Lucht is binnen
vaak vuiler dan
buiten de deur
'We voelden ons een echt elite-korps'
Belangstelling voor bijbel groeit in DDR
Computerfraude met
huidige wet lastig
strafbaar te stellen
Achtergrond
Amsterdamse Zeevaartschool bestaat twee eeuwen
Achtergrond
DINSDAG 1 OKTOBER 1985
PAGINA 19
WAGENINGEN - Als het thuis naar spruitjes of onge
wassen kleren ruikt, lijkt het slim om met de spuitbus
dennegeur rond te spuiten. Heerlijke geur, lekker fris.
Maar het maakt de lucht binnenshuis niet schoon. Inte
gendeel. Luchtverfrissers zijn luchtverontreinigend,
hoe tegenstrijdig het ook klinkt. Ze dragen bij tot een
voor de gezondheid schadelijk leefmilieu in de woning.
De luchtvervuiling binnenshuis
is vaak veel erger dan die buiten
de deur. Niet zelden worden nor
men overschreden, die buiten
wellicht zouden leiden tot een
alarmfase. Aan de verontreini
ging in huis worden de mensen
intensief blootgesteld, omdat de
meeste Nederlanders 95 procent
van hun tijd doorbrengen in de
eigen woning of elders binnen.
door
Weert Schenk
Op Prinsjesdag, bij de presen-
tatie van zijn begroting voor
1986, zei minister Winsemius
(milieubeheer) dat de lucht
verontreiniging binnenshuis een
ernstig probleem dreigt te wor
den. Volgens hem is veel onder
zoek nodig om de omvang ervan
te bepalen.
Eén onderzoek wordt morgen
afgesloten. Erik Lebret uit Wage-
ningen promoveert dan op de
Landbouwhogeschool op het on
derwerp 'Luchtvervuiling bin
nenshuis'. Gedurende vier jaar
heeft hij metingen in 400 oude en
nieuwe woningen verricht Hij
constateert, dat er in de meeste
woningen sprake is van een
slechte atmosfeer.
„De mensen beseffen dat niet.
Door aanmeldingen met het ver
zoek om metingen te verrichten,
zeiden de bewoners vaak dat ze
nergens last van hadden. Niks
stonk. Ze dachten dat het om de
buitenlucht ging. Maar binnen
constateerden we dan toch vaak
hoge percentages verontreini
gende stoffen in de lucht".
Fornuis
Belangrijke bronnen die bin
nenshuis verontreiniging veroor
zaken, zijn het fornuis en vooral
de geiser. Bij de verbranding van
aardgas kopien stikstofdioxyde
en koolmonoxyde vrij. De hoe
veelheid hangt af van de toe
stand van de brander. Bij een
slecht onderhouden geiser komt
meer koolmonoxyde in de keu
ken als gevolg van onvoldoende
toevoer van zuurstof.
De gevolgen van een te grote
hoeveelheid koolmonoxyde va
riëren van hoofdpijn en duizelig
heid tot in het ergste geval de
dood. Jaarlijks vallen er ook
slachtoffers door koolmonoxy-
devergiftiging. Lebret zegt dat
dan vaak het slechtste bij elkaar
is gekomen: een langdurig ge
bruik van een zelf aangelegde en
daarna slecht onderhouden gei
ser zonder afvoer in een slecht
geventileerde ruimte.
Eric Lebret denkt dat dokters
zelden klachten van patiënten
herkennen als* een vorm van
koolmonoxydevergiftiging.
„Aan die mensen wordt ge
vraagd of ze problemen hebben
op het werk of thuis. Maar verge
ten wordt te vragen of de geiser
wel goed wordt onderhouden".
Hij heeft geen idee om hoeveel
mensen dat zou kunnen gaan.
Bij de verbranding van aard
gas ontstaat altijd stikstofdioxy
de. Dat is onvermijdelijk. Stik
stofdioxyde, zegt Lebret, wordt
beschouwd als vermoedelijke
oorzaak van bronchitis, astma en
andere aandoeningen van de
luchtwegen, vaak samenge
bracht onder de noemer 'cara'.
Vanwege de uitstoot van stik
stofdioxyde waarschuwt de on
derzoeker voor afvoerloze petro
leumkachels, waarmee de laatste
tijd veel wordt geadverteerd.
