Slaven bestaan
nog steeds!
DINSDAG 10 DECEMBER 1985
RADIO-TV
PAGINA 21
TELEAC
18.25 Nederlandse literatuur na 1830. Les 1
NCRV
18.55 De Fabeltjeskrant
19.00 De zonen van de Roze Panter, tekenfilmserie
19.25 The Cosby Show, comedy-serie. Als Sondra
haar vakantieplannen voor de zomer onthult,
valt het gezin Huxtable in twee kampen uit
een. Er wordt familieberaad gehouden
NOS
20.00 Journaal
NCRV
20.28 Zeskamp, spelprogramma met ploegen uit
Ommen, Geldermalsen, Goes en Vorden. Pre
sentatie: Dick Passchier
21.30 Hier en nu. Vandaag een speciale reportage
uit India over de kastelozen in het kader van
de Dag van de Rechten van de Mens
22.05 Vaticanium II, 20 jaar na dato. De resultaten
van het Tweede Vaticaans Concilie geëva
lueerd. Het Vaticaan heeft de Wereldraad van
Kerken gevraagd waarnemers te sturen
22.30 Hill Street Blues, politieserie. Nicky Casner
wordt gepakt. Eigenlijk hebben de agenten
van Hill Street een zwak plekje voor de be
ruchte bandiet. Maar als hij iemand in gijze
ling neemt volgt een harde afrekening, (herh.)
