Zwarte lotto spelbreker
ii1ViiV':V'1 i
lYiffrn
In jaarlijks cijferspel van Sporttotalisator
18*
ZATERDAG 25 MEI 1985
EXTRA
IL
PAGINA 21
De Stichting Nationale Sporttotali-
sator is gedoemd het kruis van een
sterk teruglopende omzet te dragen,
sinds het lot van lotto en toto mede
wordt bepaald door het zwarte gok
circuit. Uit de jaarcijfers van zijn
stichting meent althans SNS-direc-
teur drs. J.P.Th. Zwartjes te kunnen
aflezen dat de doorsnee ophaler van
illegale lottobriefjes inmiddels een.
uitgebreide klantenkring in respec
tabele sportkantines, decente cafés
en obscure dranktenten heeft weten
op te bouwen.
„Van 1974 afhebben we vrijwel stabiel
gedraaid, onze omzet zat steeds even bo
ven de 200 miljoen. In 1982 hadden we
zelfs een topjaar met 240 miljoen". Dat
de inleg de laatste jaren via 211 miljoen
(1983) kelderde naar iets meer dan 177
miljoen zegt hem genoeg. „De illegale
lotto, de stadslotto of hoe je die ook noe
men wilt, draait nu een paar jaar. Bij het
maken van schattingen over de bedra
gen die omgaan in de zwarte lotto, moet
je natuurlijk wel een paar natte vingers
ophouden. Maar uit gesprekken met eni
ge van mijn medewerkers die wat con
tacten hebben met het grondvlak, is me
wel duidelijk geworden dat er heel veel
geld mee gemoeid is. De schaarse inval
len die de politie bij de gokbazen heeft
gedaan, bevestigden trouwens die in
druk, er zijn toen forse bedragen gevon
den. Het zou best weieens zo kunnen
zijn dat de totale omzet van de niet lega
le lotto die van ons overschrijdt. Inclu
sief de buitenlandse lotto die in wezen
ook illegaal is. Wantje mag het wel spe
len, de verkoop is wettelijk niet toege
staan. Jaarlijks gaat er zo'n 75 miljoen
gulden de grens over".
Kapitaalvlucht
Politie en justitie doen volgens de
Stichting Nationale Sporttotalisator te
weinig aan die clandestiene kapitaal-
vlucht naar buitenland en naar gelegen
heden, waar sport en cultuur plegen te
worden bedreven op een manier die af
wijkt van de opvattingen die de doel
groepen van de SNS er op na houden.
Anders gezegd: waar de netto-opbrengst
van legale lotto- en totogelden overeen
komstig de statutaire verhoudingen 73,5
26,5 ten goede komt aan enerzijds de
sector sport en anderzijds de sectoren
cultuur, maatschappelijk wekijn en
volksgezondheid, daar wordt veel zwart
geld benut voor de aankleding van gok-
en sexhuizen. „Bij justitie", zegt Zwar
tjes, „hebben andere criminele zaken
meer prioriteit. Wij vinden het wel een
essentieel probleem. Het wordt ons niet
in dank afgenomen, maar wij blijven
dan ook hameren op het probleem van
de zwarte lotto. Maar dan wordt verwe
zen naar het gebrek aan mankracht bij
de politie. Als er als eens een zaak wordt
opgerold, dan zijn ze ook werkelijk te
gen die zaak aangelopen".
Hoe het zij, de zwarte lotto eist niet het
alleenrecht op van de rol van spelbreker
in de wekelijkse prijzenslag. SNS-direc-
teur Zwartjes haast zich te zeggen dat
ook andere factoren de populariteit van
zijn produkt hebben gematigd.
„Het mag dan wel beter gaan met het
bedrijfsleven, de koopkracht van Jan
Modaal gaat nog steeds achteruit of
neemt in elk geval niet toe. En van men
sen als Jan Modaal moeten wij het voor
namelijk hebben. Dan is er de vergrij
zing van het distributieapparaat bij de
clubs, van de ophalers die voor elk ver
kocht formulier veertig cent krijgen
Jongeren krijg je daar niet meer voor.
Het tarief verhogen? Ik denk niet dat
meer geld voor de jeugd een prikkel zal
zijn om die werkzaamheden te doen".
