Sowjet-Unie: 40 procent minder Kernwapenverdrag voorlopig gered Le Monde: Hernu gaf zelf opdracht Aanval op Kharg Baby's uit puin ziekenhuis gered Sjevardnadze wil beperking kernwapens VS en Sowjet-Unie verplichten zich tot onderhandelingen WOENSDAG 25 SEPTEMBER 1985 BUITENLAND PAGINA 7 NEW YORK - De Russische minister van buitenlandse zaken, Eduard A. Sjevardnadze, heeft gisteren in zijn eerste toespraak tot de Algemene Vergadering van de VN gezegd, dat zowel de VS als de Sowjet-Unie belang hebben bij een succesvol resultaat van de topconferentie tussen Reagan en Gorbatsjov in Genève. Zijn woorden maakten ook duide- De VS en een aantal andere trouwen moeten vergroten, lijk dat de Russen het bij die gele- NAVO-landen dragen schuld aan .7 Reagans „Star Wars"-plannen génheid vooral óver wapénbeheer- het feit dat de Russische voorstel- zÜn destabiliserend^ en bedreigen sing willen hebben en over demili- len voor algemene ontwapening tarisering van de ruimte. De Ame- onder internationale controle niet rikanen staat een veel ruimere worden uitgevoerd. Omdat zij niet willen verklaren als eerste van het r ogen. wmen vemiaren als eerste Sjevardnadze wenst dat er een gebruik van kernwapens te, zullen wereldruimteorganisatie komt die afzien, hangt de dreiging van een vreedzame verkenning van het kernoorlog over de wereld, buitenaardse moet regelen: tegen- de sinistere plannen - Degenen die denken dat de Sowjet-Unie de kosten „Star Wars" legt de So^et-Unie bewapening wedloop me *ASSSÖ5 holm bij de conferentie over Euro pese veiligheid en samenwerking onmiddellijk beginnen met het op stellen van politieke en militaire maatregelen die het onderling ver- door Henk Kolb de vrede, omdat zij dreigen j machtsevenwicht het element van afschrikking te ontnemen. - Het bestaande nucleaire even wicht moet op een lager niveau worden gebracht: „Er is geen tijd meer te verliezen, want het zou wel eens te laat kunnen worden". - Wanneer inmenging van bui tenaf in Afghaanse zaken wordt ge staakt en niet hervat, kunnen de Russische troepen worden terug getrokken „bij overeenkomst met de Afghaanse regering". - De Veiligheidsraad moet zijn tanden laten zien om voor Namibië onafhankelijkheid te bereiken. De rede van Sjevardnadze was opmerkelijk van toon: minder doorregen met Sowjet-jargon en partijterminologie, duidelijk erop gericht de wereld een Sowjet-Unie te tonen die constructief bezig wil zijn op het terrein van de interna tionale diplomatie als een redelijke en respectabele medebewoner van de wereld. Veel nieuws bevatte zijn toe- dat^kSo^t-Un?i naar de topcom 0l{f-"Puister van defen- middag dat h« de term 'neutralise- sie ^nanes nernu wordt door ferentie belangrijke voorstellen i O^egeven W brengen, doch hoe die eruit hopen de Amerikanen te verne men als Sjevardnadze vandaag met minister van buitenlandse zaken Shultz spreekt en vrijdag in Was- hebben tot het opblazen Rainbow Warrior. Het 'vlagge- schip' van de organisatie Green peace werd op 10 juli in de Nieuw- hington met president Reagan. welke aanslag de Nederlandse fo- Wgraaf Pereira het leven liet. willen voorstellen het aantal lan- ceerinrichtingen en kernkoppen r wederzijds te verminderen met 40 QOOr procent, terwijl niet meer dan 60 Rnrlnlnh Rakkor procent van de totale kernbewape- Huq0lPn baKKer ning zou mogen worden onderge- 1 oen rfppl van Hp Hriennnt 1Viont*e meiai aai nernu, aie 1 een aeei van de anepoot afgelopen week onder de druk van bracht in eerfdeel van de driepoot -Le- Monde meldt dat Hernu, die gevormd door land-, zee- en lucht- macht. De Amerikanen gaat dit Lfd<; nog niet ver genoeg. Een bloemlezing van Sjevard- nadzes uitspraken: - De mogelijkheid dat de wapen wedloop een oncontroleerbaar en onomkeerbaar karakter