„De fabrikant stelt dat er geen
koolmonoxyde uitkomt, maar
vermeldt niet de stikstofdioxy
de. Omdat stikstofdioxyde-con-
centraties toch al hoog zijn door
geiser en kooktoestel, is het on
verstandig om dat nog eens te
verhogen door gebruik van die
kachels".
Een andere vorm van lucht
verontreiniging binnenshuis die
vermoedelijk ook de luchtwegen
nadelig beïnvloedt, zijn de zwe
vende stofdeeltjes. „Dat is het
spul dat je in de kamer ziet zwe
ven als de zon erop schijnt. Het is
ook de rook van tabak. Hoe meer
activiteit in een ruimte, des te
meer van deze hele fijne stof in
de lucht zit".
Roken
Lebret vertelt, dat in een ruim
te waar niet wordt gerookt, 20 tot
40 microgram zwevende stof per
vierkante meter aanwezig is. Als
mensen roken, kan deze hoeveel
heid oplopen tot 1000 micro
gram. Wie zelf rookt, krijgt nog
meer zwevende deeltjes binnen,
„maar dat moeten die mensen
zelf weten", vindt Lebret.
Hoofdpijn, geïrriteerde ogen,
hoesten en vermoeidheid wor
den ook in verband gebracht met
een groot aantal produkten dat
vrijwillig in huis wordt gehaald.
Het gaat om artikelen als
schoensmeer, koperpoets, lucht
verfrissers, vlekkenverwijde-
raars, verf, lijm, verfverdunner,
AMSTERDAM (ANP) - De beste
zeevaartschool van Nederland.
Voor (oud-)leerlingen van de Hoge
re Zeevaartschool in Amsterdam
staat het als. een paal boeven water
dat deze eer 'hun' opleiding toe
komt. "We voelden ons een echt
elitekorps", vertelt oud-leerling
Ruygrok uit Waalre. Hij is 52 jaar
en van de 'lichting' van 1950. Maar
ook de 20-jarige Joost Wichers -
momenteel tweedejaars - meent
dat de leerlingen van de Amster
damse opleiding nog altijd een
streepje voor hebben.
"Bij sollicitaties laten de maat
schappijen vaak merken dat ze een
voorkeur voor onze studenten heb
ben. De school staat bekend als
een met een hoog niveau. Niet zo
vreemd, als je weet dat studenten
die het hier niet halen, wel elders
terecht kunnen", zegt hij.
Adjunct-directeur De Jong rela
tiveert dat een beetje. "Tegenwoor
dig is al het zeevaartonderwijs in
Nederland ongeveer even goed".
Toch vindt ook hij dat de Amster
damse school een bijzonder plaats
je inneemt binnen het geheel. Al is
het maar om puur historische rede
nen, want het was de eerste in zijn
soort op het Europese vasteland.
Op 24 oktober is het precies twee
eeuwen geleden dat de 'Kweek
school voor de Zeevaart' in de
hoofdstad werd opgericht. Voor de
directie en het bestuur van de
school is dat aanleiding om de
school deze maand met een reeks
van festiviteiten uitgebreid in het
zonnetje te zetten.
Aanmoediging
De kweekschool werd in 1785
opgericht door het 'Vaderlansch
fonds ter aanmoeidiging van 's
lands zeedienst'. Het was de eerste
vorm van zeevaartkundig onder
wijs in ons land. Daarvoor werden
zeelieden opgeleid door oud-zeelie
den die hun kennis en ervaring
produktief maakten en lessen ga
ven op stuurmanscolleges en
schooltjes 'aan buis'.
spuitbussen en 'verse' kranten
die bij elkaar een aanzienlijke
hoeveelheid vluchtige organi
sche stoffen verspreiden. Het is
niet bekend welke effecten deze
stoffen op langere termijn voor
de gezondheid hebben.
„Het is dus aan te bevelen om
buiten te bivakkeren, waar de
luchtverontreiniging minder is",
grapt Lebret. Weer in ernst geeft
hij het advies om de keukengei
ser goed te onderhouden en
steeds voor een goede ventilatie
te zorgen. Dat laatste geldt ook
De nieuwe opleiding pakte het
beter aan: via een verklaring van
geschiktheid kreeg de gezagvoer
der van een schip de garantie dat
hij 'een bruikbaren jongeling on
der zijn hoede kreeg'. Na de
kweekschool werd in 1859 in het
Amsterdamse Zeemanshuis ook
nog een zeevaartschool opgericht.