Hij wijst op de concurrentie „in eigen
huis". Clubs organiseren loterijen, na af
loop van een wedstrijd laat men het rad
van avontuur draaien, er zouden zelfs
pooltjes worden gehouden. „Overeen
komstig het kansspelenbesluit mogen
wij geen verkooppunten kiezen buiten
het kleinbedrijf, we moeten ons beper
ken tot de detailwinkels met maximaal
tien personeelsleden. Zeventig tot tach
tig procent van onze verkooppunten
wordt gevormd door tabakszaken, per
jaar wordt daar vijf tien procent van
afgeroomd. Ten slotte zijn daar de vele
spelshows op de televisie. Begrijp me
goed, als directeur van de Stichting Na
tionale Sporttotalisator spui ik geen kri
tiek, ik stel alleen maar feiten vast".
De taal die wordt gesproken in het re
centelijk verschenen jaarverslag 1984
van de Stichting is van een sombere
toonzetting. De teruggelopen netto-op
brengstvan toto, lotto en cijferspel heeft
met name de sport vorig jaar gevoeld; de
donor schoof 49 miljoen gulden af, 3 mil
joen minder dan in 1983. Dit jaar wordt
de sport nog grimmiger overvallen door
het bezuinigingsspook. Het in ambtelij
ke bewoordingen omschreven argu
ment: „Tegen het einde van 1984 bleek
ten gevolge van de inlegdaling, die nog
sterker was dan oorspronkelijk werd
aangenomen, het uitgavenniveau voor
de sportsector de beschikbare middelen
met 2,2 miljoen gulden te boven is ge
gaan. Tegen deze achtergrond moest
door het SNS-bestuur het besluit geno
men worden voor het bestedingsplan
1985 uit te gaan van een bestedingsni
veau van 40 miljoen, corresponderend
met een geschatte inleg van 195 mil
joen".
Even afgezien van de vraag of dat
streefbedrag op het lotto- en totobureau
aan de Haagse Zichtenburglaan wordt
gehaald (Directeur Zwartjes: „In verge
lijking met de eerste maanden van 1984
liggen we qua inleg op dit moment vier
miljoen achter"), staat het nu al vast dat
binnen afzienbare tijd de ten burele lig
gende verdeelsleutel ook op een minder
gevulde uitkeringspot voor de onder de
koepels cultuur, maatschappelijk wel
zijn en volksgezondheid schuilende in
stanties zal passen. Door een werkcom-
Eens per jaar houdt de Stichting Nationale Sporttotalisator zich bezig met een ander
cijferspel dan wekelijks de deelnemers aan lotto en toto. Waar menig prijsjager elke
zondag hoopt op een gunstig formuliernummer, daar kijkt de SNS elk jaar uit naar de
jaarcijfers. Dit jaar leverden die een fikse tegenvaller op; in vergelijking met het jaar
er voor bleek de omzet van 1984 met 34,5 miljoen gulden gedaald. De SNS zit derhalve
in de min. „Maar we doen er alles aan om die negatieve trend om te buigen, ons salaris
krijgen we niet voor het afstoffen van de 41 lottoballetjes".
DeFCfeto
5*
gCM,s
££25
i c
u
SNS-directeur Zwartjes voor de machine die wekelijks de lotto-formulieren sorteert.
door Gerard van Putten
missie beoordeeld op de redelijkheid
van hun aanvragen, werden ze vorig jaar
bedacht met ruim 21 miljoen gulden.
Naar het zich laat aanzien zullen ze ook
dit jaar niet worden getroffen door de
bestedingsbeperking van de SNS, maar
ten aanzien van het jaar 1986 belooft het
jaarverslag een minder gulle houding.
Verwacht wordt dat het vorig jaar in de
sportsector geboekte minbedrag van 2,2
miljoen gulden („De bestedingsbeper
king kon dit tekort niet verhinderen, na
dat alle reserves waren aangewend") dit
jaar zal toenemen. „Hoe ook de ontwik
keling van abonnee-lotto en de traditio
nele verkoop in 1985 zal zijn, het is dui
delijk dat zo'n tekort onvermijdelijke ge
volgen zal hebben voor het bestedings
niveau in de sport- en de CMV-sector in
Grote jongens
De verleiding is groot te veronderstel
len dat er voor iemand met de achter
grond van Zwartjes leukere jobs vallen
te bedenken dan een directie-functie bij
een bedrijf dat de omzet in twee jaar tijd
met ruim een kwart zag dalen. „Dat is
dan verkeerd gezien, want wat is er inte
ressanter dan te werken voor een goeie
zaak? Ik weiger te geloven dat de rek er
uit is. Veel hangt natuurlijk ook af van
de activiteit bij de verkoop. Daar zien we
grote verschillen in. Er zijn clubs die de
verkoop er bij doen, er zijn er ook die
grote activiteiten ontplooien. De hele
grote jongens onder de clubs draaien
een omzet van een miljoen, van de op
brengst van toto en lotto krijgen ze eèn
achtste deel, van de abonnee-lotto een
tiende. Nu is het zo dat twee-derde van
de omzet door een derde van de clubs
wordt vergaard. Daarmee is eigenlijk
meteen gezegd dat die omzet best om
hoog kan".
