Olaf Tarenskeen:
fenomeen op de gitaar
Evenwichtige Elckerlyc in Pieterskerk
Winnaar van de Wessel-ückenprijs
LEIDSE?
LAKENFEESTEN
'Jonge
schilders'
nu in
Huys Dever
DONDERDAG 18 JULI 1985
RADIO-TV-KUNST
PAGINA 17
Aan de 25-jarige Haagse gita
rist Olaf Tarenskeen is gister
avond de Wessel-Ilckenprijs
uitgereikt. Hij is de derde mu
sicus, die deze op initiatief van
Pim Jacobs opnieuw in het le
ven geroepen prijs krijgt toege
kend. De Wessel-Ilckenprijs
'nieuwe stijl' is bedoeld om een
jong en onbekend musicus, die
zich op velerlei gebied positief
onderscheidt, een eerste aanzet
tot een professionele carrière
te geven. Tarenskeen werd
voorafgegaan door slagwerker
Marcel Serierse en saxofonist
Toon Roos, die beiden de be
doeling van de onderscheiding
op juiste wijze wisten uit te
buiten.
door
Jan Rensen
- Ook Tarenskeen zou nu dus de
eerste serieuze stap op zijn loop
baan moeten zetten. Ziet hij dat
zelf ook zo?
Olaf Tarenskeen. „Ik laat de
kans natuurlijk niet aan me voorbij
Tentoonstelling 'Eenzaam maar niet
alleen', t/m 3 augustus. Stelling. Lan
ge Mare 65, Leiden. Geopend di. t/m
za. van 12 tot 17 uur.
LEIDEN Anders dan men mis
schien zou denken, slaat de be
naming 'Eenzaam maar niet al
leen' in dit geval niet op de me
moires van koningin Wilhelmina
maar op de recent geopende
Stelling-expositie met jonge
kunstenaars, die het juist van de
toekomst moeten hebben in
plaats van terug te blikken op
het verleden. De bedoeling van
deze titel wordt allerminst duide
lijk uit een gelijknamig stuk pro
za, dat met enige goede wil en in
levingsvermogen opgevat kan
worden als een parabel over de
taak van de kunstenaar. Toch
blijft de preciese strekking moei
lijk grijpbaar. De gelijkenis ver
haalt van twee groepen, aan de
ene kant 'ze' (de kunstenaars?)
aan de andere kant 'de mensen'
(het publiek?). De eerste gedre
ven groep CWe zullen gaan en
doen wat ons te doen staat')
wordt door de tegenpartij ge
vraagd vooral niet weg te gaan en
hun lied achter te laten bij het
vuur. 'Ze' besluiten toch 'als vo
gels' te gaan 'kalm en ongewa
pend' en de slotzin luidt: 'Ze wa
ren vogels, en vogels, als de we
reld stilstaat, zeggen: Kijk niet
naar ons met je ogen"
Al blijft de diepere betekenis
verborgen, er rest altijd nog de
tentoonstelling zelf om de relatie
met het gekozen thema te ont
dekken. Het lijkt mij dat die ge
zocht moet worden in de richting
van de sterke individualiteit van
de kunstenaars op deze tentoon
stelling: samen maar ieder voor
zich. op zijn eigen manier zou het
verbindende element kunnen
zijn.
Het bovenstaande kan een ver
klaring geven voor een expositie,
samengesteld uit dergelijk uit
eenlopend werk. Een aantal van
de deelnemers presenteert zich
als schilder. Onder hen is Jan
Wisse, die (evenals Jaap Kan-
bier) nog steeds het spoor van de
expressieve figuratie volgt, ge
gaan en ben ook heel blij met de
toekenning van de prijs, maar van
de andere kant heb ik voor mezelf
het idee dat er nog ontzettend veel
te leren valt. Op techniek raak je
nooit uitgestudeerd en daarnaast
wil ik me meer gaan verdiepen in
de hedendaagse jazzvormen: de
muziek van mensen als Keith Jar-
rett en Ralph Towner, die me bij
zonder aanspreekt".