Deze was bedoeld als bijscholing
voor zeelieden, die met name in de
wintermaanden in het huis vertoef
den.
De taken tussen beide scholen
werden verdeeld: de kweeschool
leidde in een of twee jaar op stuur
mansleerling, de zeevaartschool
voor de diploma's van derde, twee
de en eerste stuurman grote han
delsvaart, kleine handelsvaart en
kustsleepvaart. Later kwam daar
nog de opleiding van radio-officie
ren bij.
In 1971 fuseerden de opleidingen
tot een Hogere Zeevaartschool
Amsterdam. In de jaren daarna
bij het gebruik van verontreini
gende produkten. Bij het koken
moet van meet af aan de afzuig
kap aan en moet hij nog tien mi
nuten na het uitdraaien van het
gas blijveh werken.
Goed ventileren
„Het is belangrijk", zegt Le
bret, „dat de mensen uitkijken
welke produkten ze in huis ha
len". Dat doet hij zelf ook. Hij
koopt geen artikelen zoals lucht-
werd het onderwijs uitgebreid en
aangevuld.
Een belangrijk onderdeel van
het onderwijs was altijd het ver
plicht leven in iriternaatsverband,
waar de leerlingen volsgens zeer
strakke regels leefden. Hoofd
schuddend herinnert de 72-jarige
W. Mörzer-Brijns - van de lichting
1931 - zich de leuze waaarmee ze
iedere dag om half zes werden ge-
wektd: Rijzen, rijzen, rijzen met
verlangen om de dag weer aan te
vangen. Vanaf dat moment werd
het grootste deel van de dag be
steed aan inspecties, schoonma
ken, naar school gaan en studeren.
Geen makkie maar, vindt Mör-
zer, 'al met al was het een goede
voorbereiding voor het leerlingen-
bestaan aan boord van onze koop
vaardijschepen. Je leerde zo goed
functioren in een team'.
Tegenwoordig is dat wel anders,
ervaart Joost Wichers. Het ver
plicht dragen van een uniform - dat
alleen nog geldt voor interne stu
denten - ervaren velen als onplezie-
verfrissers, die hij volstrekt over
bodig vindt. „Goed ventileren is
gezonder".
Maar de overheid heeft ook
een taak, zegt Lebret. „De over
heid moet nauwlettender in de
gaten houden welke stoffen op
de markt worden gebracht. Ook
zullen er richtlijnen moeten ko-
/men voor de woningbouw, zodat
de huizen beter geventileerd
kunnen worden. Vaak kunnen
de mensen de bovenraampjes
niet bereiken zonder acrobati
sche toeren uit te halen".
rig en zinloos. Al begint het uni
form wel weer wat meer 'in' te ko
men, stelt hij vast.
Wal
Behalve een versoepeling van de
discipline is ook in het onderwijs
zelf nogal wat veranderd. Door de
invoering van de HTS:structuur
heeft de opleiding een vëelzijdiger
karakter gekregen en heeft de leer
ling na zijn eindexamen de be
voegdheid van derde stuurman. De
nieuwe structuur heeft het voor
deel dat studenten met hun diplo
ma ook aan de wal wat kunnen
doen, aldus De Jong. "Vroeger gin
gen de jongens echt naar de school
om 'naar zee te gaan'. Tegenwoor
dig willen vele studenten slechts
een aantal jaren de zee op, om ver
volgens een baantje aan de w^l te
zoeken. Dat kost over het alge
meen geen moeite, omdat ze een
goede opleiding hebben en door
hun ervaring aan boord ook leiding
kunnen geven en kunnen samen
werken".
DEN HAAG (ANP) - Om compu
terfraude effectief te kunnen be
strijden zal er nieuwe wetgeving
moeten komen. Maar minstens
even belangrijk is dat bedrijven
hun computersystemen beter be
waken tegen inbraken van bui
tenaf.
