Werkloze tandarts
lonkt naar baan
in het buitenland
Proces tegen de
dictators doet
Argentinië rillen
Wereldraad-mensen liepen mee met
Reportage
Onderzoek van NMT levert honderden reacties op
VRIJDAG 2 AUGUSTUS 1985
PAGINA 11
De groeiende werkloosheid onder tandartsen heeft hun
organisatie, de Nederlandse Maatschappij tot bevorde
ring der Tandheelkunde, ertoe gebracht de blik op het
buitenland te richten. In het laatste tandartsenblad
loopt een vragenformulier mee, waarop tandartsen dui
delijk kunnen maken of ze in het buitenland willen
werken, in welke functie, waar en hoe lang. Aan de
hand van de enquête-uitkomsten zal de NMT concrete
plannen ontwikkelen om werkloze leden aan een baan
over de grens te helpen. Hoe is de belangstelling vroe
gen we hoofdbestuurslid A. Heyboer.
De werkloze tandarts laat er geen
gras over groeien. Binnen een
week kreeg de NMT 232 positie
ve reacties van tandartsen die zo
wel binnen- als buiten Europa
aan de slag zouden willen. Een
duidelijke voorkeur is er voor
West-Duitsland. Maar landen als
Indonesië en de golfstaten sco
ren ook hoog.
Bestuurslid Heyboer verwacht
dat er na de vakantie nog wel
meer tandartsen van zich zullen
laten horen. Dat er zoveel be
langstelling voor een praktijk in
het buitenland is, noemt hij niet
zo verbazingwekkend. "Als ik in
hetzelfde schuitje zou zitten, dan
diende ik mü ook direct aan".
Nederland herbergt op dit mo
ment zo'n zeshonderd werkloze
tandartsen. De NMT heeft uitge
rekend dat dit aantal in de eerste
helft van de jaren negentig zal
zijn opgelopen tot ver boven de
tweeduizend. Daarom is het voor
Heyboer onbegrijpelijk dat de
door
Jan Westerlaken
overheid nog altijd geen studen
tenstop heeft ingevoerd voor
tandheelkunde. Tien jaar gele
den, zegt hy, heeft de vakorgani
satie al gewaarschuwd dat er te
veel tandartsen zouden komen
als er niets zou worden onderno
men.
Dramatisch
Heyboer: "Iedereen lachte ons
toen uit. Nu zitten we met een gi
gantisch overschot dat straks
zelfs dramatische vormen zal
aannemen. Het toelaten van
tandheelkundige studenten aan
de universiteiten moet drastisch
worden aangepakt. Per jaar zou
den er niet meer dan honderd
twintig toekomstige tandartsen
tot de opleiding moeten worden
toegelaten. Het aantal studenten
loopt wel terug, maar het blijven
er nog altijd veel te veel. We lie
ten tot voor kort zelfs buitenlan
ders op onze universiteiten - die
in eigen land waren uitgeloot -
toe. Dat gebeurt nu niet meer.
Maar als ze eenmaal zijn afgestu
deerd, dan spreken ze onze taal
behoorlijk en willen vervolgens
hier een praktijk beginnen. Je
kunt hun niet kwalijk nemen. De
NMT kan zeker niet worden aan
gesproken als veroorzaker van
dit beeld. Wanneer tien jaar gele
den de kraan was dichtgedraaid,
dan hadden we nu niet met dit
levensgrote probleem gezeten.
En als je de komende jaren niet
één tandarts meer opleidt? Nee,
dat kan niet. Dan leg je een heel
apparaat stil en schep je werk
loosheid onder de tandartsen die
de studenten opleiden".
De eerste stap om de tandarts
uit zijn werkloze isolement te ha
len is gezet, omdat de situatie in
Nederland uitzichtloos is. Nu
zijn er zeshonderd afgestudeerde
tandartsen zonder werk, maar
elk jaar komen er driehonderd
bij. De enige mogelijkheid om
aan de slag te komen is een prak
tijk overnemen van een collega
die met pensioen gaat of er om
een andere reden mee stopt. Ook
dat biedt weinig soelaas, omdat
er jaarlijks gemiddeld tachtig
praktijken in de aanbieding zijn.
