PvdA-bestuur: voor
verkiezingen geen
voorkeur uitspreken
'Ten strijde tegen de willekeur'
Over samenwerking met andere partijen
W agenmakerij
wordt in
ere hersteld
ONDER D/\K
Expositie
nieuwbouw
en renovatie
Ons Belang ontstaat in 1913 uit huuracties van arbeiders
PAGINA 4
LEIDEN
DONDERDAG 21 NOVEMBER 1985
LEIDEN - Het afdelingsbestuur van de PvdA vindt dat deze partij niet voor de gemeen
teraadsverkiezingen van maart 1986 moet uitspreken met welke partner zij na de verkie
zingen het college van B en W wil vormen. Wel wil het bestuur dat er opnieuw een college
op smalle basis komt, dus niet met alle of zoveel mogelijk partijen daarin.
De Jonge Socialisten binnen de
PvdA hebben het voorstel gedaan
om deze partij een college te laten
vormen met Links Leiden (de sa
menbundeling van PSP, PPR en
CPN) als daar een meerderheid
voor wordt behaald bij de verkie
zingen. Het bestuur wijst dit voor
stel af. Het belangrijkste is volgens
het bestuur dat de inbreng van de
PvdA in het nieuwe college zo
groot mogelijk wordt, "Een uit
spraak over met welke partij(en)
dat het beste kan is vóór de verkie
zingen niet erg aan de orde. De
19 maart ontstaat, is daarvoor PvdA straks uit mogelijke college-
bepalend", schrijft het be
stuur in De Partijgenoot, het plaat
selijke partij-orgaan. Een college
van PvdA en Links Leiden wordt
ook niet op voorhand afgewezen:
"Het is een mogelijke uitkomst van
het nastreven van de belangrijkste
doelstelling: een zo sterk mogelij
ke vertegenwoordiging van de
PvdA in het college". Overigens
sprak het PvdA-bestuur bij de vo
rige verkiezingen wel zijn voor
keur uit voor de vorming van een
links college, tot ongenoegen van
de situatie die het merendeel van de fractie.
Muziek
De Katwijkse beatgroep Les
Zazous treedt vanavond op in
de Koets-o-theek in de Kruis
straat. Aanvang half tien. In
café Scarabee Pieterskerk-
choorsteeg) treedt het duo The
Amazing Stroopwafels fIk ga
naar Frankrijk op.
Open podium
Amnesty International houdt
vanavond in het Breehuys
(Breestraat 19) een open po
dium. Leidse jongeren krijgen
van acht tot elf uur de kans om
met eigen theater, muziek,
dans, e.d. op de planken te
staan. De avond is onderdeel
van de jongerenactie 'Toekomst
achter tralies', waarmee Am
nesty International de aan
dacht wil vestigen op het feil
dat in veel landen ook jongeren
het slachtoffer zijn van schen
dingen van mensenrechten.
i jaar
De PvdA vormt sinds
samen met alleen de VVD het "col
lege. Daarvoor 'regeerde' de partij
vier jaar samen met het toenmalige
klein links: PSP. PPR en D66.
Het streven naar een college op
smalle basis met een zo sterk mo
gelijke inbreng van de PvdA is in
september al ondersteund door
een uitspraak van een ledenverga
dering. Het bestuur legt in De Par
tijgenoot nog eens het waarom van
dit streven uit: "De PvdA is er ui
teraard op uit de op haar uitge
brachte stemmen te vertalen in een
zo groot mogelijke invloed op het
college, dat bovendien om
slagvaardig te kunnen optreden
niet op te veel partijen moet berus
ten".
