Bij Paddenburg is het alle dagen feest
ZATERDAG 7 DECEMBER 1985
EXTRA
PAGINA 2 3
Nies- en jeukpoeder behoren natuurlijk tot de
klassiekers, maar ze vormen slechts een fractie
van wat de Leidse pretwinkel Paddenburg binnen
zijn muren herbergt. Met de feestdagen
in zicht waagde Jelleke Blanken zich tussen
draculapoeder en borrelwormen, tussen
windkussen en erotisch diploma, tussen feestneus
en olifantsoren. Portret van een Leids instituut
waar het alle dagen feest is.
door Jelleke Blanken
"Ha, ha, ha", klinkt het luid in de
schaars verlichte ruimte van de
feest- en fopwinkel Paddenburg aan
de Leidse Nieuwe Rijn. "Ho, ho,
ho", schatert de stem uitgelaten, en
de flesjes en potjes op de toonbank
trillen mee. De lampionnen aan het
plafond lijken zelfs te bewegen als
de lach hogere octaven bereikt: "hi,
hi, hi", hinnikt-ie met uithalen. Dan
verstomt het geluid snel in de over
volle winkel.
Alleen de talloze maskers aan de wand
grimassen en grijnzen nog, als de eigena
resse van Paddenburg, mevrouw Knap
pers, de twee rumoerige lachzakken van
zojuist in een feestelijk papiertje wik
kelt. "U zult nog wat meemaken thuis,
het is zeker een verrassing", zegt ze
vriendelijk tegen een klant. Achter haar
hangt met een touwtje om haar nek een
geplukte kip tegen de kast te bungelen.
Een bizar gezicht.
Het 17e eeuwse grachtenpand met de
gevel in Jugenstil is al 67 jaar het sfeer
volle onderkomen van de firma Padden
burg en doet op deze regenachtige don
derdag in november, zo vlak voor de
feestdagen, denken aan de romantiek
van A Christmas Carol van Charles Dic-
kens. Het is hondeweer en buiten spoe
den voorbijgangers huiswaarts, verscho
len onder paraplu's. Enkelen houden
staande bij één van de drie smalle, hoge
etalages van Paddenburg, waarin het ro
de fluweel en het gele satijn voor het
Sinterklaasfeest uitgespreid ligt. Een
'eenzame sterveling' duwt vervolgens de
deur open en laat de herfstkou achter
met een stap over de drempel.
Mysterieus
Binnengekomen staren tientallen le
venloze gezichten de klant uit de hoogte
olijk, grimmig of angstaanjagend in de
ogen. De bonte schakering van kleuren
van de maskers en de lampionnen
scheppen samen met de ongelofelijke
hoeveelheid zakjes, pakjes, flesjes en
potjes in alle mogelijke soorten en ma
ten de nostalgische sfeer in de winkel.
Paddenburg is een begrip in Leiden.
Bedrijfsleider Van Naarssen staat voor
de onderste rij maskers. Zijn wisselende
gelaatsuitdrukkingen zorgen ervoor dat
zijn gezicht niet in de achtergrond op
gaat. "De klant weet vaak niet waar hij
kijken moet, zoveel is er tegelijk te zien",
raadt hij de gedachten van de binnenge-
komene.
"Bijna iedere bekende figuur of per
soon verschijnt na een tijd als masker.
Maar omdat deze rubberen maskers van
franse makelij zijn zul je hier geen Lub
bers of Den Uyl zien. Wel allerlei franse
figuren uit de politiek, maar -die verko
pen we hier als 'gewone man'. Nederlan
ders die het gehaald hebben zijn André
van Duin en de kabouter van Rien
Poortvliet. Nee, van Wubbo Ockels heb
ben ze in Frankrijk nog niet gehoord,
maar wie weet".
Aan het rek op de houten toonbank
hangen zakjes met een mysterieuze in
houd, waarvan niespoeder en jeukpoe
der de klassiekers zijn. Zakjes met na
men als draculapoeder, knetterpoeder,
borrelwormen, babypoeder roepen vra
gen op. Strooi het knetterpoeder in ie
mands koffie en hij gaat winden laten.