Na het verrichten van wat cijfer-
werk is de NMT tot de conclusie
gekomen, dat - als het beleid niet
drastisch omgaat - er over enkele
jaren een op de vier tandartsen in
Nederland zonder werk is. En
dat baart de vakorganisatie toch
wel grote zorgen.
Buitenland
Toen kwam de tandartsen-
bond op het idee om eens. bij zus
terorganisaties in het buitenland
te informeren welke mogelijkhe
den daar zijn om werkloze Ne
derlandse tandartsen aan een
praktijk te helpen. België viel af,
omdat onze Zuiderburen met
precies dezelfde moeilijkheden
kampen als Nederland. In West-
Duitsland kan een tandarts - zon
der vestigingsvergunning - zo be
ginnen. Het enige dat wordt ver
langd is dat de Nederlandse
tandarts een half jaar gaat
werken bij een Duitse collega en
zich de werkwijze van het zie
kenfonds eigen maakt. Dan mag
hij een praktijk voor zichzelf be
ginnen.
Hoewel de NMT nog lang niet
alles heeft uitgezocht, vond zij
deze basis voldoende om een en
quête onder haar leden te hou
den of er interesse bestond voor
een baan over de grens. De werk
loze tandartsen hebben een dui
delijk antwoord gegeven: zij wil
len wel.
Heyboer: "De maatschappij
kan dit probleem natuurlijk niet
in haar eentje oplossen. We grij
pen wel elke mogelijkheid aan
om de tandarts zijn vak te laten
uitoefenen. Misschien is het voor
tijdelijk, maar het kan ook van
blijvende aard zijn. Als ze stilzit
ten verliezen ze hun handvaar
digheid. Nee, we hebben niet de
illusie dat we die grote vloedgolf
die eraan komt in het buitenland
kwijt kunnen. Wel een aanzien
lijk deel. Ik gok op enige honder
den".
Heyboer: "We hebben daarom
tevens besloten om de proef met
de 'praktijk-ervarings-plaatsen',
die in twee regio's draait, uit te
breiden tot het hele land. Een
praktizerend tandarts geeft een
werkloze collega de gelegenheid
om die handvaardigheid op peil
te houden. Het is van belang dat
die niet verloren gaat.".
Arabieren
Heyboer merkte het al op: alles
aangrijpen om de tandarts werk
te bezorgen. De maatschappij
heeft haar blik ook gericht op de
Arabische landen. Jaarlijks ko
men er veel Arabieren naar Euro
pa voor een medische - waaron
der ook tandheelkundige - ver
zorging. Met name Engeland en -
in mindere mate - West-Duits
land zijn zeer in trek.
Heyboer: "Wij bekijken, in sa
menwerking met een aantal an
dere organisaties, of we die Ara
bieren naar ons land kunnen
krijgen voor een behandeling.
Ach", tempert hij het optimisme
wat, "je moet niet direct denken
dat dan alle werkloze tandartsen
aan een baan zouden kunnen
worden geholpen. Maar wat in
Engeland en Duitsland kan, kan
ook bij ons. Dus doen we pogin
gen om een graantje mee te pik
ken. Ik kan met geen mogelijk
heid zeggen om hoeveel patiën
ten het gaat. Maar het is in elk
geval belangrijk genoeg om te
proberen een stukje van die me
dische luchtbrug, die al jaren be
staat, in onze richting te verleg
gen. Bovendien", zegt het NMT-
bestuurslid, "staan we vooraan
in de rij als er in de Arabische
Hoofdbestuurslid A. Heyboer: alle middelen aangrijpen c
ze tandarts aan een baan te helpen.
lingen is er een uitwisseling mo
gelijk. De ervaring leert echter
dat het in de praktijk toch niet zó
gemakkelijk ligt. Neem nou al
leen maar het feit dat je een half
jaar bij een buitenlandse collega
in dienst moet een een examen
in de landstaal moet afleggen".
