Triomf van de tegenvoeters
Katwijks Museum even in
de rol van Toorop-museum
'Poetry' van
grote klasse
Vijfde Parkpop trekt 100.000 bezoekers
Demonstreren voor 'De Aanslag'
MAANDAG 1 JULI 1985
KUNST
PAGINA 17
'Kwaliteit dient voorop te staan'.
Die woorden van Ad 's-Gravesande
werden vorig jaar tot in den treure
herhaald in elk interview dat hij
als aanstaand directeur van het
.Holland Festival gaf. De scheiden
de directeur Frans de Ruiter vond
daarentegen dat het festival een
'c atalysator en aanjaagfunctie
diende te hebben. Tegengestelde ei
sen, die beiden in de aflevering van
dit jaar terug te vinden waren.
Het festival van dit jaar steunde
op vier poten: Canada. Zweeds
theater. Mauricio Kagel en het Ver
re Oosten programma. De bijdra
gen liepen zowel kwantitatief als
kwalitatief sterk uiteen. De pro
grammering maakte een nogal on
evenwichtige indruk, met zeer veel
dans en opvallend weinig toneel.
De werkelijk grote namen gaven
vaak niet meer dan één of twee
voorstellingen. Het Holland Festi
val telt 'slechts' 60.000 bezoekers,
maar staat wel een maand in het
centrum van de belangstelling. De
opera 'Naima', het ballet 'Vertigo'
en het Japanse Kabuki-theater wa
ren ook op televisie te zien, waarbij
andermaal bleek dat dit een lap
middel is, dat de voorstellingen
geen recht doet.
De omvangrijkste inbreng was
uit Canada afkomstig, een keuze
die mede was ingegeven door het
feit dat de Canadezen veertig jaar
geleden onze medebevrijders wa
ren. Andermaal is een luchtvloot
met, ditmaal kunstzinnige, Cana
dezen de Atlantische Oceaan over
gestoken. Hun artistieke inbreng
was onevenwichtig (een overdaad
aan dans) en deels vooral curieus
(de indiaanse volkskunst), deels
van een mager gehalte (veel dans
groepen en Canada Shadows). Wat
de Canadees-Nederlandse co-pro-
duktie Ra betreft zijn de verwach
tingen uitgekomen. Het is zeker één
van de smaakmakers van dit festi
val geworden. Een produktie die
door de originele opzet en grote in
zet respect verdient, al zijn er kant
tekeningen te plaatsen bij het feit
dat hier met overheidsgeld een pro
ject van vele tienduizenden gul
dens is opgezet, dat slechts door
duizend mensen kon worden bijge
woond.
De Canadese dansgroepen
maakten duidelijk dat een reisje
van Nederlandse gezelschappen in
omgekeerde richting zinvoller zou
kunnen zijn. Met name het geld dat
is uitgegeven om de tientallen dan
sers van the National Ballet of Ca
nada mét hun orkest te laten over
komen voor twee voorstellingen,
had beter kunnen worden besteed.
Alleen La la la Human Steps was
een onverwachte en zeer aangena
me verrassing. Volgend jaar staat
Frankrijk centraal, waarmee een
rijkere bron wordt aangeboord.
Kwaliteit uit Bochum, München en
Stockholm, met de Kung Lear van
Bergman als verwachte uitschieter.
Het Nederlandse aandeel bleef be
perkt tot alle Strindberg-interpre-
taties van Persona en de podium
versie van Herenleed. Leuk, maar
met de haren bij het festival ge
sleept.
Dans uit eigen land was daaren
tegen zwaar vertegenwoordigd.
Die kwantiteit werd niet door de
prestaties gewettigd. William For-
sythe, altijd goed voor verrassin
gen, bleek zijn nieuwe ballet voor
het Nederlands Dans Theater niet
tijdig af te krijgen, zodat het NDT
slechte met een flauw nieuw ballet
van Hans van Manen voor de dag
kwam. Het Nationale Ballet had in
het geheel geen premières, maar
wel een prestigieuze samenwerking
met het Concertgebouworkest. Van
de moderne dansgroepen stelden
Dansproduktie (licht) en Werkcen
trum dans (zwaar) teleur. Kriszti-
na de Chatel was wat de vader
landse dans betreft de grote mee
valler.
