Drie plannen voor gebied
St. J oris steeg/Levendaal
Gemeente kan kiezen uit ontwerpen architecten
Een goed gesprek met
de rechter kan helpen
PAGINA 4
LEIDEN
DINSDAG 26 NOVEMBER 1985
LEIDEN - De gemeente
Leiden moet een keuze ma
ken uit drie kant en klare
bouwplannen voor het
braakliggende terrein waar
vroeger de Camera-bio
scoop, de Barbaraschool en
het klooster Cunera ston
den.
door
Jan Rijsdam
Drie architectenbureaus hebben
de gemeente een plan gepresen
teerd voor de bouw van een com
plex woningen, winkels en kanto
ren voor dit gebied dat wordt om
sloten door het Levendaal, St. Jo-
rissteeg, Hogewoerd en Koenes-
teeg. De bouwplannen zijn geba
seerd op, in mei van dit jaar, door
de gemeente vastgestelde rand
voorwaarden. Centraal daarin staat
dat men, op een steenworp afstand
van de Sanders-parkeergarage, een
aantrekkelijk bouwplan wil dat
een goede oplossing biedt voor de
moeilijke combinatie van wonen,
winkels en kantoren in een stukje
stad dat thans beheerst wordt door
het verkeersknooppunt Leven-
daal/St. Jorissteeg.
Om een keuze te kunnen maken
uit een aantal plannen organiseer
de het gemeentebestuur een com
petitie. In principe mocht elke ar
chitect meedoen, mits hij met een
kant en klaar bouwplan op de
proppen zou komen, zich aan de
gestelde voorwaarden hield en zelf
een belegger zou meenemen. Een
aantal architectenbureaus had een
streepje voor omdat ze door de ge
meente gevraagd werden, maar elk
ingediend plan zou serieus worden
bekeken.
Kwaliteit
Reijenga Postma:
Baksteen en
binnenstraat
Het bouwplan van het Voorburgse
architectenbureau Reijenga Post
ma bv volgt in hoofdzaak de oor
spronkelijke rooilijnen langs de St.
Jorissteeg en Levendaal. De be
bouwing op de begane grond
wordt, ten opzichte van de gevel op
de verdiepingen, ongeveer tweeën
halve meter naar achteren gelegd
zodat een arcade ontstaat waar
voetgangers beschut kunnen wan
delen.
Om te voorkomen dat men op
het aan de Koenesteeg gelegen
den beoordeeld lokte aanvankelijk
kritiek uit omdat onduidelijkheid
bestond over de selectiecriteria en
over wie er in de jury zouden zit
ten. Die kritiek was niet geheel on
juist. In Leiden heeft het nogal
eens ontbroken aan een serieuze
en geïnspireerde planbeoordeling.
Veel eerder was er sprake van een
architectuur-vijandige benadering:
als de woningen maar goed en
goedkoop waren, de rest deed er
niet toe.
De laatste jaren heeft bij bewo
ners en stadsbestuurders in de gro
te steden de opvatting postgevat
dat woningbouw en architectuur
een even belangrijke plaats moe
ten innemen. Ook in Leiden wint
de opvatting terrein dat naar een
vergroting van de kwaliteit van de
stedebouw en architectuur moet
worden gestreefd en dat ook eigen
tijdse ontwerpers aan bod moeten
komen.
De thans ingediende bouwplan
nen zijn te beschouwen als een
proef op de som. Toegegeven: het
beoordelen van bouwplannen is al
tijd een moeilijke zaak die met per
soonlijke smaak te maken heeft.
Op de vraag wat kwaliteit heeft
valt moeilijk een eenkennig ant
woord te geven, omdat objectieve
maatstaven ontbreken. De rijks
bouwmeester, Dijkstra, heeft on
langs de laatste hand gelegd aan
een notitie waarin hij een aantal
kwaliteitsaspecten op een rij zet
die enige houvast bieden. Het is
kortgezegd een samenspel van hoe
het gebouw op zichzelf staat, hoe
het zich gedraagt in de omgeving
en de wijze waarop met maten en
verhoudingen wordt omgegaan.
Centraal in het beleid van de rijks
bouwmeester staat voorts dat jon
ge architecten een kans moeten
krijgen.
