Canada, Zwed
en en Oost-Azië
centraal in H(
Jland Festival
Inspiratie uit het verleden
Recordprijs
'Van Gogh'
Merkwaardig Shakespeare-experiment
Ook Nederland gaat
voor Afrika zingen
Springsteen in De Kuip
8 DONDERDAG 25 APRIL 1985
KUNST
NEW YORK, 25 apr. (AP) - Een
schilderij van Vincent van Gogh
het uitzicht vanuit het ven
ster van zijn kamer in een psy
chiatrische inrichting, is woens
dagavond verkocht voor 9,9 mil-
oen dollar (35 miljoen gulden),
iet hoogste bedrag dat ooit voor
werk van Van Gogh is be
taald.
Het schilderij, 'Landschap met
Opkomende Zon', vormde het
pronkstuk van een indrukwek
kende collectie van spoorweg-
erfgename Florence Gould die
door Sotheby's in New York
werd geveild.
Het schilderij van Van Uogh
werd ingezet op drie miljoen dol
lar. Wie de koper is, werd niet di
rect bekend. Het vorige record
een Van Gogh was 5,7 mil
joen dollar, in 1980 betaald voor
'De Tuin van de Dichter, Aries'.
Florence Gould, schoondoch
ter van de 19e-eeuwse Ameri
kaanse spoorwegbaron Jay
Gould, overleed vorig jaar op 87-
jarige leeftijd in Cannes. Zij had
zich op het verzamelen van
kunst toegelegd na de dood van
haar man Frank in 1956. De schil
derijen op de veiling vertegen
woordigen bijna haar volledige
collectie.
AMSTERDAM (GPD) -
„De minister zal daar bin
nenkort een standpunt over
bekend maken, maar als ik
zo de contacten bespeur
tussen het Holland Festival
en WVC dan heb ik hoop en
vertrouwen dat het zo door
gaat". Frans de Ruiter
wordt per 1 augustus als di
recteur van het Koninklijk
Conservatorium in Den
Haag, maar gisteren presen
teerde hij voor de laatste
keer optredend in de func
tie van directeur van het
Holland Festival het pro
gramma van de 38e editie
van Nederlands grootste
kunstmanifestatie. De Rui
ter sprak bij die gelegen
heid de verwachting uit dat
de ernstige kritiek die de
Raad voor de Kunst enkele
maanden geleden aan het
adres van het festival uitte,
geen gevolgen zou hebben.
De Raad vond het HF als
produktiebureau en inter
mediair „overleefd" en be
pleitte vermindering van
subsidie.
De Ruiters huidige compagnon en
toekomstige opvolger, drs. Ad 's-
Gravesande, zou in dat geval als
nog besluiten zijn taak niet te aan
vaarden. Momenteel is hij onder
weg voor een bezoek aan de Volks
republiek China; over enkele da
gen zal minister Brinkman zich bij
de delegatie daar voegen. 's-Grave-
sande onderzoekt er de mogelijk
heden van een fors aanbod van
Chinese voorstellingen voor een
toekomstige editie van het HF, in
1990. „Dat komt dus wel goed met
het Holland Festival in de toe
komst", zo grapte De Ruiter al da
delijk aan het begin van de presen
tatie. Of 's-Gravesande echter ak
koord gaat met het niet verder te
rugschroeven en dus handhaven
van de huidige rijksbijdrage van
1,2 miljoen staat nog te bezien. Hij
heeft te kennen gegeven te denken
aan een bedrag van circa vijf mil
joen.
Voordat De Ruiter definitief de
deur met een gerust hart achter
zich dicht kan trekken nadat hij
sinds 1 december 1978 de kar heeft
getrokken, voltrekt zich tussen 1
en 30 juni een zijn inziens uiterst
gevarieerd festival. Opnieuw
LAK-produktie 'Shake'
Shake', een LAK-produktie naar
werk van William Shakespeare. De
cor: Reijer Pos, Ton Dullaart. Regie,
tekst en muziek: Bart Vieveen en
Bart in 't Veld. Gezien op 24 april in
het LAK. Aldaar nog vanavond te
zien.