Duidelijk
In de ledenvergadering van aan
staande vrijdag zal het voorstel van
de Jonge Socialisten aan de orde
komen om in geval van een meer
derheid in de raad van PvdA en
Links Leiden voor de vorming van
een college met deze twee fracties
te kiezen. In De Partijgenoot houdt
de politiek secretaris van de Jonge
Socialisten afdeling Leiden e.o.,
Jay Jawad, de leden voor dat de
partners zal kunnen kiezen: VVD,
CDA of Links Leiden. Een duide
lijke uitspraak vóór de verkiezin
gen is volgens de Jonge Socialisten
een kwestie van fatsoen, nu de kie
zer geen beslissende invloed heeft
op de samenstelling van het colle
ge. "Indertijd hebben diverse
Nieuw Linksers hier veel aandacht
aan besteed. Hun conclusie was: je
mbetje vóór de verkiezingen al uit
spreken met wie je wil gaan rege
ren". Een dergelijke keuze valt wót
de Jonge Socialisten betreft op
Links Leiden. "Wij zijn van me
ning dat een herkenbaar links be
leid slechts mogelijk is met een
links college. Wij houden niet van
'verstandshuwelijken' met rechtse
partijen, maar van hokken uit lief
de tussen socialisten. Onze kiezers
stemmen niet links om rechts in
het college te helpen. De VVD is en
blijft een rechtse partij (met of zon
der Laken) en hoewel wij het op
praktische punten eens kunnen
zijn, er blijft toch een wereld van
verschil in mentaliteit".
Jawad voegt hier aan toe: "Dat
hoop ik althans, want momenteel
zijn de berichten dat we met de
VVD en de WD alleen weer in zee
zullen gaan niet van de lucht, en
dat de wethouders allemaal samen
op het pluche willen blijven zitten,
hoor je links en rechts".
De Jonge Socialisten vinden dat
als de PvdA vrijdag niet een uit
spraak wil doen ten gunste van sa
menwerking met Links Leiden, de
partij dan duidelijk moet maken
dat zij wil dóórgaan met de WD.
"De kiezer verdient zulke duide
lijkheid".
De openbare ledenvergadering
van de PvdA wordt vrijdagavond
gehouden in Het Parlement aan de
Nieuwstraat en begint om acht
het vroeger aan de Oude Varkenmarkt. De werkplaats wordt gerestaureerd c
ingericht; de handkarren worden op de binnenplaats gezet.
LEIDEN - Het barst er van de
houtworm en de oude handkar
ren zijn door het gemotoriseerd
verkeer in de kreukels gereden.
We hebben het over de voormali
ge rijtuig- en wagenmakerij aan
de Oude Varkenmarkt, die vol
gend jaar zal worden omge
toverd tot een minuscuul mu
seum.
Onlangs besloot de gemeente
dat de rijtuig- en wagenmakerij
gerestaureerd moet worden als
herinnering aan de laatste wa
genmaker van Leiden, J.J.N. de
Groot. Die oefende er sinds 1917
het wagenmakersambacht uit.
Een opvolger voor hem zal er
niet komen. Handkarren, paar-
dewagens en bakfietsen zijn na
genoeg uit het straatbeeld ver
dwenen. De laatste jaren legde
De Groot zich al met name toe op
allerlei herstelwerkzaamheden:
reparaties van ladders, wagen
wielen en wat dies meer zij. Klus
jes-waarvoor men niet gemakke
lijk by anderen terecht kon.
In maart van dit jaar overleed
wagenmaker De Groot op 84-jari-
ge leeftijd. Al zijn bezittingen
had hij vermaakt aan de Evange
lisch Lutherse Gemeente. De ge
meente Leiden bereikte vervol
gens overeenstemming met de
kerk over de aankoop van het
pand aan de Oude Varkenmarkt,
inclusief de handkarren en in
ventaris.
De Leidse architect Joop Voll-
mer heeft een restauratieplan ge
maakt voor het pandje aan de
Oude Varkenmarkt. Het is de be-
doeling de rijtuig- en wagenma
kerij, op de begane grond, intact
te houden en in te richten als mu
seum. Een blijvende herinnering
aan de wagenmaker De Groot, en
aan het ambacht dat hij uitoefen
de.
"Het wordt geen saaie tentoon
stelling van gereedschappen,
maar een werkplaats, compleet
met zaagsel en houtkrullen op de
vloer", aldus Joop Vollmer. "Er
zijn veel foto's waarop is te zien
hoe het gereedschap aan de
muur hing. Dat wordt weer pre
cies zo. Het nieuwe stucwerk in
de werkplaats wordt ook in de
oorspronkelijke, beetje groezeli
ge kleur uitgevoerd. Kortom:
Een tafereel waarvan het lijkt
alsof de wagenmaker er even uit
is weggelopen om een bood
schap in de buurt te doen", aldus
Vollmer.
