Patiënt straks koning
in nieuwbouw AZL
Omvangrijke verhuizing gaat maandag beginnen
ZATERDAG 9 NOVEMBER 1985
EMM
^^ULAG^ATHIEMEIDSCH/ALPHEN^AGBLA^
PAGINA17
Meer dan 25 jaar nadat de eerste
nieuwbouwplannen ter tafel kwa
men en precies vijf jaar en twee
maanden na het slaan van de eerste
paal kan het eerste gedeelte van het
nieuwe Academisch Ziekenhuis
Leiden in gebruik worden geno
men. Aanstaande maandag bijt het
Centraal Medisch Archief het spits
af. Daarna volgen andere niet-direct
patiëntgebonden afdelingen, zoals
de bibliotheek, de researchlaborato-
ria en stafgebieden.
Begin december komen de poliklinie
ken, dié nu zijn gevestigd in gebouw 5
aan de Wassenaarseweg, aan de beurt.
Tussen 2 en 6 december worden er geen
afspraken gemaakt. De bedlegerige pa
tiënten zullen pas overgaan als iedereen
er zeker van is dat er geen doden meer
kunnen vallen door eventuele calamitei
ten met apparatuur, niet oproepbare
dokters of naar patiënten zoekende ver
pleegkundigen.
Een publiek geheim is inmiddels, dat
personeelsleden met semafoons (pie
pers) die zich in de oudbouw bevinden
niet opgeroepen kunnen worden. De
zware betonconstructies met het degelij
ke ijzervlechtwerk houden de seinen
van de telefooncentrale in de nieuw
bouw tegen. Maar daarover straks meer.
De algemeen directeur en bouwge-
machtigde van het ziekenhuis, Jan Hen
drik Peters, constateert aan de voor
avond van de verhuizing dat de nieuw
bouw hem heeft gedwongen nog kriti
scher naar zijn eigen organisatie te kij
ken. "Wij zijn er voor de patiënten en
niet andersom". Dit betekent volgens
hem dat lange wachttijden, gebrekkige
voorlichting, overbodige diagnostiek,
matige service en moeizame klachten
procedures moeten worden vermeden in
de nieuwe aanpak.
Optimistisch
In een periode van ongeveer vijf we
ken worden zo'n 150.000 statussen on
dergebracht in één centraal medisch ar
chief. De bouw van het nieuwe archief is
geschied met een optimistische kijk op
de toekomst. In 1992 zullen alle afdelin
gen van het ziekenhuis van dit archief
gebruik moeten gaan makeiE Het heeft
een capaciteit van 4424 strekkende me
ter, genoeg om zo'n één miljoen status
sen op te bergen. Even voor alle duide
lijkheid: een status is een medisch dos
sier dat van iedere patiënt wordt aange
legd.
Het aantal medische dossiers dat het
ziekenhuis opslaat, overstijgt overigens
de capaciteit In totaal worden er twee
ënhalf miljoen statussen en twee mil
joen röntgenfoto's bewaard. Echter, alle
dossiers, die ouder zijn dan twee jaar, en
de statussen van overleden patiënten,
worden opgeslagen in een archief in een
huurpand aan de Rhijngeesterstraatweg
in Oegstgeest. De oudste status dateert
uit 1850 en de oudste röntgenfoto werd
in het jaar 1927 gemaakt.
Nieuw voor het AZL is dat de medi
sche dossiers nu ook via de computer
kunnen worden opgevraagd. Hiervoor is
een apart systeemdeel 'Uitleen' ontwor
pen. Dit systeemdeel is ook gekoppeld
aan het automatisch afsprakensyteem,
dat in de nieuwbouw gebruikt gaat wor
den. Op die manier krijgt het medisch
archief een dag van tevoren een over
zicht van de patiënten die een dag later
de poliklinieken in de nieuwbouw zul
len bezoeken of op de verpleegafdeling
zullen worden opgenomen. Wachttijden,
ontstaan door het opzoeken of ophalen
van medische dossiers, kunnen daar
door worden vermeden.
Rooksignalen
Een andere noviteit is de invoering
van automatische brandmelders. Bij de
eerste rooksignalen alarmeren zij de be
drijfsbrandweer, terwijl de toegangs
deuren van het bouwdeel waar de brand
is uitgebroken automatisch dichtvallen,
zodat het vuur niet verder om zich heen
kan grijpen. De deuren blijven echter
wel normaal bruikbaar.