De jonge gitarist schijnt maar
niet genoeg van het studeren te
kunnen krijgen. De uit Indonesi
sche ouders geboren Olaf Tarens
keen pakte op 12-jarige leeftijd
voor het eerst serieus de gitaar op:
„Iedereen bij mij thuis speelde mu
ziek. Ik heb in mijn jeugd al veel
gitaarmuiek gehoord. Vooral klas
siek. maar ook populaire muziek".
Vijfjaar later begint hij zijn con-
servatoriumopleiding in Den
Haag, hoofdvak klassiek gitaar. Hij
vordert zo snel dat hij na'zijn eind
examen driejaar overhoudt van de
periode die voor de volledige stu
die is toegestaan.
„Ik was toen al geïnteresseerd
geraakt in jazz en besloot die drie
jaar te gebruiken om zoveel moge
lijk lessen te volgen op de jazzop-
leiding van hetzelfde conservato
rium. Mijn docent werd Peter
tuige zijn woeste, van verf drui
pende schilderingen van niet ge
ringe afmetingen. Hiertegenover
staat als aangename afwisseling
het werk van Gideon Sinvani.
Deze is van de collage-techniek
afgestapt en heeft het penseel
weer ter hand genomen, hetgeen
onder meer resulteerde in twee
vlot bewerkte olieverfschilderij
en. Bij een van deze spontane
portretten is de rood geschakeer
de achtergrond een belangrijk
deel van de figuur geworden.
Rob van 't Zelfde, de enige
beeldhouwer in dit gezelschap,
blijkt ook voeling te hebben met
de schilderkunst, waaraan hij
voor een deel zijn middelen ont
leent. Zo gebruikt hij voor zijn
objecten een opmerkelijke com
binatie van beschilderd linnen
en bewerkt hout. Het geplooide
doek heeft in een van de stukken
de functie van sokkel voor een
drietal goudkleurige slangen.
Bij de tekeningen vormen de
pastels van Frank Berbee een
vreemde mengeling van voor
stellingen, die afgezien van een
symbolistisch tintje weinig sa
menhang bezitten. Veel ïntere-
santer zijn de tekeningen van Ja
cob Mishori en Bert Kienjet. Hun
werk wordt gekenmerkt door
een zekere eenheid in de uitvoe
ring en een zinvolle herhaling
van (vorm)-motieven. Mishori
vestigt extra de aandacht op zich
met krachtige, grafisch aandoen
de tekeningen. Bij Kienjet domi
neert de beweging, de handeling
van het tekenen, wat soms resul
teert in cirkelvormige figuren. In
'It's allright ma, I'm only blee
ding' wordt het verkregen draai
kolk-effect versterkt door krach
tige. in een spitse vorm toelopen
de lijnen.
Bij zoveel verscheidenheid laat
het werk zich moeilijk aan elkaar
afmeten. Afgezien van ook in de
andere geëxposeerde stukken
aanwezige verdiensten, zijn Mis
hori en Kienjet de enigen van de
in totaal negen kunstenaars die
met hun bijdrage de indruk wek
ken steeds op eenzelfde (hoog)
niveau te presteren.
NANCY STOOP
Nieuwerf, van wie ik ontzettend
veel leerde".
Wat Tarenskeen zelf uit beschei
denheid er niet bijvertelt is dat hij
met het hoogst mogelijke cijfer en
dus met lof zijn diploma klassiek
gitaar kreeg uitgereikt. Op de jazz-
opleiding was hij al even snel en
talentrijk. De drie resterende jaren
bleken voor hem voldoende om
ook op te mogen gaan voor het ein
dexamen jazzgitaar. In september
gaat dat gebeuren en niemand twij
felt er aan of Tarenskeen legt ook
beslag op dat papiertje.
Peter Nieuwerf: „Als je één keer
in de tien jaar zo'n léerling krijgt,
maakt het werk je gelukkig. Door
alle leraren wordt hij genoemd als
het allergrootste talent van de
school. Hij is een fenomeen op de
gitaar; kent alle oude normen per
fect en gaat door in de nieuwe. Hij
creëert zijn eigen weg met schijn
baar onbeperkte potentie".
