.7.48
Televisie toegelicht
Veel vragen over nieuwe zenderindeling
PAGINA 20
RADIO-TV
MAANDAG 2 DECEMBER 1985
NOS
17.30 Journaal
NCRV
17.46 Popsjop TV
TELEAC
18.25 Engels in basisonderwijs, afl.8
TROS
18.55 De Fabeltjeskrant
19.00 Jan, Jans en de kinderen, tekenfilmserie, af-
1.10
19.05 De TROS Showbizzquiz, gepresenteerd door
Ron Brandsteder. Thema: Musical
NOS
20.00 Journaal
TROS
20.28 De TROS Showbizzquiz
21.25 De TROS TV-Show. Ivo Niehe met personen
en zaken, informatie en amusement in een
rechtstreekse uitzending
22.20 TROS Aktua
22.50 TROS Tele-thriller: Fox Mystery Theatre.
Afl.Het merk van de Duivel (Mark of the De-
vil), Amerikaanse thriller. Fortuinjager Frank
Rowlett berooft Hai Lee, een meester in ta-
touages. Hai Lee prikt hem met een naald in
de borst. Het kleine prikje groeit al snel uit tot
een grote tatoeage, die zich over zijn hele li
chaam verspreid
NOS
<00.05 Journaal
DINSDAG
NOS
09.30 Nieuws voor doven en slechthorenden
NOS/NOT
10.00 Plaatjes kijken, afl.3
11.00 Taalfiguren, afl. 2
11.30 Jonge Europeanen, afl. 2
12.00 Einde
NOS
13.00 Nieuws voor doven en slechthorenden
NCRV
14.30 De Carsons, Australische serie. Bernie Stein
komt naar Australië met de bedoeling de pro-
duktie van de film te saboteren, om er zo
doende een stevig belastingvoordeel aan over
te houden
15.15 In de lens gevangen, serie filmportretten van
in- en uitheemse dieren in hun natuurlijke
omgeving. Vanmiddag: Vliegende Honden
15.35 'n Dik uur Dick, gevarieerd middagprogram
ma gepresenteerd door Dick Passchier
16.35 NCRV Jeugdmatinee met om:
16.35 Vrouwtje Theelepel
16.55 Mijn idee, serie geschreven door kinderen. 1.
Star, van Fabiola Kleyn (13 jaar). 2. Sjaak, van
Marian Hiemstra (15 jaar)
