PAGINA 10
MAANDAG 11 NOVEMBER 1985
NCRV
17.46 Los Vast TV. popprogramma rechtstreeks
vanuit De Bonte Wever in Slagharen, met ve
le (inter)nationale gasten en de Los-Vast-(su-
per)band. Presentatie: Jan Rietman
TELEAC
18.25 Engels in basisonderwijs, afl.5
TROS
18.55 De Fabeltjeskrant
19.00 Jan, Jans en de kinderen, tekenfilmserie, af-
1.6
19.05 Calimero
19.17 Wordt U al geholpen?, Engelse serie. Afl.:
Handen omhoog. De inventarisatie is in volle
gang, aangezien dit in de avonduren moet ge
beuren betekent dit dat de voltallige staf van
Mr. Peacock op moet draven
NOS
20.00 Journaal
TROS
20.28 De macht van een vrouw, tv-serie naar de
bestseller van Barbara Taylor Bradford. Slot.
Emma vreest dat Paul nooit meer terug zal
keren en trouwt met Arthur Ainsley. Dit hu
welijk wordt echter een mislukking.
21.25 TROS Aktua
22.00 TROS Tele-thriller: De vrouw aan het raam,
naar de bestseller van Mary Higgins Clark.
Regie: John Moxey. Tijdens een kort verblijf
in het ziekenhuis is Kathy DeMaio (Lauren
Hutton) er ongewild getuige van hoe Dr.
Highley (James Farentino) zich ontdoet van
een lijk
NOS
23.45 Journaal
23.50 Nieuws voor doven en slechthorenden
DINSDAG
NOS
09.30 Nieuws voor doven en slechthorenden
NOS/NOT
10.30 Muziek in de tent, afl. 2.
11.00 De Romeinen in ons land, afl. 3
11.30 Sovjet Unie 1917-1953, afl 4
NOS
13.00 Nieuws voor doven en slechthorenden
NCRV
14.30 De Carsons, Australische serie. Felicity
neemt de zorg voor Eestelle op zich. dit wordt
haar echter niet in dank afgenomen
15.15 Wijzer, informatief programma voor ouderen
15.40 Welles Nietes, discussieprogramma
16.20 NCRV Jeugd-Matinee met om: 16.20 Cordu
roy. Amerikaanse jeugdfilm over een klein
meisje en een grote Teddybeer. 16.35 Parasol-
ka bij de Politie, tekenfilm. 16.42 Rendierher
ders. Zweedse film over het leven van een
rendierherder en zijn kudde
NOS
17.30 Journaal
NOS
18.15 Nieuws voor doven en slechthorenden
18.20 Paspoort voor Joegoslaven
18.30 Sesamstraat
18.45 Jeugdjournaal
19.00 Journaal
HUM. VERBOND
19.12 Kwartslag. Afl.: Baarmoeders te huur. Engel
se documentaire over een snelgroeiende
vorm van dienstverlening in de Verenigde
Staten
VOO
19.27 Heelmeester, Sociaal-medisch magazine.
Vanavond: 1. Overmatig gebruik van medi
cijnen. 2. Klachten over werkers in de ge
zondheidszorg
20.15 Marilyn Monroe
21.25 Veronica Sport extra
21.40 Seth's Theatercafé. Seth Gaaikema ontvangt
mensen uit de theaterwereld. Vandaag: Jan
Willem Hofstra
NOS
22.30 Journaal
22.45 Den Haag Vandaag
23.00 Nieuws voor doven en slechthorenden
TELEAC
23.05 Supermachten: Geschiedenis en instellingen
van de Verenigde Staten. Les 0: De politieke
instellingen
DINSDAG
NOS
13.00 Nieuws
ROF
14.00 Telebord: Minne de Boarre. Afl. 2
NOS/NOT
14.30 Engels Basisonderwijs, klas 6. Afl. 2
15.00Einde
RVU
17.00 Op jezelf, informatieve serie
om één of andere reden v<
gaan zorgen. Afl.: Weduwe
(herh.)