Traditioneel
De beoordeling van bouwplan
nen houdt dus meer in dan alleen
de vraag of een gebouw mooi of le
lijk is. Wat direct opvalt bij de drie
ingediende bouwplannen is dat die
van Klunder en Barkema e.a. in
stedebouwkundig opzicht veel op
elkaar lijken. De situering van de
bouwblokken, de rondgaande
hoekbebouwing en de gevels ver
tonen een grote mate van overeen
stemming.
Het plan van Reijenga Postma
steekt bij de twee andere af, maar
niet in gunstige zin. Het is een tra
ditioneel, om niet te zeggen melig,
ontwerp. Een dat al vaker is ver
toond. De Voorburgse architecten
zijn elk contrast uit de weg gegaan.
Het plan doet eigenlijk al verou
derd aan voordat het gerealiseerd
is en voegt hoegenaamd niets toe
aan de indentiteit van de stad.
De bebouwing aan het plein is
bovendien een ongelukkig keuze.
Van het plein blijft niet veel meer
over dan een trapveldje terwijl het
argument dat het er zoveel aardi
ger uitziet als aan het plein ge
woond wordt ernstig afbreuk
wordt gedaan door op de begane
grond verdieping vrijwel alleen
blinde bedrijfsgevels te situeren.
torentje
Het plan van Barkema en con
sorten ziet er daarentegen fris uit.
Het is een helder concept vol ver
rassingen. Een oorspronkelijk ont
werp ook waarin duidelijk de ta
lentvolle hand merkbaar is van
jonge architecten (Van den Eeren-
beemt en Van Veen). Het ontwerp
plan is tot in detail uitgewerkt,
geeft blijk van een grote betrok
kenheid en van de opvatting dat ar
chitectuur en wonen beide een be
langrijke plaats innemen.
Het torentje in het plan van Bar
kema, Van den Eerenbeemt en
Van Veen is een vondst en tegelij
kertijd een logische stedebouw-
kundige inpassing. De voorzetge-
vel, met trekstaven opgehangen
aan consolus, brengt een lijnenspel
teweeg die doet denken aan schui
ne daken. De belijning in de gevel
maakt dit eigentijdse bouwplan,
door de suggestie die er van uit
gaat, merkwaardigerwijs ook heel|
aanvaardbaar voor de aanhangers
van de aanpasarchitectuur.
Veel aandacht is door Barkema,
Van den Eerenbeemt en Van Veen
besteed aan de inrichting van het
plein. De maquette die het drietal
Leidse architecten heeft gemaakt
ziet er ook heel fraai uit. Nadeel
van het plan is dat het aantal wo
ningen relatief klein is: 62 tegen 93
in het plan Klunder.
Zoals gezegd: de ontwerpen
Barkema en consorten en dat
Klunder lijken veel op elkaar. In
beide gevallen zijn de gevels strak
en sober. Maar het ontwerp van
Klunder is er één zonder poeha.
Het heeft evenwel een regelmaat
en ritme dat aan de grove kant is, te
weinig aansluit bij de binnenstad-
se bebouwing en in z'n nadere uit
werking daarom veel meer detail
lering behoeft.
Aan het plan Klunder kleeft het
zelfde nadeel als aan dat van Reij
enga Postma. Namelijk dat aan de
pleinkant een weinig aantrekkelij
ke achtergevel ontstaat. In dit ge
val een opstapeling van galerijen
met daarvoor een glazen pui. Plus
punt van Klunder is de inpassing
van studenten/jongerenhuisves
ting en het relatief grote aantal wo
ningen.
We zeiden het al: in het oordeel
over architectuur spelen subjectie
ve maatstaven een belangrijke rol.
Wie wordt de aannemer, de erva
renheid van de architect en of hij
misschien ook nog een huurder
voor de winkels en kantoren mee
neemt, de grondopbrengst, de
hoogte van de huur en woontech-
nische aspecten. De komende
maand zullen tal van mensen zich
over alle facetten van de plannen
buigen. Gemeentelijke afdelingen,
de welstandscommissie, de pro
jectgroep Hogewoerd en de raads
commissie. Vervolgens zullen B en
W in januari de knoop doorhakken.
De bedoeling is dat medio 1986 de
bouw gaat beginnen.