Van alle Nederlanders, toch be
hept met een hang naar zekerheid in het
leven, nemen wekelijks gemiddeld toch
nog een goede 550.000 lotto-freaks en
ruim 48.000 voetbalkenners de gok dat
de lottoballetjes, en voetbal nu eens niet
in een voor hen rare richting rollen. Het
kantoor van de SNS ziet er in het week
einde dan ook uit als een papierwinkel,
waar binnen de werkzaamheden nauw
luisteren.
„Het is voor mijn tijd", lacht Zwartjes,
„maar vroeger aan de Sportlaap was het
nog veel erger. Toen hadden de mensen
nog meldingsplicht, als ze een prijs had
den gewonnen. Een gegraai van jewelste
in de postzakken was dat, met oud-re
chercheurs er bij, allemaal zoeken naar
dat ene formuliertje. Dan gaat hetisr nu
wel even anders aan toe. De postzakken
met alle formuliertjes komen op zater
dagmorgen rond zes uur binnen, dat
faalt nooit. Die PTT-ers geven bijzonde
re aandacht aan het vervoer. De meesten
zijn zelf ook speler, er mag dus geen zak
zoek raken, heel ontroerend is dat. Te
gen half acht geven we elk formulier een
uniek nummer met de stempelmachine,
daarna jassen we alle formulieren met
een snelheid van 60.000 per uur door op
tische leesmachines. Daar hebben we er
hier drie van staan, ze zijn aangesloten
op een computer, bovendien zit er een
camera ingebouwd zodat alle formulie
ren bovendien op microfilm worden
vastgelegd. De notaris bergt daarna die
film in de kluis op, de maandag na de
trekking komt-ie terug om te bekijken
wie een grote prijs heeft gewonnen".
Week-in, week-uit is dat zo gegaan
daar aan de Haagse Zichtenburglaan
Zonder problemen, telkens feilloos
Maar uitgerekend in het financieel ma
gere jaar 1984, dat zoveel vette afloste
diende het noodlot zich twee keer
De toch al weinig goklustigen trekkende
toto werd geteisterd door de winterstop
van de voetbalcompetitie (Zwartjes:
„Daar ben ik een verklaard tegenstander
van, een toto moet continue draaien"),
waarbij nog kwam dat de UEFA het duel
Celtic-AA Gent omzette met gevolg dat
de formuliertjes een spiegelbeeld van de
bewustè wedstrijd vertoonden. Boze af
zeggers verlieten na dat voorval de lang
zamerhand marginale groep totospelers.
In het geheugen van menig medewer
ker van het lotto- en totobureau staat
ook de datum 28 oktober 1984 gegrift.
De lottomolen liet toen de zes ballen val
len, die een Haagse giro-ambtenaar op
zijn formulier had voorspeld. Maar he
laas voor hem, de bij de trekking aanwe
zige notaris stelde vast dat er maar 40 in
plaats van 41 balletjes in dat apparaat za
ten, „over" moest die trekking. Onze ar
me giro-ambtenaar voelde zich prompt,
alsof hij de miskleun van zijn leven had
gekocht, want luttele uren na de trek
king had hij in gedachten zijn 'prijs' al
een bestemming gegeven. De.sympathie
van het volk ging de dagen erop uit'naar
de winnaar die niet had gewonnen. De
man werd een vertrouwde gast in kran
ten waarin hij niet naliet iedereen die het
lezen wilde mee te delen hoe benadeeld
hij zich wel voelde. Ergens in het West-
land richtten enige weldoeners een
fonds voor hem met als oogmerk de
geestelijke nood van de Hagenaar finan
cieel te lenigen, maar bij gebrek aan be
langstelling werd dat fonds fluks ont
bonden.