17.30 Einde
r doven, en slechthorenden
r mensen die
zichzelf zijn
weduwnaar.
18.00 Tik Tak. kleuterprogramma.
18.05 Plons, kinderserie.
18.10 Merlina, Vlaamse kinderserie.
18.30 Juke Box
18.35 Meester, hij begint weer! Com
pilatie van de beste fragmenten uit
'Toets' en 'Villa Tempo'. Presenta
tie: Frank Dingenen
19.00 Toerisme, toeristisch magazine.
Vandaag: Bretagne.
19.40 Belgische Paardekoersen, me
dedelingen en programma-over
zicht
19.45 Journaal
20.10 Hart (Cuore), zesdelige Italiaan
se serie van Luigi Commancim
naar de roman van Edmondo de
Amicis.
21.00 Boekenbeursnieuws
21.05 Sjo-bis-time, tweewekelijks
showprogramma met vooral aan
dacht voor de Vlaamse showbiz.
M.m.v. o.a. Raymond van het Groe-
newoud.
21.55 Uitzending door derden: Een
programma van het Vrije Woord
22.45 Journaal en Paardekoersen.
Aansl.: Coda: 'In een omslachtig
bed vol eenzaamheid', van Paul
Snoek
DINSDAG
14.00 Schooltelevisie
16.00 Einde
17.55 Nieuws
psychische problemen. Zjj woont
nu met haar kinderen bij haar moe
der, maar dat is een ramp want alle
problemen komen voort uit de rela
tie met haar moeder
22.50 Journaal
DINSDAG
11.30 Teletekst magazine
14.30 Schooltelevisie
15.30 Teletekst magazine
16.50 Schooltelevisie
17.20 Nouba Nouba, gevarieerd kin
derprogramma.
17.50 Carrefours, gevarieerd kinder
programma. (Met: 17.53 Dancin-
'days, tv-serie)
WLW
18.00 Hier und Heute
18.25 Benny Hill, comedy-show
19.00 Das Ratsel dér Sandbank, tv-se
rie naar een roman van Erskine DINSDAG
Childers.)
19.58 Heute im Ersten
18.56 Programma-overzicht
19.00 Heute
19.30 Reportage am Montag. Tages-
befehl: Weitermachen! De Bundes-
wehr na 30 jaar
20.15 Diese Drombuschs, tv-serie.
Afl.: Das kalkulierbare Risiko. Ei
genlijk wil Siegfried een eigen huis
kopen. De dood van een trouwe
huurder gooit echter roet in het
eten. De nieuwe huurders zijn een
paar zichzelf verkopende dames
21.15 (S) Modespass im Schnee, mu
ziek, trends en actie
21.45 Heute-journal
22.05 Klassik aktuell, nieuwtjes van
de platenmarkt
22.35 Torquato Tasso, toneelstuk van
Goethe. Problemen tussen een
kunstenaar, de dochter Tasso, en
het gezag, in de persoon van de
Hertog von Ferrara
01.15 Heute
België 2
19.00 Zonen en dochters (Sons and
daughters), Australische tv-serie.
Afl.31. Met: Rowena Wallace, Tom
Richards, Alexandra Fowler e.a.