NOS
18.15 Nieuws voor doven en slechthorenden
18.20 Paspoort voor Joegoslaven
18.30 Sesamstraat
18.45 Jeugdjournaal
19.00 Journaal
HUM.VERBOND
19.12 Kwartslag magazine
VARA
19.27 Bij Koos, gevarieerd actueel programma van
Koos Postema, Marjolijn Uitzinger en Mauri
ce de Hond. Om ca. 20.00 Het Hollands Kwar
tiertje
20.32 De Speurder, Duitse serie. Afl.: Het losgeld.
Er is een kind ontvoerd. De kidnappers rui
ken onraad, Wanneer ze het losgeld op willen
halen
21.22 De Onderste Steen, serie documentaires.
Vandaag: Met vreemde ogen. Documentaire
over de journalist Günther Wallraff, die 2 1/2
jaar, vermomd als Turkse gastarbeider, in di
verse Duitse bedrijven werkte
22.04 Den Haag Morgen, actueel debat tussen twee
bekende politici o.l.v. Maijolijn Uitzinger
NOS
22.30 Journaal
22.45 Den Haag Vandaag
23.00 Nieuws voor doven en slechthorenden
TELEAC
23.05 Supermachten 1: De geschiedenis en de in
stellingen van de Verenigde Staten. Les 9
GEREED
DINSDAG
NOS
13.00 Nieuws voor doven en slechthorenden
NOS/NOT
14.00 Kijk, als je tekent zie je meer, afl.4
14.30 Engels Basisonderwijs klas 6
15.00 Einde
RVU
17.00 Ze wordt zo vergeetachtig, documentaire-se
rie over dementie en vergeetachtigheid bij
oudere mensen. Afl.2: Gesprek over het di
lemma: Zelf je ouders of partner verzorgen, of
stuur je ze naar een verpleegtehuis
17.30 Einde
FEDUCO
17.40 Open Universiteit. Bedrijfs- en Bestuurskun
de I (Cursus: bedrijfs- en bestuurskunde I)
Bij Koos
In het VARA-televisieprogram-
ma 'Bij Koos' zullen de volgende
onderwerpen aan de orde ko
men: - Wat doen mensen die da
gelijks in de file staan? Gespro
ken wordt met slachtoffers van
deze dagelijks terugkerende
treurnis en met een vertegen
woordigervan Rijkswaterstaat; -
Tien jaar geleden werd bij Wij
ster een trein gekaapt door Zuid-
Molukkers. Koos Postema heeft
een gesprek met een ex-gegijzel
de en de ex-woordvoerder van de
kapers; - in het Hollands kwar
tiertje o.a. Marcel van Dam; - de
muziek komt van de Marimba's,
leerlingen van het Koninklijk
Conservatorium in Den Haag.
(Nederland 2, 19.27 uur).
De ervaringen van de Duitse schrijver/journalist Günther Wallraff in
zijn vermomming als Turkse gastarbeider (zie foto) hebben via zijn
boek Ganz Unten hun sporen in de Westduitse samenleving nagela
ten. Op diverse fronten is plotseling volop aandacht voor de slechte
arbeidsomstandigheden waaraan buitenlandse werknemers al gerui
me tijd ten prooi vallen.
Aansluitend op de onthullingen in het boek, dat inmiddels in de
Nederlandse vertaling binnen een maand al de vierde druk beleeft,
toont de VARA vanavond een documentaire over hetzelfde onder
werp. Jörg Gförer, een vriend van Wallraff volgde hem tijdens het
Turkse avontuur met een in een tas verborgen videocamera. (Neder
land 2, 21.22 uur).
Den Haag
In VARA's politieke programma
'Den Haag Morgen' vanavond
(Nederland 2, 22.04 uur) maakt
voormalig FNV-voorzitter Kok
zijn debuut als PvdA-politicus.
Kok debatteert met minister De
Koning van sociale zaken en
Werkgelegenheid.
Omroep Rijnland op oude golflengte
18.00 Tik Tak, kleuterprogramma,
(herh.)
18.05 Plons, kinderprogramma. Afl.:
Plons en de meeuw
18.10 Kameleon, doe-programma
voor kinderen
18.35 Loon naar werken? Vandaag:
Bijzondere vormen van tewerkstel
ling (2). Bijzondere aandacht
de vestiging als zelfstandige
19.00 Uitzending door derden: Pro
gramma van het Vrije Woord
19.40 Belgische Paardekoersen, me
dedelingen en programma-over
zicht
19.45 Journaal
20.10 Hart (Cuore), zesdelige Italiaan
se serie van Luigi Commancini
naar de roman van Edmondo de
Amicis.
21.10 Ommekaar: Niet alleen doof:
documentaire over de opvang van
dove meervoudige gehandicapte
kinderen
22.00 Villa Tempo. In de studio: The
pop Gun, Arcadia, Suzanne Vega.
De Belgische wereldkampioen
schappen Discodansen, de groot
ouders van de hedendaagse pop:
The Vervet Underground en de te
levisie als open haard. Presentatie:
Luc Janssen en Bart Peeters
22.40 Journaal en Paardekoersen.
Aansl.: Coda: Wortelwind van Jac
ques Hamelink
DINSDAG
14.00 Schooltelevisie
16.00 Einde
17.55 Journaal
19.00 Zonen en dochters (Sons and
daughters), Australische tv-serie.
19.25 Juke Box
19.30 Tijdrover. Lieve plantjes. Van
daag: De ophiopogon.
