De straat als
huiskamer van
Isaac Israëls
Overzichtsexpositie in Dordrecht
NTB gaat
actie voeren
nanpn DORDRECHT (GPD) - „De
Istraat is mfin huiskamer." De
ze uitspraak van de kunstschil-
der Isaac Israëls typeert voor
een belangrijk deel de onder
werpen die hij graag koos:
mensen. Taferelen buiten, in
cafés, op het strand. Maar ook
impressies van kledingateliers,
modeshows en het theater.
Stillevens, en zeker bloem-
wed stukken nemen in zijn werk
slechts een bescheiden plaats
tn«3in' In het Dordrechts Museum
idia1is op het °6enblik een over-
ping] zichtstentoonstelling ingericht
va] van het werk van deze Neder-
landse impressionist, die tot en
met 28 juli duurt,
be
Mensen staan centraal bij Isaac Is-
dji raëls, zoon van Jozef Israëls, een
fereri van de belangrijke representanten
aaij van de Haagse School. En ook in
'kker zijn persoonlijke leven spelen
eboii
mensen een belangrijke rol. Al als
kind kwam hij in het Haagse in
aanraking met tal van beeldende
kunstenaars, schrijvers en kunst
minnaars, die tot de kring van zijn
ouders behoorden.
In haar monografie over Isaac Is
raëls, waarvan nu een tweede en
aangevulde druk bij Van Spijk in
Venlo is verschenen - tevens aan
leiding tot deze tentoonstelling
schetst Anna Wagner het milieu.
„Het huis aan de Koninginne
gracht staat voor iedereen open.
De grote suite beneden dient als
ontvangstruimte; er komen kun
stenaars, letterkundigen, kunstlief
hebbers, verzamelaars en kunstko
pers, na 1877 ook uit het buiten
land.
„In deze levendige en interessan
te omgeving groeit Isaac op. Zijn
jonge leven wordt beheerst door
door
Frans Keijsper
Walcherse jongeman (1897) van Isaac Israëls.
([AANDAG 22 JULI 1985
drie belangrijke factoren: kunst, li
teratuur en reizen. Hij leert de
schilders van de Haagse School
kennen en jongeren als Thérèse
Schwartze, Etha Fles, later Breit-
ner, buitenlanders als Manet en
Liebermann".
En de op 3 februari 1865 geboren
Isaac Israëls werd door zijn ouders
al vroeg op reis meegenomen: naar
het Mekka van de kunst Parijs, Ita
lië en Londen. Eenmaal volwassen
gaat Isaac ook veel op reis, de Is-
raëlsen zijn ware kosmopolieten.
De Haagse School waarmee hij
in zijn prille bestaan wordt gecon
fronteerd, was vooral een grijze
schildersrichting, waarbij het land
schap als onderwerp centraal
stond. Isaac Israëls zal dit echter
niet navolgen, zijn schilderijen zijn
doorgaans veel helderder van toon.
Het landschap speelt bij hem geen
rol van betekenis. Wanneer Isaac
Israëls een strandtafereel schildert,
zijn zee en strand slechts het decor
voor de op het doek gezette ge
beurtenis: een tocht langs het
strand te paard, het nuttigen van
een verfrissing of kinderen die op
een ezeltje rijden. En wanneer
Breitner, die ook de mens tot mo
tief koos, naast Isaëc wordt gezet,
valt ook het verschil in toon op.
Breitner bruin en donker, Israëls
veel lichter.
Dégout
Zijn opvatting over hoe een
schilderij aan te pakken, heeft An
na Wagner genoteerd. Het was een
raad die hij aan jonge kunstenaars
gaf: „Je moet een onderwerp voor
jezelf kiezen en je daarbij bepalen.
Je moet niet te lang op de dingen
doorgaan, want dan krijg je er een
dégout van. Vooral niet te veel
werken, niet meer dan twee uur
achter elkaar, niette lang peuteren,
dan ben je niet fris meer".
Schilderen, dat hij beschouwde
als tekenen met olieverf. Overigens
werkte hijzelf keihard, had een
vaste dagindeling van 's ochtends
acht tot 's middags vijf. En ook als
hij daarna een borreltje ging drin
ken, maakte hij nog menige schets
in het boekje dat hij altijd zich
droeg.
