Ir. Ter Hart: die
clubgeest missen
we in Nederland
'Nachtbussen' OAD
als alternatief
voor trein en taxi
Massale betoging Hindoes tegen pausbezoek in India
'Leiding en personeel moeten samen de kar trekken'
Ik Geloop wt
iK HET HE&
70H6mi'
Achtergrond
Interferon kan helpen bij
bestrijden van bloedkanker
DONDERDAG 17 OKTOBER 1985
PAGINA 17
"Als je aan een Japans
jongetje vraagt wat zijn
vader doet, dan zégt hij:
'mijn vader werkt bij Mit
subishi'. Hier zeggen kin
deren: 'mijn vader is las
ser of boekhouder'. Die
clubgeest missen we nog
in Nederland. Dat gevoel
van samen de schouders
eronder zetten in het be
lang van de onderneming.
En het belang van de on
derneming is ook het ei
genbelang van de men
sen".
Ir. W.J. ter Hart (62),
voorzitter van de werkge
versvereniging in de me
taal- en elektronische in
dustrie FME, heeft zich de
afgelopen jaren vooral ge
profileerd als prediker
van een nieuw arbeidsbe
stel. Een bestel dat is ge
baseerd op de gedachte
dat werkgevers en werk
nemers samen verant
woordelijk zijn voor het
reilen en zeilen van een
onderneming.
"We gaan heel andere tijden in",
zegt Ter Hart, nadat hij de ter
men werkgever en werknemer
als achterhaald in de afvalemmer
van het verleden heeft gestopt.
Hij praat liever over onderne
mingsleiding en medewerkers.
"We zullen steeds verder weglo
pen van wat we ooit het conflict
model noemden, de tegenstel
ling tussen werkgevers en werk
nemers. We stevenen af op een
consensusmodel in de arbeids
verhoudingen, waarbij ja samen
de kar trekt. Natuurlijk zullen we
belangentegenstellingen blijven
houden. Ik ben niet zo'n idealist
dat ik dat niet wil erkennen. Het
fenomeen macht zal altijd blij
ven bestaan. Daar zijn we men-
Ter Hart kondigde onlangs aan
dat hij volgend jaar het voorzit
terschap zal neerleggen. Voor
een terugblik op hetgeen de afge
lopen jaren is gepasseerd vindt
hij het nog veel te vroeg, "daar
ben ik nog lang niet aan toe",
klinkt het afwerend. Ter Hart zal
na zijn vertrek het zendingswerk
voor een nieuwe vorm van ar
beidsorganisatie blijven voort
zetten in de Stichting MANS
(Management Nieuwe Stijl),
hij voorzitter is.
De FME-leider geldt sinds jaar
en dag als een vurig voorstander
van flexibiliteit in de onderne
mingen. Een bedrijf is een vech-
torgansatie, zegt hij, en moet
daarom slagvaardig kunnn ope
reren. Een bedrijfsorganisatie
die vooral gebaseerd is op collec
tief vastgelegde zekerheden mist
de kracht om het gevecht aan te
gaan. Daarom moeten de werk
tijden flexibeler zijn (werken
wanneer er werk is) en dient ook
de beloning van de 'medewer
kers' gekoppeld te zijn aan het
bedrijfsresultaat. "Als het in een
onderneming goed gaat, moet ie
dereen daarvan de vruchten kun
nen plukken. Als het minder
gaat moet je ook bereid zijn om
met zijn allen een stap terug te
doen".
Ter Hart: prediker
Complex
Volgens Ter Hart worden we
door de technologische vernieu
wing, die razendsnel om zich
heengrijpt, gedwongen om an
ders te gaan werken en onderne
men. Of we nu willen of niet. De
produktieprocessen werden zó
complex, dat een ondernemer
het niet meer alleen voor het zeg
gen kan hebben. "Je kunt alleen
snel beslissingen nemen als je
daar mensen bij betrekt die de
beslissing kunnen overzien. Dat
is een natuurregel. Als je mensen
wil laten beslissen, echt mede
zeggenschap wilt geven, zul je ze
moeten scholen. Het is een taak
van de ondernemingsleiding om
ervoor te zorgen dat de reikwijd
te van de mensen groter wordt.
