Vaarwater wordt de
binnenschippers nu
werkelijk te smal
Schuldencrisis
woekert verder
Voorzitters kerken vragen eind noodtoestand
Reportage
Voor romantiek is geen plaats meer in de binnenvaart
VRIJDAG 26 JULI 1985
PAGINA 13
„M'n zwager kwam een
maand geleden naar me
toe. Hij vertelde dat hij
plotseling werkloos was
geworden. Ik zeg: man,
dat ben ik na iedere reis".
Arie van 't Hoff is een
grijze 55-jarige en nuchte
re binnenschipper die
Rotterdam als thuishaven
heeft. Risico heet zijn
schip en dat valt niet uit
de toon in het rijtje opti
mistische scheepsnamen
als De Goede Verwach
ting, Concordia en De
Hoop. Als hij nu echter de
naam van zijn schip moest
bedenken zou het de vol
gende pessimistische wor
den: Luctor et Abortus,
hetgeen zoveel betekent
als: ik worstel en drijf af.
Na tien jaar betrekkelij
ke rust vrezen de binnen
schippers dat opnieuw de
poten onder hun stoel
worden weggezaagd en
dat ze opnieuw door de op
komst zijnde veranderin
gen tegen elkaar worden
uitgespeeld.
door
Bas Hoppel
Voor romantiek is al jaren geen
plaats meer in de binnenvaart.
Die heeft de 85-jarige heer Boer
tien nog wel gekend. Hij heeft
het nog meegemaakt dat er met
zeilen naar het Duitse Roerge
bied werd gevaren. Nu komt hij
nog twee keer in de week naar de
schippersbeurs in Rotterdam om
er een kaartje te leggen.
Wie zegt de naam van Leo van
Laak nog iets? In 1975 was hij de
bekendste schipper in ons land.
De toen pas 21-jarige en bemin
nelijke jongeman die door het
uitvoeren van een huzarenstukje
wist uit te groeien tot een natio
nale bekendheid. Binnenschip
pers blokkeerden in de warme
zomer van dat jaar onder zijn lei
ding alle belangrijke vaarwegen.
In de ogen van de schippers wil
de de toenmalige staatssecretaris
Van Huiten de bodem onder hun
bestaan uitslaan door het sys
teem af te schaffen dat hen juist
had verzekerd van enig bestaans
minimum.
Kop aan kont en van wal tot
wal en op sommige plekken zelfs
in een dubbele rij lagen de sche
pen. Geen zeeschip kon Rotter
dam in of uit; hetzelfde gold voor
IJ muiden. Maar ook meer lan
dinwaarts kwam alles stil te lig
gen, zodat tv-kijkend Nederland
volop de gelegenheid had een
schip als een kempenaar te on
derscheiden van een spits.
Opeens bleek ook het vitale
belang van de binnenscheep
vaart: bijna eenderde van het to
tale binnenlandse vervoer en
meer dan de helft van het inter
nationale vervoer was lamge
legd. De staatssecretaris kon aan
die blokkade slechts een einde
maken door zelf bakzeil te halen
en het bevrachtingssysteem te
laten zoals het was.
Dan is het tien jaar stil en staat
er plotseling een 3000 kilo zware
boeg van een schip geparkeerd
op het Binnenhof. Onverwacht
en onbedoeld wordt daardoor
het veiligheidsprogramma rond
de juist op bezoek zijnde Ameri
kaanse vice-president Bush in de
war geschopt
De Rotterdamse schippers
beurs in het centrum van de stad
is de bekendste en belangrijkste
van de 15 beurzen in ons land.
Hier wordt jaarlijks ongeveer 15
miljoen ton vracht verdeeld met
een tegenwaarde van 100 miljoen
gulden. De beurs heeft ook een
sociale functie. De schippers ko
men er hun post halen, ze spre
ken er hun collega's en vaak ne
men ze ook hun gezin mee dat
dan gaat winkelen in de omee-
Afdwingen
Jacob Strijker, is ook 55 jaar en
behalve binnenschipper, ook be
stuurder van de kleine Algemee-
ne Schippers Vereeniging. Hij
waarschuwt: met praten alleen
hebben we nog nooit wat be
reikt. We hebben tot nu toe alles
moeten afdwingen".
