Botha: snel eind
aan noodtoestand
Helsinki: ontspanning krijgt geen nieuwe impuls
Top in Helsinki blijft
zonder slotverklaring
Zware strijd om
weg in Nicaragua
Tutu hekelt beperldng begrafenissen
Congres in Hamburg over
psychologie en oorlog
PAGINA 6
BUITENLAND
VRIJDAG 2 AUGUSTUS 1985
JOHANNESBURG - De noodtoestand in 36 Zuidafrikaanse districten zal zo snel moge
lijk worden opgeheven. President Botha heeft dat gisteren gezegd in een toespraak voor
twee werkgeversorganisaties in Johannesburg.
Botha en vijf van zijn ministers na
men deel aan een discussie met le
den van de werkgeversorganisaties
over de noodtoestand en de her
vormingspolitiek van de regering.
door
Ruud de Wit
Botha heeft zich echter niet uit
gelaten over het tijdstip, waarop de
noodtoestand zal worden ingetrok-
Strauss: geef
zwarten geen
stemrecht
MÜNCHEN (AP) - De Beierse
minister-president Franz-Josef
Strauss vindt dat het Westen de
Zuidafrikaanse regering moet
steunen 'op haar weg naar
vreedzame hervormingen' en
dat het verlenen van stemrecht
aan zwarten in dat land tot een
chaos zal leiden.
In zyn partijblad Bayernku-
rier schreef Strauss dat de val
van de huidige regering van
Zuid-Afrika zal leiden tot stam-
menoorlogen, hongersnood en
de dood van mogelijk miljoe
nen Afrikanen.
Als in Zuid-Afrika het alge
meen kiesrecht wordt inge
voerd, aldus Strauss, zal dat lei
den tot Zimbabwaanse toestan
den, waar een 'bloeiende eco
nomie' veranderde in een ont
vanger van ontwikkelingshulp.
Strauss vroeg zich verder af
waarom degenen die in het
westen demonstreren voor
zwarte rechten in Zuid-Afrika,
niet ook demonstreren voor al
gemeen kiesrecht in Oost-Eu
ropa.
ken. Integendeel, gisteren kwam
het tot een verzwaring van de
maatregelen, die van kracht zijn
geworden sinds het uitroepen van
de noodtoestand 12 dagen geleden.
In de gemeente Graaff-Reinet en
de daarbij behorende zwarte woon
wijk Adendorp vaardigde het
hoofd van de politie namelijk een
aantal maatregelen uit die de inwo
ners grotendeels zullen isoleren
van hun directe omgeving.
Een van de maatregelen is, dat
scholieren zich tussen acht uur 's
morgens en twee uur in de namid
dag niet buiten hun schoollokalen
mogen bevinden. Deze maatregel
is een duideljke poging om de in de
meeste zwarte woonwijken reeds
maanden durende schoolboycot te
doorbreken.
Andere maatregelen in Graaff-
Reinet zijn, dat slechts personen
die kunnen aantonen dat ze in dat
gebied wonen, toegang krijgen. De
wijk is dan ook volledig door vei
ligheidstroepen afgesloten. Ook is
het bezit van benzine aan banden
gelegd. Benzine mag alleen nog in
de tank van een auto worden ver
voerd. Er staan strenge straffen op
het verbergen van benzine in jerry
cans of flessen. Deze maatregel is
genomen om het gooien van benzi
nebommen tegen te gaan.
Op een begrafenis in Tumahole,
bij het plaatsje Parys, op zo'n 100
kilometer van Johannesburg, verT
klaarde bisschop Desmond Tutu,
dat de nieuwe beperkingen bij het
houden van begrafenissen geweld
alleen maar zal aanwakkeren.
„Waar anders kunnen wij met onze
mensen praten dan op begrafenis
sen. Wij zijn niet bloeddorstig, we
vragen slechts dezelfde rechten als
de overige Zuidafrikaners". Tutu,
die een beroep deed op de autori
teiten om de noodtoestand in te
trekken, zei, „dat door de rege-
ringspolitiek de mensen worden
aangespoord de wet naast zich
neer te leggen".
