Het feest van 3
oktober 1945
'Wij
voelden di
li (lelijk wat wij
vijf 1,
ange jaren
hadden gemist'
Stichting Leidse Binnenstad
hoeft subsidie gemeente niet
Diverse activiteiten in
de Idnderboekenweek
Trouwen was zo duur dat ik
het maar één keer heb gedaan
PAGINA 4
LEIDEN
DINSDAG 1 OKTOBER 1985
LEIDEN - Leiden werd 411 jaar geleden ontzet. De
Spaanse tirannie verdreven, zo heette dat. Veertig jaar
geleden werd Leiden bevrijd van een andere bezetter.
Het feest van 3 oktober werd in de Tweede Wereldoorlog
niet gehouden. In 1945 was het eindelijk weer zover. Kort
nadat een bevrijdingsfeest van een heel ander karakter
was gevierd. Hoe het er op en rond 3 oktober 1945
toeging, blijkt uit bijgaand artikel.
"Hoeveel beter immers begrijpen wij de intense vreugde
van de bevrijding van Leiden, 371 jaar geleden, nu wij zelf
tyrannie hebben doorstaan en bevrijdingsvreugde hebben
gekend". De Burcht, katholiek dagblad voor Leiden en
omstreken op 2 oktober 1945.
De optocht in 1945; weinig paarden te z
r die waren dan ook moeilijk te krijgen
(foto 3 October-Vereenlgingl
In 1945 moet de viering van 3 okto
ber een bijzondere gebeurtenis zijn
geweest. Door de oorlog was het
feestjaren niet gevierd, nu kon het
weer, bovendien voor de vijftigste
keer. Alle redenen dus om de bloe
metjes eens flink buiten te zetten.
Hoewel...kon dat wel? Was de 3 Oc-
tober-Vereeniging wel bij machte
om een en ander te organiseren,
was er bijvoorbeeld wel genpeg
geld?
Op vrijdag 27 juli was er een ver
gadering van de vereniging. Tij
dens die ledenvergadering liet W.
van der Laan monter weten dat de
viering een succes kon worden,
want in Leiden kunnen ze nog
steeds feestvieren, aldus de voor
zitter.
Men was al hard bezig aan de
voorbereidingen, bericht de ver
slaggever van de Nieuwe Leidsche
Courant, de enige bestaande krant
die geen verschijningsverbod had
gekregen. Er waren weliswaar bij
zondere moeilijkheden, maar - zo
vertelde de organisator van de op
tocht, B. de Koning - wij bezitten
nog moed en een wil.
Het materiaal had veel geleden,
doch de financiën bleven tijdens
de oorlog in het bezit van de ver
eniging. De Nieuwe Leidsche Cou
rant: "Spreker deelde mede dat
men de Leidsche gijzelaars steeds
op 3 october een pakket heeft kun
nen zenden, zoodat ook in de kam
pen op sobere wijze de viering kon
plaatsvinden".
Vuurwerk
In het verslag van de ledenverga
dering dat op zaterdag 28 juli in de
Nieuwe Leidsche Courant werd af
gedrukt, staat ook al een kort over
zicht van wat er zoal rond en op 3
oktober te gebeuren stond. Dat er
op de avond van 2 oktober als van
ouds een taptoe zou plaatsvinden
bijvoorbeeld. En dat de volgende
ochtend de politieharmonie zou
optreden.
Het uitdelen van haring en witte
brood mocht geen probleem zijn,
meende de vereniging. Het brood
was reeds geregeld, de haring zou
wel volgen. Over de optocht geen
mededelingen: die optocht moest
een verrassing worden. Hoewe-
l-.een verrassing: op 18 augustus
wordt in de Nieuwe Leidsche Cou
rant een tipje van de sluier gelicht.
De middagoptocht zou bestaan
uit drie groepen. De eerste groep
wordt samengesteld door de 3 Oc-
tober-Vereeniging. de tweede
groep oestaat uit buurtverenigin
gen en de derde uit firma's en par
ticulieren. Voorts komt er een
tweedaags lunapark en ook het
vuurwerk zal doorgaan. Het aantal
deelnemers heeft inmiddels een re
cordhoogte bereikt, meldt de krant
op 22 september. Ver boven de dui
zend.