LEIDEN - Bij regisseur Bart
Vieveen is Shakespeare's Verza
meld Werk uit de boekenkast ge
vallen. Alle toneelstukken zijn
door elkaar geraakt, waaruit hij
toen de bekendste scènes van de
grootste meesterwerken heeft
opgepakt en ondergebracht in
een structuur, die gedeeltelijk
ontleend is aan The Terftpest (De
Storm). Zo kon het gebeuren, dat
Lear, Macbeth, Hamlet, Lady
Macbeth, Ophelia, Cleopatra sa
men in één theaterproduktie te
zien zijn. De LAK-produktie
'Shake' biedt de toeschouwer
dan ook in elk geval een origi
neel schouwspel, dat als experi
ment een merkwaardige gewaar
wording oplevert.
Daarbij moet direct gezegd,
dat het meer de vorm van deze
enscenering is dan het inhoude
lijk aspect er van, die deze inge
wikkelde en vooral ook riskante
onderneming laat slagen. Zelf
hebben de theatermakers dat ge
vaar onderkend: zonder duide
lijk verbindend element zou deze
compilatie van beroemde scènes
weinig zinvol zijn. Dat element
zit dus in de speelstijl, de regie
vondsten (Macbeth bijv. steekt
Lear de ogen uit door het glas uit
zijn bril te drukken) en in het ge
bruik van de toneelruimte en
niet zo zeer in de aangepaste ver
haallijn. Dat laatste blijft toch
iets geforceerds houden.
Macbeth en Lady Macbeth,
Marcus Antonius en Cleopatra,
Hamlet en Ophelia zijn in 'Sha
ke' de kinderen van koning Lear,
die op zijn beurt ook teksten van
Prospero, de naar een eiland ver
bannen Hertog van Milaan, in de
mond neemt. List, bedrog en
machtswellust spelen hun rol.
Nadat de drie vrouwen zelf
moord hebben gepleegd en Mar
cus Antonius is gedood, toont
het fraaie slotbeeld een verstarde
confrontatie van Hamlet en Mac
beth met daarachter de heks en
de nar en op een hoge stellage de
oude Lear, die de epiloog uit
spreekt.
Toch heeft ook de enscenering
zijn zwakke punten. Sommige
scènes zijn te wijdlopig en geven
het geheel iets traags. Bovendien
wordt erg vaak het inschenken
van drank aan de bar gebruikt
om nog wat handeling aan de
tekstgedeelten te geven. Voor
die bar staan trouwens een in
vreemd perspectief uitgevoerde
tafel en vier zitelementen opge
steld, waarmee daarentegen vrij
wel niets wordt gedaan. Verder
wordt het decor functioneel be
nut. Het bestaat uit een grote
stellage met verschillende trap
pen, waarvoor links de bar staat
en rechts een grote stapel vuil
niszakken ligt. In de grafscène
uit 'Hamlet' krijgt deze vuilnis
plaats een duidelijke functie.
Doordat het spel niet realis
tisch poogde te zijn en pathos -
naar verluid - vermeden diende
te worden, is voor een enigszins
afstandelijke spreektoon geko
zen. Voor niet-professionele spe
lers komt dat ook goed van pas:
geen van hen kon zich aldus aan
de taal van Shakespeare vertil
len. Of het gebruik van muziek
daadwerkelijk deel van de han
deling uitmaakt, valt te betwijfe
len. Wel maakt het de handeling
minder realistisch, schept nu
eens afstand, intensiveert dan
weer en versterkt soms het
showkarakter van deze opmer
kelijke en eigenzinnige citaten-
parade.
WIJNAND ZEILSTRA
speelt 95 procent van het aanbod
zich af in de stad Amsterdam, dat
naast WVC als enige subsicliënt
van het festival van De Ruiter een
pluim kreeg. In de programmering
spitsen zich vier hoofdlijnen uit:
een zeer omvangrijke special rond
de centrale componist Mauricio
Kagel, een omvangrijk en divers
aanbod van kunstuitingen en folk
lore uit Canada, een overzicht van
het hedendaags Zweeds theater
(met twee produkties die Ingmar
Bergman regisseert) en een fors
aantal produkties van traditionele
kunst uit Oost-Azië.