Warenhuis
Voor Heyboer is die eis, het
goed beheersen van de taal van
het land waar je gaat werken, wel
te begrijpen. "De tandarts moet
een patiënt begrijpen als hij ver
telt wat er aan de hand is. Stel je
voor dat er sprake is van pijn in
de onderkaak, de tandarts trekt
een kies in dat gebied en later
blijkt dat de wortel van het
kwaad in de bovenkaak huist. Ja,
dat kan en andersom ook. Daar
om al is het gewoon belangrijk
dat arts en patiënt goed met el
kaar kunnen praten. In het
Duits, Engels en wellicht ook in
het Frans zal dat over het alge
meen niet zo bar veel moeilijkhe
den opleveren. Heel anders
wordt het als een Nederlandse
tandarts zich in Spanje, Italië of
Arabië vestigt. Dan zal hij eerst
een taalcursus moeten volgen".
De tandarts en het probleem-
van de werkloosheid. Niet alleen
de universiteiten hebben de laat
ste tien jaar de markt overvoerd,-
zelf hebben de tandartsen zich zo
goed gekweten van hun taak, dat
er aan de gebitten veel minder
hoeft te worden gesleuteld, dan
een paar jaar geleden het geval
was. Minder werk dus. Een
Haagse tandarts nam vorige
maand een opmerkelijk initia
tief: hij opende in een warenhuis
een praktijk waarin hij uitslui
tend adviezen geeft hoe de tan
den gaaf kunnen worden gehou
den en iets aan preventie (verwij
deren van tandsteen) doet. Plom-
landen bepaalde voorzieningen
moeten worden getroffen. Soms
worden hele ziekenhuizen over
gevlogen. Kijk, als de tandheel
kunde daar een onderdeel van
uitmaakt, willen wij in beeld zijn.
Wat het werk buiten Europa be
treft: enkele ministerie hebben
ons alle medewerking toegezegd.
En daar zijn we vanzelfsprekend
blij mee".
De enquête zou het idee kun
nen wekken dat Nederland zijn
werkloze tandartsen andere lan
den in de maag wil splitsen. Hey
boer ontkent met klem dat daar
van sprake is.
Bemiddelaars
Hij stelt: "De maatschappij
weet dat er afgestudeerde tand
artsen zijn die zelf het initiatief
hebben genomen om in West-
Duitsland te gaan werken. Watje
ook ziet zijn advertenties van be
middelaars die de helpende hand
- uiteraard tegen betaling - willen
bieden om een praktijk van de
grond te krijgen. Ik noem West-
Duitsland steeds, omdat het daar
allemaal wat gemakkelijker ligt.
Het is bepaald niet zo dat wij zeg
gen, oh, daar zit één tandarts op
zoveel inwoners dus kan er nog
wel eentje bij. In elk land ligt het
bezoek aan de tandarts anders.
Laat ik maar in eigen land blij
ven. Ik durf te beweren dat hier
best nog plaats is voor een aantal
tandartsen. Maar", benadrukt
Heyboer, "dan zal wel iedere Ne
derlanders geregeld op controle
moeten komen. Zo'n vijftien pro
cent van alle ziekenfonds-patiën
ten - dan praat ik over anderhalf
miljoën mensen - is zo verschrik
kelijk bang voor de tandarts, dat
ze alleen bij hem in de stoel krui
pen als de nood zeer hoog is ge
stegen".
Wanneer zouden de eerste
werkloze tandartsen op z'n
vroegst in het buitenland aan het
werk kunnen?
