Knopjes in
plaats van
potloden
Zelfstandig Zimbabwe
tussen hoop en vrees
Simonis: 'Voor het land is het een eer'
Computer gaat belangrijke rol spelen bij eindexamen
DONDERDAG 25 APRIL 1985
PAGINA 17
Tweehonderdvijftigduizend leerlingen van lbo, mavo, havo en vwo
ioen de komende weken eindexamen in - alles bij elkaar - 84
verschillende vakken. Behalve vakken als Nederlands, Engels en
wiskunde, behoren tegenwoordig ook Fries, filosofie, muziek, beel
dende vakken, reclametheorie en verkoopbevordering tot het pak
ket. De examens worden voorbereid door het Centraal Instituut
voor.Toetsontwikkeling (CITO) in Arnhem. Een van onze redacteu
ren ging er op bezoek.
ARNHEM (GPD) - Com
puters zullen een steeds
belangrijker rol gaan spe
len bij het samenstellen,
maken en nakijken van
examens en proefwerken.
Dat is de stellige overtui
ging van medewerkers
van het Centraal Instituut
voor Toetsontwikkeling
(CITO) in Arnhem. Anno
1985 delen de scholen ter
gelegenheid van de eind
examens nog zo'n 25 kilo
meter potlood uit. Maar te
zijnertijd zullen beeld
schermen hout en grafiet
verdringen.
door
Ben Rogmens
Het CITO had de afgelopen ja
ren in het onderwijsveld niet
zo'n beste naam. De medewer
kers van het instituut zouden
zich te nadrukkelijk hebben ge
presenteerd als een stelletje
'toetsmaniakken'. Bovendien
hebben de woorden 'testen' en
'toetsen' in de onderwijswereld
van de jaren zestig en zeventig
voor velen een nare bijsmaak ge
kregen. Dat was een reactie op
het verleden, waarin vaak en
ten onrechte, zo bleek - zeer veel
waarde werd gehecht aan de uit
slag van een proefwerk of exa
men.
Dat één proefwerk, door twee
verschillende leerkrachten nage
keken, met twee verschillende
cijfers wordt beoordeeld, wisten
we al lang. Maar zelfs als één do
cent, zonder het te weten, het
zelfde werkstuk twee keer moet
beoordelen, komt er ^en ver
schillend cijfer uit de bus. Zo
bleek uit onderzoekingen. En dat
was koren op de molen van de
tegenstanders van toetsen en
'harde' rapportcijfers.
Toetsenbakkers
Inmiddels overheerst in de on
derwijswereld de praktische in
stelling dat je toch op één of an
dere manier de kennis van een
leerling moet testen. Bij exa
mens zijn herkansingen inge
voerd, bij proefwerken en rap
porten worden de cijfers met eni
ge voorzichtigheid bekeken. De
toetsen zijn sterk verbeterd en
het systeem van meerkeuze-vra-
gen sluit bij veel vakken de onge
wenste inmenging van de docent
uit. „Het wordt tijd dat men in
ziet dat het CITO meer is dan een
verzameling van toetsenbakken-
de technocraten", zegt directeur
dr. F. Carpaij van het instituut.
Want de ontwikkeling gaat ver
der. Het CITO streeft naar zo ob
jectief mogelijke toetsen die met
behulp van computers worden
gemaakt en nagekeken. Bij de
huidige middelbare schoolexa
mens maakt het instituut ge
bruik van een nakijkmachine.
De leerlingen zitten nog niet ach
ter beeldschermen, maar ook dat
zal een kwestie van tijd zijn.
In 1987 zal meer dan tweeder
de deel van de examens uit 'ge
sloten vragen' bestaan. Open vra
gen zijn die waarop de leerling
zelf, schriftelijk, een antwoord
moet geven. Volgens mevrouw
drs. T. Maas, hoofd van de afde
ling avo-vwo van het CITO, blij
ken leerlingen in hun antwoor
den altijd creatiever te zijn dan
de examencommissie. Met ande
re woorden: hoe uitgebreid de
correctievoorschriften voor de
'open vragen' ook zijn; er blijven
antwoorden mogelijk die niet
binnen de termen vallen en die
dan ter beoordeling zijn van de
(subjectieve) mening van de na-
kijk-docent.