Dat is het oordeel van advo
caat-generaal mr. P.A.H. Bos bij
het gerechtshof te Den Haag. Hij
was gedurende elf jaar voorzitter
van de landelijke vergadering
van officieren van justitie belast
met economische strafzaken en
werd onlangs opgevolgd door
mr. Ficq, advocaat-generaal te
Amsterdam.
Steeds frequenter verschijnen
berichten over fraude met com
puters en inbraken in computer
systemen. Twee studenten van
de TH in Delft maakten woens
dag nog bekend te hebben inge
broken in het computersysteem
van de PTT om aan te tonen dat
computersystemen vaak zo lek
zijn als een mandje. Zij verschaf
ten zich zo toegang tot geheime
gegevens als geheime telefoon
nummers en de namen van wan
betalers. De PTT heeft haar com
putersysteem inmiddels beter
beveiligd tegen dit soort praktij
ken.
Volgens mr. Bos is het tot nog
toe wel mogelijk gebleken com
puterinbraken strafrechtelijk te
vervolgen, maar zonder nieuwe
wetgeving zal dit toch steeds
moeilijker worden. „Iemand die
in computerbestanden gegevens
uitwist kan met de huidige wet
geving worden vervolgd wegens
vernieling en iemand die knoeit
met gegevens kan worden aange
sproken op valsheid in geschrif
te. Maar het wordt al moeilijker
als je de ene computer gaat voe
den met een andere computer",
aldus mr. Bos.
Strafbaar
Daarom pleit hij voor nieuwe
wetgeving waarin het onrecht
matig verkrijgen van gegevens
uit computerbestanden strafbaar
wordt gesteld. „Canada en som
mige staten in de VS hebben al
een dergelijke wetgeving." Maar
de bedrijven zelf moeten ook zor
gen voor betere beveiliging te
gen computerinbraken. „Dat kan
door niveau's aan te brengen tus
sen uitvoerders en beslissers.
Het moet niet zo zijn dat de uit
voerder ook de beslissingen
neemt, want dat kan fraude in de.
hand werken", aldus mr. Bos.
De landelijke vergadering van
officieren van justitie werd in
1951 ingesteld als uitvloeisel van
de Wet op de Economische De
licten. De vergadering komt
twee keer per jaar bijeen en on
derhoudt ook contacten met bij
zondere opsporingsdiensten zo
als de arbeidsinspectie. Het
werkterrein van de vergadering
betreft voornamelijk de land
bouw- en visserijwetten, de wa
renwet, de middenstandswetge
ving, arbeidsomstandigheden
wet en milieuwetten. Met fraude
zaken heeft de vergadering
slechts zijdelings te maken, om-
Mr. Bos: nieuwe wetgeving
noodzakelijk. (fotoANP)
dat het beleid daarover wordt
uitgestippeld door speciale frau-
deofficeren van justitie. Dat
overleg is overigens wel voortge
komen uit de landelijke vergade
ring over economische delicten.
Mr. Bos verwacht overigens
dat het aantal economische de
licten zich in de toekomst zal sta
biliseren. „Dat is voornamelijk te
danken aan het dereguleringsbe-
leid van de regering. Als het aan
tal regeltjes minder wordt zullen
er ook minder overtredingen
zijn, aldus mr. Bos. Maar ook
voorspelt hij een steeds effectie
vere bestrijding door beter opge
leide politie met specialisaties.
Zaken die nu duidelijk minder
spelen dan in voorgaande jaren
zijn de koppelbazenaffaires en il
legale gastarbeiders. Mr. Bos:
„De kurk waarop de koppelba
zen dreven is hen ontnomen
sinds de invoering van de wet
Ketenaansprakelijkheid". Daar
in worden bedrijven die met de
belasting- en premiesontduiken-
de koppelbaas werken zelf ook
aansprakelijk gesteld. De econo
mische recessie heeft echter ook
een aandeel in de sterk vermin
derde activiteiten van koppelba
zen. „Watje nu ziet is dat koppel
bazen hun werkzaamheden ver
plaatsen naar het buitenland, zo
als het grensgebied met Duits
land. Daar zijn ze moeilijker te
pakken".
De economische recessie en de
daarmee gepaard gaande werk
loosheid heeft het aantal illegale
gastarbeiders ook sterk geredu
ceerd. Die arbeiders waren voor
al werkzaam iri de tuinbouw in
het Westland. De landelijke ver
gadering van officieren van justi
tie heeft toen grote druk moeten
uitoefenen om de politie verba
len op te laten maken fcegen ille
gaal in ons land verblijvende ar
beiders.