Mevrouw M. Festen, die de en
quête heeft voorbereid: "We
moeten eerst maar eens afwach
ten tot alle reacties binnen zyn
en vervolgens de contacten die
we in het buitenland hebben uit
diepen. Ons streven is er in elk
geval op gericht om zo spoedig
mogelijk resultaten te boeken. Ik
hoop, maar dat is nog niet voor
honderd procent zeker, dat de
eersten in de loop van het vol
gend jaar in een nieuwe omge
ving kunnen gaan werken. Waar
aan we niet voorbij kunnen gaan
is de toestemming die we nodig
hebben van tandartsenorganisa
tie in het betreffende land. Eer
der kunnen wy geen stappen on
dernemen. Volgens de EG-bepa-
beren en trekken doet hy niet.
Voor Nederlandse begrippen is
het een volstrekt nieuwe weg, in
Amerika kent men dit principe al
langer. Wat is hierin het stand
punt van de Nederlandse Maat
schappij tot bevordering der
Tandheelkunde in deze?
Heyboer: "Wij voelen ons nog
niet geroepen om deze ontwikke
ling tegen te werken. Het is ove
rigens wel te hopen dat zoiets
zich niet als een olievlek uit
breidt. Ik denk ook dat een pa
tiënt niet zal staan te dringen om
in een praktijk naast een hakken
bar z'n tanden te laten behande
len. We moeten er voor waken
dat we geen Amerikaanse toe
standen krijgen waar je in zo wat
elke supermarkt ook een tand
arts kan consulteren".
Gat
Een gat in de markt? Of het
beeld van de toekomstige tand
arts? "Tja, dat zal moeten blij
ken. Voorlichting vind ik een pri
ma zaak", zegt Heyboer. "Maar
als een tandarts zich in een wa
renhuis gaat vestigen, daar zet ik
toch wel enkele vraagtekens bij.
Je wordt toch geen tandarts om
louter en alleen voorlichting te
geven en wat aan preventie te
doen? Nee, daar is de opleiding
te duur voor".
De eenvoudige boer Jose Julian
Solenille heeft de vreemdste din
gen meegemaakt tijdens de militai
re dictatuur in Argentinië. „Mijn
hondje 'Viruta' kwam van haar
zwerftochten altijd terug met res
ten van kadavers: stukken van
schedels, botjes die van kinderen
leken, kleren...".
Het relaas van Solenille voor de
burgerlijke rechtbank in Buenos
Aires waar de negen leden van de
drie wreedste junta's die Argenti
nië ooit heeft gekend terecht staan,
deed de Argentijnen de rillingen
over de rug lopen. Solenille fokt
schapen en koeien nabij de eigen
dommen van het Argentijnse leger
op zo'n 30 kilometer van de stad
Cordoba. Vlak na de staatsgreep
tegen Isabel Peron, in 1976, werd
daar het concentratie kamp 'La
Perla' opgericht.
Solenille heeft van alles gezien:
massagraven, helikopters waaruit
lijken werden geworpen en zelfs
door
Rob Sprenkels
Schuldig
Volgens Strassera heeft hij al
meer dan voldoende bewezen dat
de negen junta-leden schuldig zijn
aan alle misdaden waarvan ze wor
den beschuldigd: massale moord-,
folter- en ontvoeringspraktijken.
De openbare aanklager is sinds het
proces 15 weken geleden begon al
verschillende malen met de dood
bedreigd, evenals trouwens een
groot aantal van de getuigen.
Vorige week verliet de legendari
sche Argentijnse schrijver Jose
Luis Borges met tranen in zijn
ogen voortijdig de rechtszaal. De
hoogbejaarde en inmiddels totaal
blinde schepper van angstaanja
gende labyrinten was het teveel ge
worden. Wellicht omdat hij de mili
taire dictatuur tot het begin van de
jaren tachtig publiekelijk had ge
steund.
Borges was naar de rechtszaal
getrokken om een van de kroonge
tuigen van Strassera te horen, Vic
tor Melchor Basterra. Basterra
werd in augustus 1979 met vrouw
en dochtertje van twee maanden
oud gevangen genomen en kwam
terecht in de illegale cellen van de
technische school van de marine in
Buenos Aires.