19.40 Mededelingen en programma-
overzicht
19.45 Journaal en Programma-over
zicht
20.10 Videomatch.
20.20 Extra Time
21.35 Made in Belgium. Homewear,
bont en imitatiebont, feestkleding
en nachtkleding
19.00 Ce soir, regionaal magazine
19.27 Quick et Flupke, tekenfilm
19.30 Journaal
20.00 Ecran-témoin: Hiver 60, Belgi
sche speelfilm uit 1982. Jaren 60, de
regering heeft maatregelen aange
kondigd wat wilde stakingen tot
gevolg heeft. Miljoenen stakers
gaan de straat op en binnen de
kortste keren ligt het hele land plat.
Aansl.: Les Grëves de 1960, discus-
23.10 Journaal
DINSDAG
11.30 Teletekst magazine
14.00 Schooltelevisie
15.40 Teletekst magazine
17.20 Nouba Nouba, gevarieerd kin
derprogramma.
17.50 Carrefours, gevarieerd kinder
programma.
WDR
18.00 Hier und Heute
18.25 Benny Hill, comedy-show
19.00 Das Ratsel der Sandbank, tv-se-
rie naar een roman van Erskine
Childèrs.)
19.58 Heute im Ersten
20.00 Tagesschau.
20.15 Marktplatz der Sensationen, se
rie. Afl.l: Een mooi Kerstavond-ca
deau. Kisch krijgt vlak voor de
kerst te horen van een roofmoord.
Frantisek Polansky wordt ver
dacht, maar zijn moeder neemt alle
schuld op zich
21.15 Gewerkschaft der Ausgeschlos-
senen, reportage over initiatieven
van werkelozen in Frankrijk
22.00 Sketchup, satirisch programma
22.30 Tagesthemen
23.00 Das Nacht Studio: Die Spit-
zenklöpplerin (La dentellière),
Franse speelfilm uit 1977. Regie:
Claude Goretta.
00.45 Tagesschau
00.50 Nachtgedanken, overweging
door Hans Joachim Kulenkampff
DINSDAG
09.45 ZDF-Info Verbraucher
10.00 Heute
10.03 WISO, sociaal-economisch ma
gazine
10.35 Marktplatz der Sensationen' se
rie. Afl.: Een mooi Kerstavond-ca
deau
11.35 Sketchup
12.10 Die Zehn
12.55 Persoverzicht
13.00 Heute
13.15 Teletekst-overzicht
13.30 Einde
15.40 Teletekst-overzicht
16.00 Tagesschau
16.10 Frauengeschichten.
16.55 Spass am Dienstag. Kinderpro
gramma
17.50 Tagesschau
ADVERTENTIE
Heerlijk
H.O.H. Gehakt
rund en varkens
Lelden: 5-Meiplein, Codi Levendaal.
HILVERSUM (GPD) - De nieuwe
radiozenderindeling, die gisteren
is ingegaan, heeft veel vragen op
geroepen bij de luisteraars. De
NOS werd de hele dag overstelpt
met telefoontjes over de zenderin
deling van Radio 1 tot en met 5. De
vragen van luisteraars hadden
vooral betrekking over de plaats
waar zij hun favoriete programma
konden vinden, de nieuwe golf
lengte van Radio 1 en 2 en de inde
ling van de regionale zenders.
De tien telefoons van de speciale
informatielijn die de NOS voor de
zenderindeling bij de radio heeft
geopend, waren vanaf 9 uur gister
morgen tot 's middags 5 uur con
stant in gesprek. Volgens een
woordvoerder van de NOS hebben
ruim 2000 radioluisteraars de infor
matielijn gebeld.
Veel klachten kwamen binnen
over Radio 1 (het vroegere Hilver
sum 2). Met name een aantal trou
we luisteraars van het sportpro
gramma 'Langs de Lijn' klaagden
over de slechte ontvangst. Radio 1
zendt een landelijk programma uit
via de middengolf, wat de minder
goede ontvangst in een aantal ge
bieden verklaart.
Ook bij de omroepen kwamen
veel vragen binnen over de zen
derindeling. De vijf telefoonnum
mers die de AVRO had openge
steld, bleken door te schakelen
naar de NOS-informatielijn, wat
enige verwarring tot gevolg had.
