'Holland Festival heeft af en toe nieuw gezicht Kijk op een meester-vervalser 'Redelijk tevreden' Scheidende directeur Frans de Ruiter: Buitenlands balletsucces in Moskou DONDERDAG 27 JUNI 1985 KUNST PAGINA 21 UTRECHT (GPD) - Frans de Ruiter zal per 1 augustus 1985 geen directeur meer van het Holland Festival zijn. Hij is het nu nog parttime, de andere helft van zijn tijd is hij adjunct directeur van het Koninklijk Conservatorium in Den Haag. Wanneer hij het Festival vaar wel gezegd heeft, zal hij al zijn tijd aan het conservatorium be steden, maar dan als directeur. door Wim Henk Bakker Gaat hij zich dan geheel aan het op voeden wijden? Frans de Ruiter: "Dat doe ik dus nu ook al". - Werken voor het Holland Festi val is dat ook opvoedend? "Nou, ik bedoel natuurlijk m'n werk op het conservatorium. Maar toch ook het Holland Festival om eerlijk te zijn. Ja, ik heb wel altijd geprobeerd een educatief element in te bouwen in het festival. Ik denk hierbij aan een uitspraak van een ambtenaar. Die zei eens: 'Ik vind het altijd zo fijn, in juni, dan gaan we allemaal weer bij Frans op les'. Ik zal de man maar niet bij na me noemen. Een rijksambtenaar". AMSTERDAM (ANP) - De organi satoren van het Holland Festival zijn redelijk tevreden over de ont vangst van de programma's bij het publiek, hoewel zij nog geen cijfers over bezoekersaantallen en gemid delde zaalbezettiung konden ge ven. Er zijn in elk geval geen 'ver- schrikkeüjk' lege zalen geweest maar wel een reeks uitverkochte voorstellingen, aldus de per 1 au gustus vertrekkende directeur Frans de1 Ruiter gisteren op een persconferentie in Amsterdam, met nog enkele festivaldagen en -evenementen voor de boeg. Hoogtepunten van het festival dit jaar, dat zich voornamelijk in Amsterdam heeft afgespeeld wa ren: de uitvoering van de negende symfonie van Mahler, het Japanse Kabuki-theater, de Sichuan-opera uit China, de opvoering van Kung Lear door het gezelschap Drama- tem uit Stockholm onder regie van Ingmar Bergman, de opera Naima van Theo Loevendie, RA, en vrij wel het gehele programma rond de Argentyns-Duitse componist Ka- 'gel. Volgens De Ruiter was er ook waardering voor de Canadese pro gramma-onderdelen, waarbij hij aantekende dat Canada nog een jonge in ontwikkeling zynde cul tuur heeft. Zondag 30 juni is het afgelopen met het Holland Festival 1985. Wel zal in augustus het Festival van - Hoelang ben je directeur van het Holland Festival geweest? "Vanaf december '78. Daarvoor heb ik een jaar in het drieman schap gezeten en daarvoor weer was ik hoofd afdeling muziek. Al les bij elkaar heb ik zo'n jaar of tien daar rondgelopen". - Toen je daar kwam, was het kantoor toch aanmerkelijk groter en het personeelsbestand ook. "De kantoren we hadden er ook één in Scheveningen - waren groter en de bemanning was ook omvangrijker. En dat voor een kleiner programma". - Maar de produkties waren wel kostbaarder. "Nee, dat is niet waar. De perio de van Zeffirelli en Guilini was lang voor m'n tijd.'Toen ik kwam had de recessie toch al toegeslagen wat geld en eigen produkties be treft. Het waren eigenlijk riiet eens eigen produkties. Daarmee ben ik toen weer begonnen. Ik ben toen een paar incidentele produkties per jaar gaan maken. Dat was afge schaft en die heb ik terugge bracht". - Toen 'jij kwam, was het deftig in rok lopen voorbij. "De democratisering dateert van '68. Daarvoor was alles nog in rok. Toen hadden we de tijd van de open openingen en de open sluitin gen op straat. De gemaakte feeste lijkheid op de Dam, de Nes en het Oude Muziek in Utrecht nog wor den gehouden. Het Holland Festival van vol