Basterra's folteraars wisten van
geen ophouden. De elektrische
voltage's provoceerden zelfs twee
hartverlammingen, maar, wonder
boven wonder, de graficus over
leefde. Uitgeput, zowel geestelijk
als lichamelijk, gaf hy uiteindelijk
de namen van zijn kameraden toen
zijn dochtertje van twee maanden
op zijn borst werd gezet met de me
dedeling van „als je niet praat mar
telen we haar ook".
Die medewerking en zijn vak
manschap maakten van Basterra
een heel bijzondere gevangene. Hij
werd te werk gesteld als fotograaf
en graficus in het concentratie
kamp. Behalve het bijhouden van
het archief moest hij ook tal van
documenten vervalsen.
executies. Afgaande op de getuige
nis van de eenvoudige veeboer was
La Perla het Auschwitz van de Ar
gentijnse dictator Jorge Videla. In
het bijzijn van generaal Luciano
Menendez werden twintig, dertig
gevangenen aan het graven gezet.
Als het graf eenmaal groot genoeg
was, werden de gevangen keurig
op een rij gezet en gefusileerd.
Julio Strassera, de openbare aan
klager in het proces tegen de drie
ex-presidenten en hun directe
handlangers, vindt het onderhand
wel genoeg. Hy wil het verhoren
van getuigen volgens het originele
tijdschema beëindigen, dat wil zeg
gen in augustus. Strassera zal daar
om afzien van meer dan 1000 getui
genissen. Zo'n 330 van de in totaal
bijna 700 zaken die hij oorspronke
lijk had willen presenteren zullen
daarom onaangeroerd blijven.
Basterra presenteerde voor de
rechtbank 53 mappen met docu
menten en foto's die hij uit de tech
nische school had weten te smok
kelen nadat hij toestemming kreeg
om regelmatig zyn inmiddels vrij
gelaten vrouw en kind te bezoe
ken. Het gaat om valse eigendom
spapieren van auto's en huizen die
de veiligheidsagenten buit maak
ten op hun slachtoffers; wapenli
centies voor bevriende burgers,
valse perskaarten, paspoorten, fo
to's van de martelkamers, en gege
vens over honderden gevangenen
die werden „overgeplaatst", een
term die in de praktijk neer kwam
op een massagraf als nabij La Perla
of een dodelijke injectie om vervol
gens in zee te worden gedropt.
Terwijl het proces naar zijn einde
loopt begint het Argentijnse leger
zich steeds duidelijker te roeren.
Er is deze maand grote opwinding
ontstaan over een rapport van de
Argentijnse stafchef, generaal Hec
tor Rios Erenu, aan de burgelijke
rechtbank. Het rapport werd na
melijk begeleid door een omvang
rijk dossier waarin de methodes
die tijdens de zogenoemde „vieze
oorlog" zijn gebruikt worden goed
gepraat.
Trots
Het Argentijnse leger blijft voor
alsnog trots op de bloedige wijze
waarop men tijdens de dictatuur
heeft gehandeld en lijkt steeds
minder bereid om verschillende
kopstukken op te offeren. Zo sprak
vorige week het Hoge Militaire Ge
rechtshof generaal Ramon Camps
vrij wegens gebrek aan bewijs.
Camps was tijdens de dictatuur de
politiechef van Buenos Aires en
heeft in verschillende interviews
openlijk toegegeven verantwoor
delijk te zijn voor de dood van 5000
„subversieven".
Burgerpresident Raul Alfonsin
heeft zich nog altijd niet van het
militaire juk weten te bevrijden.
Zo is kolonel Pedro Duran Saenz,
die gedurende de dictatuur verant
woordelijk was voor het uitroei
ingskamp 'El Vesubio', nog altijd
de militaire afgevaardigde op de
Argentijnse ambassade in Mexico.
Dat ondanks de onder ede afgeleg
de getuigenis van Elena Alfaro, die
zegt dat ze in El Vesubio door Du
ran persoonlijk is gemarteld en
verkracht op het moment dat ze al
vier maanden zwanger was.