Het achterhuis wordt ook ge
restaureerd en gaat onder meer
diens* doen als onderkomen
voor een foto-expositie. Op de.
straks overdekte, binnenplaats
komen de handkarren te staan
die vroeger voor de werkplaats
op de Varkenmarkt stonden. De
binnenplaats wordt met glas
overkapt zodat het net is alsof ze
weer buiten staan. De karren
worden waarschijnlijk opge
knapt door leerlingen van een
technische school.
Op de verdiepingen van het
pand aan de Oude Varkenmarkt
en op de verdieping van het ach
terhuis komen vier kamers, met
de noodzakelijke sanitaire voor
zieningen, bestemd degenen die
het museumpje zullen runnen.
De bedoeling is dat dit studenten
van de (nog) in Leiden gevestig
de Reinwardt Academie zullen
zijn. Eén kamer zal in de oor
spronkelijke staat worden terug
gebracht en zonodig als gasten
kamer dienst doen.
Het oude pandje, waar een hal
ve eeuw lang (bijna) alles hetzelf
de is gebleven, slaat er thans nog
schilderachtig bij. Maar wie door
het nostalgische waas heen ziet
kan constateren dat de tand des
tijds flink aan het pittoreske tafe
reeltje heeft geknaagd. "De toe
stand waarin het pand verkeert
is zeer slecht", vertelt architect
Vollmer. "Op foto's ziet het er
heel romantisch uit, maar de
werkelijkheid is anders. Het
barst er van de houtworm, en op
de bovenste verdieping hebben
de elementen vrij spel".
De bedoeling is dat in januari
1986 met de restauratie van het
pand begonnen kan worden.
Omdat de inrichting ook de nodi
ge tijd zal kosten valt nog niet
precies te zeggen wanneer het
nieuwe museum zijn deuren zal
openen.
LEIDEN. - Huizenkopers opgelet.
Aannemers, makelaars en banken
presenteren zich deze week voor
het eerst gezamenlijk, in De Waag,
met een overzicht wat er op dit mo
ment aan nieuwbouw en gereno
veerde panden, voornamelijk in de
binnenstad van Leiden, te koop of
te huur is.
'Sleutel tot de Leidse binnen
stad' heet de tentoonstelling die
vanmiddag door de wethouder v
volkshuisvesting, Tesselaar, werd
geopend. Tijdens drie informatie
dagen, tot en met aanstaande zater
dag, kan men er vrijblijvend infor
matie krijgen over gerenoveerde-
en nieuwbouwwoninge
Leidse binnenstad. Twee bankin
stellingen zijn aanwezig om de po
tentiële koper voor te rekenen wat
zijn maandelijkse lasten zullen
zijn. Voor snélle beslissers i:
speciale hypotheekaanbieding. Al
leen deze week: een rente die
half procent onder het thans gel
dende percentage ligt.
Waarom slaan
woonlijk toch eikaars i
ten, de handen ineen om potentiële
kopers aan te trekken. Gaat het
slecht met de huizenverkoop? Het
tegendeel is waar, volgens direc
teur Swaak van aannemingsmaat
schappij Erica. "Wij merken juist
dat de binnenstad weer in trek i
Er worden duizenden brochures
verstuurd aan mensen die belang
stelling tonen om in de stad te wo
nen. Daarom willen we eens een to
taal beeld geven van 'wat doet de
één en wat doet de ander'. Verge
lijk maar".
"Wat wij, en dat zijn de aanne
mers Erica, De Boer, Heembouw
en Ooyevaar, laten zien zijn projec
ten die op dit morpent daadwerke
lijk in de verkoop zijn en wat we
voor de korte termijn in petto heb
ben. Bij elkaar meer dan honderd
woningen, verdeeld over vijftien
locaties, waarvan zeker de helft
nog te koop of te huur is".
Volgens Swaak wordt nogal eens
onderschat wat de aannemerij aan
projecten in Leiden ontwikkelt.