krijgt is reëel. dagblad aftrad, de opdracht hebben gegeven de Rainbow War rior te 'neutraliseren'. Hernu rea geerde met de verklaring het „dom zou zijn een schip te neutraliseren in een buitenlandse haven". Bo vendien verklaarde Hernu gister- ADVERTENTIE voor het eerst door Le Monde had horen gebruiken. In de loop van dinsdag liet de door premier Fabius als hoofd van de buitenlandse geheime dienst ontslagen admiraal Lacoste via zijn directe omgeving weten dat hij or der tot het opblazen van de Rain bow Warrior had gegeven 'op bevel van de politieke hiërarchie'. De ad miraal voegde er dreigend aan toe dat hij de waarheid meteen zou onthullen zodra hij voor welke staatsrechtelijke instelling ook ter verantwoording geroepen zou wor den. Drie leden van de Franse buiten landse veiligheidsdienst werden gisteren gearresteerd nadat ze er van werden verdacht gegevens over de gang van zaken bij de aan slag te hebben doorgespeeld aan de pers. Het zou gaan om een kolo nel, een kapitein en een nog niet nader aangeduide derde. Hun ge gevens zouden hebben geleid tot de onthullingen over de zogenaam de 'derde groep', die de aanslag daadwerkelijk had gepleegd. Ook zouden de zegslieden de namen van de bij de operatie betrokken le den van dat duikercommando be kend hebben gemaakt. De gisteren door het dagblad Le Monde ontwikkelde en verder uit gewerkte versie van het Greenpea- ce-drama heeft voor de regering het voordeel dat zij president Mit terrand zowel als premier Fabius buiten schot laat. Daarentegen gaat Le Monde er van uit dat zowel de toenmalige chef-staf van het Elysée Saulnier als de toenmalige chef-staf van het Franse leger La- caze van deze opdracht tot de aan slag op de Rainbow Warrior op de hoogte waren. Le Monde voegt er echter aan toe het in de grond van de zaak toch zelf moeilijk te kunnen geloven dat generaal Saulnier president Mitter rand niet van de stand van zaken op de hoogte zou hebben gebracht. Generaal Saulnier is sinds kort chef-staf van het leger, als opvolger van generaal Lacaze. LONDEN - Tegen de verwachtin gen in is op de internationale con ferentie in Londen over het dum pen van kernafval in zee gisteren nog geen overeenstemming be reikt over de toelaatbaarheid van dergelijke dumpingen. door Henk Dam Voorzitter Jeff Holland van de London Dumping Convention (LDC) zei gisteren dat de stand punten over het dumpen uiteenlo pen van een totaal verbod op het storten van alle soorten radioactief afval tot het in ieder geval toelaten van dumpen van laag-radioactief afval. Thans is het de lidstaten in theo rie al toegestaan om laag-radioac tief afval (vooral afkomstig van zie- Nog geen totaal verbod dumping kernafval in zee kenhuizen, maar ook licht besmet te artikelen als kleding en hand schoenen die worden gebruikt in de kernindustrie) in zee te storten. Maar in 1983 besloten de 60 lan den die bij de London Dumping Convention zijn aangesloten tot een moratorium, een vrijwillige stopzetting van deze stortingen voor een periode van twee jaar. Die periode is nu afgelopen en landen als Engeland willen zeker weer doorgaan met dit soort dumpin gen. Maar andere landen, vooral die zonder eigen kernindustrie maar met grote visserij belangen, willen nu een blijvend en totaal verbod op alle stortingen. Weer andere staten wensen een voorlopige verlenging van het moratorium. Jeff Holland zei gisteren te ho pen een voorstel waarmee uitein delijk alle landen zich kunnen ver enigen. Als het op een stemming zou aankomen, zo vreest hij, dan zou dat wel eens kunnen beteke nen dat bepaalde landen zich niet aan die stemuitslag gaan houden. Concreet bedoelde de voorzitter van de LDC daarmee, dat sommige landen zich niet gehouden zullen achten aan een verbod op dum ping. Het Verdrag