Het centraal medisch archief heeft een
aparte beveiliging met een
halogeenkoolwaterstofblusinstallatie.
Hier wordt een eventuele brand dus met
gas gesmoord om beschadiging van de
paperassen te voorkomen. Volgens de
bedrijfsbrandweer bestaat er voor een
echt grote brand bijna geen gevaar, me
de door het brandwerende materiaal dat
is gebruikt in de nieuwbouw.
Ondanks die uiterst moderne brand-
meldinstallatie toch een rookverbod.
Omdat de mens het fn zich heeft om
zelfs in een ziekenhuis 'ongezonde' din
gen te doen, wordt het roken voor perso
neel en patiënten zoveel mogelijk aan
banden gelegd. In wachtkamers, spreek
kamers, onderzoekkamers, verpleegpos-
ten en op de afdelingen van de patiënten
wordt een algeheel rookverbod inge
steld. Slechts enkele 'ongemakkelijke
zitjes in onaantrekkelijke hoekjes' bij
liftkernen zijn speciaal gereserveerd
voor de mensen die niet buiten de ta
bakswaar kunnen.
Hoewel de apotheek pas medio 1986
het gebouw in gebruik kan nemen dat
tegen de eigenlijke nieuwbouw is aange
bouwd, zijn de apothekers al massaal
uitgerukt om de nieuwbouw te bevoor
raden. Niet alleen de inrichting van de
medicijnkasten wordt aan hen overgela
ten, ook voor de medische gassen zijn zij
verantwoordelijk. Vijfhonderd nieuwe
tappunten worden gecontroleerd op het
goede gas en zuiverheid. Vooral het on
derzoek naar de microbiologische kwali
teit waarbij gelet moet worden op
schimmel en bacteriegroei is tijdrovend
De controle van één tappunt kost onge
veer een uur tijd.
Improvisatie
Voor de inrichting is een bedrag van
40 miljoen gulden uitgetrokken. Het
grootste gedeelte van dat geld wordt be
steed aan apparatuur voor de afdelingen
radiotherapie en radiodiagnostiek. De
Het draaiboek voor de
verhuizing van het
Academisch Ziekenhuis
Leiden die op 11
november gaat beginnen,
is gereed. Van dag tot
dag, van uur tot uur en
zelfs per kwartier staat
erin aangegeven
wanneer de betrokken
afdelingen en diensten
aan de beurt zijn. Firma
Geytenbeek zet dertig
man en zes
verhuiswagens in om het
karwei te klaren. Het
wordt een omvangrijke
operatie, die te
vergelijken valt met de
verhuizing van een
woonwijk met zo'n 575
eengezinswoningen.
Volgens schema is het
hoogtepunt op 17
december. Dan gaan zo'n
160 opgenomen
patiënten de oversteek
wagen. Een verhaal over
een volksverhuizing in
de gezondheidszorg.
Het metershoge kunstwerk in de hal bij de hoofdingang is nu al omstred
(foto's Dirk Ketting)
door Saskia Stoelinga
In de komende maanden zullen zich situaties voordoen waarin met appa raten in de nieuwbouw en met apparaten
gewerkt.
de oudbouw moet worden
eerste afdeling krijgt de beschikking
over apparatuur, waarmee de dieper ge
legen tumoren van kankerpatiënten be
ter kunnen worden bereikt. Bovendien
veroorzaakt deze moderne apparatuur
slecht een minimale beschadiging aan
het gezonde weefsel.
Het meubilair en de losse inventaris
van de oudbouw gaan gewoon mee. Met
een beetje improvisatietalent is daar nog
heel wat van te maken. De professoren
zullen dus op hun oude stoelen verder
moeten. De patiënten daaréntegen ko
men in nieuwe bedden te liggen; bedden
die niet alleen verstelbaar zijn, maar die
ook in de beddencentrale automatisch
gewassen kunnen worden.
Het motto van de directeur: "Een
klant die ook binnen de gezondheids
zorg koning zal moeten worden". Daar is
op ingespeeld, want er zijn nog meer
voordelen. Zespersoonskamers behoren
tot het verleden, evenals de aparte
klasseafdelingen. Het merendeel van de
kamers is bestemd voor één en twee per
sonen. Verder zijn er nog een klein aan
tal vierpersoonskamers. Hierdoor kun
nen de bezoektijden worden verruimd.