De presentatie van de gitarist is
mede daarom zo opmerkelijk, om
dat voor jazzgitaar een heel andere
techniek nodig is dan voor klassie
ke muziek.
Olaf Tarenskeen: „Vooral de
single note-techniek is compleet
anders. Het heeft op jazzgitaar niet
zoveel zin om de single notes die je
in klassieke muziek speelt te ge
bruiken. Vooral als je, zoals ik dat
doe, jazz uitsluitend op een elektri
sche gitaar speelt. Dan krijg je
meer te maken met plectrum-tech
nieken (het bespelen van de gitaar
met een plastic plaatje in plaats
van met de vingers red.) en na
tuurlijk met de systematiek van
het improviseren. Daar had ik in
het begin ook behoorlijk veel
moeite mee. Toen ik begon met
jazzgitaar voelde ik me ook een
echte beginneling".
„Daar staat tegenover dat veel
theoretische kennis hetzelfde is en
ik mocht die vakken in de jazzop-
leiding dus overslaan. Ik kon me
volledig concentreren op het ma
ken van muziek".
- Waarom speel je jazz alleen
maar op elektrische gitaar?
„Ik vind dat ik er vanuit de be
bop meer vrijheid op heb; op
akoestische gitaar staat de proble
matiek van de klassieke gitaar je te
veel in de weg. Het klinkt voor jazz
gewoon ook lekkerder als je dat op
de elektrische gitaar speelt. Op
akoestische gitaar zie ik mezelf
meer als arrangeur dan als impro
visator".
- Volg je een bepaalde richting in
de jazz?
'Den spyeghel der salicheit van Elc-
kerlyc' met Wim Sluys, Rigo van
Meer, Henk de Reus e.v.a. Regie:
Mieke Lelyveld; kostumering: office
for formal objectivication - PGxxx;
muziek: Marius Monnikendam, uit
gevoerd door Haga Cantare, Toon
kunst Orkest en organist Ben Fey
o.l.v. René Verhoeff. Gezien op 17 ju
li in de Pieterskerk, Leiden. Aldaar
nog op 18, 19 en 20 juli. Aanvang
22.30 uur.
LEIDEN - Elckerlyc is in het Ne
derlandse taalgebied een unieke
tekst. Bijna vijfhonderd jaar oud
inmiddels, maar zo onopge
smukt en herkenbaar geschre
ven, dat het nog steeds kan aan
spreken. Het is het tijdloze ver
haal van de mens die het einde
van zijn leven voelt naderen en
bij alles en iedereen steun zoekt,
maar uiteindelijk bij zichzelf de
kracht vindt om de dood onder
ogen te zien. Als vrienden, fami
lie en bezit hem in de steek laten
en hij zich op zijn kracht,
schoonheid en zintuigen niet lan
ger kan verlaten, blijven slechts
geweten en deugd over om hem
in de laatste uren bij te staan.
Of de Elckerlyc ook werkelijk
nog aanspreekt, is sterk afhanke
lijk van de regie. Het werd ooit
geschreven om de toeschouwer
op het vergankelijke van het
aards bestaan en het belang van
een deugdzaam en godvrezend
leven te wijzen en zou nu als
strikt religieus museumstuk
kunnen worden opgevoerd. Aan
de andere kant bevat de tekst
dramatiek genoeg om er senti
menteel acteurstoneel van te ma
ken.
De Elckerlyc, zoals die deze
week in de Pieterskerk in Leiden
wordt gebracht, laveert prachtig
tussen die twee extremen door.
Toch wordt het oorspronkelijke
verhaal nergens geweld aange
daan. Integendeel: men heeft
strikt de hand gehouden aan het
middelnederlands en de perso
nages worden, zoals dat oor
spronkelijk de bedoeling was, als
allegorieën uitgebeeld. Dat bete
kent dat rollen als die van de
vrienden of de aardse goederen
door één acteur worden vertolkt.
De regie is sober en doeltref
fend. De acteurs bewegen niet
meer dan strikt noodzakelijk is.