gend jaar zal vooral worden ge kleurd door kunst en cultuur uit Frankrijk. De plannen zijn welis waar nog niet afgerond maar de or ganistoren konden nu al vertellen dat er veel concerten met Franse muziek zullen worden gegeven. Het ziet er naar verder naar uit de de Comédie Frangaise voorstellin gen zal geven evenals een experi mentele groep van de Franse Ope ra. De bekende Franse theaterper soonlijkheid Arianne Mnouchkine zal aanwezig zijn evenals een cir cus, opgevoerd door alleen maar vrouwen. Ook film en beeldende kunst zullen deel uit maken van de Franse inbreng. In 1987 zal het zwaartepunt lig gen op kunst uit Hongarije en Chi- De Ruiter en de nieuwe Holland- Festival-directeur Ad 's Gravesan- de zijn blij dat het ministerie van WVC het festival ook in de toe komst financieel zal blijven steu nen, zoals de minister Brinkman in een brief aan de Raad voor de Kunst heeft laten weten. Zij heb ben zich er over verheugd dat de bewindsman daarmee het advies van die raad om dat niet langer meer te doen naast zich neer heeft gelegd. De gemeente Amsterdam heeft al toegezegd dat voor vol gend jaar meer geld voor het festi val op tafel zal komen. Voorhout. Daarmee ben ik gestopt vanaf '79. Het kostte vaak een hoop geld. Daarna lieten we het festival gewoon beginnen. - Net nou jij weggaat, gaan we weer deftig doen. "Die indruk heb ik inderdaad. Het is een trend in de hele maat schappij, de terugkeer van de vor melijkheid. Dus niet alleen karak teristiek voor het Holland Festi val". - Het Holland Festival doet er dus wel aan mee. "We proberen inderdaad wel eens wat trends te zetten". - Ja, loop je er nou achteraan of zet je een trend? Frans de Ruiter, lachend: "Ik ge loof dat we in dit geval wel achter aanlopen. Er verschijnen tegen woordig weer boeken over etiquet te, dat heeft er vast ook mee te ma ken". Belasting - Vind je het een beetje jammer om weg te gaan, ook al ga je dan iets heel nieuws doen? "Nee. Ik heb met veel plezier een paar zaken gedaan. Een uniek soort werk. Ik vind het principieel belangrijk dat er in dit soort func ties met een zekere regelmaat wordt gewisseld van leiding. Ik moet ook zeggen, dat er bepaalde kanten aan zo'n functie zitten - die zitten natuurlijk ook aan ander werk maar dan weer op een andere manier - die op den duur een enor me belasting gaan vormen". "Dan heb ik het nu dus over het ontbreken van de financiën. Het zorgen dat zo'n budget weer rond komt. En het werken met een veel te klein apparaat aan mensen, waardoor een enigszins normale bezetting die daarvoor zou moeten staan ontbreekt. Die is er gewoon niet. En dat legt druk op iedereen die daar werkt. En ook dat vind ik een betreurenswaardige toestand. Dat heb ik de regering vele malen duidelijk gemaakt. Maar het hielp niet". "Een goed uitgeruste dienst voor pers en publiciteit is er bijvoor beeld niet. De continuiteit ont breekt. Je behoort toch een echte perschef te hebben. Echte publiek- swerversspecialisten hebben we ook niet. Dat gebeurt te veel ad hoe en dat is voor iedereen onbevredi gend. Je merkt het ook aan de re sultaten. Juist voor een incidenteel gebeuren zoals één maand festival moet je een permanent publiek swervingsmechanisme hebben. Het is veel gemakkelijker om een a-, b- en c-serie te verkopen dan iets wat op zichzelf staat. Dat is in het theater een bekend fenomeen. Het hele Nederlandse leven is ge baseerd op het abonnementensys teem. Dus je moet van zeer goede huize komen om voor losse voor stellingen kaarten te verkopen". - Ben je dus ontevreden over de bezoekcijfers van de Holland Festi vals? "Ik denk dat gemiddeld het ma ximum