In Tumahole werden drie slacht
offers begraven van onlusten die
twee weken geleden uitbraken na
afloop van een begrafenis van een
ander slachtoffer van politieoptre
den. Duizenden inwoners van deze
relatief kleine zwarte woonwijk
bleven van hun werk weg om bij
de begrafenis aanwezig te zijn. De
politie greep niet in, waarschijnlijk
omdat Tumahole niet valt onder de
36 districten waar de noodtoestand
van kracht is.
De Zuidafrikaanse regering
heeft nog niet officieel gereageerd
op de mededeling, dat de ministers
van buitenlandse zaken van de tien
EG-landen zo snel mogelijk met
hun ambassadeurs in Zuid-Afrika
bijeenkomen om zich te beraden
over verdere EG-stappen tegen
Zuid-Afrika. Aanvankelijk be
stond in politieke kringen in Preto
ria de indruk dat alle EG-ambassa-
deurs direct voor consultatie zou
den worden teruggetrokken, maar
nu duidelijk is geworden dat daar
geen sprake van is, weigert de
MANAGUA (AFP/Rtr) - Langs
Panamerikaanse snelweg in Ni
ragua zijn gisteren
ten uitgebroken tussen het rege
ringsleger en de rebellenbeweging
FDN, zo is van officiële zijde in Ma-
gevech- vliegdekschip is waargenomen.
Het gaat om de Dwight D. Eisenho
wer met minstens 80 toestellen die
bij de San Andres eilanden op 235
Noord-Ierland
Voor de derde maal in een week
tijd heeft een autobom in Noord-
Ierland zware schade veroorzaakt.
In het plaatsje Ballynahinch ont
plofte in de nacht van woensdag op
donderdag een in een auto verbor
gen springlading waardoor een
deel van het winkelcentrum werd
verwoest. Vijf mensen raakten ge
wond.
Wapensmokkel
In de Verenigde Staten zijn in de
nacht van woensdag op donderdag
zes personen gearresteerd die wor
den beschuldigd van het beramen
van een grootscheepse wapen
smokkel naar Iran. Onder de arres
tanten is een luitenant-kolonel van
het Amerikaanse leger, werkzaam
op het ministerie van defensie in
Washington, aldus een woordvoer
der van de FBI.
Madagascar
Bij vechtpartijen tussen het leger
van Madagascar en aanhangers
van de vechtsport Kung Fu zijn
gisteren 20 doden en 23 gewonden
gevallen, zo heeft de regering van
Madagascar bekendgemaakt. Vol
gens de regering waren de Kung
Fu-aanhangers fanatici, die een
staat in de staat hadden gevormd
en erop uit waren de politieke
macht in het land te grijpen.
Marcos
Er zullen op de Filippijnen mo
gelijk in november vervroegde pre
sidentsverkiezingen worden ge
houden en het parlement zal wor
den ontbonden vanwege de plan
nen van de oppositie om president
Marcos aan de kant te schuiven.
Dit heeft de Filippijnse ondermi
nister van voorlichting, Amanate
Bigornia, verklaard.
El Salvador
Amnesty International heeft pre
sident Duarte van El Salvador gis
teren verweten onvoldoende on
derzoek in te stellen naar schen
dingen van mensenrechten. De
mensenrechtenorganisatie is be
zorgd over de situatie in El Salva
dor na de regeringswisseling in ju
ni 1984.
Amnesty trekt geen vergelijking
met het vorige bewind, maar toont
aan dat het nog steeds meldingen
krijgt over de op grote schaal voor
komende buitengerechtelijke exe
cuties en martelingen.