„Omdat", zegt directeur Zwartjes, „wij
niet over de gelden beschikken om in
dergelijke gevallen te voorzien. Verve
lend natuurlijk dat het is gebeurd, maar
dat voorval heeft geen boze opzeggers
opgeleverd. Integendeel, we zagen daar
na de omzet juist stijgen. Menigeen vond
dat wij ons standvastig, eerlijk en op
recht hebben opgesteld in die kwestie.
Fout is uiteindelijk fout".
Toch nog een meevaller voor de SNS
derhalve, die vreemd genoeg werd ge
baard door een tegenvaller. Maar er is
meer. Zwartjes omarmt met zijn 43 me
dewerkers „het succes" van de abon
nee-lotto, een vondst die tegemoet komt
aan de mens die zich bij voorkeur door
het gemak wil laten dienen. Want ga
maar na, wie mee wil doen aan dat leun
stoelsysteem hoeft in principe maar een
keer de favoriete getallen en het aantal
kolommen op te geven; na een gegeven
machtiging volgt automatisch afschrij
ving van giro- of bankrekening. „We
hebben met de abonnee-lotto mensen
bereikt die niet clubgebonden zijn. En
ook mensen die nooit in een tabakszaak
komen. De introductie van de abonnee
lotto heeft in de detailhandel wat weer
standen opgeroepen. Maar dat hou je al
tijd, als je met iets nieuws komt. In dit
geval gaat het belang van de sport boven
dat van de detailhandel. Op dit moment
hebben we 90.000 abonnees, de helft had
nooit meegespeeld".
Die wijsheid baseert Zwartjes op de
resultaten van een panelonderzoek dat
een onderzoeksbureau onder tiendui
zend 'representatieve' Nederlanders
heeft gehouden. Meer dan voorheen
schijnt het begrip 'lotto' voor te komen
in de huishoudboekjes van de tiendui
zend families Doorsnee, die terwille van
allerhande opiniepeilingen hun beste
dingen nauwgezet plegen bij te houden.
„En we verwachten", voorspelt Zwar-
tjes, „van die abonnee-lotto nog meer".
Optimisme spuien in bange dagen i
lofwaardig, maar onvermijdelijk dringt
de vraag zich op of de abonnee-lotto
niet ten koste gaat van de gewone lotto.
Dreigt de geschiedenis zich niet te her
halen?. In de tijd dat Frits „nüüll, nüüll"
van Turenhout voor de radiopiicrofoon
wekelijks de voetbaluitslagen opdreun
de, was de toto mateloos populair; nu
heeft de lotto de goede oude toto zowat
weggekruist. Drs. Zwartjes gelooft er
niet in dat de gewone lotto straks zal be
zwijken onder de concurrentie van de
abonnee-lotto. „Destijds, toen alleen de
toto er was, bestond er al een latente be
hoefte om lotto te spelen. Vele mensen
zochten toen ook hun toevlucht tot de
Duitse lotto. De abonnee-lotto is be
doeld als aanvullend systeem, niet als
een vervangend systeem".
Hij wijst op een stapel paperassen die
het bureau in z'n werkkamer stoffeert.
„Ik mag er nog niks over zeggen, maar
daar ligt het evaluatierapport. Volgende
maand worden de bevindingen van de
evaluatiecommissie bekend gemaakt".
Daartoe door „de politiek" geïnspi
reerd installeerde het bestuur van de
SNS vorig jaar een eyalutiecommissie,
die de SNS moest doprlichten. De resul
taten van het onderzoek „naar het eigen
functioneren" geeft Zwartjes hoop op
betere tijden.