Barkema c.s.:
pleintje tegen de achterkant
het vijf verdiepingen tellende
bouwblok, op de hoek Levendaal/
St. Jorissteeg, aankijkt heeft het
Voorburgse bureau er voor geko
zen ook woningen aan de plein
kant te situeren. De toegangen van
deze ondiepe woningen liggen, net
als die voor de woningen aan de St.
Jorissteeg aan een smalle binnen
straat, tussen de bouwblokken in.
Over die binnenstraat is een licht-
kap aangebracht. De bebouwing
aan het plein is wel één verdieping
lager dan die aan de St. Jorissteeg
en het Levendaal.
Op een strook grond die haaks
op het hoofdgebouw aan het plein
staat, wordt het ondiepe woningty-
De tekening van het plan Reijenga Postma laat z
plan wordt gerealiseerd.
pe ook weer toegepast. Deze be
bouwing telt maar drie lagen en
maakt de wanden van het plein
(aan de Koenesteeg staan al wonin
gen) compleet.
Het overgrote deel van de wonin
gen in het plan Reijenga Postma
heeft drie kamers. Incidenteel kan
op de hoek van een blok eventueel
een vierkamerwoning worden ge
realiseerd. Op de bovenste verdie
pingen zijn steeds maisonnettes
gesitueerd. In het kleine blok
haaks op de Koenesteeg, kunnen
zes tweekamerwoningen komen.
Deze woningen zijn door de ligging
op de begane grond geschikt als
bejaardenwoning.
Voor alle bouwblokken geldt dat
ze worden opgetrokken uit een
rood-bruine baksteen en dat de bo
venste bouwlaag naar achteren
springt zodat ruimte ontstaat voor
een terras of een dakvlak waarmee
het gebouw een duidelijke beëindi
ging krijgt. De woningen zijn op
verscheidene punten direct vanaf
de begane grond te bereiken, maar
aan het begin van de St. Jorissteeg
is een hoofdtrap en een lift ge
maakt waarmee alle woningen be
reikbaar zijn.
Voor de invulling van de groot
ste begane grond ruimte aan de St.
Jorissteeg en Levendaal wordt ge-
Soms wil er wel eens een flink
stuk van je boete afgaan, wan
neer je een zaak laat voorkomen.
Een rustig gesprek met de kan
tonrechter kan begrip voor je si
tuatie kweken. Gisteren waren er
twee gevallen, waarin dat lukte.
Een aardappelhandelaar had
op het Engelendaal in Leider
dorp verkeerd voorgesorteerd,
om het maar zacht uit te druk
ken. Het kwam erop neer dat hij
met een vaart van 110 kilometer
per uur een rij auto's, die in het
vak voor rechtdoor stonden,
links had ingehaald, om vervol
gens als haantje de voorste ook
rechtdoor te rilden.
door
Annemiek Ruygrok
"Dat is wel wat hard hè om 110
te rijden in de bebouwde kom,
waar je slechts 50 mag?", merkte
kantonrechter Morshuis fijntjes
op. Tja, dat gaf de verdachte wel
toe. Of het nu precies 110 was ge
weest, daar wilde hij vanaf we
zen. Want volgens hem lag het
meer in de richting van 85, 90.
Maar goed, het was te hard. "Het
is gebeurd en ik heb er spijt
van". Maar hij had wel erge haast
gehad. "Hebt u een bedrijf?",
luidde daarop de vraag van de
kantonrechter. Ja, dat had hij.
Een aardappelhandel. "Dat wor
den dan dure piepers", merkte
de officier van justitie op. Boete
voor te hard rijden: 275 gulden;
boete voor verkeerd voorsorte
ren: 50 gulden. "En m'n spaar
varken heeft al ingevallen wan
gen", was het commentaar van
de verdachte. Mr. Morshuis toon
de begrip: hij verhoogde welis
waar de boete tot in totaal 350
gulden, maar de helft van de
straf legde hij voorwaardelijk op.
Met een proeftijd van een jaar
Keuringsbewijs
Het keuringsbewijs van de
vrachtwagen was twee maanden
verlopen. Dat was de man op een
boete van 500 gulden komen te
staan. "Dat is te veel, daar moet
ik twee weken voor werken",
was zijn commentaar gisteren-
voor de kantonrechter. "Maar u
weet toch dat een bedrijfsauto
een geldig keuringsbewijs moet
hebben voordat hij de weg op
mag?", was de vraag van mr.