We hebben allemaal hersenen,
maar we moeten ook allemaal de
kans krijgen om die te gebrui
ken. Er zijn momenteel nog heel
wat mensen die overdag, op hun
werk, hun hersenen niet mogen
of kunnen gebruiken. Zodra ze
vrij zijn ontplooien ze zich als
zeer waardevolle hersengebrui-
kers, die zeer inventief in hun
werk zouden kunnen zijn".
In zijn kruistocht tegen de ver
starring in ons arbeidsbestel
heeft Ter Hart voortdurend een
keihard nee laten horen tegen de
collectieve invoering van ar
beidstijdverkorting. Hij stelt zich
nu wat milder op. "Ik heb gezegd
dat ik geen collectieve atv wil
toezeggen zolang niet is bewezen
dat het ook kan. Daarom ben ik
ook zo blij met de studie die we
met de vakbonden hebben afge
sproken. Als daaruit zou blijken
dat Nederland is gebaat bij een
collectieve invoering van de 36-
urige werkweek, dan moeten we
het maar doen. Ik denk alleen
dat de conclusies anders zullen
luiden".
De metaalwerkgevers vrezen
dat een verdergaande arbeids
tijdverkorting de continuiteit
van hun ondernemingen in ge
vaar zal brengen. Nu al is er spra
ke van een groot tekort aan vak
mensen. "We zitten op dit mo
ment in een overspannen ar
beidsmarkt. In het hele land zoe
ken bedrijven naar geschoold
personeel. Er is de laatste jaren
echt een scheefgroei ontstaan. Te
weinig mensen hebben zich la
ten omscholen. Iedereen is vast
blijven houden aan het beroep
waarvoor men is opgeleid. We
hebben in de metaal de grootste
moeite om onze opleidingsinsti
tuten vol te krijgen. Wij zouden
veel vrouwen aan het werk kun
nen helpen, maar je moet ze er
met de haren bijslepen. In dit
land zou veel meer te bereiken
zijn als de opleidingsbereidheid
groter was".
A-sociaal
Ter Hart relativeert de omvang
van de werkloosheid met de ver
onderstelling dat van de 750.000
werklozen ongeveer de helft niet
tot het werkaanbod behoort. Dat
zijn mensen die niet willen
werken of die om andere rede
nen niet op de vraag 'passen'. De
eerste categorie ('a-sociale ele
menten die de kantjes eraf lo
pen') is volgens de FME-leider
een minderheid. Ter Hart noemt
de langdurige werkloosheid een
maatschappelijk probleem, dat
niet uitsluitend op het bord van
de werkgevers gelegd mag wor
den. "Je mag niet zeggen dat on
dernemers verantwoordelijk zijn
voor degenen die ze niet kunnen
plaatsen. Het is fraai gezegd van
minister De Koning dat langdu
rig werklozen in de ondernemin-
gen.opgenomen moeten worden.
Ook al krijgen we die mensen
gratis, dan nog blijft een vraag
centraal staan: wil die meneer of
mevrouw zich laten omscholen.
Is het antwoord nee, dan kunnen
ze net zo goed in de kantine gaan
zitten".
De genoemde knelpunten op
de arbeidsmarkt zullen worden
bekeken in de studie van het or
ganisatie bureau Berenschot
naar de haalbaarheid van verder
gaande arbeidstijdverkorting in
de metaalindustrie. De studie,
overeengekomen in het cao-
overleg begin dit jaar, zal in het
najaar een centrale rol spelen in
de onderhandelingen over nieu
we arbeidsvoorwaarden. De re
sultaten daarvan zullen voor een
belangrijk deel maatgevend zijn
voor andere bedrijfstakken.
Ter Hart is ervan overtuigd dat
straks aangetoond zal worden
dat arbeidstijdverkorting een
zeer ingewikkeld probleem is,
waarvoor geen algemene oplos
sing is te bedenken. Er zal in ie
der geval een discussie op gang
moeten komen over het begrip
arbeidstijd, dat door de technolo
gische vernieuwingen steeds
moeilijker te definiëren zal zijn.