Op 2 oktober staat er in de Nieu
we Leidsche Courant een inter
view met de voorzitter van de op
tochtcommissie, B. de Koning, die
in '45 voor de vijfentwintigste keer
de optocht zou besturen, zoals De
Burcht het zo treffend uitdrukt.
Wat is uw verwachting voor mor
gen?
De Koning: "Dat is nog een groot
vraagteeken. Tezamen met het be
stuur is er ontzettend hard voor ge
werkt. Maar vergeet u niet: er wa
ren geen paarden, hout, verf en be-
kleedingsstoffen, om maar iets te
noemen. Gelukkig hadden we ech
ter nog een kleine reserve".
Taptoe
De taptoe die op dinsdagavond 2
oktober plaatsvond, wordt mooi
beschreven door de verslaggever
van De Burcht. "Toen dinsdag
avond in de binnenstad weer de
ouderwetsche 3 October drukte
ging heerschen en tegen acht uur
de taptoe begon, voelden wij allen
duidelijk, wat wij vijf lange jaren
hadden gemist".
"Duidelijker nog realiseerden
wij dit, toen wij in de stoet de heel
jonge kinderen zagen, met hun
flinke maar onwennige passen. De
ze kinderen beneden de tien jaar
maakten dit voor het eerst van hun
leven mee. En met groote dank
baarheid zagen wij Hollands jeugd,
die in grooten getale en met gewel
dig enthousiasme, met fakkellicht
en wapperende vlaggen optrok om
dit feest der bevrijding in te zet
ten".
Op de feestdag zelf motregende
het. Maar volgens de Argus van De
Burcht was de feestvreugde er niet
minder om. Zo werd Van der Werf
hartelijk toegezongen. (Het stand
beeld natuurlijk, maar dat had u
vast al begrepen.) In het verslag
komt geen kritische noot voor.
Dat is wel het geval in het verslag
van De Nieuwe Leidsche Courant,
een verslag dat dan ook een wat
eerlijker indruk maakt. "Wij heb
ben weer 3 October-feest gevierd,
maar vele Leidenaars zeiden toen
zij huiswaarts togen, neen, 't was
toch geen echte 3 October-dag. De
ware stemming ontbrak, men was
vroolijk en dikwijls 'uitgelaten',
maar van een feestroes kon men
niet spreken".
Begrijpelijk, er was na de oorlog
al zoveel gefeest, vervolgt de repor
ter. En dan: "veel traditioneels, wat
nu eenmaal bij onzen feestdag be
hoort, moesten wij missen. Geen
fruitkarretjes, geen paling, gee-
n...och. ga maar door; in de restau
rants zat het vol met drinkers van-
...surrogaat-limonade of het on
schuldig biertje".
Wat een ellende. En dan te be
denken dat de Leidse etablisse
menten in de week van het feest
weer werden bevoorraad met ge
distilleerde dranken. Op 6 oktober
kon het publiek weer een kelkje je
never bestellen. Je vraagt je af, had
een en ander niet beter op elkaar
kunnen worden afgestemd, zodat
het publiek zich al op 3 oktober
aan de jenever had kunnen wagen?
Geld
J.P. Zwanenburg, archivaris van
de 3 October-Vereeniging, heeft de
viering van '45 meegemaakt. Inder
daad, geeft hij toe, het was in een
bepaald opzicht niet een echt feest.
"Het was wel feest, maar ja...er wa
ren na de oorlog zoveel bevrij
dingsfeesten geweest, men was het
een beetje beu. Het zat te kort op
elkaar hè. Die echte sfeer kwam te
rug in '47, als ik het me goed herin-
"Fruitstalletjes waren er wel vol
gens mij. Ik herinner me tenminste
een stalletje waar je druiven kon
kopen en jutteperen. Maar er wa
ren niet veel verkopers aanwezig.
Noga en dergelijke kon je in elk ge
val niet kopen".
"Het was natuurlijk ook vreselijk
moeilijk geweest om het feest te or
ganiseren, ik bedoel, op verschil
lende fronten was het behelpen.
Neem de paarden bijvoorbeefd-
..moeilijk te krijgen. Er waren er
veel door de Duitsers meegeno
men, dat moet je niet vergeten.
Dus liepen er maar een paar poli-
tiepaarden in de optocht".