Dat is een 'werkelijker' variatie op de
topper, het windkussen. Een borrel ge
mengd met borrelwormpoeder doet
wormen ontstaan in vloeistof. Het effect
is gegarandeerd. De ogen van het slacht
offer zullen bijna uit de kassen vallen
van verbazing en zijn mond zal lang
zaam openzakken. Overeenkomstig de
hoogte van zijn bloeddruk zal de gefopte
van kleur veranderen, in rood of wit. Hij
slaakt een kreet: Iieek!
Bordenwipper
"Noem deze humor ontspanning of
leedvermaak, treiteren of een aardig
heidje", redeneert Van Naarssen, "in elk
geval werkt de lach bevrijdend". De fop-
en feestartikelen verkoper wijst in de
etalage de verschillende attributen aan.
"Dat is een liefdesmeter, die borrelt als
je verliefd bent, dat is een plastic snotte
bel, de bekende feestneus, unieke oli
fantsoren en een olifantssnuit", somt hij
op. Voorin ligt een bril met twee bloede
rige naar voren vallende oogbollen, be
vestigd op twee veren, de Goofy Droopy
eyes. Je kan het zo gek niet bedenken of
het ligt er, en Van Naarssen kent elk arti
kel als zijn broekzak. Hij kan er best om
lachen, maar niet zo hard als de klant.
De verkoper ziet alleen het attribuut en
niet de lachwekkende uitwerking. "Wat
een klant ermee doet en wie ze ermee
gaan verrassen, dat is de pret. Het voor
werp op zich is niet interessant. Sommi
ge mensen komen hier gierend binnen,
van tevoren weten ze bij wie en wanneer
het een knaller wordt".
De meeste artikelen knallen, stinken,
zijn gewoon vies en eng of er springt iets
uit. Maar er zijn uitzonderingen. De aan
steker op stroom bijvoorbeeld, die de ge
bruiker een schok geeft.
En aan tafel kan je op uitzonderlijke
manieren het eetplezier beïnvloeden of
iemands eetlust bederven. Verwerk een
bijna echte gebraden kip in het menu, of
bedien onder het eten de bordenwipper,
die op een afstand met een luchtpompje
werkt.
Scholieren hebben ook vaak een uit
zonderlijke smaak. Het blauwe kauw
gom, datje tong en tanden blauw kleurt,
noemt de verkoper als typisch voor
beeld voor onder de les. Ander populai
re, kunstmatige fopstoffen zijn de voed-
selkleurtabletten of -poeders en de vam-
pierbloedcapsules, die je kapot moet bij
ten, waarna er twee bloedstraaltjes uitje
mondhoeken druipen. "Meisjes zijn bra
ver of hebben meer stijl, de jongens wil
len meestal knallen", glimlacht Van
Naarssen.
E.T.
In de etalage hangen oorkondes, waar
onder het hang- en leundiploma en de
vermoeidheidsverklaring. "Het zuipdi-
ploma gaat het hardst hier in Leiden",
zegt Van Naarssen. Later demonstreert
hij nog iets typisch Leids. De zogeheten
Leids glibber, die niemand kan vasthou
den. Het ding glibbert onherroepelijk uit
je handen en dat geeft een eng, tintelend
gevoel.
Drie klanten maken opgewonden klet
send hun entree in de winkel. Als ze op
zoek blijken te zijn naar een Sinterklaas-
baard, duikt mevrouw Knappers in het
magazijn en komt even later tevoor
schijn met drie dozen met baarden. De
duurste baard is gemaakt van buffelhaar
en dat ontlokt één van de drie vrouwen
de gevatte uitspraak: "Dan loop je zeker
de kans dat die gaat kwispelen". Hilari
teit alom.
Een geschikte uitspraak voor het
boekje van de werknemers van Padden
burg, waarin opmerkingen van klanten
genoteerd worden. In het boekje staat
onder meer: 'Iemand komt om een E.T.-
kostuum en vraagt zich af: "Hoe kom ik
dan aan die korte beentjes"? Of een jon
getje vraagt over een windkussen:
"Stinkt-ie ook"?