Opvallend was de alomtegen
woordigheid van de muziek van
Philip Glass. Een componist die
school heeft gemaakt en repetitieve
muziek bij een groter publiek be
kend heeft gemaakt. Het pleit niet
direct voor de speurzin van de
dansgroepen, dat zij zo vaak op
hem terugvallen.
Ook het opera-bestanddeel gaf
geen reden tot onverdeeld enthou
siasme. De instudering van 'L'eroe
cinese', was een originele keuze, en
daarmee is de enige positieve ei
genschap ervan genoemd. Het mil
joenenproject 'Naima' van de Ne
derlandse Operastiching voldeed
aan de verwachtingen, maar over
rompelde niet. De twee gala's van
de nieuwe Nederlandse muziek ver
dienen het echter een vaste plaats
te krijgen in het festival. Ze kunnen
een belangrijk podium voor compo
nisten uit eigen land worden.
De andere hoogtepunten waren
van te voren te voorspellen: het re
trospectief van de Lucinda Childs
Dance Company, Leonard Bern
stein die de Negende van Mahler
dirigeert, het Kabuki theater en de
Sichuan opera. De uitschieters van
dit festival ontleenden hun positie
aan vakmanschap, en niet aan ver
nieuwing. Onbekende gezichten
zijn niet doorgebroken, hoogstens
zijn vertrouwde gezichten als dat
van de centrale componist Mauri
cio Kagel bij een breder publiek be
kend geraakt.
's-Gravesande wil een Holland
Festival dat zo vertrouwenswek-
kend programmeert, dat het pu
bliek daar blind op durft te varen.
Dat stadium is dit jaar in elk geval
niet bereikt. Er was kwaliteit waar
die verwacht mocht wordenVan
'aanjagen' en 'catalyseren' is wei
nig terecht gekomen.
ARIEJAN KORTEWEG
Expositie 'Jan Toorop in Kalwiik aan
Zee 22 april 1890-12 mei 11892 25 mei
1899-26 april 1904' in het Katwijks
Museum, Voorstraat 46, Katwijk aan
Zee. Geopend: di t/m za. van 10-12 uur
en van 14-16 uur vr.avond van 19-22
uur. De expositie duurt t/m 17 augus
tus.
KATWIJK AAN ZEE -
Vrouwen en mannen in
Katwijkse klederdracht zet
ten afgelopen zaterdag de
opening van de expositie
'Jan Toorop in Katwijk aan
Zee' extra luister bij.
Deze tentoonstelling
wordt gehouden in ecyi oor
spronkelijk door een Kat
wijkse reder bewoond pand
aan de Voorstraat, dat later
het politiebureau huisvestte
en waar nu, sinds enige ja
ren, het Katwijks Museum
gevestigd is.
Dit leuke, goed opgezette
museum is opgericht om tal
van voorwerpen maar ook
kleding of schilderijen die
een beeld geven van de Kat
wijkse historie, te bewaren
en aan het publiek te pre
senteren.
Voor de eerste maal in het jonge
bestaan van het museum is er een
speciale tentoonstelling georgani
seerd, waarin aandacht besteed
wordt aan de Katwijkse jaren van
de veelzijdige kunstenaar Jan
Toorop (zie voor een beschrijving
van Toorops verblijf in Katwijk het
artikel 'Een kosmopoliet in Katwij
ken deze krant van zaterdag j.l.).
Het initiatief voor deze onderne
ming is uitgegaan van de uit Ne
derland afkomstige Canadese
kunsthistoricus en Toorop-specia-
list professor R. Siebelhoff, die ooit
de naam 'Toor-optimist' kreeg. Hij
zei bij gelegenheid van de opening
van de expositie op het idee te zijn
gekomen door zijn conclusie dat
de meest belangrijke Symbolisti
sche werken hun oorsprong in Kat
wijk vonden. Bovendien maakt
een dergelijke expositie het moge
lijk om verder onderzoek te doen
en te weten te komen hoe Toorop
te werk ging, aldus Siebelhoff.