gehaald is, dat onder de ge geven omstandigheden gehaald kon worden. Maar ik kan een hele hoop zaken bedenken, waardoor het hoger had kunnen zijn. Maar die hadden dan gerealiseerd moe ten worden. Los van de zaken die de deskundigen nog hadden kun nen bedenken. Het fascinerende van dit vak is overigens wel na tuurlijk het artistieke bezigzijn, voorzover daarvoor tijd over blijft". - Daarbij heb je je eigen liefheb berijen dan ook wel uitgeleefd. Frans de Ruiter: "Ja, en daar ben ik ook heel blij mee. Ik vind dat dat zelfs moet. Ik vind dat ook te ver dedigen. Dat hoort erbij". Kagel -Je hebt niet het idee dat je ie mand iets hebt opgedrongen. "Nee, dat gevoel heb ik niet. Daarom vind ik ook dat er met een zekere regelmaat een ander aan het hoofd moet komen, die het festival weer een ander gezicht geeft. Je kiest voor iemand en dan weet je wat je in huis hebt. Die keus moet zichtbaar zijn. Daarom moet er ook veranderd kunnen worden door een ander de kans te geven". "En ik vind niet dat ik iemand iets opdring. Maar er zullen ande ren zijn, die dat zo ervaren. Ik heb altijd geprobeerd vanuit een iets verschoven invalshoek de cultuur te bekijken en aan te bieden. Alsof je een schilderij uit een lijst haalt en iets scheef houdt". "Wat mij ook interesseert is alles wat per ongeluk of met opzet meer duidig is. Dat is een germanisme, ik bedoel, dat meer dan een kant of betekenis heeft. Daarom ben ik blij dat dit, mijn laatste festival, sa menvalt met de komst van Mauri- cio Kagel, omdat hij de meester is bij wie nooit iets maar één ding be tekent, maar altijd vijf, of drie". - Wilde Kagel graag komen? "Ja. Natuurlijk hij hoeft 't niet te doen omdat hij niets te doen heeft. Hij is volgeboekt tot het jaar 1989. Maar hij kan hier doen wat hij wil. Er is geen retrospectief geweest waar zoveel koren, orkesten en so listen zich alleen voor hem inzet ten. Tweehonderd vijftig man ra diomusici om maar iets te noemen. Die zijn een maand lang alleen voor hem in de weer. Zo'n aanbod krijgt hij ook niet zo gemakkelijk. Dat is een uniek fenomeen. De veelzijdigheid van die man, in al zijn betekenissen, niet alleen over het geheel van zyn werken, maar ook per stuk, dat is nou kenmer kend voor wat ik probeer te bren gen". Teleurstelling - Zie je de toekomst nog enigs zins hoopvol in? "Ik denk - ik kan nu ik wegga wat gemakkelijker praten - dat het op dezelfde wijze zal doorsuk kelen als de laatste jaren onder mijn leiding heeft moeten doen. Ik heb het nu niet over de program ma's. Ik heb 't over de mogelijkhe den die festivalleiding zou moeten "Je voelt je als een kleinduimpje tussen de reuzen. Willen we ooit een festival van internationale allu re creëren dan zullen er enige mil joenen meer in moeten". "Maar ik wil ook m'n dankbaar heid uitspreken voor al die mensen die toch zoveel onder deze omstan digheden mogelijk hebben ge maakt. Soms lagen er tonnen ver lies aan de ene kant van m'n bu reau en aan de andere kant wat tonnen winst. Het is een soort bal spel. Dat maakt het allemaal heel spannend. Ik zeg dan ook altijd als er weer een programma rond is: het is een wonder dat het weer staat". NDT naar Rusland DEN HAAG - Het Nederlands Dans Theater is afgereisd voor zijn eerste tournee naar de, Sovjet-Unie. Er worden zes voor stellingen gegeven in Moskou en Leningrad, en vier in Riga. Op het repertoire voor deze tournee staan zes choreografieën van artistiek leider Jiri Kylian, daarnaast van zowel Christopher Bruce als Na- cho Duato ieder één. Op 17 juli wordt het NDT weer op Schiphol terugverwacht. Frans de Ruiter: 'Je voelt je als Klein Duimpje tussen de