"Vakbonden en werkgevers
zijn het er over eens dat de zuive
re werktijd van de mensen terug
zal lopen omdat de hoeveelheid
werk, in mansuren uitgedrukt,
de komende jaren afneemt. Ie
dereen praat altijd over arbeids
tijd en vrije tijd als twee naast el
kaar staande eenheden. Dat is
een misvatting. Je moet in de
discussie ook de tijd voor trai
ning opnemen. Werken gaat in
toenemende mate scholing in
houden. Het lerend werken of
het werkend leren. Terwijl de
zuivere werktijd zal dalen, ne
men training en opleiding enorm
toe. Werken en scholing gaan sa
men je aanwezigheid bepalen".
Kwaliteit
Volledige werkgelegenheid
komt volgens Ter Hart wellicht
nooit meer binnen handbereik.
Het enige middel om meer werk
te scheppen is economische
groei, aldus de ondernemers
voorzitter. De inspanningen zul
len de komende jaren vooral ook
gericht moeten worden op de
verbetering van de kwaliteit van
de arbeid. "Veel mensen hebben
geen plezier in het werk, omdat
het voorgeschreven wordt. Ze
gaan 's morgens op pad met het
gevoel: wat zal er vandaag weer
verkeerd gaan. De verspilling in
een arbeidsorganisatie is enorm.
In de Verenigde Staten is bere
kend dat het om dertig tot veer
tig procent van de omzet gaat. In
het bedrijf dat ik voor ogen heb,
ben je vooral bezig verspilling te
gen te gaan. Het is niet eenvou
dig, wantje bent bezig de cultuur
in ondernemingen te verande
ren. Uitgaande van een filosofie
en niet van een systeem. Dat
duurt jaren".
C5A - V£*K:SZi'i5SCA*>M>G*£ -
HOLTEN - De dronkelap waggelt
rond drie uur 's nachts naar de tele
fooncabine van een Amsterdams
bruin café. Hij lispelt: "Hallo, is dit
de OAD... hoe laat komt de bus,
kunt u mij naar Groningen bren
gen?"
"Dat kan niet", zegt directeur
Ter Haar van de Overijsselse Auto
bus Dienst (OAD), die trouwens
erg moet lachen om het verzonnen
voorbeeld van de dronken Gronin
ger in de hoofdstad.
Ter Haar is de bedenker van de
nachtbus. In zijn directiekamer in
het Overijsselse Holten legt hij uit:
"De NS besloten onlangs om vol
gend jaar bij wijze van proef nacht
treinen te laten rijden in de Rand
stad, op de verbindingen Rotter
dam, Den Haag, Schiphol, Amster
dam en als eindpunt Utrecht. Maar
na de stad Utrecht houdt Neder
land toch niet op, dacht ik bij me
zelf. En zo ontstond mijn plan om
vanuit Utrecht bussen te laten rij
den naar Groningen, Enschede en
Den Bosch".
door
Lex Brom
De luxe toeringcars van de OAD
zullen overwegend via de snelwe
gen rijden. Ter Haar: "Anders
duurt zo'n lijndienst veel te lang.
Het is niet de bedoeling dat de bus
zwerftochten gaat maken en de
passagiers in al die dorpjes voor de
deur afzet. De reizigers zijn erbij
gebaat dat de busrit zo kort moge
lijk is".
Het is de opzet dat zogenaamde
'markante punten', zoals tanksta
tions en wegrestaurants, als halte
plaats gaan dienen. Van daaruit
moeten de passagiers zich per taxi
verder laten vervoeren. De nacht
bussen zullen worden uitgerust
met een mobilofooninstallatie. De
OAD-directeur: "Dat is van groot
belang vanwege een aantal rede
nen. Ten eerste kan van dat appa
raat gebruik gemaakt worden om
een taxi op te roepen of gezinsle
den in te seinen voor de afwikke
ling van het na-transport".
"Maar ook uit oogpunt van vei
ligheid is die telefooninstallatie
zeer belangrijk. Iedereen weet wat
er 's nachts op straat kan gebeuren.