De catalogus kan beschouwd
worden als een nieuwe bijdrage tot
de bestudering van een aantal as
pecten van Toorops werk. Als men
de tekeningen van de vissers en
hun familie in het werk of in het
dagelijks leven bekijkt, wordt het
belang van deze vissers-gemeen
schap voor Toorops onderwerpen
duidelijk. Door de in Katwijk nog
steeds aanwezige kennis over de
achtergronden van de voorstellin
gen was het mogelijk om elemen
ten te identificeren en daarmee het
preciese onderwerp te achterhalen
of zelfs een nauwkeuriger datering
te geven. Dit was het geval bij 'Het
klaarmaken van een bomschuit',
hetgeen aangeeft dat de tekening
in het voorjaar gemaakt moet zijn.
Door deze bijzondere
king wordt de kunstegeschiedenis
verrijkt met nieuwe gegevens om
trent het werk en de werkwijze van
Toorop.
Katwijk was de inspiratiebron
voor een belangrijk motief in Toor
ops tekeningen - het ommuurde
kerkhof, bijvoorbeeld in 'De drie
Bruiden' dat niet op de tentoon
stelling aanwezig is omdat het stuk
naast studies verder pastels, olie
verfschilderijen, grafiek en ont
werpen voor affiches en dergelijke,
waarin de vele Katwijkse indruk
ken verwerkt zijn. Niet alleen de
technieken, ook de verschillende
stijlen tonen Toorops veelzijdig
heid.
De heer J.M. Joosten,
tor van het Stedelijk Museum in
Amsterdam, opende deze Toorop-
tentoonstelling. In zijn toespraak
wijk gebracht hadden en noemde
Suerat's invloed op diens gepoin
tilleerde schilderijen met de zee als
onderwerp die rond 1900 ontston
den. Dit laatst bracht Joosten er
toe een voorstel te doen voor een
volgende te houden tentoonstel
ling over deze groep in Toorops
Of de voorzitter van de Stichting
Katwijks Musuem, C. van Duiven
voorde, deze suggestie meteen ten
ging hij in'op Toorops plaatsen de Wii'
Nederlandse kunst rond de
Portret van de Katwijkse
T.A.O. de Ridder, in 1982 door
Toorop gemaakt. Het Katwijk
museum krijgt deze krijttekening
als schenking.
na de eerste Katwijkse periode is
ontstaan en ditzelfde geldt voor
een aantal andere bekende schep
pingen van hem. De selectie omvat
wisseling en schetste hem als
belangrijke overgangsfiguur in de
ontwikkeling van het emotioneel-
naturalisme naar het Symbolisme.
Hij zag Toorops belangstelling
voor het risicovolle bestaan van de
vissers in het licht van de algeme
ne tendens in de 19de eeuw, de gro
te betrokkenheid bij het menselijk
drama. Dit kwam naar voren in de
uitbeelding van thema's als leven
en dood, liefde, geloof e.d.
In Nederland was Jozef Israels
Toorops voorbeeld; ook Israëls
verdiepte zich in de waarden van
het leven en werd daarnaast gedre
ven door liefde voor de natuur.
Joosten veronderstelde dat derge
lijke drijfveren Toorop naar Kat-
felen. Niet omdat het resultaat
een half jaar voorbereidingen niet
voor herhaling vatbaar zou zijn
maar omdat een dergelijke onder
neming veel tijd en geld kost. Door
financiële steun kon deze expositie
tot stand komen, inclusief de cata
logus. Voor verdere intiatieven is
extra hulp nodig waarbvoor hij een
beroep deed op particulieren en de
Katwijkse Gemeente. Door een
schenking wordt het bezit van het
museum uitgebreid met een por
tret van de oud-burgmeester
T.A.O. de Ridder, gemaakt door
Toorop. Dit is het eerste werk van
hem in deze collectie.
Slechts tijdelijk is het Katwijks
Museum nu een 'Toorop-museum'
geworden - een reden te meer om
hier een bezoek te gaan brengen.
NANCY STOOP
Een overzichtsfoto van de Nationale Visscherijtentoonselling van 1902.
Boven de ingang het door Toorop ontworpen tableau met muze, 'klijn-
haalder' en visvrouw.
Parkpop-festival met George Kooy-
raans. The Untouchables, Midnight
Oil, The Triffids, Orchestral Manoeu
vres in the Dark, Hugh Masakela, Wolf
Maahn Deserteure, De Dijk, Ray
mond van het Groenewoud, The Blue
bells, Telephone en Gianna Nannini
Primadonna's. Op 30 juni in het
Zuiderpark, Den Haag.