Patricia verlaat Woombai en terug
thuis krijgt ze een telefoontje van
David. Angela helpt Kevin in con
tact te komen met Lynn
19.25 Juke Box
19.30 Tijdrover.
19.42 Mededelingen en programma
overzicht
19.45 Journaal en Programma-over
zicht
20.10 Videomatch
20.20 Extra Time
21.35 Vizier, programma over smal
film- en video-amateurs
19.00 Ce soir, regionaal magazine
19.27 Quick et Flupke, tekenfilm
19.30 Journal
.20.00 Ecran-témoin: Les mots pour le
dire, psycho-drama naar de roman
van Marie Cardinal. Marie heeft
20.00 Tagesschau
20.15 Die Republik und ihre Armee.
Programma over het 30-jarig be
staan van de Westduitse Bundes-
wehr
21.45 Rund um Big Ben. Gevarieerd
nieuws uit Engeland
22.30 Tagesthemen
23.00 Das Nacht Studio: Die Frau des
Fahrmanns (Xian yin), Chinese
speelfilm uit 1984. Tao Chun is een
vrouw die zich geheel voor haar fa
milie opoffert. Door haar man's
fout komen ze er te laat achter dat
ze kanker heeft. Haar laatste 1
is éénmaal een trein te j
00.25 Tagesschau
00.30 Nachtgedanken, overweging
door Hans Joachim Kulenkampff
DINSDAG
09.45 ZDF-Info Gesundheit
10.00 Tagesschau und Tagesthemen
10.23 Wolfgang Kieling: In Amt und
Würden. (herh.)
11.25 (S) Modespass im Schnee
11.55 Umschau
12.10 Reportage am Montag
12.55 Persoverzicht
13.00 Tagesschau
13.15 Teletekst-overzicht
13.30 Einde
15.40 Teletekst-overzicht
16.00 Tagesschau
16.10 "..ach war ich nur einzig Mal...".
Reportage over het werk van Prins
en Prinses Carnaval 1984
16.55 Spass am Dienstag. Vandaag:
Das flippy Chaos S.A.D.-Team mit
Roll und Rock und Gag und Mic
key. kinderprogramma
17.50 Tagesschau
Marilyn Monroe
Marilyn Monroe, John t'. Kenne
dy en Robert Kennedy. Ze zijn
alle drie al in de jaren zestig
overleden, maar nog steeds goed
voor de nodige speculaties en
verhalen.
Veronica zendt vanavond een
70 minuten durende documen
taire van de BBC uit over de
mysterieuze omstandigheden
waaronder Marilyn Monroe op 5
augustus 1962 overleed en, daar
mee samenhangend, haar relatie
met de gebroeders Kennedy. In
deze Marilyn Monroe Special
'Say goodbye to the president'
zijn onder meer fragmenten te
zien uit haar speelfilms, authen
tiek en dus zwart/wit-beeldmate-
riaal, gedramatiseerde stukken,
interviews met mensen, die de
beroemde filmster gekend' heb
ben, privé-detectives en dokto-
Uiteraard draait het grootste
gedeelte van de documentaire
om de vaak gestelde vraag of Ma
rilyn Monroe inderdaad is ge
storven na het innemen van een
te grote dosis slaappillen, zoals
officieel de doodsoorzaak luidt,
of dat zij is vermoord. Een duide
lijk antwoord opi deze vraag kan
de kijker ook maandagavond
niet verwachten. De feiten, voor
zover ze zoveel jaar na dato nog
naar boven te halen waren, en de
interpretatie daarvan leiden niet
tot een eenduidige conclusie.
In de BBC-documentaire
wordt een aantal mensen aan het
woord gelaten, die verklaren dat
Monroe vier uur voordat de poli
tie werd ingeschakeld in coma of
al dood werd aangetroffen. Ge
durende die vitale uren zou al het
belastend materiaal, dat zou dui
den op een relatie met de broers
Kennedy, zijn verwijderd. Cen
traal staat hierbij de vraag: was
Robert Kennedy die nacht aan
wezig en waren die vier uren res
pijt nodig om hem de tijd te ge
ven de plek des onheils te verla
ten?
Er zijn ook getuigen te zien, die
verklaren dat Marilyn Monroe
slachtoffer is geworden van de
'oorlog' tussen de georganiseer
de misdaad en de Kennedy's. Die
georganiseerde misdaad deed
haar best zoveel mogelijk belas
tend materiaal te verzamelen om
John en Robert Kennedy in dis
krediet te brengen.-
noraria voor alle betrokkenen lo
pen al gauw op tot zo'n 30.000
gulden.
Behalve praktische problemen
(als bijvoorbeeld een draagmoe
der weigert het kind af te staan)
kunnen er ook meer principiële
obstakels zijn. Wat te doen als je
geloof het eigenlijk verbiedt?