Reeds als kind gaf Isaac er blijk
van over talent te beschikken.
Toen hij pas zes was, beschreef zijn
vader in een brief de belangstelling
van zijn zoon voor dieren, en ook
de knappe manier waarop hij deze
wist te schilderen. Na de lagere
school volgde Isaac Israëls van
1878 tot 1880 lessen aan de Haagse
tekenacademie. Van 1881 af begon
hij deel,te nemen aan exposities -
hij was op dat moment zestien jaar.
In de Oud-katholieke kerk in
Den Haag maakte hij schilderijen
die koorknapen en priesters tot on
derwerp hadden. Hij had dan al mi
litaire taferelen geschilderd, zoals
zijn Les van hoornblazers, dat nog
vóór het voltooid was, gekocht
werd door de Haagse schilder Mes
dag.
RADIO-TV-KUNST
AMSTERDAM (ANP) - De Neder
landse Toonkunstenaarsbond
NTB wil de wijzigingen per 1 au
gustus van de WWV (Wet Werk
loosheids Voorziening) tot bij de
Hoge Raad bestrijden. De bond
heeft daartoe bij de gemeente Am
sterdam, die de wijzigingen als uit
voerend orgaan moet doorvoeren,
bezwaar aangetekend in de hoop
dat het gemeentebestuur het be
zwaar - door de regering gedwon
gen - niet honoreert.
Dat opent via de Raad van Be
roep en de Centrale Raad van Be
roep de weg naar de Hoge Raad,
aldus een verklaring van de NTB.
De wijzigingen in de WWV beteke
nen volgens de bond dat alleen al
in Amsterdam 4.000 jongeren in
veel gevallen geen WWV-uitkering
meer krijgen en aangewezen zijn
op bijstand.
Een zeker indrukwekkend doek
dat tot dit genre behoort en tevens
een van zijn laatste in deze soort (in
Dordrecht te zien) is zijn Transport
kolonialen uit 1883, dat 1.60 bij 3
meter meet en waarin een oud
vrouwtje met kleinkind aan de
arm afscheid neemt van een man
die vermoedelijk haar zoon is. Het
is in dit schilderij een van de tref
fendste fragmenten. Het doek le
verde hem twee jaar later op de Pa-
rijse Salon een eervolle vermelding
op.
Isaac is bij deze onderwerpen be
paald niet blijven stil staan, want
portretten hadden zijn levendige
belangstelling. De acht jaar oudere
Breitner koesterde toch enige kin
nesinne ten opzichte van de jeugdi
ge, begaafde Isaac. Hij bewonder
de hem, maar kon een vleug van
jaloezie niet onderdrukken, wan
néér hij in een brief stelt: „...de jon
ge Israëls heeft reeds verscheidene
damesportretten geschilderd en
heel goed. Ik geloof, dat ik 't net
zoo artistiek zou kunnen, maar hij
beweegt zich nu eenmaal onder die
lui, ik niet! Ik benijd hem daarom,
ofschoon 't dwaas van me is...".
Opdonder
Anderzijds had Israëls veel res
pect voor de „stadsschilder van
Amsterdam", want op zijn beurt
schrijft hij in een brief (1892): „Ik
heb daarnet een schilderij van
Breitner gezien dat bij het raam
staat bij Groesbeek in de Kalver-
straat, voorstellende een winter
met paarden; het ziet er prachtig
uit, zoo zelfs dat ik geen lust meer
had om verder te wandelen en
maar naar huis ben gegaan. Ik
dacht ik schei er mee uit, tegen
zulk werk kan je toch niet opschil
deren... Ik krijg van zijn werk altijd
een opdonder, als van iemand die
ineens iets begrijpt dat heel een
voudig was, en daar ik uit stommi
teit niet om gedacht heb...".
Isaac Israëls had. zo wordt in elk
geval de indruk gewekt, een prak
tische aanpak, hij of zijn vader kon
zich wanneer dat nodig was ook fi
nancieel iets permitteren. Voor zijn
kolonialenschilderij liet hij bij
voorbeeld een loods neerzetten om
van daaruit te kunnen werken,
wanneer hij buiten wil schilderen
koopt hij een vergunning voor 40
cent per centiare, en via een relatie
krijgt hij toestemming om in een
theater ook achter de coulissen te
kunnen tekenen.