Tegelijkertijd blijft Alfonsin vol
harden in zyn poging om 161 offi
ciers te promoveren. De lyst is al
een keer verworpen door de Ar
gentijnse senaat vanwege de aan
wezigheid van militairen als kolo
nel Francisco d'Allesandri en kolo
nel Julio Cesar Durand.
D'Allesandri wordt er van be
schuldigd dat hij geld, levensmid
delen en andere donatiés die be
stemd waren voor de dienstplichti
ge militairen die teggen de Britten
vochten op de Falkland-eilanden
achterover heeft gedrukt. Ook was
hij direkt betrokken bij de kwestie
„Hurlingham", de ontvoering van
30 zakenlieden waardoor het leger
zich een bank en een metaalindus
trie wilde toeëigenen. Durand staat
bekend als een bloeddorstige mar
telaar en werd in 1980 afgevaardigd
naar Bolivia om daar de cocaïne-
generaal Luis Garcia Meza bij te
staan bij zijn staatsgreep.
De 'Dwaze Moeders', die al ze
ven jaren elke week een stille
tocht hoyden voor het paleis van
de Argentijnse president in Bue
nos Aires, hebben gisteren more
le steun gekregen van bestuurs
leden van de Wereldraad van
Kerken. Vele leden van het Cen
traal Comité (algemeen bestuur)
van de Wereldraad namen deel
aan de tocht, waarmee de 'Moe
ders' kracht willen bijzetten aan
hun pleidooi om inlichtingen te
krijgen over hun verdwenen fa
milieleden en de schuldigen aan
de misdaden van de militaire dic
tatuur te berechten.
Het was een indrukwekkende
middag, zo meldde onze verslag
gever bij de jaarvergadering van
de Wereldraad in de Argentijnse
hoofdstad, Hans Willems. Zeker
voor de Wereldraad-mensen, die
op deze manier een heel klein
beetje meevoelden met het lijden
in Latijns- en Midden-Amerika.
De 'Dwaze Moeders' waren zicht
baar onder de indruk van zoveel
internationale kerkelijke steun
voor hun geweldloze strijd. In
het huis van de Moeders, waar
aan de muren honderden foto's
van verdwenen mensen een aan
klacht vormen tegen de jarenlan
ge onderdrukking, zei de leidster
van de vrouwen, Hebe de Bonafi-
ni, dat zonder steun van buiten
hun organisatie ondenkbaar zou
zijn.
"Onze documenten zijn nooit
in behandeling genomen", zei
een van de Moeders. Volgens
haar is tachtig procent van de
rechterlijke macht uit de tijd van
de militairen nog altijd in func
tie. "Wij zullen niet rusten voor
dat alle gevallen tot op de bodem
zijn uitgezocht en alle schuldi
gen berecht", verzekerde Hebe
de Bonafini de mensen van de
Wereldraad.
"De Argentijnse samenleving
is ziek uit de jaren van de dicta
tuur te voorschijn gekomen", zei
de methodistische hoogleraar
Hugo Ortega gisteren bij de pre
sentatie van de Argentijnse ker
ken op de jaarvergadering van
het Centraal Comité van de We
reldraad. "Wij hebben in een hel
geleefd en er zal een langdurig
proces van psychologisch herstel
nodig zijn om er weer bovenop te
komen".
Belangrijke delen van de Ar
gentijnse samenleving kennen
geen democratische traditie.
Sommige kerken horen daarbij,
zo constateerde Ortega, maar
ook de strijdkrachten, grote vak
bonden en bepaalde politieke
partijen, die zo sterk aan perso
nen zijn gebonden dat het leider
schap langs erfelijke weg wordt
overgedragen. Hij doelde daarbij
op de nog altijd sterke peronisti-
sche beweging.
De passieve houding van de
Rooms-Katholieke Kerk ten tij
de van de dictatuur heeft, vol
gens een vertegenwoordiger van
de Pinksterkerk, Iglesaias de
Dios, negatief gewerkt op de oe
cumenische relaties in dit land,
"hoewel ook niet alle protestant
se kerken de jaren van onder
drukking even moedig hebben
doorstaan".
