Klaverblad zet produktie stop
De revanche van Johanna
TainmeL poppenmaakster
Amex betrekt opvallend
pand aan Rooseveltstraat
wekt boosheid gemeente
Niet bouwen Zijloever
DONDERDAG 11 JULI 1985
'Een gebied waarin je heer en meester bent'
LEIDEN - Johanna Tammel, pop
penmaakster: "Poppenmaakster,
dat woord! Als je het tegen mensen
zegt, hoor je ze denken: o, daar heb
je d'r weer eentje die zit te prutsen.
Wat ze vergeten is dat het een pro
fessionele bezigheid kan zijn".
Ze is 38, woont in Leiden en doet
in september mee aan de poppen-
biennale die wordt gehouden in
het Poolse Krakow. Half juli moet
ze haar poppen verzenden; het is
dus kort dag, want ze moet nog
vier exemplaren maken om haar
expositie-collectie compleet te
krijgen.
door
Wim Brands
Op haar zesde - ze zat in de eerste
klas van een Rudolf Steinerschool
- maakte ze haar eerste pop. "Ei
genlijk was het geen pop, het was
meer het idee van een pop. Zo een
tje die je maakte van een zakdoek
en een bolletje watten. Uren mee
bezig geweest; nu doe ik het in een
paar minuten. Maar goed, toen ik
indertijd dan eindelijk klaar was,
was ik verduiveld trots op mijzelf.
Dat had ik dan toch maar mooi ge
maakt - dat gevoel".
"Dat ik later ben doorgegaan met
het maken van poppen, terwijl ik
dus eigenlijk niet zoveel aanleg
had getoond, komt doordat m'n
moeder mij niet de poppen gaf die
ik graag wilde hebben".
Haar moeder: "Klopt. De poppen
die zij wilde hebben, dat waren van
die mama-dingen. Niet mooi".
Dochter: "Ik bleef ze dus zelf
maar maken. Ik had alleen moei
lijkheden met het maken van de
kop van de pop, het gezicht. Het
leek nergens op: die kop had nooit
menselijke trekken, hoe goed ik
ook mijn best deed. Ook in de tijd
dat ik niet zoveel poppen meer
maakte, was dat voortdurend de
vraag die mij bezighield: hoe vind
ik een procédé om een zo goed mo
gelijk gezicht te maken?"
"Met andere woorden: datje dus
geen uren bezig bent met het ma
ken van een kopje. Ik was ook zo
bezeten bezig met die vraag omdat
ik inmiddels al had besloten om
een professioneel poppenmaakster
te worden, dat wil zeggen: ik wilde
proberen om het te worden".
Kunstgeschiedenis
Op haar vijfentwintigste kwam
Johanna Tammel in dienst van een
kunsthandelaar aan het Rapen
burg. "Vosmaer. Hij verkocht
schildersmaterialen en artikelen
op het gebied van kunstnijverheid.
Van hem heb ik veel geleerd: hij
was een ontwikkeld man, wist veel
van kunstgeschiedenis, kos
tuums... Die tijd beschouw ik daar
om als mijn leerjongenstijd. Pop
pen maakte ik toen niet zoveel. Ik
was aan het zeefdrukken gesla
gen".
"Totdat die poppenrage ont
stond. Aan het begin van de jaren
zeventig was dat. Mensen verza
melden antieke poppen en je had
er ook nogal wat die opeens zelf
poppen gingen maken. Ze kwa
men ook bij ons in de winkel. Nu
wist Vosmaer dat ik verstand had
van poppenmaken, dus die men
sen werden naar mij doorverwe
zen. Zodoende zat ik er opeens
weer middenin: hoe zet je een
romp in elkaar? hoe schilder je het
gezicht?"
"Het probleem van het hoofd
heb ik vrij laat opgelost. In '80
kwam ik op hét idee. Ik las een
heel simpel boekje over poppen-
maken, en in dat simpele boekje
stonden een paar regels die mij aan
het denken zetten. Vervolgens heb
ik drie technieken samengevoegd
en zie: ik had een eigen methode
ontwikkeld om een hoofd te ma
ken met menselijke trekken. En
nog belangrijker: je hoefde geen
dagen bezig zijn met die kop".
Over haar methode wil Johanna
Tammel geen feitelijkheden kwijt.
"Nee, kom zeg! Het lijkt gemeen
als ik tegen mensen zeg: ik verraad
mijn procédé niet, maar aan de an
dere kant: een parfumier vertelt
zijn concurrentie toch ook niet wat
van zijn parfum is!"