23.15 Cheers, comedyserie. Als Frasier een baan
aangeboden krijgt aan een universiteit in Ita
lië komt Diane voor de keus te staan hem te
volgen of Cheers trouw blijven
NOS
23.45 Journaal
23.50 Nieuws voor doven en slechthorenden
WOENSDAG
NOS
09.30 Nieuws voor doven en slechthorenden
NOS/NOT
10.00 Nieuws uit de natuur, afl.10
10.30 Einde
11.30 Jonge Europeanen, afl.3
12.00 Einde
NOS
13.00 Nieuws voor doven en slechthorenden
VARA
14.30 VARA's Filmclub met:
14.31 Gil en Julie, tekenfilmserie. Afl.: De regen
boogparaplu
14.36 Bojan, tekenfilmserie
14.41 Doris, tekenfilmserie. Afl.: Marlon, de kat van
de buren
14.46 Marcelko en opa Bonifac, tekenfilm
14.55 Pippi Langkous, kinderserie naar de verha
len van Astrid Lindgren. Afl.: Pippi lijdt
schipbreuk. Pipi, Tommy en Annika hebben
een roeiboot gevonden en maken hem
vaarklaar
15.20 Op Weg, Duitse serie. Deel 2: Woestijnkolder.
Eindelijk bereiken Meersdonk en Willers de
oase Tahona in Nigeria, waar een groep ont
wikkelingswerkers op de vracht zit te wach
ten
16.10 Zo jong als je je voelt...,comedy-serie. Afl.:
Zakelijke relaties. William kan maar niet aan
zijn nieuwe contactlenzen wennen. Maar hij
kan nog moeilijker wennen aan zijn nieuwe
secretaresse
16.35 VARA's videonieuws, Dieuwertje Blok pre
senteert de nieuwe videobanden die in de vi
deotheken te krijgen zijn
17.00 VARA's Clipparade. Presentatie: Adeline
van Lier
NOS
17.30 Journaal
VARA
17.46 Je ziet maar, magazine met popmuziek en
informatie. Presentatie: Hanneke Kappen
en Michiel Praal
pro-
NOS
18.15 Nieuws voor doven en slechthorenden
18.20 Paspoort voor Italianen
18.30 Sesamstraat
18.45 Jeugdjournaal
19.00 Journaal
IKON
19.12 Snuiters, jongerenprogramma. Afl. 5
19.37 Kenmerk, actualiteitenmagazine
NOS
20.00 Horizon, populair-wetenschappelijk
gramma
20.25 Analyse, informatief programma. Vandaag:
Biotechnologie
20.55 Panoramiek, achtergrondinformatie bij ac
tuele ontwikkelingen in de internationale po
litiek
21.30 Het hart van de Draak, documentaire-serie
over het leven in China. Afl. 9: Het Begrip
22.30 Journaal
22.45 Den Haag Vandaag
FEDUCO
23.00 Voorlichting Cursussen 1986
NOS
23.10 Nieuws voor doven en slechthorenden
WOENSDAG
NOS
13.00 Nieuws voor doven en slechthorenden
VPRO
15.30 (ZW) Laurel Hardy. Afl.: Een veilige haven
15.51 Achterwerk in de kast
16.06 Punky Brewster. Afl.2: Ga nou slapen!
16.31 Theo en Thea, kinderprogramma
16.41 Ik teken wat ik wil
17.15 Hamm Hoppa
FEDUCO
17.40 TEMA: Berichten uit het nieuws
18.00 Tik Tak, kleuterprogramma.
18.05 Plons, kinderprogramma. Afl.
De vuurvogel
18.10 Prikballon, kleutermagazine
over het maken van allerlei voor
werpen
18.25 De Smurfen, tekenfilmserie.
Afl.: Een beetje Smurfvertrouwen
en Muzieksmurf steelt de show
18.50 Uitje doppen, jongerenmagazi
ne. Op eigen poten. Hoe exploiteer
ik zelf een café?
19.05 Juke Box
19.10 Kopen zonder kater. Afl. 5: Ik
heb geen intresse. Een leurder aan
de deur. Hoe reageert u? Vragen-
spel: kopen aan de deur.
19.40 Lotto, mededelingen en pro
gramma-overzicht
19.45 Journaal
20.10 Weerbericht
20.15 KunstZaken
20.25 I.Q.. spelprogramma met denk
en weetvragen
20.55 Labyrint. Kind te koop - over fi
nanciële adoptie. Financiële adop
tie houdt in dat mensen via een or
ganisatie een kind, gezin of dorp in
een ontwikkelingsland financiële
ondersteunen en via briefwisseling
een persoonlijke band proberen te
krijgen
21.45 Uitzending door derden: pro
gramma van de'Christen-Democra
tische Omroep
22.30 Journaal. Aansl.: Coda. Larg
hetto uit Quartetto 2 a due cembali
van Bocherini.
WOENSDAG
17.30 De Trofee van de TV, basket
balspel in veertien wekelijkse les
sen met een wedstrijd tussen scho
len om de Trofee van de TV. Van
daag: Aalter-Mechelen (finale jon
gens.)
17.55 Journaal
19.00 Sons and daughters, Australi
sche serie.
19.25 Tijdrover. Doe-het-zelf.
19.42 Mededelingen en programma-
overzicht
19.45 Journaal
20.10 Weerbericht
20.15 Videomatch, videospelletje
20.20 De kleine waarheid, Nederland
se serie van Willy van Hemert naar
de triologie van Jan Mens. Deel 13.
Met: Willekc Alberti, Emmi Lopez-
Dias, Jacques Commandeur e.a.
(herh.) Marleen wordt de trotse ei
genares van een tweedehands wa
gen. Dokter Bresser vertelt haar dat
Jan nooit kinderen zal kunnen ver
wekken. Voor Marleen een flinke
klap, maar ze zet de waarheid naar
haar hand
21.20 Goya, zesdelige serie Afl. 6: La
Quinta del Sordo. Een deel van zijn
laatste levensjaren brengt Goya
door in het landhuis Quinta del
Sordo. Als hij inziet dat Spanje
niets meer van zijn schilderwerk
wil weten, ziet hij zichzelf gedwon
gen ziin laatste jaren in Frankrijk
door te brengen
13.15 (S) Teletekst-overzicht
13.30 Einde
15.40 (S) Teletekst-overzicht
16.00 Tagesschau
16.10 lm Geist des Mittelalters. 1985:
Het jaar van de Romaanse kerk in
Keulen
16.55 Das Haus der Krokodile, mis
daadserie voor kinderen naar het
boek van Helmut Ballot. Afl.5: On
weer in de nacht.
17.25 Lilingo, een dorp in Afrika. Do
cumentaire-serie. Afl.5: Rua -
het water
17.50 Tagesschau
19.00 Ce soir, regionaal magazine
19.24 Lottojoker
19.27 Quick et Flupke, tekenfilm
19.30 Journaal
20.00 Billet de faveur: Nina, een ko
medie van André Roussin.
22.05 II était une fois la télé
23.30 Journaal
23.55 Tribune économique et sociale
WOENSDAG
11.30 Teletekst magazine
16.50 Nouba Nouba, gevarieerd kin
derprogramma.
17.50 Carrefours, gevarieerd kinder
programma. (Met: 17.53 Dancin'
days, tv-serie. 18.24 Invités. 18.30
Nieuwsoverzicht. 18.32 Micro-défi,
spelprogramma. 18.49 Minute Pa-
pillon. 18.51 Service-rubriek.)