"Daar lachen wij nou om", zegt me
vrouw Knappers laconiek, "zelf ben je
nogal stoïcijns over al die fopartikelen.
We kunnen niet 365 dagen per jaar la
chen. Dat verwacht men soms wel. Maar
wij zien de realiteit. Ik vraag me soms
wel eens af: zo'n blote kip, wat doe je
daar nu mee"?
Tot de klantenkring van Paddenburg
behoren net zo goed zakenmannen als
melkboeren. Iedereen wil lachen, van
kind tot oma. Bovendien is het naar Pad-
denburgse begrippen alle dagen feest.
"Er wordt altijd wel ergens een feest ge
vierd", zegt bedrijfsleider Van Naarssen.
"Is het niet Sinterklaas, dan is er altijd
wel iemand jarig of viert iemand een ju
bileum".
Damesbeen
"Bij een bruiloft doen familieleden
nog wel eens gekke dingen. Ze bevesti
gen trekknallers aan alle deuren van het
huis als het paar er nog niet is. Er zijn
mensen die de slaapkamer met duizend
ballonnen vullen. Om het bed in te dui
ken moet het kerverse paar eerst de bal
lonnen doorprikken. Of ze zetten dui
zend bekertjes gevuld met water op de
trap. Dat noem ik inventief', spreekt
mevrouw Knappers uit ervaring.
Maar ook voor minder fantasierijke
geesten heeft Paddenburg een keur aari
artikelen. "We hebben kant en klare
drink- en welkomstliederen, voordrachr
ten en toneelstukken voor alle aantallen
spelers van elk geslacht. De klant hoeft
alleen maar de tekst in te studeren". De
verkoopster lacht: "Een beetje oubollig
zijn ze wel. Ze gaan over de slechte
kookkunst van de pas gehuwde echtge
note. Maar de tekst moet natuurlijk heel
algemeen blijven. Voor iemand die 50
jaar bij de visvereniging is hebben we
geen standaard voordracht".
Vrolijk voegt mevrouw Knappers er
aan toe: "Soms is de fantasie ver te zoe
ken. Dan komen er mensen om een kant
en klare surprise voor Sinterklaas. Dat
verkopen we natuurlijk niet. wel hulp
middelen en kant en klare gedichten".
Ze herinnert zich een nogal ongewone
wens van een klant. "Een levensgroot
damesbeen. Dat had ik niet, wel bijvoor
beeld een corsage waaruit een dames
beentje schiet als je op het pompje
drukt. Sommige mensen denken dat al
les wat het leven biedt van miniatuur tot
levensgroot en nog groter in alle kleuren
te krijgen is", voegt ze er aan toe terwijl
ze de corsage demonstreert. Gelukkig
spuit er geen water uit het beentje, maar
de toeschouwers waren wel op hun hoe
de.
Oorlog
De eigenaresse heeft de winkel twaalf
jaar geleden overgenomen van mevrouw
Paddenburg, die de zaak achttien jaar
geleden toen haar man overleed met
oud-bedrijfsleider meneer Van der Reij-
den voortzette tot haar 65ste. In 1918 be
gonnen meneer en mevrouw Padden
burg een detailhandel in zelfgemaakte
waskristallen. Ze gingen daarmee langs
de deuren van de plaatselijke midden
stand. Later ging het echtpaar over tot
de verkoop van papieren verpakkingen,
karton en kantoorbenodigheden.
"Laatst hebben we nog een liter zelfge
maakte inkt van voor de oorlog aan een
verzamelaar verkocht", zegt Van Naars
sen. Twintig jaar geleden verkochten de
heer en mevrouw Paddenburg langza
merhand feest- en fopartikelen. Van
Naarssen legt die ontwikkeling duide
lijk uit: "Van papier naar crèpepapier is
al een kleine overgang, en daar komen
dan serpentines en confetti bij en dan
vraagt iemand: "Heb je er ook een neus
bij"? Zo werd Paddenburg dé feest- en
fopwinkel van Leiden.