"En dan zeggen veel i
volgens altijd tegen mij datje mijn
werk niet kunt vergelijken met dat
van een parfumier. Waarom niet,
vraag ik dan altijd. Ik ben toch ook
professioneel bezig met iets dat ik
zelf heb bedacht. Maar ik weet wel
waarom al die mensen verwachten
dat je je methode verklapt: die
mensen denken in de sfeer van het
amateurisme. Lekker knutselen".
Creativiteit
"Creativiteit - wat is dat nou? Is
poppenmaken creatief werk? Het
zal wel, maar wat ik veel belangrij
ker vind: het is leuk werk. Werk
dat ik zo beroepsmatig mogelijk
probeer te doen, met in het achter
hoofd altijd de gedachte: het mag
niet teveel een beroep worden. Het
moet me niet de keel gaan uithan
gen. Ja inderdaad, ik ben geen ge
makkelijk mens voor mezelf: het
moet een beroep worden, maar ook
weer niet teveel".
"Ja waarom gaat een mens pop
pen maken? Waarom al die ama
teurs zich ermee bezighouden, laat
zich raden: het is gezellig, leuk en
ga zo maar door. Maar waarom
heeft iemand op een bepaald mo
ment de ambitie om het professio
neel te doen? Ik denk dat ik - hoe
kinderachtig dat ook klinkt - mis
schien wel een eeuwig kind ben".
"Natuurlijk komt er ook eer
zucht om de hoek kijken: boven de
middelmaat willen uitkomen. En
dat heeft weer te maken met het
feit dat ik vroeger op school niet
kon meekomen. Dit is een soort re
vanche voor mij, bewijzen dat er
iets is waarin ik kan uitblinken.
Een gebied waarin je heer en mees
ter bent, waarin maar weinig men
sen je de les kunnen lezen".
"Ik ben al een tijdje bezig met
wat voor mij de perfecte pop is.
Wacht maar even, in de koelkast
staat een voorbeeld... Kijk, dit is
wat wij in vaktaal de voorloper van
een mal noemen. Het is een kinder
hoofd waarop je niet die starre uit
drukking ziet die je meestal ziet".
"Mijn poppen hebben sowieso
•verschillende uitdrukkingen. Die
Johanna Tammel gaat in september r
noemt een uitdaging".
corresponderen trouwens met.de
stemming waarin ik verkeerde
toen ik de pop maakte. Was ik in
een sombere bui, dan heeft de pop
meestal ook een sombere blik. Kin
deren vinden een pop met een cha-
grijnerige kop helemaal niet erg. Ik
weet nog wel dat ik zelf vroeger
mijn poppen altijd andere uitdruk
kingen bezorgde met behulp van
bijvoorbeeld make-up".
Collega
"Op die biennale in Polen ben ik
geïntroduceerd door een Zweedse
collega die honderd mensen in
dienst heeft. Naar mijn weten heeft
er nog nooit een Nederlander mee
gedaan aan dat spektakel. Het is
dus wat je noemt een uitdaging.
Wat mijn verwachtingen betreft: ik
win niks, maar ik hoop wel wat te
winnen, natuurlijk".
"Leuk is in elk geval dat ik daar
in Polen alleen maar mensen zal te
genkomen die het maken van pop
pen serieus nemen en het werk
niet beschouwen als gerotzooi in
de marge. Zo denkt men hier na-
LEIDEN - De gemeente Leiden zal morgen in een hoorzitting bij Provin
ciale Staten haar teleurstelling uitspreken over het feit dat de provincie
voorlopig geen toestemming geeft voor de bouw van bejaardenhuis Zij
loever in Leiden-Noord.
In het voorontwerpplan Wet op de Bejaardenoorden schrijft de provin
cie dat de verzorgingscapaciteit in dit gebied geen aanleiding geeft om
het nieuwbouwproject voorrang te geven boven andere gebieden. B en W
van Leiden onderstrepen in een reactie op dit voorontwerpplan dat het
gaat om een inwoneraantal van 38.000 van wie 3600 ouderen boven de 65
jaar. "Deze verzorgingsregio, waarvan de kern wordt gevormd door de
oude stadswijken Groenoord, Noord en De Kooi, heeft een verzorgings
capaciteit van 0,0. Was u aanvankelijk: in 1982 overtuigd door de argu
menten die pleiten voor het realiseren van het verzorgingshuis, nu meent
u deze onder druk van bezuinigingen weer te moeten wegpoetsen".
Leiden verwijt de provincie dat niet de menselijke problematiek, maar
het absolute getal de belangrijkste, zo niet enige maatstaf is geworden.