Kogel
Als diversen voert De Ruiter nog
de produktie van L'Eroe Cinese
van de vergeten grote operacom
ponist Johann Adolf Hasse, de uit
voering van Arnold Schönberg's
schitterende Gurrelieder, een re
trospectief rond de Amerikaanse
danseres en choreografe Lucinda
Childs en een liefst twee dagen du
rend Gala van de Nieuwe Neder
landse Muziek in het Amsterdams
Concertgebouw op. Dat is lang niet
alles, zo bezweert De Ruiter, die
zich bij het HF altijd op het stand
punt heeft gesteld dat zaken als
originaliteit, inventiviteit en het
openen van nieuwe wegen voor
oog en oor de voornaamste inspira
tiebronnen zijn geweest bij het
programmeren, en niet „het vullen
van de zalen als zodanig", zoals in
de toelichting op het programma
staat te lezen.
De Ruiter noemt het totale aan
bod van kunstuitingen in het uitge
strekte Canada „tamelijk klein
schalig. Het haalt het in kwantiteit
niet bij een stad als Amsterdam
waar het aantal speelplaatsen te
gen de 350 loopt en het aantal voor
stellingen boven de tienduizend
ligt. Maar in kwalitatief opzicht
kan het Canadese kunstaanbod de
toets der kritiek doorstaan. We
hebben zeker niets opgedrongen
gekregen wat we niet wilden heb
ben". De directeur doelt daarmee
op de toenemende tendens dat de
Nederlandse overheid een beroep
doet op het festival om te helpen
bij het opzetten van een cultureel
innige relatie met andere landen.
Op het programma staan nog the
ma's als Frankrijk (1986), Australië
(1987), Hongarije (1988), Engeland
(1989) en China (1990).
Van Canada wordt een inventari
satie gegeven van hetgeen daar nu
op kunstgebied aan de orde is. Het
accent valt daarbij op eigentijdse
geimproviseerde muziek, dans en
visuele media, maar ook traditio
nele kunstuitingen ontbreken niet.
Het programma voorziet zelfs in le
zingen over het leven van de Eski
mo's en Indianen in Canada. Het
meest opvallende aandeel betreft
het tien uur durende, rituele stuk
RA van de componist R. Murray
Schafer dat zich zal voltrekken in
de Egyptische tempel in het Mu
seum voor Oudheden in Leiden.
Daarnaast komt voor het eerst
sinds 1977 The National Ballet of
Canada naar Nederland samen met
vijf kleinere dansgroepen en valt
het accent op dat de videokunst uit
dat land krijgt tijdens het HF. De
special rond de in West-Duitsland
wonende componist en multi-me-
dia-kunstenaar Mauricio Kagel
wordt door De Ruiter voorzien van
het etiket „van historisch-culturele
betekenis". De Ruiter: „We hebben
nu de kans om te laten horen dat er
vaak te onnadenkend over Kagel's
composities is geschreven en zijn
fraaie activiteiten bezijden de mu
ziek wel eens zijn overbelicht".
Bergman
Arthur Sonnen, belast met het de
laatste jaren nogal eens magere
theateraanbod in het Holland Fes
tival, noemt de keuze voor een
overzicht van het huidige Zweedse
theater „niet voor de hand liggend.
Het Zweedse toneel is wat op de
achtergrond geraakt de laatste 10,
20 jaar. Maar in het geheim heeft
zich tot nieuw theater weten te ma
nifesteren". De topattractie is Ing
mar Bergman, de filmregisseur die
jarenlang in West-Duitsland werk
te, maar nu is teruggekeerd naar
Stockholm om daar bij Dramaten
King Lear van Shakespeare te ens
ceneren. Die eerste Zweedse pro
duktie na terugkeer zal evenals
John Gabriel Borkman van Henrik
Ibsen, Bergmans laatste regie bij
het Residenztheater München, in
het HF te zien zijn. Zonder „onder
schriften" of parallelvertaling ove
rigens.