"Op de bevrijding heeft de heer Pad
denburg de vlaggetjes en hoedjes uit de
schuilplaats gehaald. Hij had ze achter
de toonbank in een kast in de muur ver
stopt en er twee dikke planken voor ge
timmerd. De kaarsen en papieren zak
ken had het echtpaar onder de vloer ver
stopt. Ze zeiden 'nee' als de Duitsers om
een zak kwamen, maar gaven ze wel aan
behoeftige Leidse winkeliers en mensen
in nood", zegt mevrouw Knappers.
"Met kerstmis in de hongerwinter
stonden de mensen in rijen voor de deur,
want mevrouw Paddenburg maakte de
coraties bovenin de winkel, die ze voor
weinig geld verkocht. Ze liet er telkens
vijf binnen, zo druk was het". Mevrouw
Knappers vertelt dat mevrouw Padden
burg na de oorlog de toen in Leiden stu
derende prinsessen Beatrix en Margriet
voor een studentenfeest maskers had
verkocht, waarop één van de prinsessen
had opgemerkt: "Ze hoeven niet inge
pakt te worden, we houden ze wel op".
Thema
Studenten hebben de laatste jaren
weer feesten met een thema en dat kan
Paddenburg goed merken. "De ene keer
is het blauw-wit, een andere keer is het
onderwerp 'cowboy', zodat de pistolen
en hoeden weer over de toonbank
vliegen. Nu staat er een waterfeest op
het programma, dus we kijken of er ge
noeg waterbrillen en spuitende tongen
in voorraad zijn", zegt mevrouw Knap
pers, staand voor een tussenwand waar
aan een spijker tientallen gebloemde
boa's hangen. "Die sjerpen zijn voor een
hawaïfeest van een firma hier uit de
buurt. En zo bestelt een andere vereni
ging bijvoorbeeld weer voor een feest
honderd rooie krulpruiken".
De vraag waar de menselijke drang
om zich te verkleden toch vandaan
komt, heeft mevrouw Knappers zich
vaak gesteld in al die tijd dat ze eigena
resse van Paddenburg is. "Verklede en
feestende mensen verkeren in hogere
sferen, in een droom- en fantasiewereld.
Dat deden ze in de Middeleeuwen al en
niet alleen in Venetië. Zich versieren ligt
in de natuur van de mens. Mensen on
dergaan een metamorfose als ze zich ver
kleden, kunnen zich uitgedost vrijer op
stellen. Als je een masker op hebt doe je
dingen die je normaal niet doet. Vandaar
dat aan onze winkel een bepaalde
romantiek, nostalgie verbonden is".
Die middag vertelt eigenaresse Knap
pers dat ze niet immuun geworden is
voor verrassingen. "Af en toe geef ik nog
wel eens een gil. Soms krijg je hartklop
pingen van die nieuwe fopartikelen. Dan
wordt ik verschrikkelijk boos"! zegt ze
lachend. "Laatst hadden we kleine kla-
pattributen op de toonbank uitgestald,
met een bordje 'Niet Aankomen'. Na
tuurlijk pakken de mensen ze juist wel,
dat is het leuke. Men reageert averechts,
tart het lot. Ik stootte er zelf per ongeluk
ook een paar keer tegenaan en schrok
behoorlijk".
Nietmachine
Nieuwe artikelen kan de feestartike
lenverkoper bezichtigen op de Neuren-
bergse Spielwarenmesse in februari.
Maar echt hele nieuwe creaties verschij
nen bijna niet meer. De meeste nieuwe
fopdingen zijn een variatie op het oude
idee. "Je hebt een hele verzameling
voorwerpen waar een knal uit komt als
je ze gebruikt, dit jaar is de knallende
nietmachine daar bijvoorbeeld aan toe
gevoegd. Of naast de toeterende asbak
verschijnt er een hoestende asbak", be
weert één van de medewerkers.
De televisie is heel belangrijk voor
nieuwe feest- en fopuitvindingen. "An
dré van Duin heeft voor vele ideeën ge
zorgd, met zijn fluitketel, de pet met de
zwaaiende handjes, de waterspuitende
bril, de monnikspij en de nonnenkle
ding die het zo goed met carnaval doen.
