Wachten en hopen op
een nieuw vaderland
Cambodjanen in Thaise vluchtelingenkampen
ZATERDAG 19 OKTOBER 1985
E MM
^^^^^É^BU^G^AT^ET^^IDSCH^A^HEN^AGB^D
PAGINA 19
Elf dagen lopen had hij er voor
over om na de gruwelen van het
Pol Pot-bewind niet opnieuw
een communistische overheer
sing te hoeven meemaken. Een
oude rijstboer, verknocht aan
zijn grond, en toch verliet hij
zijn geboorteland Cambodja.
Tienduizenden vluchtelingen
legden in 1979 dezelfde weg af,
niet alleen uit afkeer van de
Vietnamese bezetter, maar ook
op de vlucht voor de hongers
nood.
„Iedere dag bid ik in de pagode tot
Boeddha dat mijn zoon en dochter een
kans krijgen op vestiging in een derde
land". Voor zichzelf ziet hij geen toe
komst meer. De meeste landen, die tot
nu toe vluchtelingen uit Cambodja een
nieuw bestaan boden hebben de deur op
een kier gezet. De Verenigde Staten
staan bovenaan de lijst van hervesti
gingslanden. Zeventig procent van de
vluchtelingen uit heel Indo-China heeft
er een nieuw vaderland gevonden.
Vermoedelijk staan de oude man nog
heel wat jaren te wachten in het door de
Thaise regering, met steun van de
Vluchtelingenhulp van de Verenigde
Naties ingerichte kamp in Khao I Dang,
op veilige afstand van de grens met
Cambodja. In 1980 telde de bevolking
van dit kamp 130.000 inwoners. Aange
nomen wordt dat Khao I Dang op dat
ogenblik de stad met de grootste Cam
bodjaanse bevolking was, groter zelfs
dan de geteisterde hoofdstad Phnom
Penh. Nu telt het kamp 21.000 vluchte
lingen, en nog eens 7000 illegalen.
De illegalen zijn hoofdzakelijk afkom
stig uit de kampen die aan de Thaise
kant van de grens met Cambodja liggen,
en waar zich nog zo'n 120.000 vluchtelin
gen bevinden. Wie illegaal in Khao I
Dang probeert binnen te komen doet dat
hoofdzakelijk omdat alleen vanuit dit
kamp de kans bestaat ooit voor hervesti
ging in aanmerking te komen. Maar het
is niet gemakkelijk de andere kant van
het prikkeldraad te bereiken en de
wachttorens te omzeilen, 's Avonds wor
den de lichten op het prikkeldraad ge
richt en staan de Thaise bewakers op
hun post.
Naar blijkt zyn de bewakers, die als
alle overheidsdienaren in ontwikke
lingslanden slecht betaald worden, nog
al gevoelig voor het wapperen met wat
bankbiljetten. Worden er geen steekpen
ningen betaald, dan kan de illegale
vluchteling er vast van overtuigd zijn,
dat er op hem geloerd wordt. De Thaise
militairen worden op hun spoor gezet,
en dan zit de terugkeer naar de grens-
kampen er al gauw in.
Uitzichtloos. Dat is de situatie waarin vele tienduizenden vluchtelingen, verdreven
van huis en haard door hongersnood of oorlogsgeweld, jaar in jaar uit verkeren.
Vooral de vluchtelingenkampen in Thailand, waar veel Cambodjanen na de nodige
ontberingen zijn neergestreken, bieden een trieste aanblik. Leonie van Bladel reisde
in het kader van de Vluchtelingenweek naar zo'n kamp waar de meeste mensen er
hartstochtelijk naar verlangen om de kans te krijgen een nieuwe toekomst op te
bouwen in een ander (westers) land.
door Leonie van Bladel
Schuilplaatsen
De Khmers (Cambodjanen) zijn na de
gruwelen, die zich sinds 1979 onder het
Pol Pot-bewind in eigen land hebben af
gespeeld, vindingrijk geworden om aan
de vijand te ontsnappen. In hun simpele
onderkomens zijn nep-schuilplaatsen
aangebracht om de Thaise militairen om
de tuin te leiden, maar ook echte tunnels
waar ze zich met drie tot vier mensen
kunnen schuil houden. Beelden van uit
htm tunnels gerookte Vietcong-soldaten
schieten het geestesoog van de verslag
gever voorbij. Op dat ogenblik verandert
Khao I Dang dat, als je het prikkeldraad
even vergeet best voor een lieflijk uit
ziend dorpje zou kunnen doorgaan, in de
gevangenis die het eigenlijk is.