Geholpen door de onderlinge
verdeeldheid en hun geringe
aantal, er zijn niet meer dan 5 a
6000 binnenschippers en on
danks of juist dankzij de vuist uit
het verleden draagt de politiek
de binnenvaart geen warm hart
toe. Andersom geldt het ook. De
tekst op de boeg van het schip
laat er geen twijfel over bestaan:
„Is dit wellicht Neelie's Hoop,
onze schepen naar de sloop,
zesbaksduwvaart op Waal,
weg tarieven radikaal.
Leden van het parlement,
redt ons toch van zo'n ser
pent".
Dat had al veel eerder, in de
begroting van verkeer en water
staat in 1981 laatdunkend ge
schreven: „Zij (de schippers)
hebben het gevoel gekregen dat
zij een factor vormden, waarmee
rekening moest worden gehou
den".
Vanaf 1960 is het Nederlandse
kanalennet grootscheeps inge
krompen. Bijna 2500 kilometer
vaarweg werd gesloten voor de
binnenvaart, vooral de kleinere
regionale vaarwegen. Dat slui
tingsproces is nog steeds aan de
gang. Het kanaal Deventer-Raal-
te is nu aan de beurt en ook het
Eindhovens Kanaal wordt bin
nenkort voor de schippers verbo
den gebied. Waarom? Strijker:
„De onderhoudskosten en de be
taling van die ene brugwachter
die alle bruggen bedient wegen
de overheid kennelijk te zwaar
op de maag. Het is zeer discrimi
nerend ten opzichte van spoor-
en wegvervoer".
Uit cijfers van verkeer en wa
terstaat voor de aanleg en het on
derhoud van wegen, vaarwegen
en spoorwegen blijkt dat de bin
nenschippers er zeer bekaaid
vanaf komen. Terwijl voor spoor
wegaanleg tot 1989 per jaar f 230
mihoen en voor de aanleg, onder
houd en uitbreiding van rijkswe
gen in totaal f 1100 mihoen is uit
getrokken, moet de binnenvaart
het stellen met f 25 miljoen
verbetering en ruim f200 miljoen
voor (grotendeels achterstallig)
onderhoud.
Vrachtprijs
De Rijn is Europa's drukste
vaarweg. De helft van het aantal
schepen is Nederlands. De
vrachtprijs wordt bepaald door
vraag en anbod. Omdat er veel
schepen zijn en in verhouding
weinig lading ligt die prijs laag.
Toch moet er gevaren worden
maar met afbraakprijzen is het
moeilijk het hoofd boven water
te houden.
Niet veel anders ligt het op de
vaarwegen naar België en Frank
rijk, de zogeheten Noord-Zuid-
verbinding. Hier werd tot 1975
ook met vrije tarieven gewerkt.
Onder druk van de blokkade van
toen konden de schippers echter
een bodemprijs voor hun vracht
afdwingen. Een van de Fransen
afgekeken systeem dat berust op
de onderlinge solidariteit van de
schippers en dat daar tot volle te
vredenheid functioneerde.
Schipper Niek Deen, eigenaar
van een 39 meter lange spits:
„Dat zogeheten toerbeurtsys
teem werkt eigenlijk heel een
voudig. Het is te vergelijken met
het trekken van een nummertje
bij de slager of warme bakker.
Wanneer een schipper zijn lading
lost, krijgt hij daarvan een be-
wijsje met tijd en datum waarop
hij is leeggekomen. Wie het laatst
komt, sluit achterin de rij aan.
Net zolang totdat hij aan de beurt
Het systeem begint echter lek
te raken. Ongeduldige schippers,
het soms twee, drie weken wach
ten beu beginnen voor te piepen
en zijn bereid om achter de beurs
om tegen een lager dan het bo
demtarief een vracht te accepte
ren. Deen: „Het is een egoistisch
standpunt. Die schipper denkt:
voor een kwartje per ton minder
kan ik niet drie weken lang aan
de kant blijven liggen. Hij steelt
echter de lading van zijn buur
man die wel op zijn beurt wacht.
Zonder de toerbeurt zal een kou
de sanering plaatsvinden onder
de schippers. Om nog werk te
kunnen krijgen zullen ze voor
steeds lagere prijzen gaan varen.
Die zullen uiteindelijk zo laag
worden dat er geen bestaan meer
mogelijk is. Al tien jaar lang", zo
vervolgt Deen, „dringen we daar
om aan op een wettelijke rege
ling zodat we niet zelf steeds als
een soort politie-agent hoeven op
te treden".