In geval van calamiteiten kan de
chauffeur altijd van zijn mobilo
foon gebruik maken".
gend jaar de trein pakken en tot en
met Utrecht rijden. Daarna kun
nen zij van onze bus gebruik ma
ken".
Verder denkt Ter Haar aan inwo
ners van Zuid-, West- en Oost-Ne
derland die in het Westen een
schouwburg willen bezoeken, een
feestje hebben of wat dan ook. "Nu
moeten zij, om weer thuis te ko
men, gebruik maken van een taxi.
Straks kunnen ze met de bus".
Ter Haar denkt dat een kaartje
voor de nachtbus twintig tot veer
tig procent duurder zal zijn dan
een retourtje met de trein (tweede
klas). "Een pittige prijs, maar de
mensen krijgen er wel wat voor.
Nogmaals, anders moeten ze in een
hotel overnachten of een taxi ne
men. Dan zijn ze veel duurder uit".
Hij weet bijna zeker dat er een
markt zal zijn voor de nachtbus.
"We hebben verkenningen gehou
den. Ik denk dat het een haalbaar
project is. Ja kijk, we hebben
schattingen en berekeningen ge
maakt. Bijvoorbeeld voor wat be
treft het aantal mensen dat nu 's
nachts met de eigen auto naar huis
rijdt. Je mag aannemen dat er
straks enkelen zyn die dan de
nachtbus nemen. Hoeveel? Dat
blijft gissen. En zo zijn er natuur
lijk nog wel wat onzekere factoren.
Maar daarvoor ben ik ondernemer.
Je neemt een zeker risico".
Een positief aspect is volgens de
directeur van de Overijsselse parti
culiere busonderneming dat zijn
plan werkgelegenheid zal opleve
ren voor een man/vrouw of tien.
Hun salariskosten vormen in feite
de enige investering voor de uit
voering van het nachtbusplan. Ter
Haar: "Ik heb reeds een wagen
park van tweehonderd bussen en
zo'n driehonderd vijftig chauffeurs
in dienst".
Het opzetten en laten functione
ren van de nachtbus kost geld,
maar volgens Ter Haar heeft minis-
ter Smit-Kroes (verkeer en water
staat) gezegd de plannen te willen
steunen als het haar geen cent
iNog een belangrjk aspect van de
nachtbus. De lijndienst werkt op
basis van een 'afroepsysteem'. De
directeur legt uit: "We gaan ervan
uit dat mensen die van de
nachtelijke lijndienst gebruik wil
len maken, ruim van tevoren met
ons contact opnemen. In ons be
drijf te Holten zal een centrale
meldpost worden ingericht".
Dronkelap
Als zich op een nacht helemaal
niemand meldt, dan rijdt volgens
Ter Haar de bus niet. Zijn er maar
enkele belangstellenden, dan zet
de OAD een kleine bus in. Bij een
groter aanbod rijden de bekende
toeringcars. Dan zegt Ter Haar
plotseling: "Die Groningense
dronkelap van daarnet. Ik zei dat
hij niet mee kon, want ik ging er
van uit dat hij zich niet tijdig ge
noeg had aangemeld. Maar mis
schien kan hij toch mee. Met de
bus met passagiers die zich wel
hadden gemeld. De dronken man
moet dan wel even wachten".
Omdat de OAD-bussen zullen
'inhaken' op de nachttreinen van
de spoorwegen, heeft Ter Haar
nauw contact met de NS. De direc
teur denkt dat die coöperatie onder
meer zou kunnen leiden tot zoge
heten 'combi-kaartjes', dus plaats
bewijzen voor nachtbus en trein,
en aangepaste tarieven voor be
jaarden. "Maar dat zijn nog plan
nen. Laten we eerst maar eens kij
ken hoe het loopt met die nacht
bus".