Reuzen'. hebben, om haar taak naar beho ren te kunnen vervullen. Ik heb veel te weinig handvatten om te ge loven dat er structureel verbete ring zal komen in de financiële mo gelijkheden. Als dat zou gebeuren zou ik het fantastisch vinden, maar ik moet hetnog zien. Het is een gro te teleurstelling voor mij, dat het me niet gelukt is om dat op orde te krijgen voor ik wegga". "Op zichzelf kun je waardering hebben voor een rijksoverheid die op de kunst niet bezuinigt. Dat is al heel wat. Brinkman heeft het no minale bedrag voor de kunst niet verminderd. Dat is een grote ver dienste. Maar het is geen algem eenheid of holle frase dat het nooit genoeg is. De uitgangspositie was al verkeerd toen er besloten werd om niet te bezuinigen. Toen was het al veel te weinig. In tijden van voorspoed en economische groei is er onvoldoende gezorgd voor een goede uitgangspositie voor de kunst". "En het is wel een verdienste om niet te bezuinigen op heel weinig voor de kunst maar daarmee blijft het feit, dat het heel weinig is. Er is in Nederland geen opera-cultuur met de daaraan gekoppelde finan ciering en geen echte fëstivalcul- tuur. Er is op het gebied van de vrije markt geen overeenkomstige voorziening met de bijbehorende financiering. En ik vrees, en ik spreek nu over het festival, dat daarin geen verbetering komt. Dat maakt dat elke directeur aan han den en voeten gebonden is". "Men heeft me gevraagd hoe 't nou zit met coprodukties met het buitenland. Men zegt dan: daar over praten jullie toch met je bui tenlandse collega's. Met uitzonde ring van een incidenteel geval is het er nooit van gekomen. Waarom niet? Het geld, wat ik bij zo'n be spreking in m'n tas meebreng, daarover schiet iedereen in de lach. In die vergaderingen met andere festivalbesturen gaat het over mo gelijkheden en vanzelfsprekendhe den waarover hier niet gedacht wordt". "Zelfs wanneer ik voorstel - ik probeer dan de tremolo's in mijn stem al te onderdrukken om de kosten van decors en kostuums voor een produktie te delen, dan praatje al over bedragen waarvoor we hier twee produkties maken". Expositie gewijd aan Han van Meegeren ZEIST (GPD) Zijn naam duikt van tijd tot tijd op in de publiciteit, met een beetje besmuikt leedver maak wordt over hem gesproken: de 'miskende' schilder Han van Meegeren (bijgenaamd Hans de Vloeker), die zoals algemeen be kend is als een van de grootste schilderijenvervalsers de geschie denis is ingegaan. Een man die kon schilderen als Vermeer, dat moet toch wel een heel goeie zijn ge weest. Of dat zo is, daarvan kan men zich in Slot Zeist vergewissen waar een overzichtstentoonstelling van zijn werk is ingericht. Een ex positie die eigenlijk had moeten sa menvallen met een film over zijn leven, een project dat uit gebrek aan financiële middelen schip breuk heeft geleden. door Frans Keijsper Het is al weer zo'n tien jaar gele den dat werk van zijn hand in een overzicht te zien is geweest en Zeist doet dit nu opnieuw. De ex positie bestrijkt zijn gehele schil dersperiode. Maar wie komt voor Van Meegerens beroemdste doek, de Emmaüsgangers, zal vergeefs zoeken. De organisatoren hadden er Museum Boymans in Rotterdam wel om gevraagd, maar het mu seum heeft het met nog vier andere aangevraagde werken geweigerd uit te lenen. Die andere zijn het Drinkend gezelschap, het Kaart spelend gezelschap (beide valse Pieter de Hoogh's), Christuskop en Isaac zegent Jacob (beide valse Vermeers). Het museum zit wat Van Meege ren betreft niet te springen om 'sensatieverhalen', het is voor het museum niet voordelig het uit te lenen, zo zei een woordvoerder. In het verleden