Bezet
Zo hebben boze schippers de
afgelopen maand twee transport
bedrijven in Rotterdam en een in
Arnhem enkele uren bezet ge
houden omdat die de zogeheten
Toerbeurt Noord-Zuid hadden
ontdoken. Strijker, net terug van
een reisje Rotterdam-Antwerpen
met zonnebloemschroot, een af-
valprodukt van zonnepitten, hui
vert bij de gedachte van een te
rugkeer naar het spel der vrije
krachten. „Acht jaar lang heb ik
voor AKZO in Delfzijl zout geva
ren naar een Belgisch plaatsje
vlakbij Charleroi. Daar moest ik
op een gegeven moment mee
stoppen. De prijzen bleven zak
ken. Op een gegeven moment
kreeg ik nog maar f 4,75 per ton
terwijl ik met f 8,50 was begon
nen. Als je leeg was was het ie
dere keer zelf bellen voor de vol
gende vracht. Dan ging er weer
een kwartje af. Dat was niet lan
ger vol te houden".
De binnenvaart is de laatste
tijd bedolven onder regelingen
en besluiten die men niet of nau
welijks gewenst heeft. De be
kendste is de proef met de zes
baksduwvaart op het traject Rot-
terdam-Duisburg. De kleine
schippers keren zich hier niet te
gen uit broodnijd. Het vrije on
dernemersschap staat nog steeds
hoog in het vaandel. Ze zijn be
vreesd dat door de komst van die
mammoetschepen hun vaarwa
ter letterlijk en figuurlijk te smal
wordt.
Een veel groter gevaar dreigt
echter vanuit het Europese
hoofdkwartier in Brussel. Daar
wordt met instemming van de
betrokken ministers uit de EG-
landen gewerkt aan een plan dat
haaks staat op wat de binnen
schippers willen. Dat plan komt
neer op het vrijgeven van alle
vervoer in een straal van 150 kilo
meter van de zeehavens. Strij
ker: „Dat zou voor ons de dood
steek beteken. De EG regelt de
landbouwprijzen, de hoeveel
heid vis die mag worden gevan
gen en de in- en uitvoerbeperkin-
gen. Maar als de binnenvaart aan
de orde is wil ze het liefst vrij
heid van concurrentie".
Jacob Strijker: "Met praten alleen hebben we nog nooit wat bereikt".
Regeringsnota te optimistisch
We schrijven 1987. Mexico weigert
nog langer zijn miljardenschulden
af te betalen. De financiële wereld
reageert keihard door Amerika's
zuiderbuur uit het Internationaal
Monetair Fonds (IMF) te gooien.
Het zuiden van de Verenigde Sta
ten wordt overspoeld met illegale
immigranten die in de grote steden
onderduiken en een burgeroorlog
ontketenen. Drinkwater wordt ver
giftigd, computercentra worden
gesaboteerd: de chaos is compleet.
door
Sjaak Smakman
Toekomstbeèld of nachtmerrie?
Voor oud vice-president van de
Wereldbank Willam Clark, die dit
beeld schetst in zijn boek 'De tijd
bom van de schuldencrisis', het
eerste. Voor de Nederlandse rege
ring het laatste. Als iedereen zijn
best doet is de schuldencrisis be
heersbaar, zo schrijven de minis
ters Ruding (financiën), Van den
Broek (buitenlandse zaken), Schoo
(ontwikkelingssamenwerking) en
staatssecretaris Bolkestein (econo
mische zaken) in hun vorige week
verschenen nota over de interna
tionale schuldenproblematiek.
Bijna drie jaar geleden brak de
paniek uit, toen Mexico liet weten
zijn schulden niet langer te kunnen
betalen. Toch had iedereen de pro
blemen wel zien aankomen. De
oorsprong ervan ligt in de jaren ze
ventig, toen de OPEC-landen hun
gigantische hoeveelheden oliedol
lars doorsluisden naar de westerse
banken. De westerse banken wis
ten niet goed raad met het geld en
leenden het gretig aan een aantal
veelbelovende Derde-Wereldlan
den.
Dat de leningen veelal in dollars
en tegen variabele rente werden af
gesloten, was toen geen probleem.
De dollar stond laag en de inflatie
was hoog, zodat de reële rente (ren
te min inflatie) soms zelfs negatief
was. Toen de industrielanden ech
ter de inflatie beteugelden, de ren
te omhoog vloog en de dollar weer
keihard werd, kwamen de proble
men. Niet alleen moest er plotse
ling veel meer geld op tafel komen,
ook liepen door de economische
recessie de exportmogelijkheden
van de ontwikkelingslanden sterk
terug.
