'Pianisten zijn zo kwetsbaar'
Robert Anderson leidt
het Requiem van Verdi
PODIUMBLIK
:ni
Hans Duyfpresenteert het Grand Piano Festival
Henriëtte Bosmans met liefde alle eer aangedaan
Solo-suites van Bach
Vanavond jazz in Burcht
DINSDAG 26 NOVEMBER 1985
KUNST
PAGINA 23
Redactie Pieter O. Rosier
LEIDEN - Toneelvoorstellingen,
een soloprogramma en een dans
en travestieshow. De schouw
burgagenda maakt er in de week
vóór Sinterklaas melding van. In
het LAK zijn er deze week geen
theateractiviteiten in verband
met een daar te houden filmweek.
Willem Nijholt
De solovoorstelling, vrijdag
avond in de Leidse Schouwburg,
komt voor rekening van Willem
Nijholt. Deze voorstelling wordt
aangekondigd als een theater
programma, dat zich beweegt
tussen toneel en chanson. Zo'n
dertien jaar geleden al kreeg de
veelzijdige acteur, die vertrouwd
is met zowel toneel als musical,
film en televisie, van Wim Sonne-
veld de raad om aan een solopro
gramma te gaan werken. Willem
Nijholt is er mede door de vele
aanbiedingen, die hij kreeg, tot
dusver niet aan toe gekomen.
Maar na een kwart eeuw bezig te
zijn geweest met het vertolken
van andermans ideeën en ander
mans teksten in andermans regie
- Nijholt heeft gedurende een
aantal jaren mooie dingen ge
daan bij de Haagse Comedie -
groeide bij hem de behoefte om
zich zelf wat meer ten toon te
spreiden. Samen met de pianist
Frans Ehlhart is Nijholt aan de
slag gegaan om, met behulp van
een aantal tekstschrijvers, een
muzikale show samen te stellen.
Willem Nijholt heeft er naar ge
streefd een soloprogramma tot
stand te brengen, waarin erva
ringen uit zijn leven centraal
staart en waarbij het publiek
stap voor stap en soms sprong
voor sprong langs al die persoon
lijke belevenissen wordt meege
voerd. Behalve Frans Ehlhart
aan de vleugel werkt aan deze
show mee Albert Veenendaal
achter de synthesizers. Nijholts
solo-programma is nog niet zo
lang geleden in première gegaan
en over het algemeen gematigd
gunstig ontvangen. Zijn bekend
heid als acteur, zanger en danser
Willem Nijholt in zijn eigen show. (foto Jan swinkeis) «van scheerkwast tot lipstick': travestieshow «foto Pn
staat in elk garant voor een volle
zaal.
De kersentuin
De koninklijke toneelvereni
ging 'Litteris Sacrum' staat za
terdagavond op de schouwburg
planken met 'De kersentuin' van
Anton Tsjechov. Wat moet er nog
worden gezegd over dit bekende
stuk uit de Russische toneellitera
tuur? 'De kersentuin' is de laatste
van een reeks door Tsjechov zelf
de weemoedige ondertoon ten
spijt - als komedies bestempelde
stukken, waarvan 'De meeuw',
'Oom, Wanja' en Drie zusters' een
al even grote bekendheid genie
ten. Hoofdthema is ook in dit ge
val de vervreemding tussen de
personages, hun langs elkaar
heen leven vooral. Het gaat om
mensen, vervuld van verlangens
naar wat eens was, die elkaar
misverstaan en niet gelukkig
kunnen maken. In 'De kersen
tuin' - daterend uit 1904 - spitst
de tragiek zich toe op een familie,
behorend tot de Russische landa
del, die onherroepelijk gecon
fronteerd wordt met de voorbo
den van een veranderend tsaren
rijk, veranderingen die uiteinde
lijk tot de revolutie van 1917 heb
ben geleid. De verschillende gene
raties op deze historische snijlijn
verstaan elkaar niet; en waar ze
elkaar begrijpen, is daar het on
vermogen naar de ander te luis
teren. 'Litteris Sacrum' voert 'De
kersentuin' op in de regie van
Hein Snijders, 30 november in de
Leidse Schouwburg en 7 decem
ber in de Leiderdorpse Muzenhof.