Tijdens een verblijf in Londen
gedurende de Eerste Wereldoor
log, toen er slechts weinig open
baar vertier was, huurde hij een
voudig boksers om ze te kunnen
tekenen. Bovendien was hij zake
lijk, een eigenschap die hij beslist
van zijn moeder had geërfd. Over
hem werd verteld dat hij geen goe
de dingen weggaf uit vrees ze later
te hebben kunnen verkopen, en
geen slechte omdat hij er zich later
voor zou kunnen schamen.
Hij maakte flinke reizen naar het
buitenland, onder meer naar
Noord-Afrika, samen met zijn va
der. In 1903 dook hij op in Parijs en
tussen 1904 en 1913 bezat hij een
eigen atelier aan de Boulevard de
Clichy, vlak bij dat van Picasso. Of
de schilders elkaar persoonlijk
hebben gekend, is niet bekend.
Voorts verbleef hij bijna een jaar in
Indië (1921-22).
Isaac Israëls, die het Haagse be
wust verruilde voor het dynami
scher Amsterdam, had grote be
wondering voor Van Gogh, met na
kering krijgt bekorten. Alleen 35-
jarigen en ouder krijgen als van
ouds gedurende de eerste twee ja
ren van hun werkloosheid een
WWV-uitkering.
De WWV-periode voor leeftijds
groepen daaronder wordt korter,
met als minimum een half jaar
voor mensen jonger dan 23 jaar, al
dus de NTB. De bond probeert de
Kunstenbond FNV mee te krijgen
op haar weg naar de IJoge Raad.
De NTB heeft verder besloten 24
september tot actiedag uit te roe
pen. Op die dag behandelt de So
ciale Verzekeringsraad het advies
aan de regering betreffende de
nieuwe wet werkloosheidsvoorzie
ning die op 1 januari 1986 moet zijn
ingevoerd. De NTB vreest dat door
de invoering van deze nieuwe wet
de uitvoerende ambulante kunste
naars geheel buiten de verzekering
vallen.
Staatssecretaris De Graaf van so
ciale zaken heeft de bond meege
deeld daarover pas met de NTB te
willen spreken als de nieuwe wet is
ingevoerd.
me voor zijn stralend kleurge
bruik. Israëls heeft werk van deze
in 1890 overleden meester op doe
ken verwerkt, maar verder kan niet
gezegd worden dat hij met Van
Goghs opvattingen in zijn eigen
werk verder iets deed.
Belezen
De zeer belezen Isaac, die het
kunstleven nauwgezet volgde, be
vond zich toen nieuwe opvattingen
in de kunst doorbraken (het kubis
me aan het begin van deze eeuw) in
de Franse hoofdstad, waar zich
destijds tal van kunstenaars op
hielden. Van die vernieuwingen
zijn bij Isaac Israels geen sporen te
vinden. In dat opzicht lijkt hij ei
genlijk op Breitner, die bleef terug
kijken naar een voorbije periode,
de negentiende eeuw.
Het neemt niet weg dat Isaac Is
raëls voor veel mensen een interes
sante schilder zal blijven aan wiens
leven abrupt een einde kwam door
een verkeersongeluk. Nadat hij in
oktober '34 nog een bezoek had ge
bracht aan een tekeningenexposi
tie van hemzelf in Den Haag, werd
hij door een auto aangereden; en
kele dagen nadien overleed hij aan
de gevolgen daarvan.
Nieuwe film
Orlow Seunke
geselecteerd
voor Venetië
Isaac Israëls (1865-1934). Schilderijen,
aquarellen, tekeningen, pastels en gra
fiek. Dordrechts Museum, Museum
straat 40. Openingstijden: dinsdag tot
en met zaterdag van 10 tot 17 uur, zon
dag van 13 tot 17 uur. Tot en met 28
juli. Rijk geïllustreerde catalogus met
zwart/wit- en kleurplaten geschreven
door Anna Wagner. Uitgeverij Van
Spijk, Venlo. Prijs f 125.