WDR
18.00 Hier und Heute
18.25 Kontakt bitte... Afl.: Tovenaar
zoekt schoonheid
19.00 Falcon Crest, Amerikaanse se-
19.58 Heute im Ersten
20.00 Tagesschau
20.15 Die Montagsmaler. spelpro
gramma
21.00 Panorama, actualiteiten
21.45 Dallas, serie. Afl.: Huwelijk on
der een donker gesternte.
22.30 Tagesthemen
23.00 Kulturwelt. Bücheijournal
00.00 Tagesschau
00.05 Nachtgedanken, overweging
door Hans Joachim Kulenkampff
WOENSDAG
09.45 ARD-Ratgeber. Das internatio
nale TV-Kochbuch. De Engelse
keuken: Wat mevrouw Butter alle
maal met kaas doet
10.00 Tagesschau und Tagesthemen
10.23 Die Reportage
11.10 Bitte umblattern
11.55 Umschau
12.55 Persoverzicht
13.00 Tagesschau
Kenmerk
In IKON's actualiteitenrubriek
'Kenmerk' vanavond aandacht
voor de mensenrechtensituatie
op de Filippijnen. O.a. een ge
sprek met pater Nico Hofstede
over zijn werk op de Filippijnen
en de taak van de kerk in het ver
zet tegen mensenrechtenschen
dingen.
Voorts in Kenmerk een inter
view met de Zuidafrikaanse
schrijver André Brink, waarin
o.a. wordt ingegaan op de wense
lijkheid van culturele boycots.
(Nederland 2, 19.37 uur).
Hier en Nu
De NCRV-rubriek 'Hier en Nu'
zendt vanavond een reportage
uit over de kastelozen in India.
Hun mensenrechten worden
sinds eeuwen vertrapt, omdat ze
niet als volwaardige burgers
worden beschouwd. Zo zijn mil
joenen anno 1985 nog steeds lij
feigenen van grootgrondbezit
ters en herenboeren. De wet ver
biedt deze moderne slavernij,
maar dat weten de meeste kaste
lozen niet. In de grote Indiase
deelstaat Andra Pradesh wordt
deze mensonwaardige situatie
met succes doorbroken. Daarvan
wordt in deze uitzending verslag
gedaan. (Nederland 1, 21.30 uur).
De NOS zendt vanavond de laatste aflevering uit van de negendelige
Engelse filmreeks over China. Tijdens de culturele revolutie is de weten
schap in China grotendeels tot stilstand gebracht. Met beperkte middelen
wordt er nu aan gewerkt om de achterstand weg te werken. Op de foto een
medicijnverkoper in het straatbeeld van Siuchan. ifotoGPDi
Horizon
In de populair-wetenschappelij
ke NOS-rubriek 'Horizon' zijn
vanavond de volgende onder
werpen te verwachten: een boek
met variabele plaatjes; een kerk
die werd gered door hem in een
plastic zak te verpakken; een
luchtschip dat tijdens het
vliegen om zijn as draait en daar
door beter vliegt. (Nederland 2,
20.00 uur).
Analyse
In het NOS-programma 'Analy
se' zal aandacht worden besteed
aan de wereld van de biotechno
logie. Recombinant-DNA is een
biotechnologische methode om
bacteriën voor de mens nuttige
stoffen te laten produceren, zoals
enzymen en eiwitten. In 'Analy
se' wordt uiteengezet hoe dat
kan, en wat de voor- en nadelen
zijn. Presentatie: Aart Gisolf.
(Nederland 2, 20.25 uur).
Panoramiek
In verband met herdenking van
de verzoening (15 jaar geleden)
tussen West-Duitsland en Polen
zal de NOS-rubriek Panoramiek
nader ingaan op de oude en de
nieuwe 'Ostpolitiek' van de
Bondsrepubliek. Dit gebeurt aan
de hand van interviews en opna
men die Dirk Dragstra en Willem
Wansink in Polen, de DDR en de
Bondsrepubliek maakten. Tot de
geïnterviewden behoren Egon
Bahr (de rechterhand van de
voormalige Westduitsc bonds
kanselier Willy Brandt) en de
voormalige staatssecretaris van
buitenlandse zaken Dobrosiels-
ki. (Nederland 2, 20.55 uur)
18.20 Es muss
sein, Duitse
heid sterven.