"Wij hadden, gezien de vele contacten, gesprekken en inspraakacties in
het verleden iets heel anders van u verwacht".
Waar de gemeente Leiden vooral zwaar aan tilt is, dat de provincie bij
de diverse overwegingen geen aandacht heeft geschonken aan de specia
le problematiek van oude achterstandswijken. Vooral omdat de provin
cie daar nog niet zo lang geleden wél gevoelig voor was.
"Wij willen u dan ook keihard houden aan uw voornemen om ook wat
betreft Zijloever uw beleid in dit opzicht een redelijke mate van continuï
teit mee te geven ten opzichte van het verleden. Een ander belangrijk
punt is, dat het ontbreken van een verzorgingshuis ook de wijkfunctie
ten behoeve van zelfstandig wonende oudere wijkbewoners bijkans on
mogelijk maakt. Voor het noordelijk verzorgingsgebied van Leiden geldt
bovendien nog het grote aantal ouderen vanaf 75 jaar, dat 43 procent
vormt van het aantal 65 plussers, waarmee het ontbreken van voorzienin
gen nog eens schrijnend naar voren komt".
ADVERTENTIE
DEZE WEEK BIEDEN ONZE GOEDE RESTAURANTS
U DIT FANTASTISCHE 4 GANGEN MENU
melijk meestal over poppenma
ken".
"En eigenlijk is dat ook wel lo
gisch tot op zekere hoogte, want er
is zoveel kaf, er zijn zoveel mensen
die pretenderen poppenmakers te
zijn, maar absoluut geen verstand
hebben van bijvoorbeeld de anato
mie van de mens. En dan krijg je
die rotzooi: groot hoofd, kleine
voeten, alles zwabbert... De makers
van deze produkten zijn ondertus
sen wel de mensen met de grootste
bek. Zij zijn er verantwoordelijk
voor dat het vak professionele uit
straling mist".
"Ik kan me daar kwaad over ma
ken, ja. Hoewel ik soms ook denk:
ze doen maar. Ik wil bewijzen dat
ik professioneel ben en daar heb ik
die anderen niet voor nodig. Ge
woon in m'n eentje blijven, onaf
hankelijk, is voldoende. Dan komt
er vanzelf een dag dat iemand zegt:
zij behoort niet tot de grote groep
die denkt dat je van de ene op de
andere dag gewoon - alsof het niks
kost - een vakman wordt. Daar is
het allemaal om begonnen".
DIRCK DIRCKZ
HET RECHTHUIS
DE MEERBERG SSSfl
BOSRAND
DIRCKSHOF
HET HOGE DUIN TRESLONG
Dubbele kater
Kledingbedrijf groeit uit oude onderkomen
LEIDEN Een schitterend ge
bouw. Marc ten Bruggen Cate en
Ronald de Vree, respectievelijk
marketing manager en administra
teur van Amex Fashion bv, laten
voortdurend doorschemeren dat
dat de enige kwalificatie is die
recht doet aan het bijna gereed
zijnde, nieuwe onderkomen van
dit kledingbedrijf aan de Roose-
veltstraat. Het grootste deel van de
gevel bestaat uit blauwgetint, spie
gelend glas. Op drie punten steekt
de glazen gevel schuin naar voren,
alsof een reuzehand de pui een
stuk naar voren heeft getrokken en
omhoog heeft gewrikt.
Ronald de Vree (links) en Marc ten Bruggen Cate voor het nieuwe pand van Amex Fashion aan de Roosevelt- Ronald de Vree merkt, met zijn
straat: "Distributiehal wordt één van de modernste van Europa". (foto Holvast) auto van het pand wegrijdend, dat
LEIDEN - Een 46-jarige markt
koopman uit Den Haag heeft van
de marktdag gisteren in Leiden let
terlijk en figuurlijk een kater over
gehouden. De man werd 's och
tends om kwart over negen op de
Aalmarkt in kennelijke staat aan
getroffen in zijn geparkeerde auto.
Zijn marktkraam had de be
schonken marktkoopman onbe
heerd achtergelaten. Omdat de po
litie inzag dat de man die dag niet
in staat was om enige activiteiten
te plegen, besloot zij zijn spullen
maar in zijn wagen te laden. De wa
gen is zo lang bij het politiebureau
geparkeerd. De man is met de taxi
naar huis gegaan en heeft daar zijn
roes uitgeslapen. Gisteravond
heeft hij zijn spullen weer opge
haald.