Op deze nummers zendt de AVRO
het signaal van de vijf zenders uit,
zodat luisteraars er hun radio op
kunnen afstemmen.
„Sommigen raken in paniek als
ze hun favoriete programma's niet
meer kunnen vinden. Veel mensen
snappen niets van de nieuwe inde
ling", aldus C. van Rooden van de
NOS.
Hij heeft als secretaris van het
College Programmaleiders Radio
het nieuwe zendschema ontwor
pen. Hij is inmiddels gepensio
neerd, maar steunt deze week het
team dat vragen van luisteraars te
beantwoorden krijgt.
De NOS-zenderinformatie is nog
de gehele week te bereiken tussen
09.00 en 17.00 uur onder telefoon
nummer 035-777777. „Daarna stop
pen we er echt mee", aldus Van
Rooden.
Overigens zitten niet alle regio
nale en locale radiozenders op Ra
dio 1. De Omroep Rijnland blijft
uitzenden op de FM-zender op 88,1
Megahertz. Radio Rijnmond zendt
ook niet uit via Radio 1, maar is te
bereiken op 93,4 MHz. op de FM-
band. Radio-west i.o. heeft wel een
plekje op Radio 1 gekregen.
Financiën VARA onder de loep
HILVERSUM (ANP) - De commis- Uit de raad van toezicht zelf zal
sie van wijze mensen 'van buiten' daarnaast een commissie worden
gaat onderzoeken wie bij de VARA gevormd die extra toezicht moet
verantwoordelijk is geweest voor gaan houden op het financiële be
de huidige financiële problemen. leid bij de omroep in de komende
De commissie, die nog door de tijd.
raad van toezicht van de VARA
moet worden benoemd, zal voor
het eind van het jaar waarschijnlijk
met conclusies over de verant
woordelijkheid komen. Dit heeft
een woordvoerder van de VARA
meegedeeld.
Het tekort bij de VARA
tenminste 1,8 miljoen gulden. Er is
inmiddels een nader accountants
onderzoek ingesteld waarvan de
resultaten intern bij de omroep be
kend zijn.
door vele mannen, waaronder re
chercheur Heckel. Deze is de twee
de die aan de zaak werkt aangezien
de vorige tijdens het onderzoek op
een vreemde wijze overleden is
21.15 WISO, sociaal-economisch ma
gazine
21.45 Heute-journal. Aansl.: Politba-
rometer
22.10 Die Zehn. Europa onder een
Texaanse hoed. Wordt de EG een
aanhangsel van de V.S.?
22.55 Theaterwerkstatt. Shakespeare
1984. Fragmenten uit de stukken
As You Like It, The Merchant of
Venice en The Winter's Tale van
Shakespeare, gespeeld door ver
schillende Duitse toneelgezel
schappen
00.45 Heute
DINSDAG
09.45 Zie Duitsland 1
13.15 Teletekst-overzicht
13.30 Einde
15.40 Teletekst-overzicht
15.56 Programma-overzicht
16.00 Heute
16.04 Computer-Corner
16.20 Farbe im Gesicht. Schüler-Ex-
press, magazine voor jongeren