heeft het honderden verzoeken daartoe gehad, maar de ze nimmer gehonoreerd. Museum directeur Beeren motiveerde zijn weigering aan de Zeister Stichting voor Kunst en Kuituur als volgt: „De Emmaüsgangers is jarenlang een omstreden schilderij geweest. Enkele jaren geleden hebben wij besloten het een plaats te geven in de permanente opstelling in het museum, voorzien van een zo ob jectief mogelijke toelichting. Ik geef er de voorkeur aan het daarbij te laten en het schilderij te tonen aan de museumbezoekers zonder het op enigerlei bijzondere wijze onder de aandacht te brengen. De andere werken worden beschouwd als studiemateriaal behorende bij de Emmaüsgangers bestemd om getoond te worden aan serieuze be langstellenden maar ongeschikt voor uitlening". Het ophangen van de Emmaüs gangers gebeurde overigens pas nadat de gemeenteraad dit besluit had genomen. Het museum had er eigenlijk helemaal geen behoefte aan om zijn fameuze valse Vermeer (het museum bezit geen enkele echt werk van deze schilder) aan zijn muren op te hangen. Het blijkt ook wel enigszins uit de 'objectieve toelichting', waarin het museum niet zegt dat het om een miskleun gaat. Er staat: „Dit schilderij dook in 1937 in de kunsthandel op en werd nog in hetzelfde jaar aange kocht voor Museum Boymans als een werk van Johannes Vermeer (1632-1675). Han van Meegeren (1889-1947) heeft in 1945 verklaard dit werk te hebben geschilderd". Wat de Zeister tentoonstelling betreft, we kunnen er van op aan dat het om allemaal echte Van Meegerens gaat. Daarbij zijn enke le werken, ooit toegeschreven aan Vermeer en Frans Hals die dus vals zijn. Zo bijvoorbeeld Een verge noegde roker, in 1923 door het Gro ninger Museum als Frans Hals ver worven en het tot de Dienst Ver spreide Rijkscollecties behorende Dame en heer aan het spinet, door de kunsthistoricus dr. Bredius in een artikel in 1932 in een buiten lands tijdschrift een meesterwerk van de Grote Man van Delft ge noemd. Dat sloeg dan natuurlijk niet op Van Meegeren, net als Ver meer in Delft geboren; Bredius die de Emmaüsgangers enkele jaren later zou kwalificeren als het mooi ste dat Vermeer ooit gemaakt heeft. In Zeist hangt ook zijn Hertje dat gereproduceerd in ontelbare huis kamers heeft gehangen, vroege studies en de tekening Interieur van de St. Laurenskerk dat in 1913 werd bekroond en dat voor Van Meegeren de doorslag gaf zijn stu die bouwkunde er aan te geven en door te gaan in de schilderkunst. En niet te vergeten de tekening van het kasteeltje in het Franse Ro- quebrune, waar hij de Emmaüs gangers schilderde. Voorts zijn er enkele behoorlijk geschilderde portretten, voor het overige is het toch een treurnis, in feite kitsch. Winstpunt van de tentoonstel ling is de catalogus, met name de bijdrage van de Rotterdamse cri minoloog prof. G. P. Hoefnagels die op eigen wijze iets toevoegt aan de discussie over het fenomeen Van Meegeren. Van Meegeren over wie in 1979 Marijke van den Brand- hof een dissertatie schreef (ver schenen bij het Spectrum), waarin zij het beeld over. Van Meegeren dat alom heerste aan scherven tik te. Een vals beeld. Van Meegeren immers die in destijds verschenen boeken in interviewvorm aan Bob Wallagh (De echte Van Meegeren) en Marie-Louise F. C. Doudart de la Gré (Geen standbeeld voor Han van Meegeren) liet weten tot zijn vervalsingen te zijn gekomen, om dat hij miskend was, 'zich wilde wreken op waanwijze critici. Van Meegeren die kort na de oorlog aanvankelijk er van werd beschul digd een schilderij (Christus en de overspelige vrouw) van Vermeer aan Göring, de Duitse vijand, te hebben verkocht. Hij werd van col