'Ik lijd aan woorddiarree, noteer dat'
'Onze liedjes zijn eigenlijk smartlappen'
Twee Leidse deelnemers finale Cabaretfestival
Holland Opera opgericht
Kunstraad tegen korten
Paradiso en Melkweg
Reve gastschrijver
Leidse universiteit
WOENSDAG 8 MEI 1985
KUNST
PAGINA 35
In de Leidse schouwburg
vindt komende zaterdag
voor de zevende maal de fi-
jiale plaats van het jaar
lijkse Leids Cabaretfesti
val. In bekendheid steekt
het zo langzamerhand het
veel oudere en gerenom
meerde Delftse Cameret-
tenfestival naar de kroon.
Dat is behalve aan de hech
te samenwerking met de
VARA, vooral te danken
aan het feit dat vorige edi-
ties van het Leidse festival
een aantal winnaars heb
ben opgeleverd die daarna
landelijk zijn doorgebro
ken: cabaretgroep 1983, de
solist Paul van Soest en
vooral Dubbel en Dwars,
de winnaar in 1981.
Maar het festival heeft
ook magere jaren gekend.
Zo besloot de jury vorig
jaar zelfs geen voorkeur uit
te spreken voor één van de
finalisten, omdat ze het
lijks sprake van een caba
rettraditie. Er werd en
wordt wel veel cabaret ge-
peil over de hele linie veel maakt, maar het niveau en
te laag vond. de ambitie ontstijgen vaak
niet de gemoedelijke sfeer
Opmerkelijk genoeg is er van club of vereniging,
in een stad als Leiden, toch Toch zijn een aantal jaren
een studentenstad, nauwe- terug een paar Leidse groe-
door Marc van der Velden
pen actief geweest die ook
buiten Leiden bekendheid
genoten. In 1978 sleepten
de Leidse groepen Met
Zonder Met en Geen Be
zoek Geen Bloemen de
tweede en derde prijs in de
wacht op het bovenge
noemde Delftse Cameret-
ten. Ook het vrouwencaba
ret Lipstick heeft veel bui
ten de stad opgetreden.
De kans dat dit jaar aan
dit bescheiden lijstje een
Leidse winnaar van Het
Leidse Cabaretfestival kan
worden toegevoegd is
groot. Een kans van twee
derde zelfs. Want naast het
Amsterdamse duo Zak en
As staan er zaterdag twee
Leidse finalisten op het po
dium van de schouwburg:
Ton van Heemst en Caba
ret Van Gils.
Ton van Heemst rechts) met zijn ruggesteun Kresten Reniers: "Dat zijn
n die nitwits, daar kak ik op'
(foto Holvast)
Cabaret Van Gils: v.l.n.r. Lex de Boer, Els Voorhoeve, God/ried Engbersen, Ivo Wildenberg, Steef Peters t
Radboud Engbersen: "Studentikoos heeft voor ons een negatieve bijklank". (foto Holva
Ton van Heemst wil als stoomwals door kunstwereld
Ton van Heemst zal komende za
terdag alleen op de planken staan.
In z'n eentje zal hij proberen in een
half uur het publiek en de jury te
overtuigen van zijn talent, kwali
teit en gelijk. Van plankenkoorts
zal hij geen last hebben. Hij snakt
ernaar straks in één keer, wfcam!,
alles er uit te gooien. Tijdens ons
gesprek, een kleine week voor de
finale, kent zijn zelfverzekerdheid
al nauwelijks grenzen.
"Ik lijd aan logoroe, woorddiar-
ree: schrijf dat maar op. Ik gebruik
het woord, de taal en verder bijna
niks. Op het toneel staan alleen
maar een tafel, een stoel en een
kookwekker. Of is m'n saxofoon
gebruik, weet ik nog niet. Dat zie ik
daar wel. Verder is er geen plaats
voor improvisatie. Ik studeer alles
in. Ik ben enorm tekstvast".
Zijn antwoorden op de vragen
lijken ook wel ingestudeerd, zo ze
ker en beslist komt alles eruit. Hij
dendert als een stoomwals over me
heen. En niet alleen over mij. Zelfs
de barman krijgt bij het afleveren
van zijn bestellingen iets angstigs
en kruipends in zijn tred.