Maar nood maakt vindingrijk.
Een katholieke moeder van een
'surrogate child' heeft de bijbel
er nog eens op nageslagen. Haar
conclusie: God zelf deed het al.
Hij koos Maria als draagmoeder
voor zijn zoon. (Nederland 2,
19.12 uur).
Medicijnen
Draagmoeders
Onder de titel 'Baarmoeders te
huur' zal het Humanistisch Ver
bond in zijn programma Kwart
slag een documentaire uitzenden
over draagmoeders in de Ver
enigde Staten.
Draagmoederschap is in de
Verenigde Staten een snel
groeiende vorm van commercië
le dienstverlening. Vrouwen, die
zelf niet in staat zijn een kind te
krijgen, kunnen daar via bemid
delingsbureaus een beroep doen
op de diensten van een 'draag
moeder'. Ze moeten daar wel
goed voor betalen. Kosten en ho-
In de vanavond uit te zenden ai-
levering van 'Heelmeesters'
praat Ilona Hofstra met een aan
tal specialisten over de voor- en
nadelen van medicijngebruik:
moeten we wel zoveel pillen en
poeders slikken? Wat zijn de kos
ten en wat zijn de risico's?.
Voorts zal aandacht worden be
steed aan klachten over werkers
in de gezondheidszorg. (Neder
land 1, 19.27 uur).
TROS Aktua
TROS Aktua, heeft in de uitzen
ding van vanavond onder meer
een reportage over medische ex
perimenten bij gezonde vrijwilli
gers, de controle, de risico's en
de gebrekkige wetgeving. Ver
der komt er een reportage over
de energie-spaarbekken centrale
OP AC, waarvoor in Limburg,
Zeeland en Twente grote belang
stelling zou bestaan. (Nederland
1 21.26 uur).
Bij Veronica vanavond de eerste aflevering van 'Seth's theatercafé'. In
dit programma wil Seth Gaaikema (links) de mensen die geïnteresseerd
zijn in theater op een ongedwongen manier iets van het plezier van zijn
beroep laten zien. Gast is Jan Willem Hofstra. (Nederland 2,21.40 uur).
09.45 Zie Duitsland 1
13.15 Teletekst-overzicht
13.30 Einde
15.40 Teletekst-overzicht
15.56 Programma-overzicht
16.00 Heute
16.04 Pinnwand met Maren Bienhold
16.20 Pfiff. sportprogramma voor
jonge kijkers
17.00 Heute. Aansl.: Aus den Lan-
dern, regionaal niéuws
17.15 Tele-Illustrierte, gevarieerd ma
gazine
17.45 Mein Name ist Hase, tekenfilms
met Bugs Bunny. Aansl.: Nieuws
overzicht
18.00 Telekolleg II: Literatur in der
DDR
18.30 Sesamstraat
19.00 Aktuelle Stunde, regionaal ma
gazine met nieuws en sport
19.45 Raamprogramma van de regio
nale studio's
20.00 Tagesschau/Weerkaart
20.15 Gesucht, gefunden
21.45 Landesspiegel. Sandstein aus
den Baumbergen, filmreportage
22.15 Billy Bishop steigt auf (Billy Bi
shop goes to war). Een heldenlied
uit de eerste Wereldoorlog van Nor
man McCandish en Peter Meincke.
WO I: Billy Bishop heefl geen zin
om als infanterist in de loopgraven
te liggen en meldt zich aan bij de
British Air Force. Hij wordt één
van de succesvolste jachtvliegers
23.45 Laatste nieuws
DINSDAG
08.00 Tele-Gymnastik (48)
08.10 Schooltelevisie. (9.10 Sesam
straat)
12.00 Einde
17.00 Schooltelevisie
18.05 Blue Peter, kinderserie
18.35 Masterteam, spelprogramma
19.00 Journaal en weerbericht
19.35 London Plus
20.00 Wogan, amusementsprogram-
20.40 Starsky Hutch, Amerikaanse
tv-serie.