Morshuis. Ja, de verdachte wist
dat. Maar het was een noodgeval.
Want het ging om de reserve
vrachtwagen. Die had hij moeten
inzetten. Het keuringsrapport
was aangevraagd, maar dat had
vertraging opgelopen, omdat de
keuringsambtenaar met winter
sportvakantie was. De officier
van justitie eiste 350 gulden.
Kantonrechter Morshuis: "Ik wil
aannemen dat het gegaan is, zo
als u zegt. Ik leg u de helft van de
boete voorwaardelijk op, met
een proeftijd van twee jaar".
Een aantal rechtenstudenten
dat de zitting bijwoonde, vond
dat je op die manier wel erg ge
makkelijk strafvermindering
kunt krijgen. Mr. Morshuis legde
daarop uit, dat het in dit geval
toch terecht was. "De boete voor
het niet in bezit hebben van een
keuringsbewijs is 600 gulden.
Dat is een gemiddelde. Een
vrachtwagen die al vijf jaar zon
der keuringsbewijs rijdt, krijgt
dat ook. Aangezien het in dit ge
val om een overtreding van
slechts twee maanden ging. vind
ik deze boete redelijk".
Herrie
Kinderen worden in de rechts
zaal niet toegelaten. Maar mr.
Morshuis maakte gisteren een
uitzondering voor een peuter, die
door zijn moeder was meege
bracht. Het ventje maakte buiten
de zaal meer herrie, dan binnen.
Mevrouw had zonder kente
kenbewijs deel 3 gereden. De
volgende dag echter had zij het
op het politiebureau kunnen to
nen. Maar in het proces-verbaal
stond dat het pas enkele weken
later was toegestuurd. Hoe was
dat mogelijk? Het bleek dat me
vrouw wel degelijk dat kente
kenbewijs in haar bezit had,
maar dat de officiële invoerda-
tum later was gesteld. Wegens
overstelpende drukte tijdens de
'deel 3-maanden'. Mevrouw had
schriftelijk contact gehad met
het hoofd van de deel 3-afdeling.
Ze had zijn schriftelijk antwoord
bij zich. De Officier van Justitie
kon niet anders dan vrijspraak
eisen. Mr. Morshuis: "Mevrouw,
ik zal u vrijspreken. U hebt al zo
veel moeite gedaan. U hebt vrij
spraak verdiend".
De peuter was inmiddels op
het hekje geklommen. Van mr.
Morshuis mocht hij daar nog wel
even blijven zitten. Maar zijn
moeder nam hem toch maar
mee, de vrijheid tegemoet.
Parkeerbonnen
Voert de Leidse parkeerpolitie
een ongelijk beleid? Ook die
vraag kwam gisteren aan de or
de. Een bewoner van de Stille
Rijn had een aantal parkeerbon
nen opgespaard. Hij was al regel
matig in discussie met de par
keerpolitie getreden, omdat hij
bemerkt had dat sommigen wèl
een boete krijgen - hijzelf bij
voorbeeld - en anderen niet. Mr.
Morshuis vond het een ernstige
beschuldiging, maar "een dis
cussie over onaanvaardbare wil
lekeur moet u met de burge
meester voeren of met de hoofd
officier van justitie". Niettemin
wilde hij de zaak aanhouden.
Vrijdag heeft hij een gesprek met
de politie en de wethouder van
verkeerszaken. Dan zal hij de
kwestie meteen aan de orde stel
len.
Op bovenstaande luchtfoto is de maquette te zien die Barkema, Van den Eerenbeemt en Van Veen hebben
iplan.
kantoren in de hoekbebouwing.
Bovenop staat een voor reclame
bestemde stellage.
Aan de zijde van de Koenesteeg
is, in de 'oksel' van het L-vormige
bouwblok, een pleintje gesitueerd.
Aan dit pleintje liggen de portie
ken die toegang geven tot de drie
kamerwoningen in de hoekbebou
wing. Dwars daarop staat ook een
derde bouwblok met onder meer
een zestal bejaardenwoningen. Het
pleintje valt op door speelse trap
jes, keermuren, trapleuningen, een
vijvertje, de bestaande bomen en
hellingbanen. De gevels van de
verschillende bouwblokken wor
den in een lichte tint gestucd of op
gebouwd uit witte betonelemen
ten.