„De plaatselijke politie was na
melijk niet zo happig om verba
len uit te schrijven omdat de ille
galen in het Westland juist zeer
gewild waren". Na de druk van
de officieren van justitie waren
er in het eerste daarop volgende
jaar al 500 verbalen. Het pro
bleem speelt nu veel minder
„ook door verscherping van het
immigratiebeleid", aldus mr.
Bos.
Zorgen
Wat de officieren van justitie
wel zorgen blijft baren is de vis
serijwetgeving. In 1975 is Neder
land op eigen houtje richtlijnen
gaan opstellen over contingente-
ringen. Dat gebeurt nu in Euro
pees verband, maar het komt
nog steeds voor dat Nederlandse
vissers de richtlijnen overtreden.
„Dan moet je gaan verbaliseren
of zelfs schepen in beslag gaan
nemen", aldus mr. Bos. „Zeer in
het oog lopend was een voorval
enkele jaren terug toen Neder
land meer makreel uitvoerde dan
er werd gevangen. Dat was na
tuurlijk geen slimme zet". Vol
gens mr. Bos is de hoop erop ge
richt dat minister Braks erin
slaagt grotere contingenten in de
wacht te slepen voor de Neder
landse vissers.
In de DDR is sprake van een
stijgende interesse voor de bij
bel. Dat deelde de directrice van
het protestantse bijbelgenoot
schap in Oost-Berlijn, Karin We
ber, mee tijdens een bijbelcon
gres dat de afgelopen dagen in de
Oostduitse stad Görlitz werd ge
houden.
Volgens Weber zal het bijbel
genootschap dit jaar 10.000 bij
bels in een moderne vertaling en
20.000 bijbels in een herziene lu-
thervertaling aan de 100 boek
handels kunnen leveren. Deze
aantallen zijn ontoereikend. De
boekhandels hebben al veel
meer exemplaren besteld. Karin
Weber verwacht echter dat al
leen aan de vraag naar de herzie
ne luthervertaling van het Nieu
we Testament kan worden vol»
daan.
Mensenrechten centraal. De
kerken in Indonesië en in Neder
land zullen het vraagstuk van de
mensenrechten nader bestude
ren. Daartoe worden in beide
landen werkgroepen opgericht,
die zich vanuit het evangelie op
de waardigheid van de mens
moeten bezinnen.
Dit is besloten op de conferen
tie, die de Gemeenschap van
Kerken in Indonesië, de Indone
sische bisschoppenconferentie
en de Raad van Kerken in Neder
land (waarvan de RK Kerk lid is)
van 17 tot 24 september teDhya-
na Pura op het eiland Bali heb
ben gehouden. Het vraagstuk
van de mensenrechten, zowel in
Nederland als in Indonesië (met
name het eens Nieuw Gqinea ge
heten Irian Djaja en Oost-Timor),
vormde het onderwerp van een
openhartige discussie, zo blijkt
uit een vrijdag door de Raad van
Kerken uitgegeven verklaring.
Nadat de Nederlanders hun
bezorgdheid over de situatie van
de mensenrechten in Indonesië
tot uitdrukking hadden ge
bracht, lieten de Indonesische
kerkleiders weten dat zij deze
zorgen delen. Hoewel de mense-'
lijkheid en de sociale rechtvaar
digheid onderdeel zijn van de
„Pantjasila" (de officiële staatsfi-
losofie, die verder de grondbe
ginselen godsgeloof, nationalis
me en volkssouvereiniteit om
vat), zijn deze nog lang niet ver
werkelijkt. „Hun opmerking was
een bevrijdende gedachte," al
dus prof. dr. H. Mulder, voorzit
ter van de Raad van Kerken.
Van Nederlandse zijde was bo
vendien erkend dat ook in ons
land de mensenrechten niet al
tijd worden nageleefd. Delegatie
lid prof. dr. C. Flinterman (Maas
tricht) had medegedeeld dat er
wegens schending van de men
senrechten 15 klachten tegen Ne
derland bij internationale organi
saties zijn ingediend.