21.30 'Allo 'Allo, tv-serie.
22.00 Journaal en weerbericht
22.25 Panorama
16.55 Bertha, kinderserie
17.10 Super Ted, tekenfilm
17.30 Spy trap
17.45 Sp you want to be top
18.15 Informatieve serie
19.00 (ZW) Sherlock Holmes and the
woman in green, speelfilm
20.05 Great sporting moments. Met:
Rugby
20.25 Open space: The bomb on trial
21.10 The Triumph of the West, docu
mentaire-serie.
22.00 Discovering animals (1)
22.25 Edge of darkness
23.20 Onbekend
23.30 Newsnight, actualiteiten
00.20 Weerbericht
U0.25 Telejournal, informatieve serie
Anglia TV
23.05 The Monday Film: The Molly
Maguires, Amerikaanse speelfilm
uit 1970. Met in de hoofdrollen:
Sean Connory, Richard Harris en
Samantha Eggar. Regie: Martin
Ritt. Film over een geheim genoot
schap van Ierse mijnwerkers in het
Pennsylvania van 1876
01.05 Weerbericht
10.35 Schooltelevisie
13.30 Informatieve series
14.20 Schooltelevisie
16.00 Teletekst
DINSDAG
07.00 Teletekst
07.50 Breakfast time
10.20 Teletekst
11.30 Play School, kinderprogramma
11.50 Teletekst
13.30 Journaal
13.54 Nieuwsoverzicht voor doven en
slechthorenden, regionaal nieuws
en weerbericht
14.00 Pebble Mill at one
14.45 Mr. Benn. kinderserie
15.00 Birth right. Afl.2: The
beit
15.25 Claire Eayner's casebook. Afl.:
PMT PND
16.52 Regionaal nieuws
18.30 The Brady Bunch. Tv-serie
19.00 The Flying Nun. Tv-serie
19.30 Nanny and the Professor. Tv-
20.00 The Quest. The longest Drive
(2)
20.55 Police Woman. Tv-serie
21.50 The Untouchables. Tv-serie
22.45 NHL Ice Hockey
23.45 Sky Trax. Popmuziek
01.00 Closedown
DINSDAG
08.45 Dennis. Tv-serie
09.15 Skv Trax. Popmuziek
14.10 Skyways. Tv-serie
15.10 Family. Tv-sene
16.00 Sky Trax. Popmuziek
18.15 Emmerdale Farm celebrates
18.45 News
19.00 About Anglia
19.30 Movie memories, (herh.)
20.00 The Krypton factor
20.30 Coronation Street
21.00 Troubles and strife. Serie
21.30 World in Action
22.00 The bill. Serie
23.00 News at ten
23.30 Anglia reports
24.000 "V"
01.00 Show express
01.30 East comes West, followed by
closedown
DINSDAG
10.30 Schooltelevisie
13.00 Einde
13.00 Flicks
13.10 Rainbow, (herh.)
13.30 Gardens for all
14.00 News at One
14.20 Anglia News and weather
14.30 Gems, (herh.)
15.30 Daytime. Discussieprogramma
16.00 Cross wits
16.25 Anglia News
16.30 The young doctors
17.00 Flicks
17.10 Dons
17.20 Dangermouse. (herh.)
17.45 Splash
18.00 Musicbox
19.00 Demain c'est dimanche, amuse
ment met Michel Sardou
20.20 Tendre comme le rock, tv-serie
over een popster
21.20 Carnets de l'aventure, bergbe
klimmen in het zuiden van Frank
rijk
21.50 Voir, magazine van het beeld
22.00 Nieuws
22.30 - 2.00 Musicbox
DINSDAG
8.00 - 18.00 Musicbox
Hilversum 1 na 18 uur
NOS: Ieder heel uur nieuws. EO:
18.06 Tijdsein. 18.30 Waar waren we
ook alweer? 18.49 De Wolkenwagen.