Travestieshow
Nadat er op maandagavond in
het theater aan de Oude Vest nog
maals een herhaling is gegeven
van het successtuk 'Nacht, moe
der' met Linda van Dyck en Ann
Hasekamp gaat op dinsdag
avond het doek op voor de dans
en travestieshow 'Van scheer
kwast tot lipstick'. De show is een
initiatief van een aantal Haagse
deelnemers aan Hennie Huis
mans play-back-show. Er kwam
een avondvullende voorstelling
tot stand, opgebouwd uit paro
dieën, imitaties, zang en dans.
Travestie maakt echter een be
langrijk deel uit van het pro
gramma, dat een serie aan Shir
ley Bassey, Edith Piaf Marilyn
Monroe, Dolly Parton en andere
sterren gewijde nummers bevat.
Mannen in glitterjurken dus.
Maar dat hoeft volgens de pro
grammamakers niemand af te
schrikken. 'In onze aanpak is tra
vestie niet pervers of platvoers,
integendeel, het is een show die
het gehele gezin zal aanspreken',
zo laten zij geruststellend weten.
Saint Lazare
'Saint Lazare', een uit studen
ten Frans bestaande toneelver
eniging, vorige week in het LAK-
theater met 'La Maison d'Os', zal
dit stuk van Roland Dubiilard,
dat als een typisch voorbeeld van
absurdistisch theater wordt be
schouwd, nogmaals opvoeren: op
vrijdagavond in de aula van de
Louise de Coligny-scholenge-
meenschap. Deze voorstelling
heeft plaats op uitnodiging van
de Alliance Francaise.
Brits Egyptoloog
als dirigent op
bezoek in Leiden
LONDEN/LEIDEN - Robert An
derson: musicoloog en Egypto
loog. Zijn vorige bezoeken aan
Leiden hadden altijd iets met
Egyptologie te maken, maar dit
maal komt Robert Anderson met
zijn koor, St. Bartholomew's
Hospital Choral Society - vaak
afgekort tot Bart's Choir - naar
deze stad om op zaterdag 30 no
vember in de Marekerk een op
voering van Verdi's Requiem te
geven. Twintig jaar geleden op
gericht met Robert Anderson als
vaste dirigent bestond het koor
aanvankelijk uit verplegend en
medisch personeel van het St.
Bartholomeus Ziekenhuis, een
van de oudste academische zie
kenhuizen van Londen. Het aan
tal koorleden heeft zich echter
gestadig uitgebreid en omvat nu
ook personeel van andere Lon-
dense ziekenhuizen en studen
ten van de City University waar
Robert Anderson muziek do
ceert. Bart's Choir is nu het
grootste koor van Engeland,
maar niet alle 700 leden zullen
naar Nederland komen, anders
zou er in de kerk misschien geen
plaats meer zijn voor toehoor
ders. Zo'n 270 leden maken de
overtocht en geven samen met
het Amsterdams Studentenor
kest J.Pzn. Sweelinck twee con
certen, een in Leiden en een in
Amsterdam in de Westerkerk.
Het is niet de eerste keer, dat
Bart's Choir in het buitenland
concerteert. Robert Anderson
ging in 1982 met zijn koor naar
Egypte om ter gelegenheid van
het 100-jarig bestaan van The
Egypt Exploration Society Ale
xander's Feest van Handel op te
voeren.
In Londen geeft men twee of
drie maal per jaar uitvoeringen.
AMSTERDAM (GPD) - „Het is een chaos, hier", zegt Hans
Duyf meermalen gedurende het gesprek. We lopen rond
door zijn domein: de toonzalen annex assemblageruimten
van piano's en vleugels van Cristofori aan de Amsterdam
se Prinsengracht. De liefde voor het vak is ten koste ge
gaan van de ordentelijke organisatiedrift, maar het heeft
de firma wereldfaam opgeleverd.
„Er zijn dagen dat ik me er mate
loos over opwind, er zijn ook mo
menten dat ik het maar voor lief
neem. Maar ik denk niet meer dat
ik dat chaotische er hier uit krijg".
Duyf werpt zijn das af: „Me even
déconditioneren". Peilt de reactie
en zegt dan haastig: „Maar het
Grand Piano Festival is perfect
georganiseerd, hoor".