We hadden nog een hele doos fluitketels
liggen toen de rage eigenlijk alweer een
beetje over was, maar we zijn ze toch al
lemaal in de loop van dat jaar kwijtge
raakt. Fred Oster deelt op de televisie
aan het eind van zijn programma aan het
hele gezelschap iets geks uit. Een dag la
ter vragen de mensen ernaar. Wat de te
levisie biedt, wil men zelf ook", zegt de
eigenaresse.
"We zeiden wel eens tegen elkaar:
straks komt er ook een strontspray op de
markt en ja hoor, hij bestaat nu en hij
ruikt echt als gier op het land".
De fop- en feestwereld is vooral ook de
wereld van de kinderen. Veel Leidena-
ren zullen zich de met het eerste bezoek
aan Paddenburg gepaard gaande span
ning misschien nog kunnen herinneren.
De geheimzinnigheid van de uitgestalde
waar prikkelt de nieuwgierigheid van
kinderen al vroeg. De drol in de etalage
of het plasje overgeefsel heeft aantrek
kingskracht, omdat een klein kind niet
weet dat het nep is. "Onze winkel heeft
een mysterieus sfeertje, sommige kinde
ren schrikken zo van de maskers dat ze
het op een huilen zetten", zegt Van
Naarssen als hij de winkel op deze druk
ke koopavond om negen uur sluit. "Pas
later weten ze dat sommige dingen niet
zijn wat ze lijken", voegt hij er geheim
zinnig aan toe.
Fantasie
Buiten spelen twee jongetjes met fluo
rescerende griezeloogjes, die ze in hun
oogkassen klemmen. De ogen lichten op
in het donker en zyn bloeddoorlopen.
Speels maken ze 'monsterachtige' bewe
gingen. Ze gaan erbij op de grond liggen
van plezier. "De fantasie van een kind is
veel vrijer dan die van een volwassene",
zegt Van Naarssen. Op verzoek knipt hij
het licht in de winkel even uit. De win
kel verandert in een spookachtig of juist
heel dromerig sprookjeshol. De fluores
cerende maskers, make-up, handen en
voeten geven een buitenaards groen
geel licht.
Eerder op de avond stonden er twee
jonge vrouwen voor de etalage. "Dat is
leuk voor tussen de vleeswaren", zei de
ene vrouw tegen de andere over de afge
hakte, bebloede duim die in de etalage
ligt.
Waar ligt de grens tussen treiteren en
grapjes maken? Van Naarssen peinst en
kele seconden. "We zeggen bij de klapsi-
gaar tegen kinderen: niet aan opa met
een zwak hart geven, hoor. Maar je weet
nooit wat ze ermee gaan doen". Padden
burg is in al die jaren nog geen enkele
keer door een kwade leraar opgebeld.
"Voor iedereen verschilt de grens van
hoe ver je kan gaan. De één stopt het
jeukpoeder in iemands nek. maar we
hebben ook wel eens gehoord van fami
lieleden die een paar zakjes jeukpoeder
in het bed van het bruidspaar strooi
den".
De traangasbommen die een feestwin
kel volgens de wet wel mag verkopen
zijn niet opgenomen in het verkooppak
ket van Paddenburg. Net zoals tegen
vuurwerk en sexartikelen heeft me
vrouw Knappers er principiële bezwa
ren tegen. Behalve de tien wippen-kaart
en het erotisch diploma zijn er geen sex
artikelen te koop. Waterspuitendde plas
tic geslachtsdelen hebben niets met hu
mor te maken. "Dat is echte onderbroe-
kenlol, daar doen we niet aan", aldus
Van Naarssen.
Opmerkelijk
"Of er wel eens iemand een roofover
val gepleegd heeft met een masker of
een neppistool van ons weten we na
tuurlijk niet. Bovendien, we vragen het
ons niet eens meer af, zo vertrouwd zijn
we met de artikelen die we verkopen",
aldus de eigenaresse van de feestwinkel.
Gevraagd naar het opmerkelijkste ver
zoek dat ooit in de winkel gedaan is, zegt
Van Naarssen droog: "Sommige mensen
komen de winkel in en vragen dan: heeft
u iets leuks voor mij...".
Van Naarssen: zuipdiploma gaat het hardst "Mevrouw Knappers: zelf nogal stoïcijns.