Zwanenburg herinnert zich ook
nog dat vlak voor de feestelijkhe
den de geldsanering was geweest.
"Men moest het papieren geld inle
veren. Gevolg was dat de mensen
achter de stalletjes 's avonds naar
hujs gingen met teilen vol geld van
zink en zilver. Ja, dat heb ik zelf
gezien. Misschien dat die sanering
het enthousiasme ook een beetje
heeft gedrukt. Je werd toch maar
weer aan de oorlog herinnerd hè".
Van der Werf
Maar de optocht was mooi en
wat Zwanenburg ook niet licht zal
vergeten is de kranslegging bij het
standbeeld van Van der Werf. "Die
krans werd gelegd door een paar
jongens die in de oorlog ook elk
jaar een krans hadden gelegd".
In de feestwijzer van '45 staat een
verhaal over de jongens. Een ci
taat; "Het speelde zich af in Leiden
en wel op 3 October 1940 of juister
op den 2en October. Vijf jongens
(echte jongens) zoo van 17 tot 20
jaar. "Wat moet dat nou", zoo spre
ken zij onder elkaar na werktijd".
"Want het zijn allen flinke
werkers; twee op kantoor, een is
automonteur, één werkt in de Hor
tus enz. "Wat moet dat nou?" Nu
krijgt Van der Werff zijn jaarlijk-
sche krans ook niet. En na kort of
lang gepraat was het antwoord:
"Van der Werff zal zijn krans heb
ben".
Zwanenburg: "Eén van die jon
gens maakte de kranslegging in '45
helaas niet meer mee: hij was op 12
maart '45 gesneuveldDe feestwij
zer: "Ook dit jaar zullen deze Hol-
landsche jongens de krans hechten
aan het Standbeeld van Van der
Werff, maar thans op gemakkelijke
wijze, nu niet in het duister en zon
der dat posten in het park uitgezet
zijn en niet beangstigd gesnapt te
worden, maar op klaarlichten dag,
na afloop van de Koraalmuziek,
onder de toonen van het Wilhel
mus, terwijl hunne gedachten uit
gaan naar hun vriend, die zijn le
ven heeft gegeven voor zijn Vader
land".
Proffen
De optocht wordt geroemd door
de Nieuwe Leidsche Courant.
Hoofdmoot was het historische ge
deelte, handelend over de komst
van Prins Willem van Oranje naar
Leiden op 4 oktober 1574.
"De buurtvereenigingen waren
in de tweede afdeeling vertegen
woordigd en deze werd door de
Professorenwijk 'deftig' geopend.
Plechtig schreden de heeren 'Prof
fen' voort".
Veel bijval krijgen de mannen
van het spoor. De Burcht: "Een ex
tra vermelding verdienen de man
nen van de spoor, die zoo pakkend
voor den dag kwamen. Zij hebben
op hun weg menig open doekje ge
kregen, en terecht".
De Nieuwe Leidsche Courant:
"Onze spoorwegmannen werden
overal langs den weg geestdriftig
begroet. Zooals het thans is blijft
het niet, zoo lieten zij duidelijk
zien, het wordt beter en mooier".
In de Stadsgehoorzaal trad 's
avonds het cabaret van Wim Son-
neveld op. 'De bloemetjes buiten',
heette het programma. De mede
werkers: Conny Stuart, Sophie
Steyn, Eri Rouché, Truuk Doyer,
Kees Brusse en Albert Mol.
Zwanenburg was erbij. Hoe het
was...tsja, veertig jaar geleden me
neer! Gezellig volgens hem, maar
hij voegt er direct aan toe dat je
toen natuurlijk niet zoveel gewend
was, zo vlak na die oorlog.
"Als je het programma nu weer
zou zien zou je misschien zeggen:
vond ik dat mooi! Toen was het
leuk. Nee, grapjes over de oorlog
heeft Sonneveld volgens mij niet
gemaakt; daar was het de tijd ook
niet naar hè. Hij had wel grapjes
over de naoorlogse tijd, als ik het
me goed herinner. Over het nood-
parlement enzo".
Drup
's Avonds was het vuurwerk op
het Schuttersveld. Het werd een
knalpartij, aldus de Nieuwe Leid
sche Courant. Maar niemand hoef
de dekking te zoeken, vervolgt het
verslag, "al was het misschien dat
iemand het onder zijn parapluie
moest doen om niet in den drup te
staan".