OP HETERDAAD - De politie
heeft vanmorgen vroeg een 19-jari-
ge Leidenaar op heterdaad betrapt
toen hij een auto probeerde open te
breken. De jongeman wordt er ook
van verdacht die nacht enkele an
dere auto-inbraken te hebben ge
pleegd in de Beatrixstraat en de
Antillenstraat.
het gebouw ook in een ander op
zicht schitterend is te noemen.
Wanneer hij in het voorbijgaan een
laatste blik op het pand werpt,
knippert hij met zijn ogen. De zon
weerkaatst fel op de eigentijds ge
vormde gevel.
Amex Fashion is nu nog geves
tigd aan de Lammenschansweg.
Het is een onderdeel van een be
drijf dat zich bezig houdt met de
verkoop van sportieve vrije-
tijdskleding in 13 landen onder de
merknamen Emanuelle en Mousta
che. Amex houdt daarbij alles zo
veel mogelijk in eigen hand. Het
bedrijf ontwerpt de kleding, laat
deze in Azië vervaardigen en ver
deelt de kleren vervolgens onder
een geselecteerd aantal detaillis
ten. Daarnaast verzorgt Amex zelf
de marketing, promotie en reclame
voor zijn artikelen.
De manier van werken van
Amex kenschetst zich overigens
ook door, zoals Ten Bruggen Cate
het noemt, 'uniforme' aanpak. Bij
alle vestigingen van het bedrijf
worden dezelfde werkmethoden
en strakke organisatiestructuur ge
hanteerd en zelfs de inrichting van
de kantoren en showrooms is ge
lijkvormig.
Succes
Die aanpak heeft succes. De om
zet van het bedrijf steeg aanzien
lijk. De groei had echter wel tot ge
volg dat Amex Fashion bv, waar de
distributie van kleding voor de Be
nelux wordt gecoördineerd en ver
zorgd, in zijn pand aan de Lam
menschansweg langzamerhand in
de ruimtenood kwam. Vooral de
distributieruimte was veel te klein
geworden. Amex Fashion moet
overigens niet worden verward
met Amex International bv, het in
ternationale hoofdkwartier dat de
Een bloemetje
LEIDEN Een Leidse vrouw is
vannacht op nogal opmerkelijke
wijze in de bloemetjes gezet. De
vrouw werd midden in de nacht
bezocht door een jongeman, die zij
later beschreef als een 'punker met
een hanekam'. De jongeman zette
een grote bloemenbak met gera
niums voor de deur neer met de
mededeling dat dit een cadeautje
was. De vrouw vermoedde dat de
bloembak gestolen was, maar daar
van is tot nu toe niets gebleken.
verkoopvestigingen controleert en
de reclame, promotie en produktie
wordt coördineert. Amex Interna
tional verhuist van een pand in
Wassenaar naar de voormalige ves
tiging van de Zilverfabriek in
Voorschoten.
Amex Fashion zocht daarom
naar uitbreidingsmogelijkheden.
Het bedrijf vond een geschikte
plaats, niet ver verwijderd van zijn
huidige onderkomen aan de Lam
menschansweg: het voormalige
complex van schrijfmachinefa-
briek Adler aan de Rooseveltstraat.
Dick Catalani, de 'huisarchitect'
van Amex, liet zijn ideëen los op
het pand en schiep een be
drijfsruimte met een zeer eigentijd
se inrichting en uiterlijk. Daarvoor
was echter wel een grote verbou
wing nodig. In feite bleven slechts
de muren en het dak staan. De rest
werd grondig gewijzigd en opge
knapt.
Modern
In het nieuwe bedrijfspand van
Amex Fashion is een kantoorruim
te ondergebracht van ongeveer
2000 vierkante meter. Verder is er
een distributiehal van ruim 3000
vierkante meter ingericht, onge
veer het dubbele van wat Amex
Fashion nu tot zijn beschikking
heeft. Die hal wordt uitgerust met
de laatste snufjes op het gebied
van automatisering.
De verdeling van de kleding, zo
dat deze geschikt kan worden ge
maakt voor verzending naar de
verschillende detaillisten, zal wor
den geregeld door een computer.
De Vree: "Het wordt één van de
modernste distributiecentra voor
kleding in Europa". In het pand
aan de Rooseveltstraat is verder
een showroom en een aparte pre
sentatie-ruimte ondergebracht
waar detaillisten de kleding van
Amex kunnen komen bekijken.