van Londen, de basis van de LDC, geeft ze daartoe ook de mogelijkheid. Een dergelij ke situatie zou wel het einde van de LDC betekenen, en daarmee van de internationale regulering van dumpen. De vergadering van de LDC wordt vandaag voortgezet. Reagan en Lange voorgedragen voor Nobelprijs OSLO/STOCKHOLM (UPI/DPA) - De Amerikaanse president Ronald Reagan en de premier van Nieuw- Zeeland, David Lange, zijn voorge dragen voor de Nobelprijs voor de vrede 1985. Op de voordracht staan 99 namen, 60 van personen en 39 van organisaties. Onder de perso nen die ook op de nominatie staan is de Amerikaan Elie Wiesel, een joodse schrijver die het concentra tiekamp heeft overleefd. De toe kenning wordt 11 oktober bekend gemaakt. MANAMA (AP/IRNA) - Voor de elfde keer binnen zes weken heb ben Iraakse vliegtuigen gisteren een bombardement uitgevoerd op de Iraanse olieterminal Kharg op een eilandje in de Perzische Golf. Dat heeft radio Bagdad gemeld. De aanval was gericht op 'de nog resterende installaties' op het eiland, aldus de radio. Vorige week donderdag werd bij een lucht aanval op het eiland zware schade aangericht. Een van de grootste laadplatforms en de controlekamer van het eiland werden getrof fen. Ook werd een Noordkoreaanse supertanker in brand gescho ten. Kharg is de belangrijkste exporthaven voor Iraanse olie en Irak heeft gezegd het eiland volledig plat te zullen bombarderen om de Iraanse economie lam te leggen. In scheepvaartkringen wordt ge zegd dat de capaciteit van het eiland door de bombardementen met de helft is verminderd, tot 750.000 vaten per dag. Op de foto's (IRNA): De oliebron Nowroez in de Perzische Golf werd in 1982 door Irak in brand geschoten. Iraanse technici van de olieindustrie bereiden zich voor om te gaan duiken in een poging de bron onder controle te krijgen. Mexico: miljarden schade MEXICO-STAD (AP/AFP) - Red dingswerkers hebben vannacht nog twee overlevenden gevonden onder het puin van het ingestorte Juarez-ziekenhuis die zij in eerste instantie over het hoofd gezien hadden. Het waren twee baby's: een jongetje dat woensdag geboren was, een dag voor de eerste aardbe ving, en een twee maanden oud meisje. Reddingswerker Miguel Gonza lez Juarez die tijdens een pauze in de reddingswerkzaamheden het zachte gehuil van de baby's hoor de, noemde de toestand van de kin deren die sinds donderdag onder het puin zaten 'fantastisch.' Hoewel ze stenen op hun hoofd hadden waren ze toch niet gestikt. De metalen rails van de ledikantjes en het hoekje waarin ze stonden hebben de kinderen gespaard voor letsel. De moeders van de baby's zijn bekend, maar door de autori teiten nog niet gevonden. De aardbeving in Mexico heeft volgens de jongste officiële cijfers aan meer dan vierduizend mensen het leven gekost. Aangenomen wordt dat nog enkele duizenden personen, dood of levend, gevan gen zitten onder het puin. Zelfs vijf dagen na de hevige aardschok wor den nog overlevenden gevonden en reddingswerkers blijven dan ook hardnekkig doorzoeken. De Mexicaanse autoriteiten stel den het dodental gisteren op 4160. In onofficiële berichten wordt ech ter uitgegaan van minstens zesdui zend doden. Volgens schattingen zijn 350.000 Mexicanen dakloos ge worden en zitten één miljoen men sen tijdelijk zonder baan omdat hun kantoor of andere werkruimte is verdwenen. Spontane schenkingen van geld en goederen via de nationale Rode Kruis-verenigingen en van een twintigtal regeringen voor de slachtoffers van de aardbevings- Meer buitenlands nieuws op pag. 15 WENEN (AP) - China heeft be kend gemaakt dat een aantal van zijn kerncentrales zullen worden opengesteld voor inspectie door het Internationaal Bureau voor Atoomenenergie (IAEA). Zhou Ping, de leider van de Chinese de legatie bij