Wedstrijden, films, speurtocht, enz.
LEIDEN - De Stichting Leidse
Binnenstad (SLB) hoeft voor vol
gend jaar geen subsidie meer te
hebben van de gemeente Leiden.
De voorzitter van de stichting,
R.Th. van Leeuwen, heeft gisteren
burgemeester en wethouders van
Leiden geschreven dat de SLB
haar aanvraag voor een bijdrage
van 15.000 gulden intrekt.
De subsidie aan de stichting was
al geruime tijd omstreden. De
linkse partijen in de Leidse ge
meenteraad plaatsten vraagtekens
bij het functioneren van de stich
ting en wilden de subsidie schrap
pen. De zaak is al verschillende ke
ren ter sprake geweest in de ge
meenteraad en de raadscommissie
voor economische aangelegenhe
den. Het wachten was nu op een
uitspraak van burgemeester en
wethouders.
Voorzitter Van Leeuwen zegt
desgevraagd dat de SLB het gehar
rewar over de subsidie zat is en de
eer aan zichzelf heeft willen hou
den. "Bovendien verlossen we wet
houder Fase van economische za
ken nu van een netelig probleem",
aldus Van Leeuwen.
Schragen gestolen
LEIDEN - Op het terrein van de
Groenoordhallen werden in de
nacht van zondag op maandag 74
schragen gestolen, eigendom van
de Mobielmarkt. Waarde van de
schragen: ongeveer vierduizend
gulden.
Honderd fietsen
weggehaald
LEIDEN - De politie heeft gisteren
weer eens schoon schip gemaakt
bij het station: ruim honderd fiet
sen die fout waren gestald, werden
weggehaald. De eigenaars kunnen
hun fietsen ophalen bij het bureau.
De stichting geeft in haar brief
aan het college twee redenen waar
om zij haar subsidie-aanvraag in
trekt. Ten eerste heeft wethouder
Fase de stichting toegezegd dat het
nu vrijkomende geld bestemd
wordt voor de economische sector
in Leiden. De SLB doet de ge
meente de suggestie aan de hand
de subsidie te besteden voor de
commissie Leiden Promotion, een
commissie die overigens destijds is
opgericht door de Stichting Leidse
Binnenstad.
Een tweede reden voor het in
trekken van de subsidie-aanvraag
is dat de stichting zich heeft ge
stoord aan de wijze waarop de poli
tieke discussie over de subsidie is
gevoerd. Daarbij zijn feitelijke on
juistheden niet geschuwd om de
stichting in een kwaad daglicht te
stellen, aldus voorzitter Van Leeu-
Nu ze financieel niets meer heeft
te maken met de gemeente, kan de
stichting zich ook onafhankelijker
opstellen bij het maken van be
leidsplannen, zo vertelde de SLB-
voorzitter gisteren. De stichting
maakt op dit moment samen met
de Kamer van Koophandel een be
leidsvisie over de economische
werking van de Leidse binnenstad.
Die visie wordt gebaseerd op een
breed onderzoek dat de SLB en de
Kamer van Koophandel hebben la
ten uitvoeren.
"Wij willen die visie eerst hele
maal afronden en alle betrokkenen
op één lijn zien te krijgen, voordat
we ermee naar de gemeente stap
pen. Dan kunnen we zeggen: dit
vinden wij en wat gaan jullie daar
mee doen", aldus Van Leeuwen.
"De gemeente wilde echter mee
praten over dat-onderzoek en het
opstellen van de beleidsvisie om
dat ze een financiële bijdrage le
vert aan de stichting. Maar dan is
het onderzoek niet meer onafhan
kelijk".
Gratis
Als de beleidsvisie klaar is - en
naar verwachting is dat in novem
ber - hoopt de SLB een 'levendige
en opbouwende' dischussie aan te
gaan het Leidse college van burge
meester en wethouders. In die dis
cussie zullen zowel uitgewerkte
plannen als 'toetsstenen' voor het
gemeentelijk beleid aan de orde
komen. De stichting sluit overi
gens niet uit dat tijdens die ge
sprekken met het college ook ge
praat zal worden over de betaling
van bepaalde plannen of voorstel
len.