19.02 Ronduit Radiokrant. 20.03 De
muzikale fruitmand. 21.02 Als men
sen veranderen. 21.40 Brass on re
cord. 22.02 Veraf en dichtbij. NOS:
23.02 Met het oog op morgen.
AVRO: 00.02 Easy Listening. 02.02
AVRO's Service Station. 06.02 Auto
in? AVRO aan!
Hilversum 2 na 18 uur
KRO: (18.00 Nws. 18 20 Nieuws over
kerk en samenleving. 18.30 Weerbe
richt). De Vrije Gedachte: 18.40
Multatuli en de vrijdenkersbewe
ging. 18.55 BOND ZONDER
NAAM. KRO: 19.00 Goal op maan-
dag. 19.30 Man en paard. 20.00 Nws.
20.03 KRO's operette-album. 21.30
Lezen voor de lijst. 22.00 De be
toverde wereld. 22.30 Nws. 22.35
Momenten om te vieren. 22.45 Da
Capo
Hilversum 3 na 18 uur
NOS:Ieder heel uur nieuws. 18.04
De Avondspits. AVRO: 19.02 De
zwevende hemel. 20.03 Nationale
L.P. Top 50. 22.02 Candlelight. 23.02
Jazzpodium
Hilv
1 18 L
VARA: 18.00 Nws. 18.02 Van Midde
leeuwen to Klassicisme. Frankrijk:
kerk en hof. 18.55 Daniel Baren-
hnim dirigeert Franse ork.muz.
20.00 De VARA-Matinee. Sonates
voor viool en piano. 22.00 Jazz-op-
vier. 23.00 Het zout in de pap
Hilversum 5 na 18 uur
NCRV: 18.00 Onder de Kop. P.P.:
18.20 Uitzending van het GPV.
NCRV: 18.30 De dichter en zijn taal
(6). NOS: 19.00 Nieuws voor buiten
landers. (19.00 Turks. 19.10 Berbers.
19.20 Marokkaans/Arabisch. 19.30
Spaans.) TELEAC: 19.40 EIBO. En
gels in het Basisonderwijs. Les 5.
20.10 De Supermachten: I de V.S.
Afl.8. 20.40 Follow through. Engels
voor gevorderden. Les 4. (herh.)
OMROEP RIJNLAND
7.02 Auto in? AVRO aan!, vervolg.
(7.03 AVRO's Radiojourn. 7.45
Beursverwachting.) 8.06 AVRO's
Radiojourn. 8.15 Uit studio en thea
ter. 9,03 Nederlands op AVRO-1.
10.03 Snotneus ahoy! 10.13 Arbeids
vitaminen. 11.03 Speciaal voor U.
11.34 Een reis vol gevaren, hoorspel
serie (6). EO: 12.03 Lunchtime ma
gazine. 13.06 Tijdsein. 14.03 Vrouw
zijn. 15.30 Voor elk wat wils. 16.03
Open huis. VPRO: 17.03 Borat, een
programma gespeld B.O.R.A. ac
cent aigu T. 17.55 Mededelingen
(NOS)
Hilversum 2 voor 18 uur
KRO: 7.00 Nws. 7.06 Het levende
Woord. 7.15 Echo. (7.30 en 8.00 Nws
8.20 Budgetvoorlichting door het
NIBUD.) 8.30 Nws. 8.33 Postbus
900. 8.43 Levenslief en levensleed.
9.30 Nws. 9.33 M/V-magazine. 10.30
Nws. 10.33 50-plus. 11.30 Nws. 11.33
Met de KRO, met Anne. 12.00 Kruis
punt. OVERHEIDSVOORLICH
TING: 12.16 Uitzending voor de
landbouw. NOS: 12.26 Mededelin
gen voor land- en tuinbouw. 12.30
Nws. KRO: 12.36 Echo. 13.00 Nws.
13.10 Echo politiek. 13.30 Nws. 13.33
60 jaar Lief en Leed. 14.30 Nws.