Elckerlyc staat voortdurend op
het toneel en roept één voor één
de figuren aan bij wie hij steun
verwacht. Toch is het stuk als ge
heel niet statisch. Daarvoor zor
gen het spel en de tekstbehande
ling van de spelers, van wie de
doorleefde Elckerlyc van Wim
Sluys apart moet worden ver
meld Richtmicrofoons zorgen
dat de akoestiek van de kerk in
toom kan worden gehouden, al
„Ik word enorm geboeid door de
muziek van pianist Keith Jarrett
en gitarist Ralph Towner. Bij Tow
ner klinken de melodieen heel an
ders dan bij andere gitaristen. Zijn
sound en zijn manier van ritmiek
zijn heel apart. Bovendien heeft hij
net als ik toch een bepaalde klas
sieke opvatting over improviseren.
Daarin herken ik me".
„Ik luister natuurlijk ook veel
naar de grote meesters: Joe Pass,
Barney Kessel, Herb Ellis... Het fe
nomeen timing is bij hen zo mees
terlijk. daar kun je van blijven le
ren. Als je die muziek helemaal ab
sorbeert en vervolgens voeg je daar
zelf dingen aan toe het maakt ei
genlijk niet uit of dat dan popmu
ziek of jazz is als je die basis
hebt, dan ben je al heel ver. Die in
vloed zal ook altijd hoorbaar blij-
laten ze iets van de nuanceringen
in de stemmen verloren gaan.
Ook de kostumering draagt
veel bij tot de kwaliteit van de
uitvoering. Achter de benaming
PGxxx gaat een groep kostu-
meurs schuil met veel fantasie en
smaak. In alle kostuums zijn he
dendaagse en middeleeuwse ele
menten zodanig vermengd, dat
een eigen stijl is ontstaan. Het al
legorische wordt benadrukt door
licht groteske toevoegingen. Zo
heeft God een enorme driehoek
op het hoofd en wórdt Cracht uit
gebeeld door een Romeinse sol
daat. Alleen Elckerlyc is sober
gekleed als een man van deze
„Over de avant garde ben ik
wat jazz betreft niet zo te spre
ken. Ik vind dat die mensen te veel
naar dingen op zoek zijn. Het kan
natuurlijk geen kwaad om te zoe
ken, maar dat moet je niet op het
podium doen".
Vrijheid
- Uit verschillende kringen wordt
nogal eens kritiek uitgeoefend op
de jazzopleidingen van de conser
vatoria. Op deze manier zou jazz
niet te leren zijn en de opleidingen
leveren - ook in Amerika - te veel
technisch hoogwaardige maar
creatief weinig inhoudelijke musi
ci af
„Ik denk dat er te weinig gebruik
gemaakt wordt van de mogelijkhe
den die het conservatorium je
tijd. Natuurlijk draagt ook de
Pieterskerk zelf veel bij tót de
sfeer van de voorstelling.
Een paar keer worden zwaar
dere theatrale middelen gehan
teerd om de spanning op te voe
ren. God houdt zijn redevoerin
gen van tussen de hanebalken
van de kerk en 't Goet, het aards
bezit van Elckerlyc, maakt zijn
opwachting in een witte cabrio
let. Aan het slot bengelen vier en
gelen aan touwen in de lucht om
langzaam naar de aarde te dalen.
Die laatste scène is indrukwek
kend. maar wordt te lang aange
houden. Waarschijnlijk houdt
biedt. Als je als leerling uitsluitend
volgt wat er wordt onderwezen,
schiet je daar inderdaad niet zoveel
mee op en ik moet toegeven dat dat
veel te veel wordt gedaan".
„Naast de dingen die je krijgt
aangereikt door de opleiding zijn
er nog zoveel andere dingen waar
mee je je kunt bezighouden en
waardoor je in je muziek iets ei
gens krijgt. Je moet wat verder om
je heen kijken, openstaan voor an
dere invloeden. Of bijvoorbeeld
en dat gebeurt ook veel te weinig
je een tijdlang bezighouden met
maar één ding, dat helemaal uitdie
pen. Dat kan ook nog".