17.00 Heute. Aansl.: Aus den Lan-
dern, regionaal nieuws
17.15 Tele-Illustrierte, gevarieerd ma
gazine
17.45 Mein Name ist Hase, tekenfilms
met Bugs Bunny. Aansl.: Nieuws
overzicht
18.15 Nieuwsoverzicht
18.56 Programma-overzicht
19.00 Heute
19.30 Mord im Spiel, misdaadfilm
naar de roman Nachtaufnahme van
Herbert Lichtenfeld. Filmregisseur
Erhard Buiker heeft schijnbaar
zelfmoord gepleegd. Zijn weduwe,
actrice Patricia, ziet zich getroost
18.00 Telekolleg II: Chemie 1: Koh-
lenstoff als Bindungspartner
18.30 Sesamstraat
19.00 Aktuelle Stunde, regionaal ma
gazine met nieuws en sport
19.45 Raamprogramma van de regio
nale studio's
20.00 Tagesschau/Weerkaart
20.15 Hilferufe: Wege aus der Krise
21.15 Medizin-Magazin. Ratschlage
für Gesundheit, medisch magazine
21.45 Landesspiegel. Handbaldörfer,
reportage over de verschillende fa
cetten van handbal
22.15 Thema des Monats: Einge-
sperrt und ruhig gestellt? 10 Jaar
psychiatrie
23.15 Der Sternenhimmel im Dezem-
ber, reportage over de komeet Hal-
ley
23.30 Die gestohlenen Kinder, repor
tage over Argentijnse kinderen van
wie de ouders door het militaire re
gime opgepakt en/of vermoord zijn,
00.00 Laatste nieuws
DINSDAG
08.00 Tele-Gymnastik (4)
08.10 Schooltelevisie. (9.10 Sesam
straat)
12.00 Einde
17.00 Schooltelevisie
18.00 John Craven's Newsround,
jeugdjournaal
18.05 Blue Peter, kinderserie
18.35 Masterteam, spelprogramma
19.00 Journaal en weerbericht
19.35 London Plus
20.00 Wogan, amusementsprogram
ma met Terry Wogan
20.40 Starsky Hutch, Amerikaanse
tv-serie. Met: David Soul en Paul
Michael Glaser
21.30 Don't wait up, tv-serie. Afl.l
22.00 Journaal en weerbericht
22.25 Panorama
23.05 The Monday Film: The savage
bees, Amerikaanse speelfilm uit
1976.
00.35 Weerbericht
DINSDAG
07.00 Teletekst
07.50 Breakfast time
10.20 Teletekst
11.30 Play School, kinderprogramma
11.50 Teletekst
13.30 Journaal
13.54 Nieuwsoverzicht
14.00 Pebble Mill at one
14.45 Mr. Benn, kinderserie
15.00 Informatieve series
15.50 Teletekst
16.52 Regionaal nieuws
16.55 Postman Pat, kinderserie
17.10 Super Ted, tekenfilm
17.15 Jonny Briggs, kinderserie
17.30 Spy trap, kinderserie
17.45 So you want to be top, spelpro
gramma
18.25 Nieuwsoverzicht met ondertite
ling en weerbericht
18.30 Informatieve serie
19.00 (ZW) Sherlock Holmes: Terror
by night, Amerikaanse speelfilm
uit 1946.
20.00 Onbekend
20.20 100 Great sporting moments.
Vandaag: Hereford - Newcastle,
(voetbal.)
20.25 Informatieve serie
20.35 Cystic fibrosis
21.10 The Triumph of the West, docu-
mentaire-serie.