18.56 Programma-overzicht
19.00 Heute
19.30 Die Reportage. Abenteuer Pi
peline. Ingenieuren tussen leger en
guerrilla; vanuit Colombia
20.15 (ZW) Heinz Erhardt: Naturlich
die Autofahrer, Duitse speelfilm uit
1959. Opperwachtmeester Dober-
mann is zeer nauwgezet in zijn
werk en slingert dan ook iedereen
voor de kleinste overtreding op de
bon. Hij wint zelf een auto en dan
zijn rijlessen onvermijdelijk...
21.35 Ratschlag für Kinoganger, ac
tuele filmbesprekingen
21.42 Mach mit - die Umwelt zuliebe
21.45 Heute-journal
22.05 Das kleine Fernsehspiel: West-
Ier. De homosexuele Felix uit West-
Berlijn wordt verliefd op Thomas
uit Oost-Berlijn. Felix mag echter
maar 24 uur in Oost-Berlijn blijven.
Zij besluiten te vluchten
23.40 Frank Elstner: Strippvisite in
Las Vegas. De wereldstad van de
showbusiness.
01.10 Heute
WOENSDAG
13.15 (S) Teletekst-overzicht
13.30 Einde
15.40 (S) Teletekst-overzicht
15.56 Programma-overzicht
16.00 Heute
16.04 Mi wie Milch. Afl. uit de serie
'Bettkantengeschichten'. Aansl.:
N ieu wsoverzicht
16.35 Tao Tao, tekenfilm. Afl. Familie
Rijger en de vos
17.00 Heute. Aansl.: Aus den Lan-
dern, regionaal nieuws
17.15 Tele-Illustrierte, gevarieerd ma
gazine
17.50 Trio mit vier Fausten, tv-serie.
18.00 Telekolleg II: Die Integralfunk-
tion. Cursus wiskunde
18.30 Sesamstraat
19.00 Aktuelle Stunde, regionaal ma
gazine met nieuws en sport
19.45 Raamprogramma van de regio
nale studio's
20.00 Tagesschau/Weerkaart
20.15 Auslandsreporter. Ernst Lud-
wig Freisewinkel: Brüsseler An
sichten
20.45 Rückblende. 80 Jaar geleden:
Robert Koch ontvangt de nobel-
prijs voor medicijnen
21.00 Formel Eins: De ARD Hitpara
de met Ingolf Lück
21.45 Landesspiegel. Strassenflirt,
film van Klaus Hermann
22.15 Drei vor Mitternacht. Aansl
Laatste
WOENSDAG
08.00 Tele-Gymnastik. (5)
08.10 Schooltelevisie. 09.10 Sesam-
11.20 Einde
17.00 Schooltelevisie
09.45 Zie Duitsland 1
ADVERTENTIE
Kijk vanavond om
21.45 uur op Ned. 1
naar Hier en Nu.
Giro
100200
Uw steun geeft mensen nieuwe kansen.
18.10 Grange Hill, kinderserie
18.35 Masterteam, spelprogramma
19.00 Journaal
19.35 London plus
20.00 Telly Addicts, spelprogramma
20.30 East Enders, tv-serie.
21.00 Hold the back page!, tv-sene.
21.50 Points of view
22.00 Journaal
22.35 Cagney and Lacey, politie-se-
23.15 Film '85, filmmagazine
23.45 Your mind in their hands, infor
matieve serie.