Inmiddels wordt de laatste hand
gelegd aan de verbouwing van het
nieuwe Amexpand. Het is de be
doeling dat de werkzaamheden
over ongeveer twee weken zijn af
gerond. Of Amex Fashion daarna
meteen verhuist van de Lammen
schansweg naar de Rooseveltstraat
is overigens nog maar zeer de
vraag. Ten Bruggen Cate: "We zit
ten nu midden in een drukke pe
riode. Het lijkt me niet verstandig
om dan te gaan verhuizen. Het is
beter om dat in september te doen,
wanneer die drukke periode achter
de rug is".
LEIDEN - De koffiebranderij
Het Klaverblad, sinds jaar en dag
gevestigd aan de Korevaarstraat in
Leiden, zal de produktie stopzet
ten. Aan de Hogewoerd blijft nog
wel een kantoor gevestigd waar
men zich uitsluitend zal bezighou
den met verkoopactiviteiten. Het
markante bedrijfspand aan de Ko
revaarstraat wordt volgend jaar ge
sloopt om plaats te maken voor
winkels en appartementen.
Het Klaverblad is sinds 1769 ge
vestigd in Leiden. Om bedrijfseco
nomische redenen, de eisen die
men aan een moderne koffiebran
derij stelt, is het onmogelijk de
produktie in fabriekspand aan de
Korevaarstraat te handhaven. "Met
name de eisen die de hinderwet
stelt, maken het praktisch ondoen
lijk het bedrijf midden in de stad
voort te zetten. Bovendien is in Ne
derland sprake van een overpro-
duktie en ook om die reden onver
standig de koffiebranderij in Lei
den te handhaven", aldus een
woordvoerder van het bedrijf»
De grootverbruikersactiviteiten,
produktie en levering, is door Het
Klaverblad afgestoten naar bedrij
ven in Duitsland en naar de firma
Neuteboom in Almelo (één van de
grotere onder de kleine Nederland
se branderijen). De produktie van
deze bedrijven is een veelvoud van
wat Het Klaverblad de afgelopen
jaren nog produceerde. Het Leidse
bedrijf hield zich vrijwel uitslui
tend bezig met de zogenaamde
'private-labels' (eigen merken van
winkelbedrijven) en de produktie
van het eigen Klaverblad-merk, be
stemd voor Leidse horeca-inrich-
tingen.
Het Leidse merk, dat momenteel
nog in het fabrieksgebouw aan de
Korevaarstraat wordt geprodu
ceerd, zal straks door een andere
branderij worden geleverd. Het
stilzetten van de produktie heeft
inmiddels een drietal ontslagen ten
gevolg gehad. Voor de overige
werknemers die moesten afvloeien
is elders een baan gevonden of an
derzins een oplossing bereikt.
Het stopzetten van de produktie-
activiteiten van Het Klaverblad
staat overigens los van de verkoop-
bezigheden van het bedrijf. "Onze
handelsactiviteiten zijn de afgelo
pen jaren juist explosief gegroeid",
aldus de bedrijfswoordvoerder.
"Op dit moment is Het Klaverblad
de vijfde in grotë van de bedrijven
die zich met de warme drankensec
tor bezighouden. De verwachting
is dat we binnen twee jaar tot de
allergrootste in deze sector zullen
behoren".
Het kantoor van Het Klaverblad
is momenteel gesitueerd aan de
Hogewoerd en blijft op die plaats
gevestigd. In het kantoor zullen
ongeveer zes mensen werkzaam
blijven. De winkel aan de Hoge
woerd, die enige tijd geleden is
heropend, blijft eveneens gehand
haafd.
Het voormalige fabriekscomplex
aan de Korevaarstraat is door Het
Klaverblad verkocht aan de Haag
se projectontwikkelaar Erica Be
heer BV. De Haagse firma kwam
deze week ook al in het nieuws
door de aankoop van de
Zuiderkerk aan de Lammen
schansweg in Leiden.
Het fabriekspand aan de Kore
vaarstraat zal in december aan
staande leeg worden opgeleverd.
De bedoeling van de ontwikkelaar
is het complex te slopen en aan de
Korevaarstraat een nieuw gebouw
neer te zetten met op de begane
grond bedrijfsruimten (winkels en/
of showroom) en op de verdiepin
gen acht ruime driekamer-apparte
menten met flinke balcons aan de
achterzijde.
Het nieuwbouwontwerp, van de
hand van de Leidse architect Van
Oerle, verkeert nog in een pril sta
dium. De woningbouw zal vermoe
delijk worden gerealiseerd in de
premie-A-koopsector. Verwacht
wordt dat volgend jaar met de
bouw zal worden begonnen.
Het markante pand van de koffiebranderij dat binnenkort verdwijnt voor nieuwbouw.