Ton van Heemst is in 1960 gebo
ren in Rotterdam. Na twee jaar
kunstacademie aldaar, studeert hij
nu al weer drie jaar Nederlands in
Leiden. "Die studie is voor mij één
grote cursus 'vrij schrijven'. Ik
schrijf verschikkelijk veel, maar ik
heb dat tot voor kort nooit verteld.
Ik wil niet tot dat Leidse literaire
wereldje behoren, dat is toch ook
maar een zootje ongeregeld. An
derhalf jaar geleden heb ik voor
het eerst een aantal teksten gepre
senteerd. Dat is me goed bevallen.
Dat bleek een goeie babbel te zijn
met een sterke impact op het pu
bliek. Daarom ben ik doorgegaan.
Elk optreden nu is voor mij een
testcase: wat kan ik, kan ik die in
druk op het publiek vasthouden en
regelen, de spanning doseren. In
het begin bracht ik vreselijk inge
wikkelde teksten. Prachtig! Al
leen: het publiek was na zo'n optre
den uitgeput van het luisteren. De
laatste tijd schrijf ik veel eenvoudi
ger. Teksten zoals ze in Sesam
straat zitten. Ik ben gek op dat pro
gramma en op de teksten die Wim
T. Schippers er voor maakt.
Hugo Ball, de dadaïst uit de jaren
twintig, is ook een voorbeeld voor
me: de dichter als magische be
zweerder met aal. Ik heb ook liever
de vroegere Freek de Jonge, uit de
tijd van Neerlands Hoop. De tegen
woordige Freek is me te religieus,
te lief ook. Bart Chabot vind ik
niks. Geef mij Johnny the Selfkic-
kermaar.
Zelf neig ik naar de performance.
Maar lk ben niet alleen maar me
zelf op het podium. Ik speel in feite
een moderne stadsneuroot, ie
mand die zich telkens weer laat op
naaien door sociaal onrecht en
platvoersheid. Ik behandel alle
linkse topics, zeg maar de topics
van het VARA-publiek. Al die
ideologietjes wil ik ter discussie
stellen. Een ideologie is namelijk
niks andere dan een hete hap lucht.
Zodra je je eigen naam kunt schrij
ven, heb je een ideologie. Ik wil me
afzetten tegen het gemak waarmee
iedereen die ideologieën hanteert.
Vooral in het linkse kamp. Ik ben
een sociaal-democraat in hart en
nieren, maar ik schaam me voor de
PvdA. De kopstukken van die par
tij slaan een taal uit die de WD zes
jaar geleden hanteerde".
Halfzacht
Bij ons gesprek is ook Kresten
Reniers aanwezig. Hij is van
Heemst's vaste maat, begeleider,
promotor, adviseur en feedbacker.
Tijdens het interview fungeert hij
enkel als willig klankbord voor de
immer voortspuitende woorden
stroom van 'zijn' artiest. Samen
hebben ze in elk geval grote plan
nen voor de toekomst. Van
Heemst: "Wij vormen met z'n
tweeën het Bureau Ton van
Heemst. Deze solo-optredens zijn
voor mij niet het enige en ook niet
het belangrijkste. Ik wil tekst
schrijver zijn, voor mezelf, maar
ook voor anderen. Ik wil een LP
gaan maken met Nederlandstalige
liedjes. Als de platenmaatschappij
en 'm niet willen, laten we 'm zelf
persen. Eind deze maand gaan we
ook een soort videoclip maken.
Cabaret Van Gils doet beroep op oersentimenten
Cabaret Van Gils is een zes man
sterke formatie, maar de arbeids
deling tussen de drie musici en de
drie feitelijke'cabaretiërs is strikt.
Alle teksten en ideeën zijn afkom
stig van de tweelingbroers God
fried en Radboud Engbersen én
Ivo Wildenberg. Alle drie zijn ze
van de lichting 1958 en gedrieën
hebben ze op het St. Maartenscol-
lege in Voorburg gezeten. Maar ze
wonen intussen al vele jaren in Lei
den. De broers Engbersen waren in
de afgelopen jaren actief als ac
teurs in diverse LAK-producties,
terwijl Wildenberg zich siert met
vroegere triomfen als variété-ar
tiest. Samen vormen de drie sinds
1983 het gezicht van de groep die,
zoals ze zelf zeggen, vriendschap
pelijke betrekkingen onderhoudt
met een bekende mooie-pakken-
firma. Hoewel twee van de drie al
zijn afgestudeerd, draagt de groep
nog steeds het etiket 'studenti
koos' met zich mee. En dat vindt
Cabaret Van Gils niet zo leuk.