00.10 The Rock gospel show
00.45 Weerbericht
WOENSDAG
07.00 Teletekst
07.50 Breakfast Time
10.20 Teletekst
11.30 Play school, kinderprogramma
11.50 Gharbar, magazine voor Aziati
sche vrouwen
12.15 Teletekst
13.30 Journaal
13.54 Nieuwsoverzicht
14.00 Pebble Mill at one
14.45 Mop Smiff, kinderserie
15.00 Teletekst
16.52 Regionaal nieuws
16.55 Paddington, kinderprogramma
17.00 Fingermouse, kinderprogram-
17.15 The voyages of Dr. Doolittle.
kinderprogramma
17.35 Hartbeat, kinderprogramma
18.25 Nieuwsoverzicht
18.35 Informatieve serie
19.00 Tuckers luck, kinderprogram-
19.25 Open to question, discussiepro
gramma
20.00 The Old Grey Whistle Test.
popprogramma
21.00 Call my Bluff, amusementspro
gramma
21.30 Food and drink, culinaire ru
briek
22.00 Ties of blood, tv-serie
23.00 Arena, serie interviews.
00.00 Newsnight. actualiteiten
00.45 Weerbericht
WOENSDAG
10.00 Teletekst
18.30 The Brady Bunch. Cindy Brady
Lady
19.00 The Flying Nun Bertrille and
the Silent Flicks
19.30 Green Acres. Lisa has a Calf
20.00 Charlie's Angels. Magic Fire
20.55 A Country Practice
21.50 The Deputy. Chain of Action
22.20 NFL American Football
Kadio 1 na 18 uur
NOS: Elk heel uur nieuws. VOO:
Veronica Nieuwsradio. VPRO:
19.05 Boeken EO: 21.02 Uit het
land. 22.02 Ronduit. 22.30 Als men
sen veranderen. NOS: 23.02 Met het
oog op morgen. VARA: 0.02 De
Kadio 2 na 18 uur
NOS: Elk heel uur nieuws. 19.00 Zie
Radio I
Radio 3 na 18 uur
NOS: Elk heel uur nws. 18.04 De
Avondspits. VARA: 19.02 Dubbel-
lisjes. 20.02 Popkrant. 21.02 Moon-
dogs. 23.02 Tracks
Radio 4 na 18 uur
NCRV: 18.00 Nws. 18.02 Lied van de
week. 18.15 Leger des Heilskwa--
tier. 18.30 Muziek in vrije tijd
Noordbrabantse Muziekscholen (7)
19.30 Schubertiade Hohenems 1985:
A. Pianotrio's. B. Liederen voor so
praan en piano. 20.00 Nws. 21.30 Li-
terama. 22.30 Orgelconcert door
Jaap Kroonenburg op het orgel in
de Grote Kerk te Maassluis. 23.10
Kamermuziek: Die Musicalische
Compagney: klassieke muziek.
23.40 Muziek van eigen tijd
Radio 5 na 18 uur
NCRV: 18.10 Literama-poëzie. uit
de bundel Destinaties. P.P.: 18.20
Uitzending van de P.S.P. NOS:
19.40 Marokkaans. 19.50 Spaans.).
TELEAC: 20.30 Biotechnologie
over DNA en genetische manipula
tie. Introductieles B. (herh.) 21.00
Nederlandse literatuur na 1830. les
1. 21.30 Leidinggeven, Les 1 extra.
22.00 Grafische technieken. Les 2:
Zeefdruk herhaling
OMROEP RIJNLAND
17.30-18.30 Politiek e
18.30-19.00 de tussenfase (pro
gramma over maatschappelijke
veranderingen)
19.00-19.30 Regionale muziek
WOENSDAG
Radio 1 Voor 18 uur
NOS: Elk heel uur nieuws. VARA
7 03 De Rode Draad. (12.56 Medede
lingen voor land en tuinbouw.)
TROS: 13.08 TROS aktua. 13.20
Journalistenforum. 14.05 TROS
Klantenservice. 15.05 Helpers weg.
EO: 16.02 EO-Metterdaad Hulpver
lening. 16.05 Tijdsein
Radio 2 Voor 18 uur
NOS: Elk heel uur nieuws. VOO:
7.00 Ook Goeiemorgen. (7.30 e
Nieuwsradio.) 11.03 Kletskop. 12.03
Will wil wel. (12.30 Veronica
Nieuwsradio.) 14.03 Terug in de
Tijd. 15.03 Nederland Muziekland
(16.30 Veronica Nieuwsradio.)
NCRV: 17.03 De nieuwe rozengeur
Radio 3 Voor 18 uur
NOS: Elk heel uur nieuws. EO 7.03
Ronduit music-time. 9.03 Muziek
motief. 10.03 Gospelsound. 11.03
Country Trail. 12.03 Rond-uit op
drie. VPRO: 13.03 Togaparty. 14.03
De Wilde Wereld. 17.03 Ronflonflon
met Jacques Plafond. NOS: 16.04
De Nationale Hitparade
Radio 4 Voor 18 uur
NCRV: 8.00 Nws. 8.02 Het levende
Woord. 8.10 Preludium. 8.45 Te
Deum Laudamus. 9.15 Onder de
Hoogtezon. 10.00 Kamermuziek uit
11.40 De Orkestmuziek van Bach
(18) door The English Concert. 12 10
Promenade: composities van Saint-
Seans. EO: 13.00 Nws. 13.02 Lunch gen en Nieuws
Concert. 14.00 Songs of Praise. 14.30
Solisten AVRO 15.00 Telefoon
nummer 39211 17 00 Muziekthea
ter, fragmenten uit opera, operette
en andere muziektheatervormen
Radio 5 Voor 18 uur
NOS: 9.00 Nieuws. 9.03 NOS-Spor-
tief. 9.25 Waterstanden. RVU: 9.30
RVU Taairevue. TROS: 10.00 Café
chantant - continu. 10.30 De duvel is
oud. 11.00 Geachte jubilaris. IKON:
12.05 "het oog van de naald. NOS:
13.00 Nieuws. 13.10 NOS Midweek
magazine. (Met om 13,15 Frontaal.