DEN HAAG - De vijfde afle
vering van Parkpop is het
festival van de tegenvoeters
geworden. Midnight Oil
met het kale en boomlange
parlementslid Peter Garrett
als zanger was de grote ont
dekking met zeer vitale an-
tipodenpunk. In hun kiel
zog kwam de sombere maar
bezielde treurmuziek van
The Triffids, op het laatste
moment ingevallen voor het
met interne moeilijkheden
kampende Aswad.
Parkpop, een Haags popfestival
waar men het bier soms nog met
één pink omhoog drinkt. Naar
schatting van de politie is dit groot
ste openluchtfestival van ons land
door honderdduizend mensen be
zocht. Zo'n schare potentiële fans
is voor elke popband een belang
wekkend gegeven. Aan de andere
kant: het publiek is er niet snel en
thousiast te krijgen. Parkpop is
gratis en dus hoeft niemand er zijn
toegangskaartje uit te krijgen. Het
programma van dit eerste lustrum
was het bewijs dat popmuziek een
mondiale aangelegenheid is ge
worden. Op de twee podia waren
ren dat in Frankrijk de rock wel
nooit de kinderschoenen zal ont
groeien. Allerlei grootheden op het
gebied van het produceren van pla
ten hebben al met deze trots van
Frankrijk gewerkt. Op het podium
blijft de band echter zeer achter
haald klinken.
Dat geldt ook voor Orchestral
Manoeuvres in the Dark, op dit fes
tival waarschijnlijk de groep met
de grootste reputatie. Ze lieten ho
ren de platen vrijwel prefect te
kunnen naspelen. Het openings
nummer 'Enola Gay' liet al horen
dat hier geen risico's zouden wor
den genomen. Alle eventueel aan
wezige spontaniteit werd door de
elektronika geabsorbeerd, daar
hielpen ook de relativerende aan
kondigingen niets aan.
De Italiaanse Gianna Nannini
bracht als slotact van het tweede
podium de stemming er weer in.
Niet dat zij met haar Primadonna's
nu zulke wereldschokkende mu
ziek maakt, maar het klinkt zeer
vrolijk. Ze heeft de uitstraling van
het spontane meisje van om de
hoek, dat wat mensen heeft opge
trommeld om een feestorkestje te
beginnen. Haar band toonde alle
facetten van de Eurovisie-rock te
beheersen, van de rock a la 'Prima
donna' tot meezingers als 'Volare/
We are the world'. Hugh Masakela
tenslotte was met zijn grote Afri
kaanse band door het uitvallen van
Aswad tot dagsluiter bevorderd en
bleek die taak met zonnige klan
ken gemakkelijk aan te kunnen.
De organisatie van Parkpop
bleek de grote toeloop goed aan te
kunnen. Mede door het goede weer
en de handige verdeling van de
groepen over twee podia was het
een festival zonder noemenswaar
dige incidenten.
ARIEJAN KORTEWEG
(GPD) De Noorse dichter
Jan Erik Void verwoordde
het tussen de bedrijven
door misschien wel het
meest treffend: „Wat het
North Sea Jazz-festival is
voor de muziek, is Poetry
International voor de litera
tuur: een evenement van
wereldklasse!".
Poetry International 1985 zit erop:
een week lang hebben dichters uit
alle windstreken in Rotterdam
staaltjes van hun kunnen ten beste
gegeven voor een aan hun lippen
hangend publiek. Het dichters-
feest begon vorige week met het
traditionele Poetry Park, dit jaar
als gevolg van Fenomena niet in
het park bij de Euromast, maar in
De Oude Plantage. De afgelegen
heid van deze locatie was er waar
schijnlijk de reden van dat de
30.000 bezoekers, waar de organi
satie zich vorig jaar op kon beroe
men, dit jaar niet gehaald werden.
In de rest van de week ontrolde
zich het 'echte' Poetry-festival.