Hans Duyf is in artistieke zin ver
antwoordelijk voor het Grand, Pia
no Festival, dat zich tussen don
derdag 28 november en zondag 1
december voor de tweede maal af
speelt in twee zalen en een tent in
en bij hotel Pulitzer èn de concert
zaal van Cristofori zelf. Met veel
liefdewerk en een aardig voorbeeld
door
John Oomkes
De radiowagens van de NOS zullen
voor de AVRO alle concerten opne
men. Ook de wereldomroep is met op
nameapparatuur van de partij om de
muziekliefhebber een indruk van het
festival te geven.
moet op de pianisten zijn overge
slagen anders zou zoiets ondanks
de sponsoring onmogelijk zijn.
In zijn eigen omgeving trachten we
te praten, telkens overstemd door
wat de 38-jarige organisator en
handelaar ietwat besmuikt couleur
locale noemt. Voortdurend klinkt
het stemmen van piano's, marche
ren pianisten van faam zoals de Ja
panse Beethoven-winnaar Hiromi
Okada en zijn lieftallige vrouw bin
nen. Of ze even mogen repeteren.
Natuurlijk, knikt Duyf, daar staan
concertvleugels en daar. De toilet
ten links, de koffieautomaat
rechts. U voelt zich maar thuis.
van wat kunstsponsoring vermag Tegen mij: „Schattig, hè?". Trekt
(American Express doet voor 65 zijn gezicht in een ernstige plooi:
mille mee; zes grote pianobouwers „Okay. Als je een zulk stel mensen
6 mille) hebben Duyf van ziet, zo kwetsbaar, zo aardig. Die
mensen zijn totaal onthand. Als ze
hier niet kunnen oefenen, als je ze
hier niet opvangt... Het is een grote
Cristofori en Theo Inniger
litzer een opvallend evenement ge
creëerd.
Vier dagen lang spelen pianisten pianist, hij. Ze zijn zo kwetsbaar
die zonder uitzondering tot de top als wat. Je moet voor ze zorgen,
mogen worden gerekend - of kans Pianisten zijn héél kwetsbare men-
maken daartoe binnen afzienbare sen",
tijd deel van uit te maken - halve „Er zijn
recitals. In een intieme omgeving
zitten de muziekliefhebbers vrij
wel op de neus van de meesters,
j zodat ze geen detail hoeven te
paar die handig zijn
en die zich een beetje door het le
ven kunnen manoevreren. Het
heeft geen zin om daarover uit te
wijden. Die kén je zelf ook wel.
sen. Christian Zacharias, Karin Maar de tóppianist die zich alleen
Lechner, Willem Brons, Garrick
Ohlsson, Malcolm Frager, Ronald
Brautigam - Duyfs enthousiasme ontzettend gevoelig. Je moet daar
Hans Duyf: 'Het is een waagstuk'.
gewoon dag en nacht klaar voor
staan. We zeggen nooit, nooit nee.
Of ze nou beroemd zijn of niet".
Het budget voor het Grand Piano
Festival bedraagt anderhalve ton,
een minimaal bedrag voor een eve
nement dat critici uit Amerika,
Duitsland, Frankrijk, Oostenrijk
en Zweden naar Amsterdam lokt,
en waar beginnende pianisten van
de ene op de andere dag onder de
aandacht van een groot internatio
naal publiek kunnen worden ge
bracht. „Wij mogen geen expenses
opvoeren", zegt Duyf. „Het enige
waar geld naar toe mag is naar ar
tiesten en betaalde promotie. In or
ganisatie en overhead zit niks. Een
plaats
sen recital kost vijlln
gulden. Daar zit nogal wat sponso
ring op, plus dat de artiesten onder
hun gebruikelijke gage werken".