Wereldvrede
Volgens de Chinese chefstaf van
de krijgsmacht, Yang Dezhi, is het
ondanks de groeiende bewape
ningswedloop tussen de super
machten onwaarschijnlijk dat zich
in de nabije toekomst een nieuwe
wereldoorlog zal voordoen. In een
gisteren verschenen artikel in het
jongste nummer van het blad van
de communistische partij, Rode
Vlag, zegt Yang: „De krachten
voor de vrede zullen de oorlogs
krachten overtreffen en de wereld
vrede kan gewaarborgd worden".
nagua vernomen. Bij de strijd bij mijl ten zuidoosten van Puerto Ca
de plaats Trinidad op 130 kilome- bezas ligt. Vijf andere oorlogssche-
ter ten noorden van Managua wer- pen zyn onderweg vanuit de Atlan
tische oceaan naar het Panama-ka-
communiqué.
den elf FDN-strijders gedood
één gevangen genomen. Niet be- naai, aldus
kend is of er aan de zijde van het
leger slachtoffers zijn gevallen.
Een illegale zender riep eerder
om dat de Nicaraguaanse lucht
macht enkele boerendorpen bij
Trinidad had aangevallen. Deze in
formatie werd niet van officiële zij- ATHENE (AFP) - De hittegolf die
de bevestigd. Het door de VS ge- sinds enkele dagen heerst in Grie-
Doden door hitte
in Griekenland
verzet begon vorige kenland, heeft haar eerste slachtof-
groctscheeps offensief, fers geëist: vijf personen van tus-
de provincie Jinote- sen de 42 en 76 jaar. Ze overleden
n 30 juli 50 rebellen woensdag aan de gevolgen van
hart- en ademhalingsmoeilijkhe-
steunde
maand
Daarbij zijn
ga tussen 28
gedood, aldus het ministerie
defensie. Met name bij de stad den
Tientallen mensen met dezelfde
verschijnselen zijn in ziekenhuizen
Esteli is zwaar gevochten.
De rebellen bliezen ook een brug
over de Rio Viejo aan de Panameri- opgenomen,
kaanse snelweg op. Als gevolg van Het ministerie van volksgezc
de gevechten werd het verkeer op heid heeft mensen met een min
de snelweg stilgelegd. Volgens de goede gezondheid aangeraden
autoriteiten zijn de rebellen erop veel mogelijk binnen te blijven,
uit wegen te vernietigen
aanvoer van voorraden en
kingen voor het leger n
noorden te verhinderen.
Het ministerie maakte verder be-
De temperatuur in Griekenland
verster- schommelt tussen de 40 en 45 gra-
aar het den. In Athene is het milieuvervui
lingsgemiddelde hoog, ook al door-
bijna geen wind
HAMBURG (AFP) - De Tweede
Wereldoorlog heeft zulke diepe
wonden geslagen dat de gevolgen
ervan nog generaties later merk
baar zullen zijn. Dat is één van de
conclusies van de 1800 psychoana
lytici, die in Hamburg bijeen zijn
voor hun 34e jaarvergadering. Het
is de eerste keer na de Tweede We
reldoorlog dat de organisatie van
psycho-analytici in West-Duitsland
vergadert.
De congresdeelnemers hebben
zich gebogen over vragen als: Wat
was de motivatie en de geestesge
steldheid van nazi-misdadigers,
van de politieman die in Berlijn op
dracht tot executie gaf of van het
overijverige partijlid, de kampbe
waker, de SS-er of de Gestapo-
agent?
Wat was de psychische toestand
van de slachtoffers die oorlogsver
schrikkingen hebben overleefd?
En wat is de psychische toestand
van de kinderen van slachtoffers
en beulen, die slechts van hun ou
ders of op indirecte manier weten
wat zich heeft afgespeeld?
De gevolgen van de nazi-terreur
hebben volgens de congresdeelne
mers veel psychische storingen tot
gevolg gehad. Volgens een aantal
inleiders is de ernst daarvan gelijk er op dat „de samenzwering van de
verdeeld over de nakomelingen stilte" van de periode na de oorlog
van de slachtoffers en van de on- tot een „schuldoverdracht" heeft
derdrukkers. geleid. De kinderen hebben zich
bereid getoond de schuld van hun
ouders op hun schouders te ne
men.