Een Cambodjaanse weduwe, die haar
man van honger zag omkomen, is samen
met haar zuster het kamp binnenge
smokkeld. Ze werd door de Vietname-
zen gedwongen aan de grensafscheiding
met Thailand te werken, en omdat ze
weduwe was wilden ze haar als vrouw
hebben. „Ik ben alleen, wat kan ik be
ginnen. Ze zeggen dat ik een verraadster
ben. Ik wil niet meer terug. Ik moet naar
de Verenigde Staten". Een aanwezige
neef laat zien hoe ze zich verborg in een
schuilplaats. Als hij eruit komt blijkt hij
half in het water te hebben gezeten.
Voor de 7000 illegalen heeft de Thaise
regering twee weken geleden toestem
ming gegeven voor voedselkaarten, dat
betekent dat ze zich nu ook openlijk
kunnen vertonen en niet meer als illega
len worden beschouwd.
In de hulpverlening is de zaak zeer in
gewikkeld. De Hoge Commissaris voor
de Vluchtelingen wordt toegestaan de
vluchtelingen bescherming te bieden,
terwijl voor de voedseldistributie alleen
de Thaise regering toestemming kan ge-
De verhouding tussen Thais en
Khmers was in het verleden niet altijd
even vriendschappelijk. Toch merk je
dat de Thaise medewerkers in een kamp
als Khao I Dang met veel sympathie
over de Khmers praten, en aan hen zelfs
de voorkeur geven boven Laotianen, die
in een noordelijker gelegen kamp zijn
ondergebracht.
Identiteit
De ingang van Khao I Dang wordt ge
karakteriseerd door het portret van een
Khmer-vorst uit het verleden. De vrien
delijkheid die vooral door het aanbren
gen van groen en het gebruik van na
tuurlijke materialen als rotan, riet en
palmbladen, wordt geaccentueerd,
wordt onderbroken door de strenge pas-
sencontrole. Daar lees je ook dat het de
vluchtelingen ten strengste verboden is
suiker, zuur, zwavel en ballpointpennen
in het bezit te hebben, omdat daarmee
gevaarlijke wapens gemaakt zouden
kunnen worden. De hoofdstraat van het
kamp heet Phnom Penh Road, en on
danks de zeer beperkte inkomsten van
de vluchteling heeft zich een bloeiende
zwarte markt ontwikkeld, waar zowel
groenten als anti-conceptiepillen te
koop zijn.
Mooiere scharrelkippen zouden wij
ons niet kunnen voorstellen dan die in
Khao I Dang. De kapper en de tandarts
hebben hun beroep in ere hersteld, zij
het met zeer primitieve uitrustingen.
Voor een levensgrote schildering van
de tempels van Anchor Wat, de be
roemdste tempel van het eens zo indruk
wekkende Khmerrijk, voeren Khmer
jongens en meisjes traditionele dansen
De oudere Cambodjanendie vaak al vele jaren in een kamp zitten opge
sloten, hopen dat hun kleinkinderen een toekomst kunnen opbouwen in een
Meer dan duizend mensen in het vluchtelingenkamp Khao I Dang missen
armen of benen.
op. Een fikse regenbui gooit roet in het
eten. Razendsnel hebben musici en dan
sers zich hersteld. In een, grote gemeen
schappelijke ruimte gaat het verder, de
meisjes dansen enigszins passief, de jon
gens overtuigen het meest met hun inge
houden kracht. Er wordt van alles aan
gedaan om de Cambodjaanse identiteit
in stand te houden, want dat is zo onge
veer nog het enige dat je mee kunt ne
men.
De 31-jarige vluchteling die behulp
zaam is bij het vertalen uit de Khmer-
taal betwijfelt of hij ooit in een derde
land zal worden opgenomen. Hij heeft
geen familie in het buitenland, en het is
juist de familiehereniging die een van de
belangrijkste kriteria is voor het in aan
merking komen voor hervestiging. Hij is
de enig overgeblevene van een vier le
den tellende familie. Zijn vader had t
man met het hoofd boven de aarde be
graven, en vervolgens reed men er met
de ossekar overheen. Landgenoten heb
ben hem verteld dat degene die het ge
daan heeft wel door de selectie is geko
men en nu veilig in de Verenigde Staten
Even verderop woont een gezin met
twee kinderen, dat eerst in april in het
kamp is gekomen. Hy is kapper en werd
gedwongen voor de Vietnamezen hout
te kappen in de jungle. Verder moest hy
tankgrachten graven, en meehelpen aan
de grensafscheiding. Met veel geluk is
hy met zijn gezin erin geslaagd tussen de
honderden mijnen, die de Vietnamezen
in het grensgebied hebben gelegd, toch
de veiligheid van Khao I Dang te berei
ken. Zijn vrouw toont een foto van stra
lende familieleden in de Verenigde Sta
ten. Ze hebben er veel vertrouwen in dat
ook zij dat land zullen bereiken.