13.45 Wereldwijzer. 14.15 Randstad
en regio. 15.00 Meer over minder.)
TROS: 16.00 De Pina Colada Show
16.30 TROS Huiswerken. 17.46
Overheidsvoorlichting Gesprek
ken met vrouwen. 17.56 Mededelin-
23.40 Roving Report
00.10 Sky Trax. Popmuziek
00.55 Closedown
WOENSDAG
08.45 Dennis. Father's Day for
Wilson
09.15 Sky Trax. Popmuziek
14.15 Skyways. Awakening
15.10 Learned friends. Breeding
16.00 Sky Trax. Popmuziek
18.15 Emmerdale Farm
18.45 News at 6.45
19.00 About Anglia
19.35 Crossroads
20.00 Bygones
20.30 Name that Tune
21.00 Des O'Connor Tonight
22.00 Heart of the High Country
23.00 News at Ten followed by Anglia
late News and Weather
23.30 The Maverick Millionaire
00.30 Snooker
01.30 Waite Around, followed by Clo
sedown
WOENSDAG
10.25 Sesame Street
11.25 Cartoon Time
11.40 The Protectors
12.05 That's Hollywood
12.30 Judi goes on Holiday
13.00 Orm and Cheep
13.10 Our Backyard
13.30 Whiskers and Wet Noses
14.00 News at Two
14.20 Anglia News and Weather
14.30 A Country Practice
15.30 Farmhouse Kitchen
16.00 Short Story Theatre
16.25 Anglia News
16.30 Sons and Daughters. (Kinder
programma)
17.00 Orm and Cheep
17.10 Thomas the Tank Engine and
Friends.
17.15 The Krazy Kitchen
17.40 Danger - Marmalade at Work
18.00 Musicbox.
19.00 Studio 4 Amusementspro
gramma over Mulhouse
20.00 Dimensions Programma
over de ontwikkelingen van een
Zwitsers dorp: Haut-Nendaz in het
kanton Valois.
21.15 Le geste et la memoire Do
cumentaire over Werner en Eric
Raggenbass. gereedschapmakers
voor houtbewerking
22.00 Journaal.
22.30 Les disparus de Suint-Agil
Komedie. Op het college van Saint-
Agil hebben drie leerlingen een ge
heim genootschap opgericht Op
een avond verdwijnt een van hen
op geheimzinnige wijze
24.00-2.00 Musicbox
Voor iemand die tot drie keer toe
door de dokters was opgegeven, en
wiens overlijdensbericht al in 1916
in The Times had gestaan, is Ro
bert Graves, de Engelse dichter en
schrijver van 'I, Claudius' (bekend
van de tv-bewerkingnog behoor
lijk oud geworden: hij overleed af
gelopen zaterdag op 90-jarige leef
tijd. Bijna zeventig jaar geleden
kreeg Roberts moeder van zijn com
mandant de volgende brief, die ge
dateerd was op 22 juli 1916:
„Geachte mevrouw Graves.
Ik betreur het zeer u te moeten
schrijven dat uw zoon aan verwon
dingen is bezweken. Hij was bij
zonder moedig en deed het erg goed
en is een groot verlies.
Hij was zeer ernstig getroffen
door een granaat en is geloof ik op
weg naar de basis overleden. Hij
heeft geen erge pijn gehad en onze
dokter slaagde erin hem te bereiken
en onmiddellijk te behandelen.
We hebben het erg moeilijk gehad
en zware verliezen geleden. Gelooft
u me als ik zeg dat ik met u meeleef
in uw verdriet, en dat we een bij
zonder moedig soldaat hebben ver
loren.
Schrijft u me alstublieft als ik u
iets kan zeggen of iets voor u kan
doen.