De psycho-analytici zijn by het
beantwoorden van de eerste vraag
op een muur gestuit: geen van de
duizenden verantwoordelijken of
uitvoerders van de nazi-misdaden
heeft zich ooit willen onderwerpen
aan psycho-analyse. De meesten
hebben nooit een spoor van schuld
getoond, ook niet tegen degenen
die het dichtst bij hen staan, zo
werd opgemerkt.
Psycho-analyse zou voor hen
heel zwaar zijn geweest maar „stu
die naar hun psyche zou nauwge
zet zijn geweest en zou er aan heb
ben kunnen bijdragen nieuwe uit
roeiingen te voorkomen", was de
mening van de Amerikaanse hoog
leraar Robert Wallerstein. Hij wees
„Het is alsof ik me versteend
voelde bij de verschijning van het
gezicht van Medusa", was de reac
tie van een jonge vrouw tegen de
psycho-analyticus Eickhoff uit Tü-
bingen. Zij schaamde zich voor de
misdaden van haar vader. (Medusa
was een monsterachtig vrouwelijk
mythologisch wezen wier aanblik
iedereen die haar zag, deed verste
nen).
Het zwijgen van de oud-nazi's is
na de oorlog in West-Duitsland ge
koppeld aan hun weigering tot rou
wen, de onmogelijkheid om
werkelijk eer te betuigen aan de
slachtoffers, een verharding van
hun houding en een verdringing
van de feiten, zo betoogde de Ame
rikaanse hoogleraar Harold Blum.
Blum betoogde dat wat in de oor
log is gebeurd „niet bedekt kan
worden met een krans", zoals pre
sident Reagan die in mei van dit
jaar heeft gelegd op het oorlogs
kerkhof in Bitburg waar 49 leden
van de Waffen-SS begraven liggen.
Mensen die de concentratiekam
pen hebben overleefd, zijn vaak
niet in staat te vertellen wat zij heb
ben doorstaan. Ook voelen zij zich
schuldig dat zij de verschrikkingen
hebben doorstaan terwijl hun ou
ders, broers en zusters zijn uitge
moord.
Drie psycho-analytici die een
studie hebben gemaakt naar de ge
volgen voor kinderen van kamp
slachtoffers, hebben in Hamburg
betoogd dat de angst van de ouders
wordt overgebracht op de kinde
ren. Een en ander heeft tot gevolg
dat zij, de kinderen, een gebrek aan
vertrouwen hebben in zichzelf en
in het leven.
De vragen die de Duitse jeugd
zich stelt weerspiegelen volgens de
drie onderzoekers eveneens dit
schuldgevoel en dit gebrek aan
zelfvertrouwen.
Polen herdenken
opstand Warschau
WARSCHAU (DPA) - Duizenden
Polen hebben gisteren op de erebe
graafplaats Powazki de doden her
dacht van de op 1 augustus 1944
uitgebroken opstand van War
schau.
Bij de opstand tegen de nazi's,
die 63 dagen heeft geduurd, zqn
naar schatting 200.000 Polen om
het leven gekomen.
De opstand van Warschau van
1944 geldt bij veel jonge Polen als
symbool van het vrijheidsstreven
van de Poolse natie. Hoewel de op
stand militair tegen de nazi-bezet
ters was gericht, keerde de opstand
zich politiek tegen de Sowjet-Unie
De opstand was uitgeroepen doo,
de regering in ballingschap in Lon
den toen Sowjettroepen Warschau
naderden.
De herdenking van de opstand
ging dan ook gepaard met anti-re
gering en anti-Russische leuzen.
kend dat het leger in hoogste staat alarmpunt is nog niet bereikt.
NICE (AP) - De twee bosbranden
die woensdag aan de Franse Rivie
ra uitbraken, hebben aan zes
brandweerlieden het leven gekost.
Het laatste slachtoffer was een 22-
jarige brandweerman die gisteren
overleed in een brandwondenkli
niek in Lyon.