22.00 The fall and rise of Reginald
Perrin
22.30 Edge of darkness, tv-serie. Afl.
5: Northmoor
23.25 Open Space: Domestic violence
23.55 Newsnight, actualiteiten
00.40 Weerbericht
00.45 Informatieve serie
DINSDAG
10.00 Teletekst
10.20 Informatieve serie
10.35 Schooltelevisie
13.30 Informatieve series
14.20 Schooltelevisie
16.00 Teletekst
18.30 The Brady Bunch. The Not-So-
Rose-Coloured-Glasses
19.00 The Flying Nun. Marcello's Idol
19.30 Greenacres. Furniture, Furnitu
re, who's got the furniture
20.00 The Quest. The Last of the
Mountain Men
20.55 Police Woman. Smack
21.50 The Untouchables. Ma Barker
and het Boys
22.40 NHL Ice Hockey
23.45 Sky Trax. Popmuziek
00.45 Closedown
DINSDAG
08.45 Dennis. Dennis and the Camera
09.15 Sky Trax. Popmuziek
14.15 Skyways. Flashpoint
15.10 Learned Friends. Considera
tion of Gender
16.00 Sky Trax. Popmuziek
18.15 Emmerdale Farm
18.45 News at 6.45
19.00 About Anglia
19.30 Movie Memories, (herh.)
20.00 Nature Watch
20.30 Coronation Street
21.00 Troubles Strife
21.30 World in Action
22.00 The Bill
23.00 News at Eleven, followed by
Anglia Late News and Weather
23.30 Anglia Reports
24.00 "V"
01.00 Show Express
01.30 A 'Peculiar' People, followed
by Closedown
DINSDAG
10.30 Picture Box
10.46 Good Health
11.01 Animals in Action
11.22 Scientific Eye
11.42 Middle English
12.00 Short Story Theatre
12.30 Land of the Dragon.
13.00 Flicks
13.10 Rainbow.
13.30 Gardens for All
14.00 News at Two
14.20 Anglia News and Weather
14.30 Gems.
15.30 Daytime
16.00 Cross Wits
16.25 Anglia News
16.30 The Young Doctors. (Kinder
programma)
17.00 Flicks
17.10 Thomas the Tank Engine and
Friends.
17.20 Dangermouse.
17.45 Splash
18.00 Musicbox
19.00 Le grand echiquier, amusement
20.30 Jeu, set et match, serie over een
tennistalent
21.30 Carnets de l'aventure, beklim
ming van de Mount Everest
22.00 Nieuws
22.30 - 2.00 Musicbox
DINSDAG
8.00 - 18.00 Musicbox
Radio 1 na 18 uur
NOS: Ieder heel uur nieuws. VOO:
19.03 Veronica Sport. 20.03 Club
Veronica Trend. KRO: 21.05 Goal.
22.05 KRO's Jazz connection. 22.50
Momenten om te vieren. NOS: 23.02
Met het oog op morgen. AVRO:
00.02 Easy listening. 02.02 AVRO's
Service Station. 06.02 Auto in?
AVRO aan!
Radio 2 na 18 uur
NOS. Ieder heel uur nieuws. EO:
18.03 Tijdsein. 18.25 Hallo Neder-
Radio 3 na 18 uur
NOS:Ieder heel uur nieuws. 18.04
De Avondspits. AVRO: 19.02 De
zwevende hemel. 20.03 Nationale
L.P. Top 50. 22.02 Candlelight. 23.02
Jazzpodium
Radio 4 na 18 uur
VARA: 18.00 Nws. 18.02 Blazers ma
gazine. 18.30 Het Muziekbedrijf.
20.00 Nws. 20.02 De Vara Matinee:
Ensemble Meiante '81: klass. muz.
22.00 Jazz op vier. 23.00 Het zout in
de pap
Radio 5 na 18 uur
VARA: 18.10 Zwart op wit. NOS:
18.30 Gedicht. 18.40 KZG: Uitzen
ding van de Mormonen NOS: 49.00
Nieuws voor buitenlanders. (19.00
Turks. 19.20 Marokkaans/Arabisch.
19.30 Berbers. 19.40 Marokkaans.
19.50 Spaans. 20.00 Dagprogramma
China.) TELEAC: 20.30 Follow
through les 7. (herh.) 21.00 De Su
permachten: I de V.S. Afl.11. 21.30
Biotechnologie over DNA en gene
tische manipulatie. 22.00 EIBO. les
OMROEP RIJNLAND
7.03 Echo, 7.15 Het levende woord.
7.25 Echo. 9.05 Postbus 900. 9.15
Even bijkomen...10.05 M/V Magazi-
11.05 Met de KRO, met Anne.
Radio 2 voor 18 uur
NOS: Ieder heel uur nieuws. AVRO:
7.03 Auto in? AVRO aan. 8.03
AVRO's Radiojournaal. 8.15 Uit
Studio en Theater. EO: Muzikale
Fruitmand. 10.03 Vrouw zijn. 11.30
Ik zou wel eens willen weten, 11.58
EO-Metterdaad Hulpverlening.