het jaarlijks congres van het Atoombureau, heeft dit giste ren bekendgemaakt. China volgt hiermee het voor beeld van de Verenigde Staten, de Sowjet-Unie, Frankrijk en Groot- Brittannië, die al eerder hebben toegestemd in controle. De inspec ties zijn bedoeld om vast te stellen of materiaal dat gebruikt wordt in kerncentrales niet wordt gebruikt voor de vervaardiging van kernwa pens. De doelstelling van het China akkoord met inspectie kerncentrales IAEA, een organisatie van de Ver enigde Naties, is de bevordering van vreedzaam gebruik van kern energie. China neemt sinds 1983 deel aan het congres van het Atoombureau, maar weigerde tot nu toe toestem ming te geven voor de controles, ondanks de internationale druk. Eerder dit jaar sloot China een akkoord met de Amerikaanse rege ring over de levering van nucleaire technologie. Dit akkoord werd toen onder andere fel gekritiseerd door het Democratisch Congreslid Ed Markey, die China "een roeke loos beleid van nucleaire prolifera tie" verweet. De Russische regering heeft eer der dit jaar toegestemd in het toela ten van controles op beperkte schaal. Hiermee is in augustus be gonnen. Behalve de vijf landen waarvan bekend is dat ze in het be zit zijn van kernwapens, hebben 80 andere landen erin toegestemd hun bestaande of toekomstige kerncentrales open te stellen voor controles. ramp in Mexico zijn gisteren op een totaalbedrag van 5,4 miljoen Zwitserse francs gekomen (onge veer 7,5 miljoen gulden). Dit is door het Internationale Rode Kruis in Genève bekendgemaakt. Het Internationale Rode Kruis maakte bovendien bekend dat het samen met de Russische Rode Kruis-verenigingen meer dan 400 kilogram aan reddingsmaterieel naar Mexico zal versturen. De zen ding zal vandaag per vliegtuig naar Mexico worden overgebracht. Schade De schade door de aardbeving worden volgens eerste schattingen begroot op 1 a 2 miljard dollar. Dit cijfer werd gisteren genoemd door de Mexicaanse deskundige Mara- boto, directeur van het Instituut van Ingenieurs van de Mexicaanse universiteit. Verzekeringsmaatschappijen schatten het aantal beschadigde gebouwen in de hoofdstad op ze venduizend. De Algemene Vergadering van de Verenigde Naties heeft gisteren in een speciale zitting met algeme ne stemmen een resolutie aangeno men om Mexico steun te verlenen bij het lenigen van de nood na de twee aardbevingen. In de resolutie wordt secretaris generaal Javier Perez de Cuellar verzocht middelen ter beschikking te stellen om bij te dragen aan de hulpverlening en de herstelwerk zaamheden. De lidstaten worden opgeroepen royaal steun te verle nen en de hulp zoveel mogelijk via de Verenigde Naties te coördine- Zes nieuwe leden Polit bureau China PEKING (Rtr./AFP) - Het Centraal Comité van de communistische partij van China heeft gisteren zes nieuwe leden gekozen van het Po litburo. Onder hen is Hu Qili, die volgens diplomaten mogelijk de volgende partijleider wordt. Ook Li Peng, die genoemd wordt als kanshebber op het premierschap, is in het Politburo gekozen. De andere nieuwe leden zijn Tian Jiyun, Qiao Shi, Yuao Yilin en Wu Xueqian, zo meldde het Chine se persbureau Xinhua. Tien dagen geleden traden tien oudere leden van het Politburo terug om plaats te maken voor jongeren. Xinhua meldde niet waarom maar zes en geen tien nieuwe leden zijn be noemd. Het aantal zetels in het Po litburo kan overigens variëren. Dochter Duarte De ontvoerders van Ines Duarte eisen de vrijlating van dertig poli tieke gevangenen. Bovenaan de lijst staan Nidia Diaz, leider van de Revolutionaire midden-Ameri kaanse Arbeiderspartij die in april gevangen genomen werd en de in december verdwenen Janet Sa- mour. De regering ontkent haar ge vangenneming. Vliegtuigongeluk Een vliegtuig met 14 passagiers