Kartel
Na Mexico gaven ook landen als
Argentinië en Brazilië er de brui
aan. Paniek in de geldwereld, niet
in het minst uit vrees dat de elf La-
tijnsamerikaanse schuldenlanden
een 'kartel' zouden vormen. In Car
tagena kwamen ze regelmatig bij
elkaar om hun problemen te be
spreken. En zoals de econoom
Keynes ooit zei: 'Als ik duizend
gulden schuld heb bij de bank, heb
ik een probleem. Als ik een ton
schuld heb, heeft de bank een pro
bleem'. In april van dit jaar werd
het gevaar van een schuldenkartel
tijdens een IMF-bijeenkomst ech
ter definitief bezworen. In navol
ging van de westerse landen kozen
ook de schuldenlanden voor een
individuele aanpak.
Die keuze, gevoegd bij de flink
gestegen exporten van de schul
denlanden (vooral dankzij de enor
me importen van de VS), zet de
toon voor het optimisme in de re
geringsnota. Een optimisme onder
voorwaarden. Voor een oplossing
dienen de industrielanden name
lijk wel hun economische groei
veilig te stellen, het protectionisme
een halt toe te roepen, moeten zo
wel industrie- als schuldenlanden
in eigen huis orde op zaken stellen,
en moet de kapitaalstroom naar de
schuldenlanden op peil blijven.
Het IMF is bij dit alles een spil
functie toebedacht. Ruding, be
windvoerder bij het IMF, gelooft
rotsvast in het Fonds. In een inter
view met Onze Wereld: "Jarenlang
hebben IMF en Wereldbank de
machthebbers een spiegel voorge
houden, maar er is niet geluisterd.
In de wat rijkere landen in Latijns-
Amerika is het binnenlands beleid
haast spreekwoordelijk slecht. Ze
voeren een uiterst slecht sociaal
beleid maar ze willen niet dat wij
ons daarmee bemoeien. Ze verwij
ten je dan paternalisme en neo-ko-
lonialisme".
Succes
De regeringen van de schulden-
landen zien het IMF echter, als een
dwingeland. In theorie hebben ze
alle vrijheid om zich al dan niet
voor hulp tot het IMF te wenden,
maar in de praktijk gaat zonder
IMF-overeenkomst geen bank
kluis open. Vandaar dat de meeste
schuldenlanden overeenkomsten
met het IMF hebben. En hoewel de
schuld van de Latijnsamerikaanse
landen het afgelopen jaar nog ver
der toenam (van 575 tot 593 miljard
dollar), ziet de Nederlandse rege
ring in hun verbeterde handelsba
lans (meer export, minder import)
en een lichte afname van de schul
den als percentage van het Bruto
Nationaal Produkt tekenen dat het
allemaal w,eer goed kan komen.
Het succes van de IMF-program-
ma's is echter nogal betrekkelijk.
Ze vormen namelijk ook een aan
slag op de interne politieke stabili
teit. Toen de Argentijnse president
Alfonsln in mei in een televisierede
ingrijpende bezuigingen aankon
digde, was een algemene staking
zijn loon. In het afgelopen week
einde tekende Alfonsin een nieuwe
overeenkomst met het IMF, met
daarin een nauwelijks afgezwakte
versie van zijn mei-plan: een loon
stop, acht procent bezuinigen op
de begroting en de betaling van 3,4
miljard dollar achterstallige
schuld. In ruil daarvoor krijgt Ar
gentinië een nieuwe lening van 4,2
miljard dollar.
De plannen zijn al onder vuur ge
nomen door zowel werkgevers als
werknemers. De werkgevers vin
den dat ze te veel moeten bijdragen
aan de strijd tegen de inflatie (in
juni nog dertig procent), de vak
bonden vrezen een verdere verdie
ping van de crisis en een toene
mende werkloosheid.
Ook de Mexicaanse president De
la Madrid heeft weer een bezuini
gingsplan gelanceerd om de deze
maand met 35 procent gedeva
lueerde peso op te krikken. Het
grote probleem voor Mexico is ech
ter dat het sterk afhankelijk is van
zijn olie-inkomsten, en die dalen.
Enige tijd geleden al verlaagde Me
xico zijn prijzen, maar dat kost wel
jaarlijks 1,7 miljard dollar. En de
prijzen staan nog altijd onder zwa
re druk.