Gesloten vragen zijn meestal
meerkeuze-vragen, waarbij al
leen het juiste vakje moet wor
den aangekruist. Verder worden
er vragen ontwikkeld waarbij de
kandidaten zaken op een rijtje
moeten zetten door middel van
het aankruisen van cijfers. In het
Nederlandse systeem is op geslo
ten vragen maar één juist ant
woord mogelijk.
Gummetjes
Het aankruisen van de juiste
antwoorden gebeurt nu nog met
de hand. In de examenweken
zullen de scholen een kwart mil
joen scherp geslepen potloden
en bijbehorende gummetjes uit
reiken. De ingevulde formulie
ren gaan per school in een spe
ciale envelop naar het CITO.
Daar worden ze in een tempo van
5.000 stuks per uur door een na
kijkmachine gesleurd. De fout
ingevulde formulieren worden
automatisch gesorteerd en daar
na met de hand gecorrigeerd.
Het beleid van het CITO is ge
richt op het ontwikkelen van zo
veel mogelijk meerkeuze-exa-
mens. Voor sommige vakken zal
dat onmogelijk zijn (tekenen,
handenarbeid, onderdelen van
de examens in moderne talen).
Voor andere vakken is het wel
mogelijk, maar wordt het nog
niet door de docenten geaccep
teerd. Bij veel vakken is de meer-
keuzetoets echter al ingeburgerd
als middel om de kennis van
leerlingen te beoordelen en is de
nakijkmachine aanvaard als een
betrouwbare vervanger van de
docent.
Het samenstellen van de toet
sen is voorlopig nog mensen
werk. Examens worden samen
gesteld door een commissie van
drie docenten en één CITO-me-
dewerker. Tot op zekere hoogte
blijft dat zo, zeker voor de exa
mens. Voor ordinaire proefwer
ken liggen de zaken anders.
De leerkrachten besteden nu
te veel van hun kostbare tijd aan
het samenstellen en nakijken
daarvan. Op veel scholen staan
microcomputers die hun uitste
kend het werk uit handen kun
nen nemen. Het CITO ontwik
kelde daarvoor een methode. Op
een schijf (floppy-disc) staat een
geweldige reeks opgaven. Die
kunnen gemaakt zijn door de do
cent zelf, door een groep docen
ten of door educatieve uitgeverij
en.
De docent stelt uit die reeks
het proefwerk samen. Het com
puterprogramma zorgt er voor
dat de lijsten met vragen worden
geprint. Desgewenst kan de do
cent er voor zorgen dat op elk
formulier de vragen in een ande
re volgorde staan. Dat maakt
spieken bij meerkeuze-toetsen
veel moeilijker. Het nakijken ge
beurt machinaal: de computer
onthoudt in welke volgorde de
vragen op elk formulier gedrukt
zijn, en als de docent ze nou maar
goed in het apparaat stopt, kan er
niets mis gaan.
Op deze manier bespaart een
simpele computer de docent
handenvol tijd. Het samenstel
len, uittikken, vermenigvuldigen
en nakijken van een uit tien
.meerkeuze-vragen bestaand
proefwerk voor een klas van der
tig leerlingen kost nu ongeveer
zeven uur tijd. Met de computer
nog maar twee uur. En dan heb
ben we het nog niet over het uit
rekenen van het gemiddelde cij
fer van de hele klas en het gemid
delde per vraag (zodat de docent
kan zien welke vraag makkelijk
en welke moeilijk was).
