgestreken documenten van
adviseurs.
"Daardoor wordt de collegiali
teit in feite teruggebracht tot har
telijkheid onder elkaar, zonder
dat bisschoppen in synodes of
andere verbanden kritiek op
paus en curie laten horen en dur
ven verdedigen".
De franciscaanse priester Wal
ter Goddijn (in 1921 in Leiden ge
boren) is van 1972 af hoogleraar
in Tilburg geweest. Hij is secreta
ris van de 'Mariènburg-vereni-
ging', die ijvert voor vernieuwin
gen binnen de Rooms-Katholie-
ke Kerk in Nederland.
Naam. De rooms-katholieke
parochie in Dordrecht-Zuid
wordt met ingang van 1 januari
naar Titus Brandsma (onlangs in
Rome zalig verklaard) genoemd.
Bisschop Bar van Rotterdam
heeft de naamsverandering
goedgekeurd. De parochie be
staat sinds 1959.
Kerkhoven. De Evangeli
sche Kerk in Noord-Duitsland
gaat richtlijnen uitgeven voor
het milieuvriendelijk maken van
de meer van 700 kerkelijke kerk
hoven in Sleeswijk-Holstein en
Hamburg. Een kerkhof - 'ecolo
gische rustplaats voor bedreigde
dieren en voor planten' - moet in
het vervolg zoveel mogelijk met
uitsluitend biologische bestrij
dingsmiddelen en organische
mest worden bewerkt.
Het kerkbestuur verwacht
daarvan, dat het aantal inheemse
bomen en struiken flink zal toe
nemen en dat vogels en bijen er
meer voedsel vinden. De gras
perken mogen maar twee tot drie
keer per jaar worden gemaaid en
de gevallen bladeren in de herfst
mogen niet radicaal worden weg-
geharkt.
Ook het gebruik van plastic
wordt aan banden gelegd. Op
één kerkhof in Sleeswijk-Hol
stein, met jaarlijks ongeveer 4000
begravingen, wordt per jaar
meer dan 2 ton plastic afval van
kransen en rouwversieringen op
gehaald.