In Brazilië, met een schuld van
104 miljard dollar absolute koplo
per, is het van hetzelfde laken een
pak. President Sarney zit als opvol
ger van de voor zijn installatie
overleden Neves wankel in het za
del. Toch is ook hij vorige maand
met het IMF gaan praten over een
nieuwe (achtste) 'intentieverkla
ring'. Een verklaring waarvan de
uitkomst voorspelbaar is.
Voor Argentinië en Brazilië
speelt de vraag hoeveel deze broze
democratieën kunnen hebben. De
militairen hebben zich weliswaar
teruggetrokken in de kazernes, ze
blijven dreigend op de achter
grond aanwezig. Het sociale kre
diet dat Alfonsin en Sarney heb
ben, kunnen ze bij al te ingrijpende
maatregelen snel verspelen. De
dan onvermijdelijk sociale onrust
kan voor de militairen een dankba
re aanleiding zijn om de macht
weer over te nemen. In het blad Fo
reign Affairs riep de voormalige
Amerikaanse staatssecretaris voor
Interamerikaanse Zaken Rogers
dan ook onlangs op tot buitenland
se financiële steun. De problemen
zijn zo groot dat interne aanpas
singsprogramma's wel eens tekort
zouden kunnen schieten, aldus Ro
gers.
Handel
Een in de regeringsnota onbeant
woorde vraag is hoe het oprukken
de protectionisme een halt moet
worden toegeroepen. Ondanks
veel mooie woorden zijn de han-
delsoorlogen tussen VS, Japan en
EG over produkten als staal, graan,
auto's en elektronika al vrijwel een
feit. Bovendien zijn de afspraken
die in 1982 al in het GATT (wereld
handelsovereenkomst) zijn ge
maakt, nog steeds niet nagekomen.
En Unctad (VN-handelsconferen-
tie), waarin de ontwikkelingslan
den al sinds jaar en dag een betere
positie op de wereldmarkt beplei
ten, is op sterven na dood.
Krijgt Clark dan toch gelijk?
Zelfs als dat hét geval is, is er nog
een lichtpuntje. Als de storm is uit
geraasd, zullen de westerse landen
de schuldenlanden als een serieuze
onderhandelingspartner gaan er
kennen, zo verwacht hij. Een hele
geruststelling: of Clark of de Ne
derlandse regering nu gelijk krijgt,
het 'happy end' is verzekerd.
De voorzitter van de Raad van
Kerken in Nederland, professor
dr. D. C. Mulder, en de voorzit
ters van de hervormde en gere
formeerde synode, ds. H. Huting
en dr. H. J. Kouwenhoven, vra
gen in een telexbericht aan de
Zuidafrikaanse ambassadeur in
ons land dringend om opheffing
van de noodtoestand in 36 dis
tricten van Zuid-Afrika. "Dat zou
een eerste stap zijn naar een op
lossing van de problemen in uw
land", schrijven zij.
Mulder, Huting en Kouwenho
ven geven in het bericht uiting
aan hun bezorgdheid over de si
tuatie in de zwarte woonwijken.
"Afkondiging van de noodtoe
stand kan geen oplossing zijn".
De drie voorzitters hebben ook
een telexbericht gestuurd naar
het Verenigd Democratisch
Front in Zuid-Afrika, de belang
rijkste oppositiebeweging. Daar
in verklaren zij zich solidair met
de strijd voor vrede en gerechtig
heid. "Wij beloven u al onze
steun totdat Zuid-Afrika en al
zijn inwoners vrij zullen zijn".
Willekeur. In het 'Hervormd
Weekblad' (van de Confessionele
Vereniging) van vandaag consta
teert ds. C. Jongeboer (Baarn)
een grote willekeur wat betreft
de vergoeding aan predikanten
voor preekbeurten buiten hun
gemeente.
"Er zijn gemeenten die gast-
predikanten vragen die heel ver
weg wonen. Maar men vergeet
vaak, dat de man dan ook de reis
heen en terug moet maken. Dat
kost geld. Als men daar tegenop-
ziet, moet men proberen iemand
te krijgen die dicht in de buurt
woont. Want al zal geen enkele
predikant rijk worden of zelfs be
ter worden van het uit preken
gaan, hij hoeft er nog niet op toe
te leggen, hetgeen nogal eens het
geval is".
Het zou goed zijn, schrijft Jon
geboer (werkte onder andere in
Valkenburg en Lisse), als predi
kanten bij hun kerkvoogdijen
eens informeerden of deze zich
aan de regels houden. Hij is er
van overtuigd, dat de meesten er
geen flauw vermoeden van heb
ben wat gastpredikanten in hun
eigen gemeente ontvangen.