Het neveneffect dan, hoe zit het
met de 'spin-off die Cristofori en
Pulitzer aan hun bemoeienissen dengeneratie, ~dë~ jonge"'latenten
overhouden? Hans, inmiddels ach- Het is een waagstuk, jongen Verlek
ter een glaasje cognac om de toene- den jaar stond ik er financieel hele-
mende koude in zijn hoge kantoor- maal niet goed voor. Heb ik het
ruimte de baas te kunnen: „Heel toch gedaan. Zo van, kan mij dat
moeilijk te meten. Ik merk alleen schelen! Jongens, hallekidee' Als
dat we iets meer door ons publiek dit het laatste is wat ik maar ia
gewaardeerd worden. We zijn dan het gekke is dat het enorm aam
de zaak. die behalve dan dat wc zo- sloeg. Op een gegeven moment zijn
genaamd winst maakt, ook wat er dan toch goden die zeggen dat
met die winst dóet. Als je over zaakje moet in stand worden ge-
winst praat... ik snap niet hoe je het houden".
Concert: werken van Henriëtte Bos
nians door Ellen Looyestijn, zang;
Hetty de Vries, piano; Henny Rave-
stein, viool; Gerda Regter, viool; Es
ther van Stralen, viool en altviool;
Marianne Vrijland, cello. Gehoord
op 25 november in de Kapelzaal van
het K&O-gebouw.
LEIDEN - Pionierswerk is het
(gelukkig) al lang niet meer,
maar een bijzonder tintje blijft
het toch behouden: een concert
met werk van een vrouwelijke
componist en uitgevoerd door
zes vrouwelijke musici. Zange
res Ellen Looyestijn ging op zoek
naar wetenswaardigheden over
de Nederlandse componiste
Henriëtte Bosmans (1895-1952),
geboeid door de vraag waarom
de werken van deze componiste
na haar dood nauwelijks meer
tot klinken worden gebracht.
Ellen Looyestijn en de pianiste
Hetty de Vries maken van de
middelen, die hun ter beschik
king staan optimaal gebruik; zo
duidelijk en expressief als Ellen
Looyestijn haar teksten interpre
teert, zo helder verstaanbaar be
geleidt Hetty de Vries. Begelei
den is hier eigenlijk niet het goe
de woord, want Henriëtte Bos
mans heeft zeer volwaardige pia
nopartijen geschreven. Op de ve
le, verschillende eisen die ze aan
de pianist stelt heeft ze zeker niet
bezuinigd. Een logisch gevolg
van het feit dat Henriëtte Bos
mans ook een uitstekende pia
niste was. Het lijkt dan ook vaak
aannemelijk dat de zangpartij uit
de piano is ontstaan in plaats van
andersom.
De drie liederen op Franse
tekst uit 1950 werden door de
zangeres ingeleid als liederen die
werden geschreven met het
Franse chanson in de oren; en in
derdaad, met name in het derde
lied "La chanson du chiffonnier"
is een Bosmans zingende Edith
Piaf goed voorstelbaar.
Henriëtte Bosmans groeide op
in een milieu waar muziek tot het
dagelijks brood behoorde; haar
moeder was pianiste en pedago
ge, haar vader cellist van het
Concertgebouworkest. Door
haar liefde voor de cello heeft
Bosmans veel voor dit instru
ment geschreven, w.o. een sona
te (1919) en twee concerten (1923,
1924). Ook in het gisteren ge
speelde Trio (voor viool, cello en
piano) en Strijkkwartet is haar
affiniteit met de strijkinstrumen
ten duidelijk te horen. Het kwar
tet werd geschreven in de tijd dat
Bosmans studeerde bij Willem
Pijper (1927-'30) die haar "de
kneepjes van het vak" zou leren;
het Trio ontstond daarvoor. Bei
de werken werden boeiend ver
tolkt en ik zou wat compositie
betreft niet de één boven de an
der willen verkiezen. In het
kwartet lijkt de materiaalkeuze
beperkter te zijn en dieper en
subtieler uitgewerkt te worden
dan in het trio. Het trio kent
meer spanningsloze momenten,
maar bruist in de buitenste delen
van een spontane uitingsdrang.
Alleen het slot was wat al te over
dadig; het deed me even denken
aan een stuk van Satie waarin hij
parodieert op enkele van zijn (ro
mantische) voorgangers die het
eind van hun compositie bena
drukten met de veelvuldige her
haling van dezelfde harmonieën.
De interesse voor Henriëtte
Bosmans heemt de laatste tijd
weer toe: nooit eerder gedrukte
werken worden uitgegeven en
uitgevoerd, en er is zelfs een
plaat verschenen. De vraag of
Henriëtte Bosmans werkelijk
een groot talent voor compone
ren had, kon Ellen Looyestijn
door haar betrokkenheid inmid
dels niet meer objectief beant
woorden; het publiek leek met
het applaus volmondig 'ja' te zeg
gen.