De conferentie heeft verder
uitgesproken dat de hypotheek
die de geschiedenis op de betrek
kingen tussen Indonesië en Ne
derland heeft gelegd, slechts kan
worden opgelost door een geza
menlijke inspanning voor een
menswaardige ontwikkeling.
„De Indonesiërs hadden geen
enkele behoefte aan een openba
re schuldbelijdenis van Neder
landse zijde over het verleden,"
aldus prof. Mulder. „Zij hebben
meer behoefte aan een uitspraak
van de kerken in Nederland dat
wij nog betrokken zijn bij het po-
litiek-economisch systeem van
het Westen, dat voor de Derde
Wereld ongunstig is."
Restauratie orgel. Na een
grondige opknapbeurt wordt het
orgel van de Nederlands Her
vormde Kerk in de Hoogmadese
Kerkstraat woensdagavond 9 ok
tober (20.00 uur) opnieuw in ge
bruik genomen. Orgeladviseur
A. van Beek, die de restauratie
heeft begeleid, zal die avond het
orgel bespelen.
Habets stapt op. Directeur Leo
Habets verlaat per 31 december
het Instituut voor Evangelisatie
te Doorn om regionaal directeur
te worden van Campus Crusade
for Christ in Noord-West-Euro-
pa. Habets, die vijftien jaar in
Doom heeft gewerkt, wordt op
gevolgd door Hans Pruis, die
sinds vijf jaar bij het Instituut
werkt, momenteel onder meer
als hoofdredacteur van „Uitda
ging".
Habets krijgt per 1 februari
1986 de leiding van het werk van
Campus Crusade for Christ in
dertien Westeuropese landen,
van Finland tot Oostenrijk. De
bedoeling is fiat hij, daarbij ge
steund door 320 medewerkers,
de „Er is hoop"-activiteiten in
Europa zal organiseren.
Hij blijft betrokken bij het In
stituut voor Evangelisatie, waar
van hij per 1 januari voorzitter
van het bestuur wordt als opvol
ger van Jan Kits jr.
Evangelisch-Lutherse Kerk
van zuidelijk Afrika strijdt tegen
racisme
Gantin wijst Derde Vati
caans Concilie af. De president
van de congregatie voor de bis
schoppen, kardinaal Gantin,
vindt dat de roep om een Derde
Vaticaans Concilie voorspruit uit
domheid. Hij wijst erop dat de
uitspraken van het Tweede Vati
caanse Concilie (1962 - 1965) nog
steeds geldig zijn en nog zeker
wel 50 of 100 jaar standhouden.
Dit zei de voormalige aartsbis
schop van Cotonou (Benin) in de
Italiaanse krant „II Tempo". „Wij
hebben geen derde concilie no
dig, want we hebben reeds een
schat in handen. Het is alleen no
dig dat we de resultaten van Va-
ticanum II goed lezen en in onze
preken citeren, zodat de gelovi
gen de betekenis ervan begrij
pen."
Russisch-Orthodoxe kerK in
China heropend. Na ruim 20 jaar
is de Russisch-Orthodoxe kerk
in de staat Xinjiang Uygur in het
Noordwesten van China hero
pend. De heropening vond plaats
in het kader van de herdenking
van het feit dat 30 jaar geleden
deze autonome staat by de grens
met de Sowjet-Unie werd ge
sticht. Ongeveer honderd Rus
sisch-Orthodoxe gelovigen heb
ben zondag in de hoofdstad Xin
jiang Urumqi de heropening ge
vierd. In deze staat met 13 mil
joen inwoners wonen in totaal
2600 Russisch-Orthodoxen.
Nederlands Hervormde
Kerk. Beroepen te Vlaardingen:
dr. W. de Greef te Amsterdam.
Bedankt voor Emmeloord
(Noordoostpolder): L. A. Nell te
Middelburg.
Gereformeerde kerken. Aan
genomen naar Drachten
(Zuiderwyk): drs. M. J. Koppe te
Ter Apel.
Christelijke gereformeerde
kerken. Beroepen te Alphen aan
den Ryn: L. W. van der Mey te
Zaamslag.
Gereformeerde gemeenten.
Bedankt voor Goudzwaard
voor Veen: C. van der Poel te
Yerseke; bedankt voor Grand
Rapids (VS): C. Harinck te Oost-
kapelle.