"Studentikoos heeft voor ons de
negatieve bijklank van balorigheid
en vrijblijvendheid. Wij hebben
geen geloofsbelijdenis. Er is in ons
programma geen enkel nummer
waaruit je een duidelijke stelling-
name kunt destilleren. Maar je
kunt ons niet beschuldigen van
vrijblijvendheid. Bepaalde onder
werpen roepen in bepaalde krin
gen bepaalde standpunten op. Je
moet je niet te makkelijk tot die
standpunten laten verleiden. Het
gaat er juist om dat je dingen en
standpunten wat minder vanzelf
sprekend maakt".
"Nu trekken we nog vooral pu
bliek uit de eigen studenten of ex-
studentenkringen. Daarom kun je
ook zeker spreken van een zekere
intellectuele benadering van de on
derwerpen. Als je dat niet wil, kom
je al snel terecht op het niveau van
Seth Gaaikema, of Dubbel en
Dwars. Het is bij ons ook niet zo
zeer de tekst die het gecompliceerd
maakt, maar de combinatie van de
tekst met de manier waarop je het
brengt. We leggen vaak vreemde
verbindingen. Er zitten veel dub
bele bodems in. Soms ontstaat er
dan wel eens een misverstand.
Sommigen vinden dat we niet dui
delijk genoeg zijn".
"Maar wat willen ze dan eigenlijk
horen? Een voortdurende bevesti
ging van de eigen ideeën? Terwijl
het toch veel interessanter is iets
anders te horen. Je moet op het to
neel de boodschap niet in tele
gramstijl het publiek inslingeren.
We proberen het publiek altijd tot
op zekere hoogte te provoceren,
dingen te zeggen die een wrevelig
gevoel oproepen. We hebben een
niet te stuiten neiging de dingen op
hun kop te zetten".
Literair
Het programma van Cabaret Van
Gils heet 'Leiden Lammenschans
Leiden'. Een mooie treincoupé do
mineert het toneelbeeld. Het pro
gramma heeft een duidelijk thea
traal karakter. Er is veel aandacht
voor de vormgeving en de num
mers lopen vaak in elkaar over, zo
dat het gebruikelijke cabaretsche
ma liedje-sketchje-liedje enigszins
wordt doorbroken.
"We zijn vóórdat we zelf actief
werden op dit gebied nooit naar
andere cabarets gaan kijken. We
hebben geen enkel voorbeeld in de
cabaretwereld. Alleen Freek de
Jonge misschien, maar het is de
vraag of je dat nog cabaret moet
noemen. Verder zijn we volkomen
niet op de hoogte van wat er speelt.
Als we teksten schrijven richten
we ons eerder op literaire voorbeel
den: Hans Vervoort of Gerard Re-
ve of Kees van Kooten. Mensen die
waanzinnig vaardig zijn met de
pen zonder dat ze nou zo enorm
diep gaan. Ze zijn stillistisch heel
sterk en net tegen het sentimentele
"Wij doen in feite ook een beroep
op een aantal oersentimenten die
in de Nederlandse cultuur liggen
verankerd. Onze liedjes zijn eigen
lijk smartlappen. We gooien een
aantal archetypen in de strijd: de
man die z'n hele leven hard heeft
gewerkt voor z'n gezin en nou een
kapotte rug heeft".
Maar we bewaren wel een zekere
afstand. Ik zou zo'n man niet wil
len zijn. Ik indentificeer me niet
met zo iemand. Maar wat wel be
langrijk is: het vormt een tegen
wicht tegen de moderne flauwe
kul, dat toneelwereldje dat nu zo
populair is, waar iedereen bij wil
horen. Daar zakt m'n broek van af,
daar zetten wij ons tegen af. We zet
ten daar als het ware wat van die
ouderwetse sentimentele beelden
tegenaan. Daarmee refereren we
aan wat echt en puur is: keihard
werken en 'ik hou van jou'. Maar
het is te sterk om te spreken vn een
onbewust verlangen naar die echt
heid en puurheid. Je moet wel
weer een correctie aanbrengen, de
zaak vervreemden. Anders is het
enkel sentiment".