Verder raakten 17 mensen ge
wond en ging enkele duizenden
hectare bos in vlammen op voordat
gistermiddag het vuur onder con
trole was. De autoriteiten hoopten
het vuur geheel te kunnen doven als
de wind van over de Middellandse
Zee, de Mistral kalm bleef.
Bij de bestrijding van de brand
waren duizend brandweerlieden
en 750 militairen ingezet. Verder
werd het vuur bestreden met 15
blusvliegtuigen en 261 brandweer
auto's.
De branden woedden aan de
rand van de departementen Var en
Alpes Maritimes, in het Massif du
Tanneron, en tussen Callas en Le
Muy, ten oosten van de stad Dra-
guignan.
Volgens de autoriteiten in Alpes
Maritimes zijn de branden veroor
zaakt doordat twee hoogspan
ningskabels tengevolge van de
krachtige windstoten zijn gebroken
en vonken hebben veroorzaakt. Het
vuur greep in de vele dode mimosa,
een gevolg van de ongewoon stren
ge winter, snel om zich heen.
De villa's in de heuvels achter de
stad Mandelieu leden geen schade
door het vuur, maar een groot aan
tal tenten en caravans op een na
bijgelegen camping, die bij de na
dering van het vuur was ontruimd,
viel ten prooi aan de vlammen.
(foto AP)
HELSINKI - Zonder gemeen
schappelijke slotverklaring, maar
met de stellige overtuiging dat het
zinvol is de dialoog tussen Oost en
West voort te zetten, zijn de 35 mi
nisters van buitenlandse zaken in
Helsinki gisteren uit elkaar ge-
gaan.
door
Hans Geleijnse
De ministers van buitenlandse
zaken van de Verenigde Staten,
Canada en van alle Europese lan
den, behalve Albanië, hebben her
dacht dat tien jaar geleden, ook in
Helsinki, de slotakte werd gete
kend van de eerste Conferentie
over Veiligheid en Samenwerking
in Europa (CVSE).
Minister Van den Broek (buiten
landse zaken) bekritiseerde giste
ren in zijn toespraak tot de verza
melde conferentiegangers de Sow
jet-Unie vanwege het niet publice
ren van die Slotakte. „Het is onaan
vaardbaar", aldus Van den Broek,
„dat de Slotakte tien jaar na onder
tekening slechts, zoals in sommige
landen het geval schijnt te zijn, on
dergronds kan circuleren".
De Sowjet-Unie en verschillen
de Oosteuropese landen zijn in het
verleden regelmatig door het Wes
ten op de vingers getikt vanwege
het niet verspreiden van de Slotak
te onder de bevolking. Dissidente
groepen of individuen uit die lan-
met een gemeenschappelijke ver
klaring van de 35 landen, maar
vooral de Westerse landen voelden
weinig voor een nietszeggende ver
klaring. In de Finse ontwerptekst
kwamen volgens de Amerikaanse
minister Shultz de mensenrechten
den hebben zich herhaaldelijk be- onvoldoende aan de orde.
roepen op de illegaal gepubliceer
de mensenrechten-paragrafen uit
de Slotakte.
De Nederlandse bewindsman
meende dat tien jaar CVSE „tot op
zekere hoogte een nuttige ervaring
was want we leerden om zo te zeg
gen hoe we met elkaar moesten
praten. De tien jaar was niet tien
jaar van praktische uitvoering (van
de Slotakte), maar tien jaar van on
onderbroken dialoog".
Hij pleitte ervoor dat die door de
burgers van de 35 landen kan wor
den gevoerd en niet alleen tussen
de staten onderling. Evenmin als
zijn collega's van de andere EG-
landen die dinsdag en woensdag
het woord voerden, noemde Van
den Broek de Sowjet-Unie nog an
dere Europese landen bij naam.