Verder staat vooral werk van
Lars Norën, Zwedens grote leven
de schrijver centraal, en dat van
August Strindberg. Zo wikkelt
Theater Persona maar liefst negen
eenakters van diens hand af in
twee weken tijd.
Het Holland Festival kan profite
ren van de omstandigheid dat het
grote Horizontenfestival tijdens de
Berliner Tage deze zomer zich
richt op traditionele kunst uit
Oost-Azië. Als er wordt gevraagd
naar de rol van het HF als produ
cent in deze, zegt hij: „We hebben
uit het grote aanbod een eigen se
lectie gemaakt. Er zijn voorstellin
gen uit Korea, Japan en de Volks-
repubkiek China. Dat kan nu we
niet meer duikboten aan Taiwan
verkopen"
Naast Japanse kabuki omvat
folklore uit Oost-Azië onder meer
de fameuze Sichuan Opera en het
Ensemble traditionele muziek uit
Beijing.
„Omdat we dit jaar in juni niet
voetballen en atletieken gaat de ij
zeren wet op dat de tv (NOS,
AVRO, TROS en VPRO) veelvul
dig van zijn belangstelling zal laten
blijken", zo zei De Ruiter tot slot
ietswat cynisch, "Maar voor vol
gendejaren houd ik weer mijn hart
vast".
De Argentijns-Duitse componist Maricio Kagel, i
land Festival 39 werken zullen worden uitgevoerd.
KAMPEN (ANP) - In juli ver
schijnt een Nederlandse versie van
een single voor Afrika. Om het
plaatje te produceren is de stich
ting .Artiesten voor Afrika' in het
leven geroepen met behulp van de
gemeente Kampen die onder ande
re garant heeft gestaan voor de op
richtingskosten van de stichting.
Diverse Nederlandse artiesten
hebben hun medewerking toege
zegd. Dat zijn onder andere Ben
Cramer, Willem Duijn, Roberto
Jacketti and the Scooters, Henk
Elsink, Piet Hendriks, Arne Jan
sen, Dolly Dots en IJf Blokker.
Voor de plaat wordt een nieuw
liedje geschreven, waarvoor een
aantal componisten al opdracht
heeft gekregen. Het uitbrengen
van de plaat wordt vergezeld van
een videoclip.
(GPD) - De Amerikaanse rockster
Bruce Springsteen zal in het kader
van zijn komende Europese toer-
nee ook een concert in Nederland
geven. Op 12 juni speelt hij in het
Feyenoord-stadion te Rotterdam.
Volgens een woordvoerder van de
platenmaatschappij van 'The Boss'
brengt Springsteen zijn complete
E-Street Band mee, waarin de
plaats van gitarist 'Miami' Steve
van Zandt ingenomen is door Nils
Lofgren.
Lofgren verwierf zich eerder eni
ge bekendheid als solo-artiest, Ste
ve van Zandt is actief met zijn Dis
ciples of Soul (als Little Steven) en
als platenproducer. Van Zandt was
er nog wel bij toen Springsteen in
1981 (Ahoy in Rotterdam) en 1975
(de Rai in Amsterdam) concerten
gaf.
Het concert in het Feyenoord-
stadion zal op 12 juni vrijwel de ge
hele woensdagavond in beslag ne
men. Er is geen voorprogramma.
Zoals eerder gebleken is heeft
Springsteen een voorliefde voor
langdurig optreden. Hij zal slechts
één pauze nemen en naar verwach
ting van ongeveer 19.30 tot 22.30
uur spelen.
De voorverkoop voor het concert
in de Rotterdamse 'Kuip' begint
zaterdag en de NS zal extra treinen
inzetten om na afloop de concert
gangers weer naar huis te i
Foto's en Madonna's in LAK-galerie
Tentoonstelling van foto's van Ma
rion Busch en schilderijen van
Christie van der Haak. LAK-galerie,
Cleveringaplaats 1. Tot 18 mei. Ge
opend ma. tot en met vr. van 10-22
LEIDEN - Ogenschijnlijk lykt
er een wereld van verschil te lig
gen tussen de twee exposanten
van de nieuwste LAK-tentoon-
stelling. Daarom is het des te ver
rassender te constateren dat er
wel enige overeenkomst bestaat
tussen het verstilde fotowerk
van Marion Busch en de zeer dy
namisch aandoende voorstellin
gen van Christie van der Haak.