Van maandag- tot en met zaterdag
avond kwam een keur van 's we
relds beste dichters voor het voet
licht. Namen als Seamus Heaney
(Ierland), Antonio Cisneros (Peru),
Makoto Ooka (Japan), Jan Olsson
(Zweden) en de Nederlanders Leo
Vroman, Lucebert en Bernlef de
den van zich horen naast veel jong
talent. De meer dan dertig dichters
wel
Dit jaar sprong een zestal in Ne
derland tot nog toe betrekkelijk
onbekende dichters er duidelijk
uit: de Duitser Wolf Wondratschek,
Jan Erik Void uit Noorwegen, de
Poolse Ewa Lipska, de Belgische
Mirian Van Hee uit België („de
meest zwijgzame dichteres") en de
Amerikaanse Carolyn Forshé.
Toch waren het niet de ontdek
kingen die het festival op gang
brachten. Het publiek kwam voor
de grote namen: kenmerkend wa
ren de stormachtige toejuichingen
voor de keizer der vijftigers' Luce
bert, na jaren eindelijk door de or
ganisatie gestrikt. Zijn afwisselend
komische en ernstige gedichten
maakten zelfs een theatraal „bra
vo!" los uit de zaal. Alert op zijn
publiek inspelend bewees Luce
bert niet slechts een van onze aller
beste dichters, maar ook een groot
performer te zijn.
De trots van de organisatie was
echter niet eens het optreden van
Lucebert, hoe goed ook, maar het
verschijnen van het Chinese kop
stuk Bei Dao. Dit voormalige en
fant terrible van de Culturele Re
volutie wordt nu algemeen gezien
als de beste dichter van zijn land.
In eendrachtige samenwerking
met het Berlijnse-Aziatische
Kunstfestival was het gelukt deze
belangrijke vernieuwer naar Euro
pa te krijgen, zodat ook het Neder
landse publiek kon genieten van
zijn zeer moderne en om herlezing
schreeuwende werk.
Hoe weinig geld er ook is, elk
jaar wordt op Poetry International
het Eregeld a 10.000 gulden toege
kend aan een dichter die ergens ter
wereld wegens zijn werk gevangen
zit. Dat dat helpt bewees de aanwe
zigheid van het festival van de Ere
geld-winnaar uit 1979, Abdellatif
Laabi uit Marokko. Het Eregeld
van dit jaar ging naar de al jaren in
gevangenschap verkerende Viet
namese dichter Nguyen Chi Thien,
van wie Campert geëmotioneerd
de volgende regels voorlas: „Mijn
poëzie? Geen poëzie van zo-maar
even,/ het is het snikkende geluid
van leven./ het slaan van deuren in
het donkerste gevang".
RIJKSMUSEUM - „Het
Rijks Museum, ontwerpen en bou
wen 1863-1885" is de titel van een
tentoonstelling die van 13 juli tot
10 november in het Rijksmuseum
in Amsterdam wordt gehouden.
Het materiaal voor deze expositie,
onder andere foto's, tekeningen en
brieven, is afkomstig uit het Cuy-
pers Archief. Zoals bekend is
P.J.H. Cuypers (1827-1921) de ar-
chitecht van het 100-jarige Rijks-
Concertgebouw: nog één miljoen
AMSTERDAM (ANP) - Het Concertgebouw heeft voor de ingrijpende
vernieuwingsplannen, die het gebouw van binnen en van buiten een
geheel ander aanzien zullen geven, al 34 miljoen gulden bij elkaar. Dat
is nog maar één miljoen verwijderd van het streefbedrag van 35 mil
joen. Concertgebouwdirecteur Martijn Sanders heeft goede hoop dat
het bedrag eind volgende week als de actie wordt afgesloten geheel
bereikt zal zijn.
Sanders was vooral verheugd over het besluit van B en VV de toege
zegde lening van 12 miljoen gulden om te zetten in een schenking.
Het omzetten van de lening in een schenking heeft de gemeente voor
al gedaan uit waardering voor de inspanningen die het Concertgebouw
zich zelfheeft getroost om zoveel mogelijk geld voor de renovatie bin
nen te krijgen, aldus Sanders.
den op Parkpop in Den Haag.
acts uit vier continenten te zien, bij
de keuze waarvan duidelijk op een
zeer breed publiek was gemikt.
Wolf Maahn, die met zijn Deser
teure de kop mocht afbijten, bleek
een maandag-versie van Bruce
Springsteen te zijn. Dezelfde
kauwgomkauwende pose, maar hij
wist met zijn 'Fieber' het publiek
niet te besmetten. Het geluid was
ook niet optimaal; zijn zangeressen
waren wel te zien, maar zelden te
horen. George Kooymans wijdde
zich met een gelegenheidsband in
middels op het andere podium aan
het om zeep helpen van 'The beat
goes on'.