Khao I Dang wordt door veel hulpver
leners als een model-opvangkamp ge
zien, maar hoe dan ook een kamp waar
je geen stap buiten mag zetten. Het is
juist het jarenlang opgesloten zyn en tel
kens afgewezen worden dat mensen
wanhopig maakt. Velen zyn er al vanaf
1979. Er schijnen zelfs mensen met wat
geld en juwelen te zijn, die kunnen zich
dan meer dan twee maaltijden per dag
permitteren. Het is in het verleden veel
voorgekomen dat het kamp door zwaar
bewapende mannen werd bezocht, die
het op deze mensen hadden gemunt. De
overvallen vonden ook plaats vlak voor
dat mensen naar het doorgangskamp in
Panat Nikhom vertrokken, dan had men
zyn spulletjes bij elkaar gegraaid en was
de buit kennelijk interessant. Mede om
deze rovers te ontmoedigen is ook de be
waking geïntensiveerd.
Om precies vyf uur moet iedere bui
tenstaander het kamp hebben verlaten.
Op weg naar de uitgang achterom kij
kend lijkt het alsof het kamp de knellen
de aanwezigheid van al die goed willen
de hulpverleners even van zich af
schudt, en een gewoon Cambodjaans
dorp wordt. Zelfs de militaire bewaking
is niet onvriendelijk. Het prikkeldraad
neemt elke illusie weg.
Thaise politiek
De Thaise regering doet alles om po
tentiële vluchtelingen niet aan te moedi
gen hun land te verlaten. Integratie in
Thailand zelf wordt niet toegestaan. De
bewaking van de kampen drukt zwaar
op de overheidsgelden, maar tegelijker
tijd komen voedsel en medicijnen van
Thaise leveranciers. Maar de zeer lucra
tieve handel van voorheen in de grens
gebieden met Cambodja is verdwenen.
Men zegt dat via die route heel wat tele
visietoestellen Hanoi hebben bereikt.
De boeren in de omgeving van Khao I
Dang, die zelf elke druppel water uit de
grond moeten pompen, kijken wel eens
met afgunst naar de service van de rij
dende watertanks in Khao I Dang. Ge
probeerd wordt hen nu ook bij de voed
selvoorziening van het kamp te betrek
ken.
Met enige regelmaat laat de Thaise re
gering weten dat ze van plan is Khao I
Dang te sluiten. Daardoor ontstaat er be
weging in de opvang, en daarnaast ves
tigt het de aandacht nog eens op het ge
weldige politieke probleem dat achter
de aanwezigheid van de vluchtelingen
schuil gaat.
In de kampen aan de grens met Cam
bodja, die na het vernietigend offensief
van het Vietnamese leger begin vorig
jaar, op Thais grondgebied zijn komen te
liggen, bevinden zich 120.000 vluchtelin
gen. Velen van hen hopen op terugkeer
naar Cambodja. De kampen liggen bin
nen schootsafstand van de Vietnamese
artillerie. Vorige week nog was er gra
naatinslag. In tegenstelling tot een kamp
als Khao I Dang bevinden zich hier de
openlijke aanhangers van een politieke
Cambodjaanse coalitie, die met interna
tionale steun voor elkaar hoopt te krij
gen dat de Vietnamese bezetting van
Cambodja onder leiding van zetbaas
Henq Samrin tot een einde kan worden
gebracht.
Coalitie
De coalitie bestaat uit drie groeperin
gen: de aanhangers van de Rode Khmer
die van 1975 tot 1979 gruwelijk hebben
huisgehouden (meer dan twee miljoen
mensen zouden zijn vermoord); de aan
hangers van dé voormalige leider van
Cambodja, prins Norodom Sihanouk, en
de zogeheten Vrije Khmers onder lei
ding van Son Sann.
De grootste aanhang heeft Son Sann,
maar hij blijkt niet de grootste militaire
kracht te bezitten, die bevindt zich nog
steeds in handen van de Rode Khmer.
Het is niet zo uitzonderlijk in deze regio
dat ter bestrijding van de vijand voorma
lige tegenstanders samenwerken. Maar
deze coalitie is meer dan ooit een gele
genheidsaffaire met weinig politieke
toekomst. Voor de internationale ge
meenschap, bijvoorbeeld tijdens de Al
gemene Vergadering van de Verenigde
Naties, kan men de coalitie als een alter
natief voor de huidige Vietnamese be
zetter presenteren.
Die bezetter maakt overigens met een
leger van 180.000 man weinig haast om
weg te komen. Beloftes om in 1990 ver
kiezingen te houden maken geen in
druk.