aan boord is maandag neergestort in een bergachtig gebied van het nationaal park van Shenandoah in de Amerikaanse staat Virginia. Volgens een woordvoerder van de Federale Luchtvaartdienst (FAA) zijn er geen overlevenden. Arts/Spion De Westduitse arts Rudolf Gies- bert Alken, die begin september met zijn 13-jarige dochter naar de DDR is gegaan, heeft zich hoogst waarschijnlijk niet aan spionage schuldig gemaakt. Dit is vernomen van de federale recherche in Wies- baden die met het onderzoek be last is. De onderzoekers, die meteen zijn bureau op de universiteitkliniek van Mainz waaraan hij verbonden was en zijn woning doorzochten, hebben verklaard dat zij geen en kele aanwijzing gevonden hebben dat hij voor de DDR spioneerde. Volgens kennissen had hij forse schulden. Na een maand vergaderen in Genè ve keerden begin deze week de de legaties van de derde toetsingscon ferentie van het verdrag tegen de verspreiding van kernwapens op gelucht huiswaarts. Het verdrag was gered en wonderwel is het de afgelopen weken zelfs op een aan tal belangrijke punten versterkt. Dat gegeven is voldoende voor vreugde in de belangrijkste wester se regeringscentra, want tijdens de vorige toetsingsconferentie, vijf jaar geleden, zag het er naar uit dat de overeenkomst zijn langste tijd had gehad. door Ton van Brussel Het non-proliferatieverdrag, zo als het officieel heet, is in feite het enige grote en langlopende nu cleaire akkoord ter wereld. Het werd in 1968 tot stand gebracht met eenvoudig gezegd maar één doel: alle kernwapens de wereld uit. Sinds het in 1970 van kracht werd zijn 130 landen toegetreden en zeker sinds de laatste conferen tie is er lichte hoop dat dit aantal nog kan toenemen. Het verdrag bevestigde de posi tie-van de vijf atoomstaten (Ver enigde Staten, Sowjet-Unie, China, Frankrijk en Groot-Brittannië) en regelde een controle op een overi gens vrij verkeer van nucleaire technologie tussen de vijf en de rest van de wereld. Dit onder voor waarde dat de niet-atoomstaten de ze kennis slechts voor vreedzame doeleinden (kernenergie) zouden gebruiken en met de opdracht aan de vijf om te onderhandelen totdat hun laatste kernwapen zou zijn verdwenen. Fikse ruzie Elke vijf jaar wordt in Genève de stand van zaken 'getoetst'. In 1980 ontaardde dat in een een dermate fikse ruzie, dat de conferentie zon der gemeenschappelijke verkla ring moest worden afgesloten. Zelfs voor de populaire noodgreep Somber dat de deelnemers alleen het be staande akkoord bevestigden, was geen meederheid te vinden. 'De rest van de wereld' verweet de atoomstaten niets aan wapenbe heersing te doen en lang niet zo scheutig te zijn met de overdracht van kennis als eerder was beloofd. vrij snel een kunnen maken (Israël, Zuid-Afrika, Irak, Argentinië, Li bië etc). Een deel van deze zg. drempellanden is geen partij bij het verdrag, zodat hun doen en la ten zich aan de controle van het Weense atoombureau (IAEA) ont trekt. Die overdracht verloopt nog steeds niet soepel, maar dat heeft tegenwoordig ook te maken met een kritischer benadering van veel ontwikkelingslanden die veel min der dan vroeger hun zinnen op kernenergie hebben gezet. De kernwapenwedloop gaat echter in flink tempo voort. Sinds de vorige conferentie is er tussen Oost en West geen enkel onderhandelings resultaat bereikt. Integendeel: nieuwe systemen (zowel in de Rus sische SS-serie, als aan Ameri kaanse zijde met de MX, Star Wars en het anti-satellietwapen) dienen zich aan, terwijl inmiddels ook niet-atoomstaten heimelijk over een kernwapen beschikken of er Vandaar dat de conferentiegan gers vier weken geleden wat som- bertjes naar Genève trokken. Het verdrag heeft een looptijd tot 1990. Als ook deze conferentie zou zijn mislukt, moest gerede