Fout-analyses
Volgens ontwikkelaar drs. J.
van Kuyk kan het programma
van het CITO uitgebreide fout-
analyses maken. Uit die gege
vens kan per leerling of per klas
worden afgeleid welke onderde
len het slechtst worden beheerst.
Kennisverschillen tussen jon
gens en meisjes, jongeren en ou
deren, de leerlingen van dit jaar
en die van twee jaar geleden, de
pupillen van meneer Janssen en
die van mevrouw Pieterse: de
vergelijking is in een oogwenk
gemaakt.
Een volgende stap die het CI
TO bij monde van. drs. T. Maas
bepleit is het 'pre-testen' (uitpro
beren) van de examenvragen
voordat ze officieel worden afge
nomen. Daarbij is alleen de ge
heimhouding een groot pro
bleem, hoewel je je kan afvragen
of er erg veel informatie zal door
sijpelen als je in 1985 de vragen
van 1989 uitprobeert.
Veiliger lijkt het om een grote
verzameling van, laten we zeg
gen, tienduizend vragen te publi
ceren en die elk jaar als bron te
gebruiken voor de examenopga
ven. Het is voor de leerlingen ab
soluut onmogelijk om de ant
woorden van tienduizend meer
keuze-vragen uit het hoofd te le
ren, dus het probleem van de ge
heimhouding is omzeild.
Het CITO wil ook bereiken, dat
scholen zelf de resultaten van
hun eindexamens kunnen publi
ceren. Hoewel dat door het mi
nisterie zeker niet wordt aange
moedigd, is er als gevolg van de
terugloop van de leerlingenaan
tallen een enorme concurrentie
strijd losgebarsten tussen de
middelbare scholen. Die prijzen
zichzelf in dagbladadvertenties
uitvoerig aan, met de trotse ver
melding dat 'onze school' over
goede docenten beschikt, verre
schoolreizen maakt, remedial
teachers en een computer in huis
heeft.
Waarom, zó redeneert men bij
het CITO, zou je die concurren
tiestrijd niet wat duidelijker ma
ken door scholen toe te staan dat
ze examenresultaten publice
ren? De maatschappelijke krach
ten die een dikke vinger in de
pap van het onderwijsbeleid
hebben (vakbonden, confessio
nele organisaties) lijken daar nog
niet rijp voor.
Het blijft alleen de vraag of de
computergestuurde meerkeuze-
examens wel voldoende reke
ning houden met de creatieve en
sociale talenten van de kandida
ten. Tegenstanders van de mo
derne aanpak wijzen steevast op
Einstein, die op de middelbare
school nauwelijks kon meeko
men, terwijl hij toch een genie
was. De reactie van sceptici daar
op is heel duidelijk: de gemiddel
de leerling zal in de toekomst ob
jectiever worden beoordeeld dan
nu; bovendien gaan de geniale,
creatie.ve denkers ook in het hui
dige systeem ten onder.
JOHANNESBURG - Met een
groot vuurwerk, dat door Noord-
Korea is geschonken, heeft Zim
babwe vorige week de herdenking
ingeluid, dat het vijf jaar geleden
onafhankelijk werd. De feestelijk
heden, die twee dagen duurden,
werden behalve met het vuurwerk,
opgeluisterd door een massamee
ting in het Rufaro-voetbalstadion
van Harare.
door
Ruud de Wit
Als je een van de circa 80.000 over
gebleven blanken in Zimbabwe,
die niet al te zeer gehinderd wordt
door post-koloniale frustraties,
vraagt hoe hij de huidige situatie in
het land karakteriseert, zal hij
waarschijnlijk antwoorden: „Het
gaat wel. Het is me meegevallen,
maar goed kun je het ook niet noe
men".
En zo is het maar net. Het gaat
redelijk met Zimbabwe. Daar is ie
dereen die het land bezoekt, het
over eens. In ieder geval is het
bloedbad van de zwarte bevolking
jegens de blanken, dat door talrijke
blanken werd gevreesd en voor
speld, uitgebleven. Het gaat ook
goed, omdat het land economisch
niet zodanig is ineengestort, dat
Mozambiquaanse of Angolese toe
standen zijn uitgebroken, waar het
grootste deel van de bevolking
hongert en elke economische ini
tiatief onmogelijk is geworden.