„Die vrijheid bestaat op de con
servatoria, als je maar duidelijk
weet te maken waarmee je bezig
bent en waarom. Misschien is er
15 JULI T/M 3 AUGUSTUS 1985
dat verband met de composities
van Monnikendam, die als inter
mezzo's en tijdens stille scènes
worden gespeeld en gezongen.
De krachtige ouverture is pas
send. maar andere muzikale frag
menten contrasteren met de so
bere benadering van het schouw
spel.
Zou Leiden sinds gisteravond
een traditie rijker zijn? De orga
nisatoren van de Lakenfeesten
hopen het. Een jaarlijkse opvoe
ring van een 'Elckerlyc' van dit
kaliber zou ruggegraat aan hun
stadspromotie kunnen geven.
ARIEJAN KORTEWEG
zelfs wel wat te veel vrijheid, want
om een goed musicus te worden
moet je je heel intensief met de
muziek bezig blijven houden. Die
dwang ontbreekt daarvoor een
beetje op een conservatorium".
- De Wessel-Ilckenprijs moet een
aanmoediging voor je carrière
zijn. Wat zijn de toekomstplannen?
„Veel blijven studeren dus. Maar
volgend seizoen heb ik ook een
aantal concertreeksen met het Bal
letorkest en verder hoop ik wat va
ker te kunnen gaan spelen met flui
tist Marcel Martens (onlangs met
een 9 afgestudeerd aan hetzelfde
Haags Conservatorium - red.) en
met gitarist Jean-Louis Knapper,
met wie ik al vaker speelde".
In 't Huys Dever, de middeleeuwse
woontoren aan de Heereweg in
Lisse, is tot en met 21 juli de ten
toonstelling 'Jonge schilders uit
Zuid-Holland' te zien. Er wordt
werk tentoongesteld van een aan
tal kunstenaars beneden de 35 jaar
die een koninklijke subsidie heb
ben gekregen.
Werk van de schilders was eer
der te zien in het Koninklijk Paleis
op de Dam in Amsterdam en in het
Zuidhollandse provinciehuis. Na
die tentoonstelling werd een rei
zende expositie samengesteld die
nu in Lisse, maar daarna ook in an
dere plaatsen in het land te zien zal
zijn. De belangstelling voor het
werk is groot.
't Huys Dever is dagelijks van
13.30 tot 17.00 uur geopend, uitge
zonderd maandag.
Ewald Kooiman
bespeelt
Leids orgel
LEIDEN - In het kader van het In
ternationaal Orgelfestival Haarlem
heeft er morgenavond in de Hoog
landse kerk in Leiden een orgel
concert plaats, dat wordt gegeven
door Ewald Kooiman. De organist
heeft voor dit concert een geva
rieerd programma samengesteld
met werken van J.S. Bach, waaron
der de derde Triosonate, d-moll.
Praeludium en Fuga, g-moll, als
mede enkele koraalbewerkingen
uit de manuscripten van de Ameri
kaanse Yale-universiteit.
Videocassettes
gestolen bij
Folkloristisch
Danstheater
Bij het Folkloristisch Danstheater
in Amsterdam is een inbraak ge
pleegd. Naast veel apparatuur en
installaties werden daarbij circa 40
videocassettes ontvreemd. Deze vi
deocassettes bevatten honderden
choreografieën van historisch gro
te waarde, en een aanmerkelijk
deel van het nieuwe programma,
dat het gezelschap in oktober a.s.
in première wil brengen. De 40 vi
deocassettes hebben voor buiten
staanders nauwelijks enige beteke
nis, maar voor het Folkloristisch
Danstheater zijn ze van onschatba
re waarde
Stelling brengt hedendaags
'Eenzaam maar niet Alleen'
Memo from Turner', inkt op papier, van Bert Kienjet.
In kader Leidse Lakenfeesten
M*«*-
Elckerlyc. gespeeld door Wim Sluys (links), neemt afscheid van 't
Goet (zijn bezitvoordat hij gaat sterven. (foto anpi