rekening worden gehouden met een totaal failliet van de non-proliferatie. Om dat te vermijden hadden Russen en Amerikanen, die aan de voor avond van het gesprek Reagan/ Gorbatsjov voldoende te twisten hebben, via diplomatieke kanalen al afgesproken elkaar te zullen ont zien. Geen scheldpartijen over en weer, want daarvan zouden de an dere landen slechts profiteren. Die strategie heeft stand gehou den. Washington en Moskou heb ben bij het teloorgaan van een ver drag dat hun monopolie regelt im mers alleen maar te verliezen. Zelfs het conflict over de werkelijke waarde van de door Gorbatsjov af gekondigde kernproevenstop bleef in Genève betrekkelijk op de ach tergrond. Pogingen van ongebon den landen en van Zweden en Au stralië om een totaalverbod op kernproeven in te stellen leden schipbreuk, omdat beide super machten vonden dat ze aan hun onderhandelingstafel elders in Ge nève beter zaken kunnen doen. Lukt dat, dan heeft dat vanzelf een uitstraling op de andere bij het NPV aangesloten landen, zo is de redenering. In veel mindere mate dan in '80 kwam dit jaar de kwestie van de kruisraketten aan de orde. Die zaak was toen betrekkelijk vers; het besluit was immers in '79 geno men. Roemenië herhaalde de kri tiek op de plaatsing van raketten in heel Europa. De opstelling daarvan is strijdig met de geest van het ver drag (vermindering tot nul), maar niet met de letter (Moskou en Was hington bedienen de knop). Niette min is het in Genève niemand ont gaan dat het volstoppen door de supermachten van andere landen in de wereld met nieuwe wapens, het streven naar non-proliferatie op de tocht zet. In Genève is vooral het een en ander bereikt op het gebied van de controle-uitbreiding op kerncen trales en nucleaire export. Kernwa- penstaten mogen niets aan niet- kernwapenstaten overdragen dat deze in de positie brengt zelf kern wapens te maken. Omgekeerd mo gen niet-kernwapenstaten niets in die richting ontvangen, ook niet van landen die geen partij zijn by het verdrag. Er is al veel controle, maar in Genève is een aantal ma zen gedicht. Dat lukte omdat de angst dat het aantal drempellan den nog verder zal toenemen er by de 86 in Genève vertegenwoordig de landen goed in zat. Iran/Irak Een dag voor de officiële afloop zat het werk er in feite op. De ver wachte ruzie over de Israëlische aanval op de kernreactor in Irak was in de kiem gesmoord. Ook de kritiek op de vermeende atoomsta- tus van Zuid-Afrika was in goede banen geleid. Beide kwesties wer den besproken, maar voorkomen werd dat ze de voortgang op ande re terreinen zouden belemmeren. Niettemin deed zich op de val reep een rel voor tussen Iran en Irak, sinds vijf jaar in een uitzicht loze oorlog gewikkeld. Iran be schuldigde Irak van beschietingen op nucleaire installaties en eiste, weliswaar zonder Irak te noemen, dat die aanvallen door de conferen tie werden afgewezen. Irak schoot dat in het verkeerde keelgaat en uiteindelijk moest de slotzitting worden uitgesteld om de gemoede ren te sussen. Dat lukte met de toe zegging dat zowel de redevoering van Iran als die van Irak aan het slotdocument zouden worden toe gevoegd. Het verdrag tegen de versprei ding van kernwapens geniet vol doende vertrouwen bij de aange sloten partijen en de controle op de naleving is, hoewel nog niet opti maal, weer wat verbeterd. Dat is de conclusie na deze conferentie. De kansen van het verdrag na 1995 zien er redelyk uit. Van alle kwa den is het NPV het beste, hoewel ook ditmaal geconstateerd kon worden dat de niet-kernwapensta- ten zich heel behoorlijk aan het verdrag hebben gehouden, terwijl de atoomstaten er in weerwil van alle goede voornemens nog steeds een potje van maken.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1985 | | pagina 7