VPRO financiert
film van Greenaway
GREENAWAY - De VPRO-televi-
sie financiert, samen met de Britse
culturele zender Channel Four, de
nieuwe speelfilm van de Engelse
regisseur Peter Greenaway. Aan de
produktie van de film werkt ook
een VPRO-medewerkster mee.
De omroep heeft er zijn beleid
van gemaakt artistiek waardevolle
films te ondersteunen.
Momenteel zijn de opnamen
voor de film nog aan de gang. De
belangrijkste locatie is de Rotter
damse dierentuin 'Diergaarde Blij-
dorp', waar tot half juni wordt ge
filmd. Wanneer 'Zoo' op de Neder
landse televisie verschijnt, is nog
onbekend. Dit is onder meer af
hankelijk van het succes dat de
film zal boeken tijdens het komen
de filmfestival van Venetië in au
gustus.
Ik wil gewoon kijken wat ik kan,
kijken hoever ik het schop op de
kunstmarkt. Ik heb nu vier maan
den keihard aan dit produkt ge
werkt, nu wil ik weten wat dat op
levert. Dan ga ik andere dingen
doen. Gewoon keihard werken,
een goed produkt maken, een
goeie babbel en dat zo goed moge
lijk verkopen. Ik hou niet van dat
halfzachte arti-sfeertje in de acade
mische wereld. Al die mensen die
maar praten over wat ze gezien
hebben of over wat ze zelf zo een
beetje aan het doen zijn. Zo van
'oh, ik ben van de zomer weer gaan
schilderen', of 'oh, het wil maar
niet lukken met m'n roman'. Dat
zijn van die nitwits. Daar kak ik op.
Wij zijn gewoon twee boerelullen
die nu eens even keihard aan de
weg gaan timmeren. Wij gaan als
een stoomwals door de Nederland
se kunstwereld".
1 1) We are the world. - USA
for Africa
2(4) Everybody want to rule
- Tears for Tears
3(9) Don't you - Simple
Minds
4(2) Nightshift - Commodo-
5(3) Live if life - Opus
6 6) All at once - Whitney
Houston
7(8) Rhythm of the night -
Debarge
8(5) Popie Jopie - Pisa
9 (7) You spin me round -
Dead of Alive
10 (17) Mijn meissie-Danny de
Munk
11 (20) The summertime - BZN
12 (12) Welcome to the pleasure-
dome - Frankie goes to
Hollywood
13 (10) Love and pride - King
14 (19) Cry - Godley andCreme
15 (15) One more night - Phil
Collins
16 (11) You're my heart - Mo
dern Talking
17 (24) 1 feel love-Bronski Beat
18 (13) Gimme gimme gimme -
Narada Michael Walden
19 (28) Could it be I'm falling -
Grant/Graham
20 (21) Every time you go away
- Paul Young
21 (14) Slippery people - Tal
king Heads
22 (32) That ole devil called love
- Alison Moyet
23 (34) The unforgettable fire -
U2
24 (18) Forever man - Eric
Clapton
25 (25) Bad Habits - Jenny
Burton
26 (22) We close our eyes - Go
West
27 (16) Just can't get enough -
Depeche Mode
28 (nw) Dancing in the dark -
Bruce Springsteen
29 (33) One day is enough - Ro
berto Jacketti and The
Scooters
30 (35) Run to you - Bryan
Adams
31 (31) So far away Dire
Straits
32 (36) History - Mai
Tai33 (29) Vicious ga
mes - Yello
34 (38) Hangin' on a string -
Loose Ends
35 (39) That was yesterday -
Foreigner
36 (nw) You can win if you
want Modern Talking
37 (nw) In my house Mary Ja
ne Girls
38 (nw) Kronenburg Park -
Frank Boeijen Groep
39 (nw) Legs - ZZ
40 (37) Soul Street - Jolley and
Swain.
DEN HAAG (ANP) - In Den Haag
is de stichting Holland Opera opge
richt om pas afgestudeerde leerlin
gen van de conservatoria ervaring
op de planken te laten opdoen en
om te voldoen aan de vraag, met
name in de kleinere plaatsen, naar
programma's gebaseerd op beken
de opera's. De eerste produktie
wordt Rigoletto van G. Verdi.
eerste opvoering ervan is voorz
in januari 1986.