Zoals in elk goed hotel zijn de kamers
voorzien van een eigen badkamer en toi
let. Ook de radio en televisie hoeven niet
meer te worden gehuurd of van huis te
worden meegenomen. Die attributen
gaan behoren tot de 'service van de
zaak'.
Er wordt wel gefluisterd dat de veran
deringen voor het verplegend personeel
het grootst zijn. Niet alleen komen er
meer bedden voor de bijzondere verple
ging, zoals hartbewaking, intensive care
en beenmergtransplantatie, ook zullen
de verpleegkundigen te maken krijgen
met werkzaamheden voor andere spe
cialismen.
De verpleegafdelingen van alle specia
lismen zijn geconcentreerd in twee bed
dentorens. Elke vleugel van de toren be
vat 32 bedden, die verdeeld moeten wor
den over meer dan één specialisme. Dit
betekent dat de verpleegkundige niet
meer werkt voor één specialisme, maar
voor twee of drie. Hetzelfde systeem
geldt voor de poliklinieken. Om hiermee
een beetje vertrouwd te raken wordt er
op 27 en 28 november proefgedraaid.
Met tien leerling-verpleegkundigen als
figuranten zal een dag en een nacht op
een verpleegafdeling zo realistisch mo
gelijk worden nagebootst. Ook alle on
dersteunende diensten, zoals de hotel-
dienst, zullen hierbij worden ingescha
keld. Of het een heerlijke nacht met een
optimale verzorging zal worden, blijft
nog een vraag. Maar als we Maurits Kalff
- voor hem is de naam 'directeur inge
bruikname' bedacht - mogen geloven,
zijn er weinig knelpunten te verwach
ten. "Over de veranderde werkwijze en
over de veranderde organisatie van de
afdeling, zijn met alle personeelsleden
individuele gesprekken gehouden. Ie
dereen weet waar hij of zij aan toe is. En
als er technische onvolkomenheden te
voorschijn komen, is er nog tijd om ze
Met de voltooiing van het eerste ge
deelte van de nieuwbouw is ongeveer
de helft van het nieuwe ziekenhuis
gerealiseerd. Van de 85.000 vierkante
meter zijn er nu 40.000 benut. Kosten:
265 miljoen gulden. In dit gedeelte
krijgt pas eenderde van de patiënten
(256 bedden) onderdak.
Het zijn in eerste instantie de afde
lingen van Inwendige Geneeskunde,
de poliklinieken, het centraal me
disch archief, de afdeling radiodiag
nostiek/therapie en de beademingsaf
deling die naar het nieuwe zieken
huis gaan. Enkele maanden daarna
volgen de apotheek, de bloedbank
en Eurotransplant.
Met de bouw van het tweede, te
vens laatste gedeelte, kan waarschijn
lijk medio '86 worden begonnen. Het
wachten is nog op de officiële toe
stemming van minister Deetman. Als
dan alles volgens plan verloopt staat
er in 1992 een ziekenhuis van 575 mil
joen gulden met 850 bedden, 20 ope
ratiekamers en 24 röntgenkamers.
vóór de patiëntenverhuizing te verhel
pen".
Eén zo'n schoonheidsfoutje dat enkele
weken geleden aan het licht kwam, was
het geringe bereik van de semafoons en
zenders buiten de nieuwbouw. Een in
stallatiebureau is op het moment dryk
doende met het plaatsen van steunzen-
ders.
Patiëntendip
De patiënten die voor de verhuizing in
aanmerking komen behoren evenals de
poliklinieken tot de hoofdafdeling in
wendige geneeskunde. Dat is een groot
gebied waartoe de afdelingen: haemato-
logie, algemene interne geneeskunde,
reumatologie, maag-, darm- en lever
ziekten, endocrinologie, longziekten, in
fectieziekten, nierziekten, reumatologie,
hartziekten, radiotherapie en oncologie
behoren.
Wat het aantal betreft zal er op 17 de
cember sprake zijn van een aanvaardba
re 'patiëntendip'. Deze daling houdt in
dat in de periode rond en tijdens de ver
huizing ongeveer 30 procent minder pa
tiënten zijn opgenomen dan normaal.
Maar er moeten dan toch nog zo'n 150 tot
170 zieken worden vervoerd. Dit onder
deel - dat misschien wel het meest spec
taculaire is - zal zo'n vijf uur in beslag
gaan nemen.