Hij houdt zich consequent aan zijn ge
heimhoudingsplicht. Maar er is niet veel
fantasie voor nodig om te bedenken dat
Joop van der Reyden als staatssecretaris
van wvc de nodige aanbevelingen over
modernisering van het verkoopapparaat
kan verwachten. Zoals er ook niet veel
verbeeldingskracht voor nodig is om te
bedenken dat er in het rapport een im
posant hoofdstuk over de zwarte lotto is
ingeruimd. Want daar vooral ligt de kern
van het probleem, waarmee de SNS da
gelijks worstelt. Nogal wat goklustigen
zijn van mening dat de zwarte lotto eer
der tot het uitroepen van „bingo" noodt
dan de legale. In de wereld van prijsja-
gers leeft de overtuiging dat er in de
zwarte lotto meer kans op een prijs be
staat. „Ze werken veel met kléine prij
zen, grote prijzen hebben ze niet", weet
Zwartjes. „We krijgen weieens de sug
gestie dat we al die kleine prijzen maar
moeten afschaffen. Dat zou dom zijn,
een echte lotto moet grote prijzen heb
ben, maar ook kleine. Al was het alleen
maar om de mensen de illusie te geven
dat ze eens iets kunnen winnen. Ik sluit
voor de toekomst een iets gewijzigd prij
zenschema niet uit. Maar ik kan de prij-
zenpot niet groter maken, dan die al is.
Wat de zwarte lotto voor vele r
aantrekkelijk maakt, is de veelheid van
kleine prijzen. Andere mensen vinden
het weer leuk om iets onwettigs te doen.
Maar wat ook twee belangrijke factoren
zijn, een zwarte lotto-prijs is niet onder
worpen aan kansspel- en vermogensbe
lasting. Bij ons gaat er van een prijs 25
procent kansspelbelasting af. Kijk, als
directeur van*de SNS ga ik geen pleidooi
houden voor de afschaffing van die
kansspelbelasting. Ik ben wel blij dat in
het overleg met de staatssecretaris van
wvc het onderwerp tariefsverlaging be
spreekbaar blijkt. Maar uiteraard heeft'
zijn collega van financiën de beslissende
stem".
Los van de te verwachten aanbevelin
gen van de evalutiecommissie heeft de
Stichting Nationale Sporttotalisator
twee plannen op stapel staan om de om-'
zet te animeren tot opwaartse druk. De
ze week kan staatssecretaris Van der
Reyden een aanvraag voor een „experi
menteerfase met terminals" tegemoet
zien. Op grond van eigen waarnemingen
in Canada en de Verenigde Staten
schijnt de bewindsman zelf niet onwel
willend tegen een dergelijke proef te
staan.
Zwartjes: „Het ligt in de bedoeling op
bepaalde verkooppunten een terminal
neer te zetten, die rechtsstreeks in ver
binding komt te staan met een computer
in ons gebouw. Lotto- en totoformulier-
tjes opsturen naar het bureau hoeft dan
niet meer. Op het verkoopadres wordt
i formuliertje gewoon door de termi
nal gejast, waarna we meteen* over alle
gegevens beschikken. Ik geloof alleen
niet dat heel Nederland met die termi
nals zal worden uitgerust. We beschik
ken in het land over 15.000 verkooppun
ten en als je nu weet dat één zo'n termi
nal 30.000 gulden kost, dan wordt het
wel een hele kostbare zaak".
Op het bureau van de SNS wordt er
ook naar gestreefd de Midlotto in de
gunst van het publiek te brengen. De
daarmee corresponderende spelshow
van de VARA kreeg vorig jaar een jasje
van een sober snit aangemeten; Johnnie
Kraaykamp jr. volgde bovendien Willem
Ruis als presentator op. De aanvankelijk
hakkelende presentatie van Kraaykamp,
die qua leeftijd volwassen winnaars van
een auto verzekerde dat ze een „toet,
toet" hadden gewonnen, verdunde de
kijkdichtheid en wellicht ook de animo
om mee te spelen met de Midlotto. „Ik
weet niet of dat laatste waar is", laat
Zwartjes zich voorzichtig uit, „al sluit ik
het niet uit". In elk geval wordt de Mid
lotto met ingang van het nieuwe winter
seizoen ondergebracht in de niet van
glitter en" glamour vrije '1,2,3-show' van
de KRO. Zwartjes: „En dan maar kijken,
hoe dat uitpakt".
„Ik denk", zegt Zwartjes ook, „dat we
nu op de bodem van de markt zitten. We
roeien tegen de stroom op met riempjes,
waarvan de politiek de maat bepaalt. De
politiek bepaalt onze speelruimte en het
_e. Het is een tour de/or
de negatieve trend in positieve zin
om te buigen, maar de concurrentie van
legale en illegale zijde prikkelt ons tot
nieuwe activiteiten. En die gaan we ont
plooien, dat is zeker. Want ons salaris
krijgen we niet voor het afstoffen van de
41 lottoballetjes".