De gemeentelijke subsidie aan
de stichting is zo'n zeven tot acht
jaar geleden voortgevloeid uit een
eenmalige bijdrage van de provin
cie Zuid-Holland aan deze organi
satie. Later bood de gemeente aan
zelf de subsidiëring van de stich
ting ter hand te nemen. Het geld
was vooral bedoeld voor het aan
trekken van een professioneel se-
cretariaats-medewerker.
Die functie is echter al weer een
aantal jaren niet bezet. En de subsi
die is niet toereikend om een nieu
we kracht aan te trekken. Boven
dien wordt het meeste secreta
riaatswerk nu - gratis - verricht
door de Kamer van Koophandel.
De stichting verwacht daarom niet
dat zij in financiële problemen
komt door het intrekken van de
subsidie-aanvraag. Het onderzoek
van de stichting en de Kamer van
Koophandel loopt geen enkel ge
vaar omdat dat allang is betaald.
De SLB hoopt in de toekomst al
ternatieve bronnen aan te boren
om het verlies van de gemeentelij
ke subsidie goed te maken. Vol
gens Van Leeuwen heeft dit echter
'geen haast'.
POSTKANTOREN - Het hoofd
postkantoor Schipholweg en de
bijkantoren Bevrijdingsplein,
Breestrgat en Kopermolen sluiten
donderdag 3 oktober om tien uur 's
ochtends. Alle stadspostagent
schappen zijn de hele dag gesloten.
Het postagentschap Oegstgeest-
De Kempenaerstraat sluit om
twaalf uur 's ochtends. Het bijkan
toor Leiderdorp-Heinsiuslaan is de
hele dag geopend.
LEIDEN - De kinderboekenweek
1985 begint morgen. In verband
hiermee hebben op de kinderboer
derij Merenwijk en in de Leidse bi
bliotheken een aantal activiteiten
plaats. Het thema van de kinder
boekenweek, die tot en met 10 ok
tober duurt, is dit jaar 'kind en
dier'.
Bij de boekhandels De Kier en
Zandvliet zijn de kinderboeken
hoeken en de etalages extra aan
trekkelijk gemaakt. Boekhandel
Kooyker organiseert een teken
wedstrijd met 'het dier' als onder
werp. Er zijn twee categorieën:
voor kinderen tot acht jaar en voor
kinderen van acht tot dertien jaar.
De tekeningen moeten, voorzien
van naam en adres, voor 5 oktober
zijn ingeleverd. Op 12 oktober mo
gen de prijswinnaars één van de
bekroonde kinderboeken komen
uitzoeken.
Morgenmiddag om twee uur
worden in de filialen van de biblio-
LEIDEN - Was het nu inhalertje,
tikkertje of een schijnbeweging?
De kantonrechter was niet echt
duidelijk waarom de verdachte in
Noordwijk rechts had ingehaald en
door rood licht gereden. In het pro
ces-verbaal was uit de mond van
de verdachte het motief "voor de
grap" opgetekend. Voor herp reed
een vriend, vandaar dat 'geintje'.
De verdachte zal hebben beseft
dat die uitleg slecht zou vallen in
het kantongerecht. Dus nu heette
het: "Ik reed te hard en ik moest
wel naar rechts uitwijken om een
ongeluk te voorkomen". Het spel
letje heette dus inhalertje, maar
was alleen maar gespeeld voor de
goede zaak. De officier van justitie
hield het bij de oorspronkelijke
versie en kon daar niets grappigs
in ontdekken. "Een idiote manier
van rijden", baste hij. De kanton
rechter kon het motief uiteindelijk
niets schelen, ze kwamen samen
uit op een boete van 205 gulden.
Extase
"Ik sta hier als onschuldig man"
theken in Zuid-West. de binnen
stad en de Merenwijk films over
dieren vertoond. In de Merenwijk
kunnen de kinderen na afloop een
bezoek brengen aan de kinder
boerderij, waar een speurtocht is
uitgezet.
Vrijdag 4 en zaterdag 5 oktober
kunnen groepjes kinderen van
buurt- en clubhuizen 's middags
van vier uur tot half vijf komen
werken op de kinderboerderij. Dit
moet wel van te voren worden aan-
De verdachte zei het zo overtui
gend uit dat zelfs de officier van
justitie zei: "Ik begin mijn twijfels
te krijgen". Terwijl de zaak toch ei
genlijk de klaarheid van een klon
tje had. De man had te hard gere
den in zijn BMW. was aangehou
den, maakte zijn persoonlijke ge
gevens openbaar en gaf als uitleg
dat hij de auto moest uitproberen.