Beide kunstenaressen hebben
ondanks het eigentijdse karakter
van hun werk voor inspiratie ge
keken naar het verleden; Busch
vond haar onderwerpen deels in
het door een lange traditie be
paalde Griekenland, terwijl Van
der Haak zich in haar 'madonna'-
schilderijen baseerde op de
kunst van de Middeleeuwen en
Renaissance. Een ander gemeen
schappelijk element is aanwijs
baar in het gebruik van tamelijk
Stoelpoten, gefotografeerd door Marion Busch,
felle kleuren en daarnaast pastel
achtige tinten. Marion Busch
ontleent de titels van haar foto's
vaak aan geografische plaatsbe
palingen of aan de voorwerpen
die afgebeeld zijn. Steden of dor
pen uit de 'Oude Wereld' (Grie
kenland) en de 'Nieuwe Wereld'
(de Verenigde Staten), geven
haar de mogelijkheid in haar
werk een zekere mate van ab
stractie te bereiken door bepaal
de beelden te isoleren en extra
nadruk te geven. Vooral in foto's
van architectuur-elementen weet
zij op fascinerende wijze uit te
drukken hoe lijnen en vormen
samenspelen. Busch werkt niet
alleen met enkelvoudige opna
men maar voegt ook meerdere
foto's binnen een werk samen of
drukt een collage van beelden als
één geheel af.
Het mooiste abstracte beeld
vatte Busch samen in 'La Jolla,
San Diego'. Deze haarscherpe fo
to in koele blauwtinten toont de
vloeiend verlopende gebogen lij
nen van een stoel in zij-aanzicht,
geplaatst in een omgeving die ge
domineerd wordt door louter
rechte lijnen (van de horizon en
het immense raam dat uitzicht
biedt op de zee). In afbeeldingen
van meubilair wordt vaker het li
neaire aspect van Busch's werk
aangegeven. Het werk van Ma
rion Busch getuigt tevens van
een goed kleurgevoel, waarmee
zjj ook door fijne nuances knap
pe effecten weet te bereiken.
Madonna's
De schilderijen van Christie
van der Haak bestaan voor een
groot deel uit afbeeldingen van
madonna's, naar het voorbeeld
van beroemde schilders als Giot
to, Van Eyck en Raphaël. Hoe
wel de traditie hierbij een rol
speelt, grijpt deze kunstenares
niet alleen terug naar het verle
den maar voegt een eigentijds
vorm- en kleurgebruik toe. Zij
volgt een opmerkelijke werkwij
ze; waarvoor zij de madonna als
uitgangspunt neemt. Aan dit
aloude thema voegt Van der
n de 'madonna's van Christie van der Haak.
Haak vervolgens intens gekleur
de patronen toe die het werk een
modern karakter geven. Tenslot-
te krijgen de voorstellingen een
decoratieve werking dankzij ver
schillende blad- of bloemmotie
ven of geometrische vormen. De
vaak fors opgezette, vlakke pa
tronen zijn nooit willekeurig aan
gebracht maar richten zich naar
de vorm van het gezicht; deze de
coratieve partijen werken soms
als achtergrond, soms als. omlij
sting van het gezicht. Daar waar
zij het beeld bedekken, laten zij
in ieder geval de ogen vrij.
Het levendige effect van de de
coratieve vormen beheerst ook
het werk met meer exotische on
derwerpen zoals 'Afrikaans ge
sprek' of 'Krokodil'. Ook in deze
voorstellingen overheerst de
vlakheid van de vormen; de de
coratie beperkt zich tot het op
pervlak en welke betekenis daar
achter schuil gaat, blijft verbor
gen. Het is vooral de uiterlijke
kant van het werk die aantrekt;
het contrast van het madonna
beeld met de kleurrijke en dyna
mische motieven.