"Als we over honderd woningen
praten is dat toch niet van onderge
schikte betekenis op het totaal aan
woningen dat op dit moment in de
Leidse binnenstad wordt gereali-,
seerd. Wat we tijdens die informa
tiedagen ook willen laten zien isj
dat we woningen maken voor eer'
prijs die Concurrerend is met dé
woningen die in de Stevenshofpol
der worden neergezet".
door Raymond Peil
Aanvankelijk vormt de woningbouwvereniging Ons Belang een
merkwaardige gemengd staaltje van kapitalisme en socialisme.
Het is een arbeiderscoöperatie, waar men zich kan inkopen en al
dus meewerkt aan het bijeenbrengen van kapitaal voor de vereni
ging. Bij ons Belang betaalt men gedurende tien weken 25 cent en
daarna wekelijks een dubbeltje, tot het aandeel van 25 gulden is
volgestort. Het behoeft geen betoog dat alleen aandeelhouders in
aanmerking komen voor een woning.
Toch vloeit de oprichting van Ons Belang voort uit een protest
beweging van arbeiders, een huurdersvereniging die te hoop loopt
tegen 'ongemotiveerde huurverhogingen'. Een verzameling van de
protesterende huurders mondt uit in de oprichting van de woning
bouwvereniging, een doeltreffende manier, denkt men, om betaal
bare arbeiderswoningen uit de grond te stampen.
In tegenstelling tot de jaren rond
de Tweede Wereldoorlog is de
vroegste geschiedenis van Ons
Belang uitstekend gedocumen
teerd. Op 15 maart 1926 doet het
bestuur een gedenkschrift ver
schijnen. Dit werkje ziet het licht
ter gelegenheid van het 12'^-ja
rig bestaan en is alleen al door
het taalgebruik, maar ook door
de kleurrijke en nauwgezette be
schrijving, de moeite waard om
uitgebreid te citeren.
"Toen den 25sten september
1913, na afloop van de vergade
ring in de graanbeurs Ons Be
lang werd opgericht, was aan de
ze op zich eenvoudige handeling
heel wat vooraf gegaan. Want al
die mensen die dp graanbeurs
nagenoeg geheel vulden, waren
leden van de Huurdersvereni
ging, ontstaan uit een actie van
huurders uit verschillende dee-
len der stad tegen de huns in
ziens ongemotiveerde huurver-
hooging".
"Buurtcommissies werden ge
vormd, openbare vergaderingen
in verschillende delen van de
stad gehouden, onder andere in
de omtrek van de Pasteurstraat
(van welke straat het verzet het
eerst uitging), Lage Rijndijk enz.
waarin de heeren Meijer en Ak
kerman optraden om te proteste
ren tegen een huurverhoging op
de meest willekeurige wijze toe
gepast. Op 27 augustus 1913
werd de vereeniging van huur
ders en huurderessen voor Lei
den en aangrenzende gemeenten
definitief opgericht".
"En hoewel het hier en daar
met daadwerkelijk verzet en col
lectief weigeren de verhoogde
verhuur te betalen eenig succes
te boeken viel, bleek men toch
vrij spoedig en algemeen van ge
voelen dat het meest afdoende
middel tegen willekeurige huur-
verhooging en wooninguitzet-
ting gevonden moest worden in
de vorming van een bouwve-
reeniging, een vereeniging die
zelf woningen voor haar leden
zou bouwen en exploiteren".
"In deze vergadering waar on
der leiding van J. Erkelens, voor
zitter van de huurdersvereeni-
ging, tot stichting van Ons Be
lang werd besloten werd van
overwachte zijde de behulpzame
hand geboden. Wethouder Van
der Pot van volkshuisvesting
bleek bereid, waar nodig, ons
van advies te dienen. Van dit
aanbod is dankbaar gebruik ge
maakt en was het voor de be
stuurders van die dagen een be
wijs dat zij met deze oprichting
op den goeden weg waren".
Elektrificatie
Na de oprichting gaat Ons Be
lang direct aan de slag. De plan
nen voor zestig arbeiderswonin
gen rond de Gasthuislaan liggen
al snel op tafel. De bestaande
krotten moeten zo snel mogelijk
tegen de grond. B en W spreken
indertijd van 'den hoogst gebrek-
kigen toestand tusschen de Gast
huislaan en de Herenlaan'. Op
sommige plaatsen is de Gast
huislaan 1.75 meter breed en
grenst aan beide zijden aan open
riolen in de vorm van stinkende
sloten.