Het gaat tevens redelijk, omdat
Zimbabwe niet helemaal politiek
en sociaal verscheurd is geraakt
door een interne machtstrijd tus
sen de verschillende fracties van
de regerende ZAPU/PF en de op
positiepartijen ZAPU van Joshua
Nkomo en de UANC van bisschop
Abel Muzorewa.
Maar er zijn problemen genoeg.
De welvaart, die in het voormalige
Rhodesië voor de blanken spreek
woordelijk was, is gestagneerd en
aan grote groepen van de zwarte
bevolking voorbij gegaan. De
werkloosheid is schrikbarend toe
genomen en de zwarte bevolking is
er bij lange na niet in geslaagd de
opengevallen plaatsen in de econo
mie over te nemen, die voorheen
door de blanken werden ingeno
men.
En dan is er tenslotte de
latente bedreiging van de ZAPU
van Nkomo in Matabeleland. Hoe
wel Nkomo's ZAPU nooit een
meerderheid zal weten te behalen,
is hij voor Mugabe' ZANU/PF
blijkbaar een zodanige wesp in de
nek, dat herhaaldelijk binnen frac
ties van de regerende partij de roep
om een eenpartij staat terugkeert.
Vooral een maand geleden dreig
de er een openlijke confrontatie
tussen deze eertijds gezamenlijk
opererende strijders voor een onaf
hankelijk Zimbabwe. Beide partij
en claimden moorden op hun le
den en Nkomo liet niet na Mugabe
te beschuldigden van fascisme.
Nkomo en Muzorewa gingen zelfs
zover Mugabe met Hitier te verge
lijken.
Verkettering
Doch ook Mugabe liet zich niet
onbetuigd in deze werderzijdse
verkettering. Hij beschuldigde
aanhangers van Nkomo, en dus in
direct Nkomo zelf, van betrokken
heid bij de moord op zes buiten
landse toeristen in 1982 en zei, dat
aanhangers van de ZAPU, door
hem consequent met dissidenten
aangeduid, gesteund en opgeleid
werden door apartheidsland bij
uitstek Zuid-Afrika.
Maar nu herdacht wordt dat vijf
jaar geleden, op 18 april 1980, een
einde kwam aan een langdurige
onafhankelijkheidsstrijd, die aan
ministens 30.000 mensen het leven
kostte, lijkt Zimbabwe een toe
komst tegemoet te gaan die enig
optimistisme rechtvaardigt.
In zijn onafhankelijkheidstoe-
spraak van 1980 legde Mugabe er
de nadruk op, dat de zwarte meer
derheid het onrecht dat hen was
aangedaan door de blanke minder
heid, zo snel mogelijk moest verge
ten. Vorige week kon hij wat dat
betreft tevreden terugkijken.
De circa 100.000 blanken die niet
naar Zuid-Afrika of elders op de
wereld zijn weggevlucht, vormen
een belangrijke schakel in de toe
komst van Zimbabwe's economie
en Mugabe heeft hen ook dat kre
diet gegeven. Op dit moment zou
den er zelfs 16.000 voormalige
blanke Rhodesiërs een verzoek
hebben ingediend om als inwoner
van Zimbabwe terug te mogen ko-
In zijn toespraak in het Rufaro-
stadion namen hij'en president Ca
naan Banana ook afstand van de
talrijke geruchten, dat de ZANU/
PF eenzijdig een eenpartij staat
zouden willen vestigen om aldus
voorgoed met Nkomo's ZAPU af te
kunnen rekenen. Beiden zeiden,
dat ze zich wensten te houden aan
de wet en het met Engeland in 1979
overeengekomen onafhankelijk
heidsstatuut.