12.03 Lunchtime magazine. 13.03
Tijdsein. VPRO: 13.30 Het Gebouw:
(13.30 Afdeling Binnenland. 14.03
Ondervragingen. 15.03 De Bovenka-
16.03 Een uur Ischa. 16.54 Vrije
Radio 3 voor 18 uur
NOS:Ieder heel uur nieuws. VARA:
Van 7.00-18.00 aktualiteiten via Din
gen van de Dag. 7.03 Gesodemeur-
ders. 9.03 Angelique. 10.03 Twee
meter de lucht in. 12.03 De Steen
Beenshow. 14.03 Hollands Hand
werk. 16.03 De verrukkelijke vijf
tien
Radio 4 voor 18 uur
TROS: 8.00 Nws. 8.02 Een goede
morgen met Bart Tromp. 10.00 Con
tinu klassiek. 11.00 TROS Concert
zaal. Klassieke muziek. 12.30 Nieu
we klassieke platen, 13.00 Nws.
13.02 De klassieke top tien. 13.30
Belcantorium. Werken van Beetho
ven. NCRV: 16.00 Literama of Het
Kunstbedrijf. 16.50 Platennieuws.
17.30 Populaire solo-concerten:
klassieke muziek
r 18 t
tief.~9.25 Waterst. RVU: 9.30 Alle-
mans Veren. TELEAC: 10.00 Follow
through les 7a. NCRV: 10.30 Steen
in de vijver. (Met om 10.30 NCRV-
Leerhuis. 10.45 Rondom het woord.
11.15 Met hart en mond en handen.)
11.30 In beweging. NOS: 12.00
Nieuws. 12.05 Kijk op kunst extra.
NCRV: 13.00 Nieuws. 13.10 Neder
land en zijn buren. 13.30 Anders
vliegje eruit. 13.50 Kijk op het weer.
14.05 Schoolradio. 14.20 Oog voor
postzegels. 14.35 Van binnenuit.
14.50 Woord in de middag, overden
king. 15.00 De wereld zingt God's
lof. NOS: 16.00 Op de rand van het
recht. 16.30 NOS-Ombudsman.
17.25 Anders dan anderen, program
ma voor gehandicapten. 17.46 Over
heidsvoorlichting: uitzending voor
de landbouw.
Het Literair Eetboek, een uitgave
van de Bijenkorf, is, om even een
keukenterm te gebruiken, een twee
snijdend zwaard: John Mueller
heeft uit de wereldliteratuur van
na 1850 een 73-tal fragmenten ge
licht die over eten gaan, en Berthe
Meijer heeft 25 literaire recepten
samengesteld, zodat je de aardap
pel-chalet van Anne Frank, de
Gentse stoverij van Louis Paul
Boon, en de koolsoep van Gogolj
ook werkelijk in je eigen keuken
kunt bereiden („We stonden in de
keuken, zij en ik"). Als je een beetje
literair geïnteresseerd bent, moet
het toch leuk zijn om je gasten
achtereenvolgens een aspergesoep
a la Comtesse van Emile Zola (uit
zijn roman 'Nana'), een paella met
verse vis van Ernest Hemingway
(uit zijn roman 'For Whom the Bell
Tolls') en een plettenpudding van
Thomas Mann (uit zijn roman
'Buddenbrooks') voor te zetten, en
dat dan af te ronden met de Made-
leines en een kopje lindebloesem
thee van Marcel Proust (uit zijn ro
man 'Combray')!
In zijn inleiding citeert Maarten
't Hart uit de kampmemoires van
Yvo Pannekoek:
„Merkwaardig is, hoe ondraag
lijk veel er in boeken gegeten
wordt. Voor gevangenen moest er
lectuur bestaan waar deze indecen
te beschrijvingen niet in voorkwa
men; het tegendeel, een soort culi
naire pornografie, zou dan ook wel
ontstaan, denk ik".