In totaal zitten in het plan van
Barkema, Van den Eerenbeemt en
Van Veen 62 woningen, 1900 vier
kante meter kantoorruimte, 180
vierkante meter winkelruimte en
140 vierkante meter horeca. De
huurprijs van de woningen wordt
geschat op 550 tot 600 gulden per
maand. Als risicodrager heeft de
Leidse architectengroep Domus
vastgoedontwikkeling bv, uit Epe,
aangetrokken en als bouwonder
nemer het aannemingsbedrijf
Versloot bv, uit Bodegraven.
gemaakt van hun bouwplc
Het plan van de Leidse architec
tengroep Barkema, Van den Ee
renbeemt en Van Veen bestaat uit
vier bouwblokken waarvan het
grootste, by het kruispunt Leven-
daal/St. Jorissteeg, wordt geken
merkt door een L-vormig complex
met een rondgaande gevel.
De driekamerwoningen in dit
bouwblok krijgen een reeks bal
kons aan de straatzijde die, afhan
kelijk van het klimaat, met schuif
ramen van de buitenlucht afsluit
baar zijn (een zogenaamd winter-
balkon). Het totale stelsel van
schuiframen is uitgevoerd als een
opvallende aluminium voorzetge-
vel, een soort scherm, die met trek
staven aan consoles hangt.
De constructie van dit scherm
met hekken en afwisselend, geslo
ten of geopend, voorkomende
schuiframen geven de gevel een le
vendig karakter. Dit wordt nog
versterkt doordat de voorzetgevel,
die ook een functie heeft als ge-
luidscherm, in primaire kleuren
zou worden geschilderd.
De begane grond van het vijf ver
diepingen tellende bouwblok, die
door middel van vide's in open ver
binding staat met een tussenver-
dieping, is geheel bestemd voor
kantoren en met name geschikt
Torentje en
glazen scherm
voor kantoren met een baliefunc
tie, zoals banken.
Op de hoek St. Jorissteeg/Hoge-
woerd staat een kleiner, uit drie
verdiepingen bestaand, bouwblok
dat ten opzichte van het grotere
bouwblok naar achter springt zo
dat in de St.Jorissteeg een ver
keersplein ontstaat. De begane
grond op de hoek van de Hoge
woerd is bestemd voor een café of
restaurant, met terras op de zon.
De overige ruimte op de begane
grond is voor één of twee winkels.
Op de verdiepingen komen wonin
gen.
De overgang tussen dit bouw
blok en het eerst genoemde wordt
gemarkeerd door een kubusvor
mig torentje met een gekartelde
glazen hoek. Het torentje maakt
deel uit van de kantoorruimte en
zou dienst kunnen doen als repre
sentatieve hoofdentree voor de
i hoe de hoek LevendaaUSt. Jorissteeg er zou uitzien als dit
dacht aan een showroom, bijvoor
beeld voor een tapijten- of meubel
bedrijf. Aan het plein bij de St. Jo
rissteeg kunnen kleine kantoren
met een baliefunctie worden on
dergebracht (een bank of uitzend
bureau) en is een plek voor een
koffieshop met een terras op de
In het plan van Reijenga Postma
zitten in totaal 80 woningen en
1730 vierkante meter kantoor en/of
winkelruimte. Het bouwbedrijf
Wessels BV, uit Gouda, is bereid
het plan, op basis van een koop/
aannemingsovereenkomst voor de
Stichting Verantwoordelijk Wo
nen, te realiseren.
Bovenstaande tekening van het plan Klunder toont de rondgaande bebouwing bebouwing op de hoek Leven
daaUSt. Jorissteeg.
Het Rotterdamse architectenbu
reau H. Klunder bv heeft een
bouwplan ontwikkeld dat bestaat
uit een tweetal hoofdgebouwen
waarmee enerzijds wordt inge
speeld op de grootschalige bebou
wing aan het Levendaal (waaron
der de parkeergarage) en ander
zijds op de kleinschalige pandjes
aan de St. Jorissteeg en Hoge
woerd.