Luxemburg was gisteren de laat
ste spreker. De Finnen waren van
plan de conferentie te beëindigen
De bijeenkomst in Helsinki is
door de verschillende ministers na
tuurlijk gebruikt om ook over an
dere lopende zaken met. elkaar te
spreken. Zo hebben de nieuwe
Sowjet-minister van buitenlandse
zaken Sjevardnadze en zijn Ameri
kaanse collega Shultz voor het
eerst drie uur lang met elkaar ge
sproken. Het belangrijkste onder
werp dat bjj dat kennismakingsge
sprek aan de orde kwam, was de
Russisch-Amerikaanse top van
medio november in Genève.
Een andere bijeenkomst die voor
opschudding zorgde in Helsinki
was de vergadering van de tien mi
nisters van buitenlandse zaken van
de EG in de Nederlandse ambassa
de in Helsinki. Zij besloten hun
ambassadeurs in Zuid-Afrika te
ontbieden voor overleg over een
gezamenlijke strategie tegen het
Zuidafrikaanse apartheidsbewind.
HELSINKI - Minister Van den
Broek (buitenlandse zaken) moet
zich zeer op zijn gemak hebben ge
voeld in Helsinki. Natuurlijk, er
was een ingelaste, vrij vervelende
en nachtelijke discussie met de
„EG-collega's" over het probleem
Zuid-Afrika. Maar verder ontrolde
het scenario van tien jaar Slotakte
van Helsinki zich als voorzien: er
verandert niets tussen Oost en
West, maar de kemphanen blijven
in gesprek.
door
Hans Geleijnse
Er mag dan een nieuwe garde
zijn aangetreden in het Kremlin,
voor verrassingen kwamen Van
den Broek en zijn collega's niet te
staan. Het 'CVSE-proces', waar
mee kortheidshalve de Conferentie
over Veiligheid en Samenwerking
in Europa wordt aangeduid die
tien jaar geleden de Slotakte van
Helsinki tot resultaat had, wordt
voortgezet.
Daarover waren alle deelnemen
de ministers het tenminste eens,
hoe diepgaand ze verder ook van
mening verschilden. „Oost en West
blijven in gesprek, want er is geen
alternatief', constateerde Van den
Broek gistermiddag bij de afslui
ting van de ministeriële bijeen
komst in de Finse hoofdstad.
Dat is heel andere koek dan het
gejuich waarmee tien jaar geleden
Oost en West de Slotakte aan de
borst klemden als toonbeeld van
de ontspannen verhoudingen tus
sen twee tegengestelde maatschap
pelijke systemen. De hoep dat ka
pitalisme en communisme vreed
zaam naast elkaar konden bestaan
op een planeet was destijds
springlevend.
De Westduitse minister van bui
tenlandse zaken Genscher praat nu
liever over de 'smalle weg' die Oost
en West moeten gaan tussen 'over
dreven verwachtingen' en 'de ont
kenning dat met de CVSE-akkoor-
den ook maar iets is bereikt'.
Genscher, Van den Broek,
Shultz, maar ook hun Oosteurope
se tegenhangers, eendrachtig heb
ben ze na drie dagen vergaderen
vastgesteld dat het 'heel nuttig
was' op ministerieel niveau elkaar
te onderhouden met terugblikken
en toekomstvisies over veiligheid
en samenwerking in Europa. Maar
als er één ding duidelijk is gewor
den, is het wel dat er absoluut geen
sprake is van herleving of een
nieuw elan in de club van CVSE-
landen.
naam worden genoemd, krijgt de
verwachte repliek van zijn kersver
se Sowjet-collega Sjevardnadze:
hij is het er niet mee eens, zo zeg
gen woordvoerders na de eerste
ontmoeting van de twee.
Datzelfde ging op voor Sjevar-
nadze's uithalen naar de Ameri
kaanse Star Warsplannen. Shultz
gaf geen krimp en beide zijden uit
ten zich vervolgens positief over
hun gesprek. Men is het er nog
steeds over eens waar de menings
verschillen liggen, dus de voorbe
reidingen voor de top in Genève in
november kunnen doorgaan.