14.33 Sporen in het achterland.
15.00 De derde wereld. 15.30 Nws.
15.33 De Zonnebloem. TROS: 16.00
TROS Nieuws Show. (16.33 en 17.00
TROS Aktua nw's.overzicht. 16.30
Nws.) 17.30 Nws. 17.36 TROS-Aktua
Hilversum 3 voor 18 uur
NOS:Ieder heel uur nieuws. VARA
Van 7.00-18.00 aktualiteiten via Din
gen van de Dag. 7:03 Gesodemeur-
ders. 9.03 Doorloper. 10.03 Twee
meter de lucht in. 12.03 VARA's Ge-
tallenrijk. 14.03 Hollands Hand
werk. 16.03 De verrukkelijke vijf-
Hilv
r 18 li
TROS: 7.02 Een goede morgen met
Judith Belinfante. (8.00 Nws.) 9.00
Continu klassiek. 11.00 TROS Con
certzaal. Klass. Russische muz. voor
ork. en piano. 12.30 Nieuwe klassie
ke platen. 13.00 Nws. 13.02 De klas
sieke top tien. 13.30 Belcantorium.
Muziek voor mezzo-sopraan en pia
no. NCRV: 16.00 Literama of Het
Kunstbedrijf. 17.00 Populaire klas
sieken
RVU. 9.30 Allemans Veren.
NCRV. 10.00 Hoop en vrees voor de
Ondernemingsraad (2). 10.15 Onder
schooltijd. 10.30 Einde. AVRO
17.30 Hilversum 3 bestond nog niet
Op de Frankfurter Buchmessenu
alweer een maand geleden, ging
opeens het gerucht dat de Duitse
uitgever Kiepenheuer Witsch op
de laatste dag van de Buchmesse
zou onthullen waar Günter Wall-
raffs nieuwe boek over zou gaan.
Later werd dat bericht weer tegen
gesproken, de uitgever zou wel gek
zijn om d,at lang verbeide nieuws te
laten ondersneeuwen in al het an
dere boekennieuws dat tijdens zo'n
boekenmarkt wereldkundig wordt
gemaakt. Intussen was ik natuur
lijk wel nieuwsgierig gemaakt en
in samenwerking met de vertegen
woordigsters van uitgeverij SARA
kwam ik tot de volgende twee mo
gelijkheden: Wallraff had zich, ver
momd en onder een andere naam
zoals zijn gewoonte is, een paar
jaar in de milieuvervuilingsindus
trie ingegraven en daarover een
onthullend boek geschreven, of hij
had hetzelfde gedaan in de oorlogs-
indiLStrie. Op de terloopse manier
die ik van Len Deighton en John le
Carre heb geleerd vroeg ik aan uit
gever Rob van Gennep wanneer bij
hem de vertaling uitkwam van dat
nieuwe boek van Günter Wallraff
over de milieuvervuiling, maar in-
plaats dat hij, pijnlijk getroffen,
zei: „Hoe weet je dat!?", hulde hij
zich in eert geheimzinnig stilzwij
gen. Hij mocht niets zeggen, in ver
band met de te verwachten aan
klachten tegen de inhoud van het
boek. Eerst moest het boek er zijn...
Wij hebben dus misgegokt. Wall
raff heeft niet als vermomde Duit
ser een bepaald aspect van de Duit
se industrie geattakeerd, hij is nog
een stap verder gegaan, hij heeft
zich als Turk vermomd en de gast
arbeidersindustrie in West-Duits-
land aan een genadeloze inquisitie
onderworpen. Afgelopen vrijdag
kwam hij naar Nederland om de
(razendsnelle) Nederlandse verta
ling te introduceren. Uitgever Rob
van Gennep is, na zijn Duitse uit
gever, altijd al Wallraffs belang
rijkste tussenpersoon tussen hem en
zijn publiek geweest. In geen enkel
ander buitenland werden zijn boe
ken (over Bildzeitung bijvoorbeeld)
zo goed verkocht als in Nederland.