Dat bracht me op de gedachte om
ook mijnerzijds een bijdrage te le
veren aan dit literaire eetboek,
door wat te citeren van de eetge-
neugten zoals die door Russische
dissidente gevangenen zijn be
schreven. In zijn verantwoording
roept John Mueller de lezers daar
toe ook op. Welke schrijvers ontbre
ken? Is dat geen ideale vraag om
bij wijze van gezelschapsspel op te
werpen tijdens een aangenaam
maal met vrienden, schrijft hij
aanmoedigend. Welnu, wat dacht
hij van het begin van Solzjenitsyns
'De Goelag Archipel':
„In het jaar 1949 stuitten vrien
den van mij en ik op een opmerke
lijk berichtje in het tijdschrift 'Pri-
roda' ('Natuur') van de Akademie
van Wetenschappen. Er stond in
kleine lettertjes geschreven dat er
aan de rivier de Kolyma tijdens
opgravingen een onderaardse ijs-
lens - een oeroude bevroren stroom
- was aangetroffen, en daarin al
evenzeer bevroren specimina van
een fossiele fauna (van ettelijke
tientallen millennia her). Die vis
sen dan wel watersalamanders
waren zo vers bewaard gebleven,
getuigde de wetenschappelijke cor
respondent, dat de aanwezigen na
het ijs te hebben losgehakt, de die
ren MET GRAAGTE ter plaatse
hadden verorberd.
Het tijdschrift zal allicht haar
weinig talrijke lezersschaar niet
weinig verbaasd hebben met het
nieuwtje hoelang vis in ijs wel
houdbaar is. Maar slechts een enke
ling was in staat de ware titani
sche draagwijdte van de onvoor
zichtige opmerking te bevroeden.
Wij... wij doorzagen het meteen.
Wij zagen het hele tafereel op slag
tot in details nauwkeurig voor ons:
hoe de aanwezigen met grimmige
haast op het ijs inhakten; hoe zij de
verheven belangen der ichtyologie
met voeten tredend en elkaar ver
dringend, de brokken millennia-
oud vlees loskapten, het naar hun
kampvuur zeulden, het lieten ont
dooien en zich eraan verzadigden.
Wij doorzagen het, daar wij zelf
behoord hadden tot die AANWEZI
GEN, tot die op aarde unieke,
machtige stam der zek's (gevange
nen), de enigen van wie men mocht
verwachten dat zij salamanders
MET GRAAGTE zouden verorbe
ren".
In 'Voor eeuwig bewaren' vertelt
Lew Kopolew over de verklikker
Stepan, die het eten aan de gevan
genen op de ziekenzaal bracht:
„De grootste ijver legde hij aan
de dag bij het uitdelen van bloed, 's
Avonds was er, als aanvulling op
de gebruikelijke linze- ofhaverpap,
gestold bloed in donkerrode klon
ten, dat zou zeer heilzaam zijn bij
pellagra (stoornissen in de spijs
vertering door eenzijdig voedsel,
met name mais). Velen, ook die
honger hadden, weigerden het te
eten omdat er een vreselijke
lijklucht van afkwam". Maar an
deren aten het graag. In 'Kolyma'
(verhalen uit de Goelag Archipel)
vertelt Varlam Sjalamov over de
grond als bondgenoot van de
kampgevangenen, 's Nachts be
groeven ze hun ondergoed in de
grond, zodat alleen een klein pun
tje boven de aarde uitstak, en 's
ochtends zaten alle luizen dan op
die uitstekende puntjes van de kle
ren. Later leerden ze nog andere
wonderlijke eigenschappen van de
grond kennen, vertelt Sjalamov:
het vlees van de muizen, raven,
meeuwen en eekhoorns die zij vin
gen, verloor namelijk zijn specifie
ke geur als het eerst in de grond
werd begraven...
Met de Amerikaanse Lend-lease
kwamen, behalve technisch mate
riaal, ook zakken Amerikaanse
tarwe naar de Sowjetkampen:
„Van dit meel werden de hoge,
smaakloze rantsoenbroden gebak
ken. Dit Lend-Lease-brood had een
wonderlijke eigenschap: iedereen
die van dit brood at, ging niet meer
naar de plee; eens in de vijf dagen
wierp de maag iets uit dat de
naam uitwerpsel eigenlijk niet ver
diende. Dit fantastische wittebrood
met een bijmengsel van mais, been
dermeel en nog iets - misschien wel
gewoon nieuwe hoop - werd door
de maag en de darmen van de
kampbewoners volkomen verteerd
CJ.