De bouwprijs wordt echter op
gedreven door grondspeculan-
ten, zodat gemeente en rijk vijf
tig jaar in de buidel moeten tas
ten om met subsidies de hureri
aanvaardbaar te houden, die des
ondanks 10 tot 45 cent hoger uit
vallen dan jgepland. In 1916 volgt
de oplevering van de eerste wo
ningen.
In het gedenkschrift schrijft
het bestuur hierover onder meer
"Het eerste blok werd gebouwd
op de plaats van de vroeger on
ooglijke Gasthuislaan. Ondanks
dat de woningen aan al de ei-
schen van geriefelijkheid en hy
giëne voldeden konden zij voor
een prijs van 2,90 voor de eenge-
zins- of 2,40 tot 2,65 gulden per
week voor een boven- of bene
denwoning - een enkele hoger -
worden verhuurd. In den oor
logstijd moest de huur enkele
malen met tien cent worden ver
hoogd. Het blok was tegen het
eind van 1916 voltooid. In 1918
werd in verreweg de meeste wo
ningen elektrificatie aange
bracht".
"Hierna (1919, RP) volgde de
bouw van 109 woningen op het
terrein achter de Maresingel, tus
sen Mauritsstraat en Bronkhorst-
straat. Gebouwd in de dure tijd
moest hier voor het eerst gebruik
worden gemaakt van de door de
regering ter beschikking gestel
de bijdrage en werd op deze wij
ze mogelijk de huur op hetzelfde
peil te houden als de eerste
bouw".
verbod onderdak behoevende fa
milieleden in zijn woning op te
"Van den aanvang af hebben
de elkaar opvolgende besturen te
dezen opzichte steeds een radi
caal standpunt ingenomen. On
der geen enkele voorwaarde -
hulpbehoevende vader of moe
der uitgezonderd - is dubbelbe-
woning toegestaan. Waar het bui
ten weten van het bestuur plaats
vond moest binnen de kortst mo
gelijke tijd de woning in den ou
den toestand worden terugge
bracht. 'De geheele woning voor
het gezin' was steeds het devies",
redeneert secretaris P.J. Pont
toch wel enigszins krom.
Socialer klinkt dan het volgen
de in de oren: "Op 22 december
1916 werd op initiatief van de se
cretaris het Ziekenfonds opge
richt. Tien jaar later telt het 300
leden en heeft een kapitaaltje
van 500 gulden gevormd. Bij
ziekte van het lid wordt maxi
maal 26 weken lang 50 procent
van de huur uitgekeerd".
"Ondanks de minder gunstige
voorwaarden waaronder bouw-
vereenigingen voorschotten
kunnen bekomen, feitelijk neer
komend op een stopzetten der
vereenigingsbouw hoopt het be
stuur niets onbeproefd te laten
den bouw van de voor zijn leden
benodigde Woningen voort te
zetten, om op deze wijze in 't be
lang van de volkshuisvesting
blijvend werkzaam te zijn", be
looft het bestuur desondanks.
Obligaties
Stopzetting
Het bestuur van Ons Belang, in het midden van de jaren twintig. De naam Gerritsen is lange tijd
onverbrekelijk met de vereniging verbonden geweest: in het midden zit voorzitter Gerritsen, links achter
hem staat Gerritsen junior. (archieffoto Ons Belang)
Diligent
"De derde bouw die op stapel
werd gezet was die aan de Haag-
weg met 234 woningen. Hiervan
is echter niet veel terecht geko
men. Grotendeels door de weinig
tegemoet komende houding van
de Spoorwegmaatschappij, die
het aanvankelijk voor de bouw
beschikbaar gestelde terrein
voor een deel voor eigen gebruik
wenste te houden".
"Toch is het daar tenslotte, zij
het met stukje en brokjes, een
aantrekkelijke bouw verrezen
van in totaal 136 woningen (1923/
24), in enkele opzichten weer ge
riefelijker dan de woningen in de
oude bouwen. De schaduwzijde
van deze woning is alleen dat ze
met haar huurprijs van het dub
bele van de eerste woningen,
buiten het bereik van een groot
deel van de arbeiders vallen".