UTRECHT (GPD) - De Neder
landse speelfilm 'Pervola' is gese
lecteerd voor een plaats in de com
petitie van het festival van Venetië.
Pervola is een film van regisseur
Orlow Seunke, die vier jaar gele
den met 'De smaak van water'
eveneens Venetië wist te halen en
toen zelfs een Gouden Leeuw ver
overde voor de beste debuutfilm.
Sindsdien heeft geen enkele Ne
derlandse film meer het hoofdpro
gramma van Venetië gehaald. Het
festival wordt gehouden van 26 au
gustus tot en met 6 september.
In 'Pervola' spelen Gerard Thoo-
len en Bram van der Vlugt de
hoofdrollen. De film werd groten
deels opgenomen in Noorwegen
tijdens de afgelopen winter, onder
de meest barre omstandigheden.
'Pervola' wordt tevens de ope
ningsfilm van de Nederlandse
filmdagen eind september zullen
plaatsvinden en gaat vanaf26 sep
tember in Nederland rouleren.
Otello ontspoord
MADRID (GPD) - Woodstock.
Wight en Wembley. Aan die trilo
gie kan men sinds eind vorige
week de naam van Vicente Calde-
ron toevoegen. Zij het met een klei
ne variant. In het stadion van de
Madrileense voetbalclub Atletico
had dit keer geen popconcert
plaats maar de première van een
opera, de Otello van Verdi.
Op de plaats waar gewoonlijk de
doelpalen staan, was voor deze ge
legenheid een gigantisch podium
van 23 bij 35 meter geïnstalleerd.
Een speciale generator, die buiten
de stadionmuren was opgesteld,
zorgde voor de noodzakelijke po
tentie van 250.000 Watt bestemd
voor de tachtig kolossale luidspre
kers en de verlichting. Maar al het
technische vernuft kon niet voor
komen dat de historische open
luchtvoorstelling van Otello op een
teleurstelling uitliep.
Voor de ruim 40.000 toeschou
wers viel er weinig te genieten als
gevolg van de abominabele ge
luidskwaliteit. De microfoons wa
ren namelijk zo hoog opgehangen
boven de zangers en zangeressen,
dat de voorstelling af en toe meer
weg had van een pantomime.
Tegen zoveel tegenslag waren
zelfs operasterren als Placido Do
mingo (in de rol van Otello) en Pi
lar Lorengar (die Desdemona zong)
niet opgewassen. De operavoor
stelling werd dan ook min of meer
gereduceerd tot een muzikaal con
cert, omdat het symfonisch orkest
van Madrid af en toe nog wel rede
lijk hoorbaar was. Tekenend was
dan ook dat het merendeel van de
toeschouwers zich nog het meest
vermaakten met de videobeelden
van de capriolen bij stierengevech
ten, die tussen de vier bedrijven
werden vertoond.
AMSTERDAM - De oude stoelen van de Stadsschouwburg in Amsterdam werden zaterdag aan de liefhebbers
verkocht voor het vriendelijke prijsje van vijf gulden per stuk. De verkoop begon om tien uur, maar lang voro
dat tijdstip had zich al een rij wachtenden gevormd. (f„to anp>'
MERTEN - In de Westduitse plaats Merten in het Ei-
felgebergte is vrijdag het lichaam van de dinsdag
overleden auteur en Nobelprijswinnaar Heinrich Böll
begraven. De ceremonie werd bijgewoond door kop
stukken uit politiek en kunst en begeleid door een zi
geunerorkest.
De schrijver overleed vorige week in de woning van
zijn zoon Rene in Merten. kort nadat hij uit het zieken
huis was ontslagen Onder de 180 aanwezigen bij de
plechtigheid bevond zich president Richard von Weiz-
sacker.
De eiken kist werd naar het graf gedragen door de
auteurs Günther Grass, Günther Wallraff en de in bal
lingschap levende Rus Lev Kopelev, Bölls zoons Rene
en Vinzent en zijn neef Chrisloph.
Hoewel Böll in 1979 uit de rooms-katholieke kerk was
gestapt werd de begrafenis op eigen verzoek toch een
religieuze ceremonie, geleid door priester Herbert Fal-
ken, een persoonlijke vriend van Böll. (foto api