Dat komt ook aardig in deze Ne
derlandse vertaling van 'Ganz un-
ten' tot uiting. Ten eerste vindt
Wallraff de Nederlandse titel, 'Ik
(Ali)', beter dan de Duitse, maar
daarvoor waren de omslagen al ge
drukt voordat de Nederlandse titel
op de proppen kwam. En ten twee
de is de Nederlandse uitgave iets
uitgebreider dan de Duitse: meer
foto's, een paar dagboeknotities ex
tra, en een belangrijke, politiek ge
tinte epiloog, die in de Duitse uit
gave ontbreekt. Het voorwoord,
waarin Günter Wallraff mededeelt
dat hij een derde van wat hij met
dit boek verdient ter beschikking
stelt van een nieuw fonds 'Solidari
teit met buitenlanders', wordt be
sloten met dit P.S.:
„Aangezien er enkele processen
verwacht kunnen wordeji, zijn uit
de grote hoeveelheid niet gepubli
ceerde gegevens alvast voorberei
dende werkzaamheden voor nieu
we hoofdstukken verricht om een
ononderbroken beschikbaarheid
van dit boek te kunnen garande
ls dat niet mooi? 'Ik (AU)' is het
eerste boek waarvoor meteen al bij
de uitgifte de reserveonderdelen, de
vervangstukken klaar liggen om
onmiddellijk te kunnen worden in
gepast zodra vandalen een of meer
onderdelen ontvreemden...
De processen zijn tot nu toe uitge
bleven. De geattakeerde bedrijven
zijn 'eingeschüchtert' door de grote
publiciteit en de overweldigende
belangstelling voor het boek:
750.000 exemplaren verkocht in 3
weken! Zij (Thyssen, Vogel, Rem-
melts - die namen zullen in de
Duitse letterkunde even legenda
risch worden als Droogstoppel en
Slijmering in de Nederlandse) zul
len zich nu wel de haren uit het
hoofd trekken dat zij, wetend of be
vroedend dat Wallraff weer ver
momd op oorlogspad was, niet een,
wat zeg ik: tien detectivebureaus er
op uit hebben gestuurd om te ont
dekken wat hij precies uitspookte,
om hem daarna bijtijds te kunnen
ontmaskeren. Zijn ze dan toch
dommer, of misschien fatsoenlijker
dan we dachten? Ik denk even non
chalant als zij blijkens 'Ik (Ali)'
met de belangen, de gezondheid en
de levens van hun gastarbeiders
omspringen.
Zaterdagmiddag werd 'Ik (Ali)
nog even genoemd op de bijeen
komst in Amsterdam ter gelegen
heid van het 75-jarig bestaan van
het Multatuli Genootschap, toen gt-
zegd werd dat Wallraffs boek over
drie weken weer vergeten zou zijn.
Daar vergist men zich in. Welis
waar is 'Ik (Ali)' geen hogere litera
tuur, maar het is op zijn minst su
perieure journalistiek. Een boek
dat in zo korte tijd zo'n schokgolf
teweeg brengt in een volk, zal van
blijvende invloed zijn, daar ben ik
van overtuigd.
Vrijdagmiddag in De Populier
in Amsterdam besefte ik opeens in
wat voor bevoorrechte positie ik
verkeerde. In een klein gezelschap
zat ik tegenover de hedendaagse
Harriet Beecher Stowe (die met 'De
Hut van Oom Tom' het denken over
de slavernij in de Verenigde Staten
omwoelde), de hedendaagse Multa
tuli (die met 'Max Havelaar' onze
gevoelens omtrent de Javaanse
plantagearbeiders beinvloedde),
de hedendaagse Upton Sinclair
(die met 'The Jungle' het lot van de
Amerikaanse arbeiders in de vlees-
fabrieken wist te verbeterenSto
we, Multatuli en Sinclair had ik,
door leeftijdsproblemen, net ge
mist, maar Wallraff niet! Dat be
zorgde me een heel bevredigend ge
voel.