Schiphol
Wie heeft er behoefte aan een
nachtbus? De directeur antwoordt:
"Met name de luchthaven Schip
hol zal een goede markt voor ons
zijn. Mensen die 's ochtends in alle
vroegte op hun vliegtuig moeten
stappen, of reizigers die juist laat in
de avond aankomen. Die passa
giers kunnen met ingang van vol
TAMPA (ANP) - Een bepaalde
vorm van bloedkanker, de zoge
naamde hairy cell leukemie, is
goed te genezen met het veelbe
sproken bestrijdingsmiddel Inter
feron. In een groot aantal gevallen
blijken patiënten zeer veel baat te
hebben bij een behandeling met
deze van oorsprong menselijke af-
weerstof.
Op een TNO-conferentie over In
terferon in Tampa in de Ameri
kaanse staat Florida maakten me
dische onderzoekers melding van
verrassende resultaten van hun
proeven bij mensen, die aan deze
overigens zeldzame vorm van leu
kemie leden. Hairy cell leukemie
maakt ongeveer twee procent van
alle bloedkankers uit.
Een onderzoek in het Anderson-
ziekenhuis in Houston toonde aan
dat patiënten met deze vorm van
bloedkanker bijzonder goed rea
geerden op een behandeling
Interferon van het type alpha
Veertig procent van hen werd ge
heel genezen, terwijl de kanke
raandoening bij de overige patiën
ten duidelijk terugliep.
In Nederland komen jaarlijks
tien tot twintig gevallen voor met
deze vorm van bloedkanker.
Swami Chinmayananda, één van
de belangrijkste schriftgeleerden
van de Hindoes uit India, heeft
op een conferentie van Hindoes-
priesters aangekondigd dat er
grote protestdemonstraties op
touw zullen worden gezet als
paus Johannes Paulus II in fe
bruari 1986 een bezoek brengt
aan de zuidwestelijke deelstaat
Kerala. De Hindoes willen dat er
een definitief einde komt aan de
bekeringsactiviteiten van rooms-
katholieke zijde. De bezwaren
richten zich vooral tegen pogin
gen leden van stammen in afge
legen gebieden en van de kaste
der „onaanraakbaren" over te
halen katholiek te worden. De
conferentie heeft een resolutie
aangenomen waarin wordt ge
vraagd om een wettelijk verbod
activiteiten.
Minister P.K. Velayudhan van
het ministerie van gemeentelijke
ontwikkeling heeft zich inmid
dels bezorgd getoond over de
grote menigten die tijdens het
pausbezoek op de been zullen
komen. Het zouden er wel 2,5
miljoen kunnen zijn, terwijl de
beschikbare ruimte voor een
openluchtmis te Cochin hooguit
een half miljoen mensen kan be
vatten.
De paus zal Kerala bezoeken in
de tweede week van februari op
uitnodiging van de Indiase bis
schoppen en van president Zail
Singh, die aanhanger is van de
religie der Sikhs. In en rond Co
chin wonen rond 200.000 rooms-
katholieke gelovigen, die in een
gebied van 80 vierkante kilome
ter ongeveer 40 procent van de
bevolking uitmaken.
Katholiekendag in Japan.
Om de evangelisering van cul
tuur en samenleving nieuw élan
te geven zal in 1987 voor de eer
ste maal in Japan een Katholie
kendag worden gehouden, zo
heeft de Japanse bisschoppen
conferentie besloten. In juni 1984
had zij op haar algemene verga
dering de verkondiging van het
evangelie al eerste prioriteit ge
geven, maar in weerwil van
sindsdien gepleegde inspannin
gen is er nauwelijks resultaat
merkbaar.
Als negatieve factoren voor de
voortgang van het katholicisme
zien de Japanse bisschoppen
sterke tradities \yat betreft gezin
en samenleving, geworteld in
boedhisme en shintoïsme; ge
richtheid op wetenschap en tech
niek die eerder materialisme tot
gevolg heeft dan geestelijke of
religieuze waarden oplevert; de
algemene opvatting dat alle reli
gies één pot nat zijn; de morele
eisen die het katholicisme stelt
en tenslotte de wijd verbreide
mening, dat de RK Kerk een
„vreemde religie" is, dus een we-
zensvreemd element in de Ja
panse samenleving.