Ook werd herhaald dat in juni al
gemene verkiezingen zullen wor
den gehouden. Of zoals Banana let
terlijk zei: „Deze regering gelooft
overtuigd in de handhaving van de
wet en zal voortgaan die te handha
ven, niet alleen volgens de letter
maar ook naar de geest". En ver
wijzend naar een eventuele invoe
ring van een eenpartijstaat: „En als
we iets aan de grondwet zullen ver
anderen, zal dat op een constitutio
nele en wettige wijze gebeuren".
Democratie
Hieruit mag worden geconclu
deerd, dat het gezonde verstand
binnen de ZANU/PF heeft gezege
vierd. Zimbabwe is een van de wei
nige democratieën ,die er op dit
moment nog in Afrika bestaat.
Daar komt nog bij, dat bij de onaf
hankelijkheid van 1980 grondwet
telijk is vastgelegd, dat in ieder ge
val de eerste tien jaar geen veran
dering in de grondwet kan worden
aangebracht zonder de unanieme
steun van het 100-leden tellende
parlement.
Zou dit toch gebeuren, dan ver
liest de in naam marxistisch-leni-
nistische ZANU/PF beslist een
groot deel van de steun van de wes
terse wereld, waarover het nog al
tijd beschikt.
Vanwaar het optimisme bij de
viering van vijf jaar onafhankelijk
heid, terwijl een maand geleden
nog een politieke catastrofe dreig
de en de mogelijkheid van een
openlijke confrontatie tussen de
ZANU/PF en Nkomo's ZAPU?
Twee zaken spelen hierbij een rol.
Allereerst hebben interne verkie-
zingsonderzoeken van de ZANU/
PF uitgewezen, dat deze partij, met
uitzondering dan van in Nkomo's
Matabeleland, in het hele land op
een overwinning kan rekenen. Er
zou zelfs winst inzitten t.o.v. van de
verkiezingen die voorafgingen aan
de onafhankelijkheid, waardoor de
ZANU/PF, hoewel verrassend, in
het regeringszadel werd gebracht.
En ten tweede is de stagnerende
economische situatie van het land
tot staan gebracht, omdat er voor
dit jaar een recordoogst wordt ver
wacht, nadat het land een driejari
ge droogte heeft gekend, die van
een eertijds graan en mais exporte
rend land, een importerend land
had gemaakt.
Ondanks blijdschap over zijn be
noeming tot kardinaal zei aarts
bisschop dr. A. J. Simonis giste
ren ook enigzins bezorgd te zijn
over de extra werkdruk die dit
met zich meebrengt. „Voor het
land is het een eer. Maar er ko
men wel meer verantwoordelijk
heden bij. En ik heb al zoveel te
doen. Ik neem aan dat de inter
nationale contacten zullen toene
men en dat het werk in de con
gregatie in Rome wordt uitge
breid".
Geen rechtstreeks antwoord
gaf Simonis op de vraag of hij de
benoeming ziet als een onder
steuning vanuit het Vaticaan van
het door hem in Nederland ge
voerde kerkelijke beleid. "Ik heb
mezelf ook al gevraagd wat de
reacties zouden zijn in dit ver
deelde land. Sommigen van de
kritische kant zullen zeggen dat
ik ondersteuning nodig had voor
mijn gezag en dat nu heb gekre
gen. Anderen zouden menen dat
Nederland uit de gratie had gele
gen als ik niet was benoemd. Ik
weet niet wat de overwegingen
van de paus zijn geweest".
De aartsbisschop vindt niet dat
zijn verheffing tot kardinaal hem
méér macht verleent. "Macht be
trek ik op wapengekletter. En de
kerk heeft nu eenmaal geen le
ger. Ik voel me vaak juist zo
machteloos als ik wordt bestookt
met vragen om maatregelen te
nemen. Een bisschop heeft zo
veel macht niet".