Dat rooms-katholieken dat
verwijt betwisten, bleek uit de
woorden van Norberto Padilla,
een advocaat die is verbonden
aan het secretariaat van de Ar
gentijnse bisschoppenconferen
tie. Hij ontkende, dat zijn kerk
passief was gebleven, al gaf hij
wel toe, dat er in de kerk zowel
onderdrukkers als onderdrukten
zijn te vinden.
("Onderdrukking is niet altijd
een zonde. Gerechtvaardigde on
derdrukking, in sommige geval
len noodzakelijk, is moreel te
verantwoorden". Dat verklaarde
deze week nog de Argentijnse le
gerbisschop José Miguel Medina
in een kerkdienst ter gelegen
heid van het 25-jarig bestaan van
een politiekorps waarvan hij de
eerste kapelaan was. "De ware
misdaad is, dat de mensen geen
begrip hebben voor de politie").
n Argentinië wordt op het
ogenblik volop gediscussieerd
over de vraag tot hoever de be
rechting van onderdrukkers uit
de militaire periode moet gaan.
Voor de regering is het een
vraag, tot wóér lagere manschap
pen van de politie en het militai
re apparaat zich kunnen ver
schuilen achter de bevelen die zij
moesten uitvoeren.
Schulden. De Braziliaanse
kardinaal Arns, aartsbisschop
van de industriestad Sao Paulo,
geeft in een uitvoerige bood
schap aan de Cubaanse leider Fi
del Castro steun aan diens voor
stel dat de Latijnsamerikaanse
landen hun buitenlandse schuld
niet betalen.
Volgens Arns is het ondoen
lijk, de hoge rentes te blijven be
talen ten koste van ontwikkeling
en welzijn van het volk. "In het
geding zijn niet alleen de reke
ningen van de internationale kre
dietverschaffers, maar vooral het
leven van miljoenen mensen".
De schulden, zegt Arns, zijn een
politiek probleem en moeten als
zodanig worden behandeld.
De Braziliaanse kerkleider
roept in zijn boodschap ook op
tot een 'nieuwe economische or'
de', "die een eind maakt aan on
gelijke relaties tussen rijke en ar
men landen en aan de Derde We
reld het volle recht geeft om over
haar eigen toekomst te beschik
ken, vrij van imperialistische in
menging en uitbuitende maatre-
Zuid-Afrika. In een scherpe
verklaring vraagt de rooms-ka-
tholieke bisschoppenconferentie
van Zuidelijk Afrika de regering
in Pretoria, de noodtoestand op
te heffen, politieke gevangenen
vrij te laten, zwarte nederzettin
gen te demilitariseren en ook
geen politie meer daarheen te
sturen.
De verklaring bevat de eis aan
president Botha dat serieuze on
derhandelingen worden begon
nen met democratisch gekozen
leiders van de onderdrukte zwar
ten, "waarbij de in ballingschap
levende leiders niet mogen wor
den vergeten". Ook eisen de bis
schoppen onmiddellijke beëindi
ging van de gedwongen verhui
zingen
Hervormde Kerk: bedankt
voor Wijk (bij Heusden) G. D.
Kamphuis Stolwijk.
Jehovah's Getuigen. Van 8
tot 11 augustus wordt in het Jaar
beurs-complex in Utrecht een in
ternationaal congres van Jeho
vah's Getuigen gehouden. In to
taal komen er zo'n 40.000 mensen
uit 11 landen. Het thema van het
congres is: 'Bewaarders van de
rechtschapenheid'.
Uit de toelichting hierbij: "Al
heel wat jaren worden bijbelse
wetten en principes verwaterd,
met als gevolg dat veel mensen
niet meer weten wat zij moeten
geloven. Wie beweert christen te
zijn, moet zich afvragen of hy
(zij) rechtschapen vasthoudt aan
Gods geopenbaarde wil en gebo
den".