Jongeboer besluit met het ad
vies van de Bond van Nederland
se Predikanten: f. 90 voor een
preekbeurt plus een vergoeding
van reiskosten volgens de eerste
klas openbaar vervoer of bij ge
bruik van een auto 45 cent per
kilometer.
Stage bij politie. Toekomsti
ge dominees van de Evangeli
sche Kerk in het noordelijke El-
begebied (Bondsrepubliek) lo
pen op het ogenblik stage bij de
politie, in het kader van een ex
perimenteel projekt dat het se
minarie in Breklum in samen
werking met de politie in de stad
Neumünster heeft opgezet. Ze
ven aanstaande predikanten, zo
wel mannen als vrouwen, rijden
drie weken lang in nachtdien
sten mee met de patrouillewa
gens van de politie.
De deelnemers zeggen nu al,
totaal «nieuwe ervaringen te heb
ben opgedaan. Eén van hen: "Ik"
heb mijn oordeel tegenover de
politie op bepaalde punten wel
moeten herzien. Het is onvoor
stelbaar, met wat voor proble
men deze agenten te maken krij
gen".
De politie blijkt tevreden. "Al
les verloopt positief', zei een po
litieman. "Er doen zich veel ge
vallen voor waarbij een zekere
vorm van pastoraat van groot be
lang kan zijn. Neem bijvoorbeeld
vechtpartijen. Dan is het voor
ons in de eerste plaats zaak, de
dronkeman aan te pakken en
voorlopig mee te nemen. Maar
we hebben geen tijd orh ook nog
troostende woorden te richten
tot ontredderde achterblijvers.
Meestal ligt er alweer een volgen
de opdracht te wachten".
Een woordvoerder van de poli
tie verklaarde nog, dat de politie
graag alle faciliteiten blijft geven
als de kerk zou besluiten met de
ze stages door te gaan.
Slapen in kerk
De kloosterkerk in de Duitse
plaats Riddagshausen (bij
Braunschweig) zal op drie zonda
gen in augustus 's middags open
staan voor mensen die bij pas
sende muziek eens rustig willen
zitten, nadenken, bidden of....sla-
pen. Het is een initiatief van de
predikant Joachim Hempel, die
tot de ontdekking is gekomen
dat voor sommige mensen sla
pen in de kerk genezend werkt
en de gezondheid bevordert.
Op affiches staat te lezen, dat
slapen in de kerk een gunstige
invloed kan hebben op nervosi
teit en op hart- en vaatziekten.
Men mag in de kerk aanwezig
zijn zonder dat een ander iets wil.
Motto van deze zondagmiddag
besteding is: 'Gezond en gemak
kelijk'.
Het ongewone aanbod van do
minee Hempel heeft nogal op
zien gebaard. Maar niemand kan
ontkennen, dat er tijdens de
preek weieens een dutje wordt
gedaan.
Vliegtuigen. De regering van
de Duitse deelstaat Beieren over
legt op het ogenblik met het
aartsbisdom München en Frei-
sing hoe historische kerken kun
nen worden beschermd tegen
schade door laag overvliegende
vliegtuigen. In Weipertshausen
is onlangs een kerk ingestort.
Vermoed wordt, dat het geweld
van militaire vliegtuigen de be
langrijkste oorzaak is geweest.
Volgens het bisdom staan
langs de meest gebruikte vlieg
route zo'n 1500 kerken, waarvan
de meeste historische betekenis
hebben. Kerken ondervinden
van het luchtgeweld steeds meer
schade.
Staatssecretaris Edmund Stoi-
ber, die aan het overleg deel
neemt, verklaarde, dat bij een
groeiend milieubewustzijn ook
de krijgsmacht zal moeten na
gaan, in hoeverre bij militaire
vluchten het milieu, dus ook ou
de kerken, meer kan worden ont-
Simonis en Möller. Kardi
naal Simonis en bisschop Möller
van Groningen zullen de Neder
landse bisschoppen vertegen
woordigen op het zesde bis-
schoppensymposium van 7 tot
11 oktober in Rome. Het onder
werp van deze bijeenkomst is:
'Secularisatie en evangelisatie in
Europa vandaag'.
Het symposium wordt georga
niseerd door de Raad van Euro
pese Bisschoppenconferenties,
waarin elk nationaal bisschop
pencollege met één man is verte
genwoordigd. Voor Nederland is
dat bisschop Möller.