NANCY STOOP.
Evenwichtige
vertolking
Brahms
Romantische vioolcomposities
door het duo Wiktor Liberman,
viool en Alexander Warenberg,
piano, met werken van Johannes
Brahms. Gehoord op 24 april in de
Kapelzaal in Leiden.
LEIDEN - Muzikaal en vir
tuoos vertolkte het duo Wiktor
Liberman (viool) en Alexander
Warenberg (piano) drie sonates
van Johannes Brahms in de se
rie 'romantische vioolcomposi
ties' in de Kapelzaal. Waarbij de
beide uit Leningrad afkomstige
solisten op treffende wijze de
blijmoedige ernst van de com
ponist over het voetlicht wisten
te brengen.
In Bramhs muziek vinden de
romantische gevoelswereld en
de vormscheppende kracht van
de barok een synthese. Zijn
werk is uitgebreid en veelzij
dig. Maar ondanks zijn langdu
rige verblijf in Wenen en Italië,
zijn roerende vriendschappen
met tijdgenoten als Johan
Strauss, Bruckner en Wolf,
bleef hij met zijn zwaartillend
karakter in vele opzichten
Noord-Duits: wat nors, diepzin
nig, gevoelig en met een onge
likte humor. Zijn muziek is dan
ook wars van idyllische tafere
len maar gecompliceerd als de
romantiek zelf.
Dit wist het duo Liberman/
Warenberg gisteravond op su
blieme en indringende wijze
weer te geven in de fraaie ver
tolking van zijn Opus 78 de So
nate nr. 1 in G Grote terts. Een
nogal fragmentarische compo
sitie die door het dynamische
en lyrische vioolspel van Wik
tor Liberman naast het soepele,
haast zachtaardige pianospel
van Alexander Warenberg inte
ressant genoeg werd om te
boeien. Veel toegarigkelijker
klonk daarna het schitterende
vraag- en antwoordspel tussen
strijkstok en klavier in het
doorleefde allegro amabile in
Sonate nr. 2 in A groot.
Hoe vreugdevol echter deze
ernstige romantiek kan zijn be
wees het duo tenslotte in de
met warm en vast gestreken
Sonate nr.3 met het ragfijne
pianospel van Warenberg als
onmisbare tegenwicht.
ANNEKE VAN VLIET
tsruce Springsteen. (foto gpd>
Leningrad-week
in Rotterdam
ROTTERDAM (ANP) - De Sovjetu
nie is zeer geïnteresseerd om in het
kader van culturele uitwisselingen
meer Nederlandse schilderkunst
in eigen land ten toon te stellen.
Concrete projecten zijn er - naast
de komst van veertig schilderijen
uit het Rotterdamse museum Boy
mans naar Leningrad in 1986 - nog
niet. Dit heeft de culturele attache
van de ambassade van de Sovjetu
nie in Nederland, Boetov, gisteren
desgevraagd in Rotterdam gezegd.
Boetov was gisteren in Rotter
dam aanwezig bij dë presentatie
van het programma van de zoge
noemde Leningradweek in Rotter
dam, een grootscheeps programma
van culturele uitingen uit die stad
in Rotterdam van 15 tot 22 mei.
Het opvallendste onderdeel in
het programma is een tentoonstel
ling in Boymans van Nederlandse
schilderijen uit het beroemde Her
mitage-museum in Leningrad. Het
betreft 40 schilderijen van 33 Hol
landse en Vlaamse meesters uit de
17e eeuw, die van 19 mei tot en met
14 juli geëxposeerd worden.
Een ander hoogtepunt in
de zogenaamde Vriendschaps-
week is het optreden van het Phil-
harmonisch Orkest van Leningrad
in de Doelen op 19 en 21 mei. Uit
gevoerd worden werken van Pro-
kofjev, Sjostakowitsj en Beetho-
In de voormalige centrale Biblio
theek worden tentoonstellingen
gehouden, over de verdediging van
Leningrad in de Tweede Wereld
oorlog, over de restauratie van de
toen grotendeels verwoeste bin
nenstad en over poppen en volke
ren van de Sovjetunie.