Een waardevol initiatief is suc
cesvol gebleken: met liefde is
gisteravond Henriëtte Bosmans
veel eer aangedaan.
FRANCIEN HOMMES
Robert Anderson dirigeert het Bart's Choir
pianobedrijf een winstgevend be
drijf kan zijn, maar dat is een ander
verhaal."
„Goed, Pulitzer... Naamsbekend
heid natuurlijk, voor ons ook, maar
wij zitten wat dat betreft al goed. Ik
denk wel eens: als die naamsbe
kendheid nog meer zou toenemen,
zouden de mensen kunnen den
ken: daar heb je die jongens wéér
die zo nodig moeten. Voor mij kan
het soms negatief werken. Maar
het grootste effect is voor de arties
ten. Dit festival heeft een buiten
lands karakter dankzij de komst
van buitenlandse critici
Duyf kan geen noot lezen, maar
heeft wel het hele programma op
gezet en geënsceneerd. „Ik heb het
veto van de stukken. Dus als ik
vind dat een stuk niet geschikt is
voor die toch vrij intieme ruimte,
of dat het teveel op het repertoire
ligt tijdens het festival, dan kan ik
ingrijpen".
..Pulitzer, Cristofori - het zijn
ruimten die een zekere aristocratie
uitademen. Maar Duyf en Inniger
willen er de nadruk op leggen dat
ze hun deuren voor een breed pu
bliek van muziekliefhebbers open
zetten. „Mmm, ja. We hebben lie
ver dat iemand maar één of twee
kaartjes koopt als dat iemand heel
uitgekiend zegt: om acht uur ga ik
naar dat, om half negen pak ik daar
nog even wat mee en dan... dat ver
kleint de capaciteit en die is in deze
formule toch al niet zo groot. Dat
snijdt de weg voor anderen af.
"Wat de samenstelling van dit fes
tival betreft, ik heb alle generaties
hier - de ouwe meesters, de mid-
Het december-concert heeft al
tijd plaats in de Royal Albert
Hall en is meestal lang van te vo-
ren uitverkocht. De bezielende
leiding en het muzikale talent
van Robert Anderson hebben
het koor ongetwijfeld vooruitge
holpen. Voor zijn bijdrage aan
het Engelse muziekleven zal An
derson na terugkeer uit Neder
land een eredoctoraat in de mu
ziek ontvangen van de City Uni
versity.
Deze veelzijdige man verdeelt
zijn tijd tussen Egyptologie en
muziek en heeft kans gezien zijn
twee carrières naast elkaar te
handhaven. Al vroeg gaf hij blyk
van muzikaal talent. Op kost
school in Harrow studeerde hij
de piano en de cello, speelde in
kwartetten, in het schoolorkest
en ook in het plaatselijke stads-
orkest. Ook trad hij als vijftienja
rige solistisch op in pianoconcer
ten van Mozart en Schumann.
Krijgsdienst in Egypte kort na de
oorlog vuurde zijn belangstelling
aan voor de Egyptologie. zodat
hij na terugkeer deze studierich
ting koos in Cambridge. Maar
naast zijn studie bleef hij actief
in de muziek en het was hier, dat
hij debuteerde als dirigent en dat
hij over muziek begon te schrij
ven. Zijn besprekingen van
grammofoonplaten en concerten
verschenen weldra in muziek
tijdschriften en dagbladen. Als
Egyptoloog heeft hij talrijke arti
kelen in wetenschappelijke bla
den gepubliceerd en tot voort
kort nam hij nog deel aan opgra
vingen in Nubië en Egypte, o.a.
in Saqqara, waar een Leidse
groep Egyptologen samen met
de Egypt Exploration Society',
waarvan Robert Anderson van
1971 tot 1982 eresecretaris was,
aan opgravingen deelnam. Sinds
jaren is hij gastdocent op Nijl-
Ook heeft hij in Amerika
en Canada lezingen gehouden
over Egyptische hiëroglyfen en
over oude Egyptische muziek.