Het grootste, vijf verdiepingen
tellende bouwblok op de hoek Le-
vendaal/St. Jorissteeg wordt, net
als in het plan Barkema, geaccen
tueerd door een rondgaande gevel
met daaronder de centrale entree
van de woningen. Het bouwblok
vormt met de in aanbouw zijnde
parkeergarage aan de overzijde
van de St. Jorissteeg een straat met
aan weerszijden een overdekte ar
cade met op de begane grond win
kels en/of kantoren. De woningen
op de verdiepingen krijgen inpan
dige balkons.
In de vormgeving van het gehele
plan is de bovenste verdieping
steeds een balkondiepte achter de
eigenlijke gevel gelegd zodat de
mogelijkheid ontstaat voor een
schuine dakopbouw, in de vorm
van een glazen serre.
Een kleiner uit vier verdiepingen
bestaand bouwblok, op de hoek
Klunder:
Pergola en
ronde hoek
Hogewoerd/St. Jorissteeg, is naar
achter geplaatst ten opzichte van
de vroegere bebouwing zodat hier
een ruime open plek ontstaat. Ook
hier op de begane grond winkels
met op de hoek een ronde glazen
hoek, over twee verdiepingen, met
daarachter ruimte voor een café of
restaurant met terras. De wonin
gen zijn via een portiek toeganke
lijk. Gedacht wordt om dit gehele
bouwblok voor jongerenhuisves
ting te bestemmen. De stichtingen
studentenhuisvesting en huisves
ting werkende jongeren, die door
het architectenbureau over dit iaee
zijn gepolst, hebben positief gerea
geerd.
Een woonblok, dat door een bre
de galerij wordt ontsloten en gele
gen is aan een stil binnengebied, is
daarentegen juist bestemd voor
ouderenhuisvesting. Dit binnenge
bied ligt, in de luwte van de hoek
bebouwing, aan de Koenesteeg.
Het krijgt een besloten karakter
met veel groen, waaronder de be
staande bomen, een plek voor een
betonnen tafeltennistafel en een
kinderspeelplaats.
De galerijen aan de achterzijde
van de hoekbebouwing zijn door
middel van een glazen pui afge
schermd zodat de privacy van het
binnenterrein gewaarborgd is. Aan
de Koenesteeg is bovendien een
tuinmuur gedacht om het privéka-
rakter van het terrein te verzeke
ren.
Het binnenterrein ligt behalve
aan de Koenesteeg ook aan een
haaks daarop door de gemeente ge
plande voetgangersroute in het
verlengde van de Paardesteeg. Om
het binnengebied niet helemaal af
te schermen wordt gedacht aan de
plaatsing van een pergola tussen
het binnenterrein en de voetgan
gersroute.
In het plan van Klunder zit het
grootste aantal woningen, 93 in to
taal, en 800 vierkante meter ver
huurbare winkel- en kantoorop
pervlak. Als beleggers zijn aange
trokken Planoform uit Arnhem en
een bouwcorporatie uit Hoofd
dorp. Het plan is door Klunder ont
wikkeld in opdracht van het aan-,
nemingsbedrijf Van der Vorm Wo
ningbouw BV, uit Papendrecht.
Archeologie
Dr. C. Stibbe houdt vanavond
in het Rijksmuseum van Oudhe
den een lezing, getiteld 'Satri-
cum, een stad in Latium'. Aan
vang: 20.00 uur, dienstingang
achterzijde museum.
Eerste communie
De werkgroep eerste c
houdt vanavond in de dagkerk
van deAntoniusBoshuizerlaan
13, een informatie-avond voor
ouders van kinderen die hun
willen gaan doen. Ook
voor oudeers van kinderen, ou
der dan 8 of 9 jaar, is de avond
bestemd. Aanvang: 19.45 uur
Postzegels
De Leidsche Vereeniging van
Postzegelverzamelaars houdt
vanavond haar maandelijkse
bijeenkomst in restaurant 'Post-
hof, Wassenaarseweg 1, Leiden.
Aanvang: 20.15 uur, de zaal is
om half acht open. Behalve de
vergadering en de verenigings
veiling is er ook een lezing met
dia's.
Zwemwedstrijden
Morgen worden in zwembad
'De Zijl' schoolzwemwedstrijden
gehouden. De wedstrijden begin
nen, in afwijking van wat in de
programmaboekjes staat ver
meld, om 12.45 precies. De wed
strijden worden gehouden voor
leerlingen van het basisonder
wijs.