Hoogachtend, C. Crawshay, Lt-
Kol".
Maar Robert Graves overleefde
zijn ernstige verwondingen, en
schreef op 24 juli 1916. op zijn 21e
verjaardag, een kort briefje aan
zijn moeder: „Ik ben gewond, maar
maak het goed". Omdat hij de tel
kwijt was geraakt dateerde hij het
echter op 23 juli 1916, waardoor
zijn familie thuis niet wist of hij dit
briefje kort voor hij gestorven was
had geschreven en verkeerd had ge
dateerd, of dat hij kort nadat hij
het geschreven had was gestorven,
want er kwam ook nog een lang te
legram van de legerleiding waarin
gemeld werd dat hij gesneuveld
was... Gelukkig bezocht een tante
van hem de volgende dag het hospi
taal in Rouen waar hij lag. om een
neef op te zoeken wiens been was
geamputeerd. Zij zag toevallig de
naam van haar andere neef op de
lijst op de zaaldeur staan, gaf Ro
bert een paar van de nectarines die
zij voor de neef zonder been had
meegenomen, en schreef mevrouw
Graves een geruststellend briefje.
Waaruit maar weer eens blijkt dat
nectarines al langer bestaan dan
wij altijd gedacht hebben.
Ook zijn we geneigd te denken
dat oorlogssyndromen typisch iets
van de Tweede Wereldoorlog zijn,
maar uit de zeer lezenswaardige
memoires van Robert Graves ('Dat
hebben we gehad' in Prive-domein:
'Goodbye to all that') blijkt het te
gendeel. Siegfried Sassoon, de En
gelse dichter en schrijver van oor-
logsmemoires, die Robert Graves
aan het front had leren kennen,
had veel last van zo'n oorlogssyn
droom:
„Hij was nu weer in Londen en
erg ziek en schreef dat hij als hij
een eindje ging wandelen vaak lij
ken op de trottoirs zag liggen", no
teert Robert Graves. Hijzelf was er
trouwens niet veel beter aan toe:
„Sinds 1916 was mijn angst voor
gas een obsessie: bij elke ongewone
lucht, zelfs bij een plotselinge sterke
geur van bloemen in een tuin, stond
ik al te trillen op mijn benen".
Na zijn demobilisatie bleef hij
nachtmerries, angstdromen en
dagdromen houden
„Midden in de nacht sloegen er
granaten op mijn bed in, hoewel
Nancy het met me deeldeoverdag
kregen vreemden de gezichten van
vrienden die waren gesneuveld.
Toen ik voldoende was aangesterkt
om de heuvel achter Harlech te be
klimmen en mijn geliefde land
schap terug te zien, zag ik het tegen
wil en dank als een potentieel slag
veld. Ik betrapte me er op dat ik
taktische problemen uitwerkte,
overwegend hoe de bovenloop van
de Artro het best verdedigd kon
worden tegen een aanval vanaf de
kust, of waar ik een Lewis-mitrail-
leur in stelling moest brengen als ik
probeerde de boerderij Dolwreid-
diog vanaf de heuveltop te bestor
men, en wat de beste dekking zou
zijn voor mijn sectie geweergra-
naatschutters. Ik had nog steeds de
gewoonte alles te confisqueren
waarvan het eigendom onzeker
was: ik had er ook moeite mee de
waarheid te vertellen - als ik van
iets werd beschuldigd, was het al
tijd makkelijker me er in militaire
stijl met leugens uit te draaien. Ik
paste de procedure voor het overne
men van inkwartieringsplaatsen
en loopgraven toe voor een evalua
tie van mijn huidige situatie. Eten.
watervoorziening, mogelijke geva
ren. verbindingen, sanitair, be
schutting tegen het weer. brandstof
en licht - ik werkte de hele lijst af
en vond alles bevredigend.
Nog andere oorlogsgewoonten
bleven, zoals liften, zonder verle
genheid met medepassagiers in
treinen praten en zonder schaamte
langs de weg wateren, wie er ook in
de buurt was. Ook behield ik de
techniek in moeilijkheden vol te
houden: een keiharde vastbesloten
heid om me er op de een of andere
manier doorheen te slaan, hoe dan
ook, zonder subtiliteiten, in elke ge
geven situatie al tevreden als de
voornaamste punten waren verwe
zenlijkt. Maar ik matigde me in elk
geval in mijn ongebreidelde grove
taal".