Uit de hoofdstad Phnom Penh komen
weinig berichten, mede door het feit dat
er met uitzondering van India uitslui
tend diplomatieke vertegenwoordiging
wordt toegestaan uit communistische
landen. Toch werd bekend dat de Rode
Khmer vorige maand een Vietnamees le
gerkamp op 7 kilometer afstand van de
hoofdstad geheel zou hebben vernield.
Dit zou een bevestiging kunnen zijn van
de geruchten dat de Rode Khmers zich
meer uit de grensgebieden terugtrekken
en verspreid in het land opereren. Hoe
zeer de Rode Khmer ook nodig is voor
de coalitie, men is ervan overtuigd en
vreest tegelijkertijd dat bij een Vietna
mees vertrek deze groepering in korte
tijd weer de macht zou bezitten.
Een Cambodjaanse marine-officier uit
de tijd van generaal Lon Nol, die vooral
zijn naam niet genoemd wil hebben en
nog minder animo vertoont om gefoto
grafeerd te worden, schetst in een zorg
vuldig gekozen Frans, en met de nodige
afstand behorend bij zijn functie, nog
eens de tragiek van zijn land. „Sinds on
ze onafhankelijkheid in 1953 na de Fran
se overheersing is mijn land voortdu
rend het middelpunt van strijd geweest.
Vergeet u ook de Amerikaanse bombar
dementen, die in 1969 begonnen, niet en
de gruwelen door Pol Pot begaan".
Na gevangen genomen te zijn door de
Rode Khmers bracht hy in het oosten
van Cambodja driejaar in de gevangenis
door. Bevrijd door landgenoten die de
strijd met de Rode Khmers hadden aan
gebonden, kwam hij eerst in 1983 in
Khao I Dang terecht. Hij zegt genoeg
contacten met Amerikanen te hebben
om kans te maken naar de Verenigde
Staten te gaan. Zijn medevluchtelingen
behandelen hem met eerbied. Op een
oud schoolbord staan Engelse en Franse
woordjes. Zoals zovele vluchtelingen die
net iets meer onderwijs hebben gehad,
verdient ook hij een centje bij met het
geven van taallessen. Want hoe meer je
je kunt redden in een vreemde taal des
te meer kansje maakt naar de Verenigde
Staten, Canada, Australië, Frankrijk en
sinds vorig jaar ook Nederland te gaan.
Selectie
Een reden voor weigering is voor de
Verenigde Staten bijvoorbeeld het feit
dat een vluchteling tot de Rode Khmers
heeft behoord. Om hierachter te komen
schijnen de Amerikanen grondige tech
nieken te hebben. Onlangs werden
15.000 vluchtelingen om deze reden af
gewezen, dan wordt het voor de Hoge
Commissaris voor de Vluchtelingen heel
moeilijk de mensen elders te plaatsen.
Niet altijd kan het behoren tot de Ro
de Khmers de mensen worden aangere
kend. Velen werden onder het Pol Pot-
bewind gedwongen om Rode Khmer te
worden. Er zyn er die toen geleefd heb
ben onder een andere naam, of die daar
na van naam zijn veranderd. Uiteinde
lijk arriveerden ze als vluchteling zonder
enige identiteitspapieren.
Volgens Jenny Rogers, hoofdverte
genwoordigster van de Hoge Commissa
ris voor Vluchtelingen in Panat Nikhom,
het kamp waar men definitief wordt
voorbereid op zyn nieuwe vaderland,
heeft Nederland vorig jaar voor het eerst
Cambodjanen van alle categorieën opge
nomen. Met dit jaar mee gaat het om 130
Cambodjanen, onder wie ook gehandi
capten.
Maar Frankrijk geeft bijvoorbeeld de
voorkeur aan Frans sprekende Cambod
janen, terwijl Canada weer geen Vietna
mezen wil. De laatste tijd is er juist een
groeiende groep Vietnamese burgers en
militairen die het gelukt is in Cambodja
te deserteren en over de grens te komen.
Volgens Jenny Rogers, die zelf een Ta
mil is, hebben deze mensen grote kans
op hervestiging. Wel worden ze om vei
ligheidsredenen in het kamp gescheiden
gehouden van de Khmers.
De selectie laat nu in Khao I Dang een
groep vluchtelingen over die tot de
minst ontwikkelden en daardoor ook tot
de minst bedeelden behoort. Als er op
afzienbare termijn geen opvang voor
hen komt, dreigt Khao I Dang .tot een
permanente behuizing van oude men
sen, vrouwen en kinderen te worden.
Hekken, prikkeldraad en militaire bewaking maken de vluchtelingen
kampen in Thailand tot gevangenissen voor de gevluchte Cambodjanen.