"De voortdurende nieuw aan
was van leden dwong het be
stuur ten deze diligent te blijven.
Het oog viel op een gunstig gele
gen terrein aan den Maresingel,
naast de Uloschool. Hier wordt
de bouw van 72 woningen onder
nomen", aldus het bestuur, dat
eerlijk genoeg niet alleen met
hoera-verhalen aankomt. De fi
nanciële perikelen die de vereni
ging enige tijd later doormaakt,
worden niet louter met de man
tel der liefde bedekt.
"De financieelen moeilijkhe
den waarin Ons Belang door de
houding van het bestuur was ge
raakt - een moeilijkheid die de
vereniging, dank zij de offervaar
digheid van de leden, in betrek
kelijk korte tijd geheel te boven
is - had tot gevolg dat zowel een
accountant als administrateur
aan de vereniging werd verbon
den", wordt hierover gemeld.
De juiste toedracht van de ge
beurtenissen, of iemand de kas
heeft opgelicht of anderszins
heeft gefraudeerd, is niet duide
lijk. Woningbouwverenigingen
hebben door de bank genomen
nooit de gewoonte gekoesterd
om buitenstaanders een meer
dan terloopse blik in de keuken
te gunnen.
Radicaal
Een apart hoofdstuk in de ge
schiedenis van elke bouwvereni
ging, die zich voldoende reken
schap geeft van de vrijwillig aan
vaarde taak, vormt het vraagstuk
van de dubbelbewoning, zegt het
bestuur verder. "Niet bekrom
pen gebouwd - de meeste onzer
woningen hebben vier kamers
en een zolder - heeft een enkel
lid-bewoner de verleiding niet
kunnen weerstaan ondanks het
"Zoals ik al reeds eerder deed
uitkomen: het doel moderne en
geriefelijke woningen voor de le
den te bouwen en onder hun fi
nancieel bereik te brengen is be
reikt. We zien nieuwe goedkope
woningen verlaten om onze, ho
ger in huur maar geriefelijker en
ruimer ingericht, te betrekken.
Naast waakzaamheid en activi
teit der verschillende besturen is
het ook de medewerking van het
gemeentebestuur geweest die
ons dit resultaat hééft doen be
reiken", vervolgt het jubileum-
schrift.
De minister van volkshuisves
ting geeft vanaf 1922 geen mede
werking aan bouwplannen voor
eengezinswoningen van de wo
ningcorporaties. Wel wordt in
beperkte mate de mogelijkheid
opengelaten tot het verlenen van
voorschotten voor de bouw van
eenvoudige en kleinere wonin
gen (toen voor een prijs van 2500
gulden). Het voorschot van het
rijk bedraagt het niet onaanzien
lijke bedrag van 300 gulden per
woning.
"Den bouw van geriefelijke ar
beiderswoningen voor een huur
prijs die de financieele draag
kracht van de arbeiders en de
economisch met hen gelijk ge
stelden niet te boven zou gaan",
blijft door Ons Belang gewaar
borgd, laat het bestuur de leden
voor de komende jaren weten.
"Noemen wij voorts de obligatie
houders. Zij zijn het toch ge
weest die ons bij den eersten
bouw in staat stelden aan de ver
plichting tot storting van 5 pro
cent van het voor dien bouw be
nodigde kapitaal, 6600 gulden, te
voldoen.
Tot slot besteedt het jubileum-
schrift ook aandacht aan de be
stuurssamenstelling van de ver
eniging. Anno 1926 zitten daarin
onder andere P.J. Schouten (in
1960 overleden), J. van de Bos
tot 1959 lid) en voorzitter J. Ger
ritsen (ook meer dan veertig jaar
bestuurslid). Met haar opper
hoofden is Ons Belang de eerste
tijd echter weinig voorspoedig
geweest. Niet minder dan acht
verschillende personen hebben
vanaf de oprichting tot 1926 de
voorzittershamer gehanteerd.
'Onderdak' is een serie die de
geschiedenis belicht van de so
ciale woningbouw in Leiden en
de geschiedenis van de Leidse
woningbouwverenigingen. Hun
namen zullen door de voorgeno
men fusies wellicht spoedig tot
het verleden behoren. Dit is het
vijftiende deel van de serie.