Dit heeft de oprichter, de zanger
Ton van der Made, gisteren in Den
Haag meegedeeld. Hij zoekt dertig
tot veertig zangers die zowel het
koor vormen als de soli voor hun
rekening kunnen nemen. Iedereen
krijgt de gelegenheid als solist op
te treden. Van elke produktie wor-
den veertig voorstellingen gege
ven, drie per week: maandag- en
dinsdagavond en zondagmiddag.
Voor het seizoen 1986-1987 komen
op het programma La Bohème van
G. Puccini, Martha van Fr. von Flo-
tow, en l'Elisir d'amore van G. Do
nizetti, waarvan in totaal 120 uit
voeringen worden gegeven.
Een orkest van ongeveer veertig
man begeleidt in het plan van Van
der Made de voorstellingen van
Holland Opera. Hij werkt daartoe
samen met de fagottist Hans Wa-
melink van het Promenade-Orkest
in Amsterdam, die in Rotterdam
de Rotterdamse Opera heeft opge
richt.
Holland Opera heeft, aldus de
oprichter, een ideëel doel. De stich
ting fungeert als praktijkscholing
en biedt de helpende hand aan
mensen die een zangopleiding vol
gen en volgden, maar in ons land
geen emplooi vinden. Holland
Opera werkt zonder subsidie, be
taalt geen salarissen maar stelt wel
een tegemoetkoming in de kosten
in het vooruitzicht.
AMSTERDAM (ANP) - De Am
sterdamse kunstraad wil dat de
„zware bezuinigingen" (enkele
tonnen) door de gemeente op het
budget van de jongerencentra Pa-
radiso en Melkweg ongedaan wor
den gemaakt. De raad adviseert
verder beide instellingen over te
hevelen van de gemeentelijke
dienst jeugdzaken naar kunstza
ken.
Jeugdzaken houdt zich onder
druk van de omstandigheden te-
veel bezig met de bestrijding van Paradiso en Melkweg onstonden
werkloosheid en drugsverslaving, beide aan het eind van de jaren zes-
vindt de kunstraad: er is weinig tig. Paradiso trekt jaarlijks 140.000
ruimte meer over voor Paradiso en tot 150.000 bezoekers. De Melkweg
Melkweg. Bij kunstzaken komen noteert jaarlijkse bezoekerstallen
beide jongerencentra beter tot hun van 210.000 250.000, aldus de Am-
recht, aldus het advies. sterdamse kunstraad.
LEIDEN - De schrijver Gerard Reve treedt het eerste halfjaar van het
komend studiejaar op als gastschrijver aan de faculteit der letteren van
de Rijksuniversiteit in Leiden. De universiteit heeft dit gisteren meege
deeld.
Reve geeft in Leiden vier lezingen die voor iedereen toegankelijk zijn,
twee werkcolleges voor studenten Nederlands en één werkcollege voor
andere studenten plus leden van de Vereniging voor Onderwijs, Kunsten
en Wetenschappen (OKW). Deze vereniging heeft voor de benoeming van
Reve gezorgd en had daarbij het voorbeeld van de .writer in residence'
aan Angelsaksische universiteiten voor ogen. De Vereniging OKW geeft
de lezingen later in boekvorm uit.
De schrijver wordt per 1 juli benoemd voor de duur van dertien weken,
en krijgt in die periode de rang van wetenschappelijk hoofdmedewerker.
De onderwerpen van colleges en werkgroepen zijn nog niet bekend.
Prijs voor literatuurcursus
AMSTERDAM (ANP) - De educatieve televisieserie „Nederlandse Lite
ratuur na 1830" is onderscheiden met de Noord-Zuid-Trofee 1985. De
serie is een gezamenlijke onderneming van de BRT en Teleac. De onder
scheiding zal op 12 juni worden uitgereikt.
De Noord-Zuid-Trofee is een onderscheidng die eens in de twee jaar
wordt uitgereikt voor een coproduktie van de BRT en een Nederlandse
zendgemachtigde. Eerder ging de onderscheiding naar onder andere de
BRT/VARA-serie 'Tussen wal en schip' en de documentaire 'Spitsbergen
79 NB' van BRT en NOS.