Sinds 1967 is hij een van de re
dacteuren van het vooraanstaan
de muziekblad 'The Musical Ti
mes'; hij is geregeld op de radio
te horen in het wekelijkse pro
gramma Music Magazine. Met de
Opera da Camera heeft hij op
voeringen gegeven van Mozart's
Die Entführung aus dem Serail
en Pergolesi's La Serva Padrone.
De eerste Engelse toneelopvoe
ring van Vivaldi's Juditha
Triumphans kwam onder zijn
leiding tot stand.
In 1980 verscheen van zijn
hand een boek over Wagner. De
kans om zijn liefde voor de mu
ziek en zijn belangstelling voor
Egyptologie te verenigen deed
zich voor toen hij voor The Bri
tish Museum de catalogus van
oude Egyptische muziekinstru
menten samenstelde. Op het
ogenblik brengt hij veel tijd door
in de bibliotheek van dit mu
seum, want hij verzorgt een com
plete uitgave van Elgar's compo
sities en de originele manuscrip
ten zijn daar aanwezig.
Hoe is de afspraak voor het
concert in Leiden tot stand geko
men? Een inwoner van Leiden,
dr. Stephen Rice, bracht de zaak
aan het rollen. De besprekingen
begonnen ongeveer een jaar ge
leden en nu is het dan zo ver.
Toen Robert Anderson in Cam
bridge voor het eerst de dirigeer
stok hanteerde stond Metamor-
phosen van Richard Strauss op
het programma; zijn hoogleraar
zei na afloop van dit concert: "Ik
denk niet, dat Egyptologie alleen
voldoende zal zijn in je leven
De hoogleraar heeft gelijk gekre
gen.
HELEEN MENDL-SCHRA MA
Door cellist Dimitri Ferschtman
LEIDEN - Solo-suites voor cello
van Joh. Sebastian Bach zullen
in een uit tweede delen bestaan
de serie bij K&O worden uitge
voerd. De in Nederland wonende
Russische cellist Dimitri
Ferschtman zal deze Bach-suites
op vrijdagavond 29 november en
op maandagavond 2 december in
de Kapelzaal ten gehore bren
gen. Een unieke gelegenheid om
deze meesterwerken van Bach
integraal te horen uitvoeren door
een musicus, die als een meester-
cellist wordt beschouwd. Voor
vrijdagavond a.s. staan zes suites
op het programma.
De in 1945 in Moskou geboren
Ferschtman maakte ooit deel uit
van het befaamde Glinka-kwar-
tet, met welk ensemble hij tallo
ze concerten zowel in de Sowjet-
Unie als daarbuiten heeft gege
ven. Ook als solist is hij vele ma
len te beluisteren geweest.
Ferschtman verliet in 1978 zijn
geboorteland om zich in Neder
land te kunnen vestigen. Hij
werd benoemd tot eerste solo
cellist van het Omroeporkest en
richtte, samen met Misha Geiler,
die in Rusland ook lid was van
het voormalige Glinka-kwartet,
een ensemble van dezelfde naam
op. Ferschtman is sinds zijn
komst naar Nederland vele ma
len als solist opgetreden, ook
voor de radio. Hij hoopt met de
uitvoering van Bachs schitteren
de suites zijn reputatie als veel-
Dimitri Ferschtman.
zijdig cellist ook in Leiden waar
te maken. Zowel voor abonne
menten als losse kaarten kan
men bij K&0 terecht
Frans recital
Pieter Prick (fluit) en Frank den
Herder (piano) geven vrijdag
avond een populair Frans recital
in het Cultureel Centrum in
Voorschoten. Ze zullen composi
ties vertolken van o.a. Roussel,
Boulanger, Poulenc en Saint-
Saèns.
LEIDEN - Bij Stichting Burcht treedt vanavond de crème de la crème
van de geïmproviseerde muziek op. Cellist Ernst Reyscgcr, onlangs on
derscheiden met de Boy-Edgar-prijs, saxofonist Luc Houtkamp, drum
mer Han Bennink, in het verleden winnaar van de Wessel-Ilcken-prijs en
de Oostduitse trombonist Conrad 'Conny' Bauer vormen samen een
kwartet, dat het afgelopen jaar met veel succes door ons land heeft ge
toerd.
i Leiden begint