laboratie beschuldigd en bekende toen onder meer de Emmaüsgan gers te hebben geschilderd. Er was dus geen Nederlandse kunstschat in handen van die vijand gespeeld. Van Meegeren geen collaborateur? In haar proefschrift heeft Marijke van den Brandhof er al op gewezen hoe hij koketteerde met de bezet ters, een schilderij Wolinzameling droeg hij op en stuurde hét naar de 'Führer', zo bleek uit een medede ling van zyn vriend, de NSB-dich- ter Martien Beversluis. En zijn Te- keningenboek (1942) werd met een opdracht aan Hitier na de oorlog in de Rijkskanselarij in Berlijn ge vonden, vermoedelijk door Van Meegeren zelf opgestuurd. Hoefnagels bekeek kunst als cri minologisch verschijnsel. Naar zijn mening heeft de strafzaak tegen Van Meegeren wat de kunst betreft niet de meest gunstige effecten ge had. Kunst en recht verstaan el kaar meestal niet. Hij constateert dat het strafrecht zelf weinig aan dacht aan de straftoemeting (een jaar gevangenis), de vorm van de straf geeft gegeven. Tussenperso nen die aan de transacties van de zogenaamde Vermeers en Pieter de Hóoghs hebben verdiend blij ken nimmer gedagvaard. Een Ka merlid dat onware mededelingen aan Bredius had gedaan over de plaats waar de Emmaüsgangers vandaan was gekomen werd onge moeid gelaten. Na het vonnis leef de Van Meegeren nog zes weken, hij stierf op 30 december 1947 in de Valeriuskliniek in Amsterdam." Een gerucht is dat hy zelfmoord pleegde. Hoefnagels constateert dat Van Meegeren er wel weer bo venop zou hebben kunnen komen, maar dat hem na de roes van het proces weinig illusies zijn gelaten. „Hoe kon hij, zonder illusies en met de gevreesde cel in het voor uitzicht, verder leven? Jammer. Als de kunst een zaak van recht wordt, komt de kunst niet ver. Ach, een raam op het Noorden... Tentoonstelling Han van Meegeren. Slot Zeist. Tot en met 1 september. MOSKOU (Rtr) - Russische dansers en danseressen hebben de meeste prijzen in de wacht gesleept op het internationale, balletconcours van dit jaar in Moskou, maar een aantal buitenlanders veroverde de harten van het publiek. Critici en balletminnaars vulden het Bolsjoi-theater voor de finale van de wedstrijd op maandag- en dins dagavond. Nina Ananijasjvili, soliste van het Bolsjoi-gezel- schap, en Marina Leonkina, een danseres van naam uit Voronezj, deelden de gouden medaille en 2.500 roe bel in de categorie ballerina's in duetten. In de categorie mannen ging de goed-ogende Argen tijn Julio Bocca strijken met de eerste prijs, na een optreden waarvan alle critici zeiden dat het zijn weer ga niet had. De tweede prijs werd gedeeld door de Rus Andris Liepa, zoon van de danser Maris Liepa, en de Frans man Pablo Savoye. De tweede prijs bij de vrouwen werd gedeeld door de vurige 19-jarige Russische Galina Stepanenko, en Yoko Morimoto uit Japan, die met haar partner Naba- ru Miyagi het publiek in extase bracht. De Australiër David McAllister, die nauwelijks had kunnen verwerken dat hij tot de finale had kunnen doordringen, kreeg de derde prijs bij de mannen. Zijn partner, Elizabeth Toohey, werd onderscheiden met een prijs voor artistieke verdienste. Het publiek was opgetogen over de moeiteloze sprongen en wervelin gen over breedte en lengte van het toneel van McAllis ter en over de frêle gratie van Toohey. Twee Russische danseressen wonnen de derde prijs Aan het evenement van dit jaar is meegedaan door 100 kandidaten uit ruim 20 landen. Het stond open voor dansers en danseressen van 17 tot 25 jaar die nooit eerder een internationale balletwedstrijd had den gewonnen.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1985 | | pagina 21