Om precies vijf uur, als het zieken
huisterrein nog donker en verlaten is,
wordt er begonnen. Verhuisfirma Gey
tenbeek zet speciale wagens in. De wan
den ervan zijn met met stof bekleed en
het dak is Üchtdoorlatend. Bovendien
heeft men in de wagens licht, verwar
ming en noodaggregaten aangebracht.
Het spreekt vanzelf, dat er verpleeg
kundigen en artsen paraat staan voor de
begeleiding. De route van de verhuiswa
gens wordt afgezet en er zal bewaking
zijn om ervoor te zorgen dat de weg
steeds vrij is en de rit naar de nieuw
bouw soepel kan verlopen. De ernstig
zieken worden met de ambulance over
gebracht.
Het moeilijkste probleem waar de 'in-
gebruiknamedirecteur' voor staat is de
installatie van belangrijke apparatuur
die geen dag kan worden gemist. Al we
ken geleden is er begonnen met het ver
huizen van bijvoorbeeld röntgenappara
tuur. Afdelingen als radiotherapie en ra
diodiagnostiek kunnen pas definitief
over op het moment dat in de nieuw
bouw alles gebruiksklaar staat.
Zo zullen zich er de komende maan
den situaties voordoen waarin met appa
raten in de nieuwbouw én met appara
ten in de oudbouw moet worden ge
werkt. Voor de patiënten nog niet de
meest ideale situatie. Om even een in
druk te krijgen over welke aantallen het
gaat: op de afdeling radiodiagnostiek
worden per jaar 125.000 mensen doorge
licht. Dat betekent een half miljoen rönt-
genopnames en een verbruik van 1.5
miljoen gulden aan fotomateriaal.
Rondleidingen
Informatie in het op een na grootste
ziekenhuis van Nederland is een belang
rijk punt, waaraan al veel aandacht is en
wordt besteed. Het informatiecentrum
nieuwbouw van Bureau Voorlichting
heeft al heel wat te verwerken gehad.
Sinds de opening van dit centrum in au
gustus van dit jaar hebben bijna 800
mensen een rondleiding gehad. Uit bin
nen- en buitenland liggen er nog aanvra
gen voor een bezichtiging. Daarom zal
het informatiecentrum ook na de inge
bruikname van het eerste gedeelte door
gaan met de rondleidingen.
Hoofd voorlichting, Pieter van Dam,
zegt dat aan de bewegwijzering in de
nieuwbouw veel aandacht is besteed.
"Het wijst zich vanzelf'. Toch vermoedt
hij dat veel bezoekers vragen zullen heb
ben. "Geen probleem, daarin is ruim
voorzien." Tegenover de ingang, bij de
centrale inschrijving, komt een informa
tiebalie met gastvrouwen, waar men al
gemene vragen kwijt kan over bijvoor
beeld de locatie van de verschillende af
delingen.
Op het grote binnenplein komt een in
formatiecentrum waar bezoekers, pa
tiënten en werknemers vragen, opmer
kingen, suggesties en klachten van aller
lei aard kunnen deponeren. Op het bin
nenplein zal ook nog een winkel komen
waar informatie te krijgen is over de ver
schillende patiëntenverenigingen en
-belangengroepen.
Dat binnenplein moet overigens het
hart worden van het ziekenhuis met
winkels, restaurantjes, terrasjes en mo
gelijkheden tot optredens. Van Dam
denkt zelfs aan het meedraaien met de
jazzweek en allerlei andere evenemen
ten in Leiden. "Hier kunnen ook band
jes of dansgroepen optreden. Dat houdt
de boel levendig".
Over de buitenkant, de gele en blauwe
gevels en zonwerende beglazing, heb
ben al veel mensen een oordeel kunnen
vellen, voor de binnenkant is het nog te
vroeg. Toch is er al een omstreden
kunstwerk: het metershoge object van
Peter van der Logt in de hal "bij de hoofd
ingang. Sommige ziekenhuismedewer
kers waren er zelfs zo weinig gechar
meerd van, dat zij de directie een brief
schreven met het verzoek het object te
verwijderen. Daaraan is tot nu toe geen
gehoor gegeven. Of er ooit gehoor aan
zal worden gegeven, hangt waarschijn
lijk af van de patiënten, want die zijn ko
ning in de nieuwbouw. Dat staat vast.