Ook De Dijk, soms wel voor de
poëten van de Nederpop aange
zien, bracht de stemming er niet in.
Versleten cliché's in muziek en
tekst: "De avond viel aan duizend
stukken op de straten van de stad".
Op het andere podium lieten The
Untouchables horen, dat ska en
reggae nu ook in de Verenigde Sta
ten zijn doorgedrongen. Het was
niet meer dan een flauw aftreksel
van Madness en de Specials.
Al die middelmaat vormde een
ideale lanceerbasis voor Midnight
Oil. Zanger Garrett, in Australië
lijsttrekker en parlementslid van
de anti-atoompartij, is een kale be
zetene, die rockmuziek gebruikt
Midnight Oil uit Australië tijdens het optre-
(fotoANP)
om over zijn 'saaie, bruine, geïso
leerde vaderland' te vertellen, waar
op elke hoek een McDonalds staat.
Al zijn teksten zijn politiek gela
den. Hij zingt over Kissinger
('Short Memory') en bewapening
('No time for games') klimt op bo
xen en springt van het podium.
Zijn stem is een ietsje minder dan
die van Johnny Rotten, maar wat
energie betreft wint Garrett het. De
begeleiding was uitgekiend en vi
taal, met twee prachtig op elkaar
afgestemde gitaristen. Hun lange
verseie van 'Power and Passion'
was het hoogtepunt van de dag.
Ze werden opgevolgd door hun
landgenoten The Triffids. Geen
band met kans voor slagen op een
festival. Daarvoor is de muziek te
ingetogen en te weinig dansbaar.
Toch een mooi en naief aandoend
concert, met een evenknie van
prins Willem Alexander op de bas
en stemmige vioolpartijen.
Op het andere net inmiddels
Raymond van het Groenewoud,
wiens conferences in lengte bijna
de liedjes overtroffen. Na hem The
Bluebells, afkomstig uit Schotland
en popelend de nieuwe Bay City
Rollers te worden. Met vrolijke
pop en soms een ballade voor het
sentiment mikken ze op een jong
publiek. Na hen liet Telephone ho-
DEN HAAG (GPD) Soppend in het natte groen
van het Malieveld in Den Haag stonden afgelopen
zaterdag zo'n 300 mensen te betogen voor de vrede
en tegen de komst van 48 kruisraketten. Ze sjokten
van de ene naar de andere uithoek van het veld en
ageerden ook nog tegen de neutronenbom. Na af
loop van hun kleine vredesmars konden de demon
stranten 20 gulden voor hun betoonde moeite in
casseren.
De protesterende religieuzen, leerlingen van
twee Haagse middelbare scholen, punkers en pro
gressieve vrouwen, traden op als figuranten in de
verfilming van Harry Mulisch' zevende roman De
Aanslag. Het eind van het boek speelt zich af tij
dens een grote vredesdemonstratie en daarom had
regisseur/producer Fons Rademakers figuranten
opgeroepen die twee jaar geleden ook daadwerke
lijk in groepsverband tijdens de betoging in Den
Haag meeliepen.
Rademakers had op 29 oktober 1983 al gefilmd
om wat massa's op de gevoelige plaat te krijgen, nu
had hij weer veel mensen nodig als beeldvulling
achter de hoofdrolspelers Derek de Lint en Ina van
der Molen.
De Aanslag is Harry Mulisch' zevende roman.
Het boek is het paradepaardje uit de stal van uitge
ver De Bezige Bij. Tot nu toe zijn van De Aanslag
280.000 exemplaren verkocht en beleeft de roman
zijn vijftiende druk.
Voor wie het verhaal nog niet kent: De Aanslag is
een in vijf episoden onderverdeelde reconstructie
van een aanslag die twee communistische verzets
strijders (een man en een vrouw) in januari 1945 in
een stille Haarlemse buitenwijk plegen op Fake
Ploeg, een hoofdinspecteur van politie. Ploeg
stond bekend als ,de grootste moordenaar en verra
der van Haarlem en omstreken'.