Er zijn in Japan thans onge
veer 417.000 rooms-katholieken,
wat neerkomt op 0,34 procent
van de bevolking.
Bijbel in 1500 Afrikaanse ta
len. De Verenigde Bijbelgenoot
schappen van Afrika (UBS) heb
ben een plan ontvouwd om de
bijbel in 1500 in Afrika gespro
ken talen beschikbaar te krijgen.
Het project vergt een investering
van ongeveer 450 miljoen gul
den, waarbij er rekening mee
wordt gehouden dat elke taal ze
ven tot acht jaar vertaalwerk eist.
•Twee eeuwen Haagsch Ge
nootschap. Overmorgen (19 ok
tober) herdenkt het 'Haagsche
Genootschap tot verdediging
van de christelijke godsdienst'
zijn tweehonderd jarig bestaan
met een officiële viering en de
aanbieding van een jubileum
boek aan ds. W.R. van der Zee,
secretaris van de Raad van Ker
ken in Nederland. Het genoot
schap dankt z'n ontstaan aan de
verontwaardiging en woede van
een aantal orthodoxe predikan
ten over wat zij zagen als „laster
lijke aanvallen" vanuit de Ver
lichting, vooral van Joseph
Priestley.
Emilio Castro klaagt over
afbraak Roemeense kerken. In
Roemenië en meer bepaald in de
hoofdstad Boekarest moeten
veel te veel kerkgebouwen wij
ken voor stadsdoorbraken en
wegenaanleg. Tot die conclusie
is de secretaris.-generaal van de
Wereldraad van Kerken, Emilio
Castro, gekomen bij een pasto
raal bezoek aan de vier Roe
meense Kerken die lid zijn van
de Wereldraad. Zijn algemene in
druk is dat het „institutionele ge
zicht van de Kerk steeds meer af
neemt" in de Roemeense samen
leving.
Tsjechoslowaaks christen-
paar duikt onder. Voor het eerst
in de geschiedenis is een Tsje
choslowaaks christenpaar er
gens ondergedoken om zich te
onttrekken aan een gedwongen
opname in een psychiatrische
kliniek. Daartoe door de recht
bank veroordeeld „wegens het
uitdragen van een religieuze
overtuiging" hadden Karei en
Jindriska Korinek uit het nabij
Brno gelegen dorp Prostejov
zich al in juli bij de kliniek moe
ten melden. Aldus bericht Kes-
ton College, het Britse instituut
voor onderzoek van de gods
dienst in Oost-Europa.
De echtelieden leven al twintig
jaar op voet van oorlog met de
Tsjechoslowaakse autoriteiten,
vanwege hun godsdienstige
overtuiging. Meermalen kwam
het tot een arrestatie en politie
verhoor. De kinderen uit het ge
zin Korinek zijn aan de ouderlij
ke macht onttrokken en in een
gesticht opgenomen, waar ze
met kalmerende middelen wor
den behandeld, aldus Keston.
Afrondend gesprek. Dè bis
schoppenconferentie zal binnen
kort een afrondend gesprek heb
ben met de Mariënburgvereni-
ging, die verzocht had haar het
predikaat katholiek te verlenen.
De bisschoppenconferentie is bij
afwezigheid van twee van haar
leden, bisschop Möller van Gro
ningen en hulpbisschop Niën-
haus van Utrecht, nog niet toege-
komen aan de mogelijke herbe
noeming van de secretaris-gene
raal. Dit punt is doorgeschoven
naar de agenda van de decem-
bervergadering.
Nederlands Hervormde Kerk.
Beroepen te Dronten: T. S. Fah-
ner te Renesse en Noordwelle en
Serooskerke.
Gereformeerde Kerken. Be
roepen te Baambrugge (part-ti
me): drs. P. Smilde, kandidaat te
Duivendrecht die dit beroep
heeft aangenomen.
Gereformeerde Kerken Vrij
gemaakt. Beroepen te Rouveen:
J. Luiten te Alkmaar.
Gereformeerde gemeenten.
Beroepen te Lisse: J. J. van Ec-
keveld te Zeist. Bedankt voor
Lelystad: H. Paul te Vlissingen.