Aanklacht
En de schendingen van de men
senrechten dan? Reagan zal. als
het aan de Amerikanen ligt, Gor-
batsjov het een en ander onder de
wrijven. Maar wat de Sowjets
Van den Broek bijvoorbeeld zet Zijn beiden doof?
zijn hoop liever op de komende top
tussen Reagan en Gorbatsjov.
*De Russische ambassadeur in Washington Dobrynin en minister van
buitenlandse zaken Shultz van de VS praten tegen elkaar in Helsinki.
doen als ze in moeilijkheden raken
door 'systeemvijandige' opvattin
gen.
Van den Broek ontkende giste
ren dat tussen Westeuropeanen en
betreft, zo bleek in Helsinki, komt Amerikanen een soort taakverde-
„Misschien geeft die een nieuwe
impuls aan het dichterbij brengen
van gemeenschappelijke doelstel
lingen", luidde een op het laatste
moment ingelaste zin in zijn korte
redevoering.
Vrijheid
In feite is de Helsinki-slotakte
het enige forum waarop Oost en
West bij voortduring hun rituele
dansen kunnen opvoeren. West
verwijt Oost dat het systeem daar
onderdrukkend is, geen waarde
toekent aan de vrijheid en rechten
van het individu. Oost beschuldigt
West dat het de vrijheid van alle in
dividuen in gevaar brengt door hen
economisch uit Je buiten en de wa
penwedloop te verhevigen.
Mits de gedragsregels een beetje
in acht worden genomen is CVSE
dan ook een betrekkelijk onge
vaarlijk gebeuren, waar beide kam
pen hun ideologische vuurpijlen
op elkaar kunnen afschieten. Het
regelen van de machtsverhoudin
gen, militair en politiek, gebeurt in
onderonsjes tussen de aanvoerders
van beide blokken, bij de wa
penonderhandelingen in Genève
en in mindere mate in Stockholm
(Europese ontwapeningsconferen
tie) en Wenen (onderhandelingen
(foto AP)
over wederzijdse vermindering
van troepen).
Van conferenties als deze in Hel
sinki mogen dan ook geen (Van
den Broek) 'spectaculaire resulta
ten' worden verwacht. Zeker niet
wanneer die in het teken staat van
zaken doen tussen partners die el-
kaars grenzen aan begrip en to
lerantie eerst eens moeten aftasten.
Shultz kreeg de gelegenheid om
de van vroegere Sowjet-leiders be
kende standpunten op hardheid te
testen. Het nieuwe regime in Mos
kou reageert als vanouds. Shultz'
aanklacht tegen de schending van
de mensenrechten, waarbij slacht
offers en daders met naam en toe
dat punt niet op de agenda i
top
de ling bestond: Amerika als super
macht noemde man en paard, het
Europa van de middelgrote en klei
ne landen uitte zich in algemene
principes en probeerde via 'stille
overigens niet gezegd wil zijn dat diplomatie' individuen te helpen
de Amerikaanse aanklacht
precht is, wel dat mensenrechten
ook gereedschap zijn om machts
politiek mee te bedrijven) waren
voor de Europeanen.
Zij mochten, zoals de Franse mi
nister Dumas en de Duitser Gen
scher, voorstellen doen over de
verdere behandeling in CVSE-ver-
band van concrete zaken als fami
liehereniging, het recht op uitreis
visa en het opnieuw publiceren en
distribueren van de Slotakte. Zo
dat burgers in Oostbloklanden we
ten waar ze een beroep op kunnen
het Oostblok in moeilijkhe
den zijn gekomen.
Genscher nam daarom net als
Van den Broek wat afstand van
Shultz' optreden. Uiteraard werd
het niet afgekeurd (Van den Broek:
„We denken er hetzelfde over,
maar hebben soms een wat andere
benadering"). Beiden lieten er ech
ter geen misverstand over bestaan
dat het buiten de publiciteit hou
den van dergelijke schendingen
voor de slachtoffers veel effectie
ver kah zijn. En voor de rest bleef
het devies: praten is altijd beter
dan vechten.