De man over de sne.heid: "180 ki
lometer, die extase heb ik nog
nooit meegemaakt". Over de
BMW: "Die heb ik niet. helaas
niet". Sterker: "Ik bezit al jaren
geen auto". Bovendien was hij al
jaren niet in Leiden geweest en als
hij er zou komen dan zou verdach
te er zeker niet zo snel doorheen
rijden. Raadsels, raadsels.
Zou de agent het dan gedroomd
hebben? De verdachte: "Het zal
wel aan zijn fantasie zijn ontspro
ten, ja. In elk geval aan iemands
fantasie". Door twijfels overmand
kon de officier van justitie tot niets
anders dan vrijspraak komen. Dat
was de kantonrechter iets te gortig.
gemeld.
Maandag 7 en dinsdag 8 oktober
is er van vier uur tot half vijf een
voorleesmiddag voor verschillen
de leeftijdsgroepen op de kinder
boerderij. Ook deze dagen kunnen
kinderen, na zich van te voren te
hebben aangemeld, op de boerde
rij helpen.
Voorlezen in de bibliotheek in de
Merenwijk en het maken van een
'dierenboek' staan op het program
ma voor woensdag 9 oktober. Die
"Ik wil toch wel eens weten hoe
dat zit". De zaak werd daarom aan
gehouden.
"Ik weet niet of u weet wat trou
wen kost", vroeg een verdachte
aan de kantonrechter. Nee, dat
wist de edelachtbare niet. "Het is
lang geleden dat ik dat gedaan heb.
Maar trouwen zal wel duur zijn.
Dat was het toen eigenlijk ook al.
Daarom heb ik het maar één keer
gedaan".
De verdachte lokte de kanton
rechter uit zijn tent om duidelijk te
maken waarom hij de boete te
hoog vond. Hij had te hard gereden
met zijn auto en vond de eis van
275 gulden "een hoop geld" als je
op het punt staat te trouwen. Dat
waren geen financiële gronden
waar de kantonrechter rekening
mee wilde houden. Het bleef 275
gulden.
No problems
"I have no problems with the ca
se", zei de verdachte. "In rond Ne-
dag wordt om twee uur 's middags
in de bibliotheek van het Mors-
kwartier een dierenfilm vertoond.
Op de kinderboerderij wordt weer
een speurtocht uitgezet.
Ten slotte is er donderdag 10 ok
tober weer een speurtocht bij de
kinderboerderij en worden daar
dia's vertoond.
In Leiden-Noord en De Kooi
werken de scholen, de bibliotheek
en de buurt- en clubhuizen samen
met het 'combinatiepakket Leiden
Noord en De Kooi' aan een project
met als thema 'kind en dier'. Het
motto is: 'verhalen met een staar
tje'. Dat wordt uitgewerkt in de as
pecten 'circusdieren' voor de on
derbouw, 'fantasiebeesten' voor de
middenbouw en 'prehistorische
dieren' voor de bovenbouw. De uit
werking heeft plaats door middel
van een circusvoorstelling en ten
toonstellingen in de buurthuizen
'De Kooi', 'Het Spoortje' en
'Groenoord'.
door
Bart Jungmann
derlands: hij heeft er geen proble
men mee", echode de de kanton
rechter. Maar het recht had dat
wel. Een rechtszaak dient in het
Nederlands te worden uitgevoch
ten en deze Engelsman kon zich al
leen in zijn eigen taal verstaanbaar
maken. Volgens de regels van het
spel zou er dus een tolk aan te pas
moeten komen.
Maar omdat het hier op een 'ha
merstuk' leek uit te draaien, zei de
kantonrechter: "Ik praat gewoon
in het Nederlands. Als u het nou
niet begrijpt, praat ik wel een dia
lect Nederlands dat een beetje op
Engels lijkt". Toen was de zaak
snel beklonken: 110 gulden omdat
het kenteken van de auto niet in
orde was. De verdachte vond het i
best waarop de kantonrechter in
zijn dialect met ABN verwarde: "I
close...ik sluit de behandeling".