Volgens Simonis had hij zich
voorheen nooit het hoofd gebro
ken over de vraag of hij tot kardi
naal zou worden benoemd. "Het
was een volslagen verrassing
voor me toen ik het vorige week
hoorde. Ik was toen in Rome om
in verband met het bezoek van
de paus aan ons land de laatste
problemen te bespreken. Op een
gegeven moment ging ik met de
paus naar de kapel. Op de drem
pel nam hij me bij de arm en zei:
"Het is tijd dat Simonis kardi
naal wordt". Dat verbaasde me
De benoeming van de aartsbis
schop wordt op 25 mei van
kracht. Met hem zullen zich van
af die datum nog 26 bisschoppen
uit 19 landen kardinaal mogen
noemen. Voor Nederland is Si
monis de zevende kardinaal. Hii
zei gisteren temeer door het be
sluit van de paus te zijn verrast,
omdat Nederland in de personen
van Alfrink en Hillebrands al
twee kardinalen heeft. "Ik meen
de dat drie voor zo'n klein landje
misschien wel teveel zouden
kunnen zijn. Maar ik ben toch
benoemd", aldus Simonis.
Met het inmiddels nationaal
bekende liedje uit het omstreden
VARA-programma Pisa. waarin
met 'Popie Jopie' een persiflage
op de komst van Johannes Pau-
lus II naar Nederland wordt ge
geven, bleek Simonis weinig op
te hebben. Hij vroeg zich af of
kinderen wel weten wat ze zin
gen als ze het over Popie Jopie
hebben. "Het kan voor hen in
derdaad een koosnaam worden.
Niet dat ik dat toejuich. Paus Jo
hannes Paulus vind ik aardig ge
noeg. En kinderen moeten we
toch enige eerbied bijbrengen
voor het gezag".
Benoemingen - Het heeft er
alle schijn van dat de paus met
de nieuwe benoemingen een "in-
Mgr. Simonis (foto anp>
ternationalisering" van het colle
ge van kardinalen heeft willen
voortzetten, waarbij de Italiaan
se invloed verder is teruggedron
gen. Wel staat buiten kijf dat de
Europese invloed is vergroot in
wat ook wel de "senaat van de
Kerk" wordt genoemd. Kwamen
in het oude. college 64 kardinalen
uit Europa, nu worden er 18
nieuwe aan toegevoegd, n
lijk uit Nederland, België, Frank
rijk, Italië, West-Duitsland, Oos
tenrijk, Polen, Spanje en Tsje
choslowakije. Europa heeft daar
mee het recordaantal van 80
dinalen bereikt.
De internationale oriëntering
is versterkt door de benoeming
van zes kardinalen uit de beide
Amerika's, twee uit Afrika en
twee uit Azië. Afgezien van de
Europeanen bestaat het college
nu uit 38 Amerikanen, 16 Afrika
nen, 13 Aziaten en 3 leden uit
Oceanië.
Onder de nieuw benoemde
kardinalen zijn de aartsbisschop
pen van New York en Boston,
John O'Connor en Bernard Law.
De paus benoemde verder de
aartsbisschop van Wroclaw,
Henryk Gulbinowicz, een uitge
sproken voorstander van de ver
boden Poolse vakbond Solidari
teit, tevens bekend om zijn felle
houding jegens de Poolse rege
ring.
Een andere opvallende benoe
ming was die van aartsbisschop
Miguel Obando Bravo van Mana
gua, die bij de sandinistische re
gering aandringt op overleg met
het verzet in Nicaragua. Voor het
eerst werd een aartsbisschop uit
Ethiopië benoemd, Paulos Tza-
dua, aartsbisschop van Addis
Abeba.
Bewapeningswedloop
Christenen zullen zich hoe lan
ger hoe meer bewust worden van
de gevaren, die een voortgaande
nucleaire bewapeningswedloop
oproept voor de mensheid. Deze
verwachting spreekt Emilio Ca
stro, secretaris-generaal van de
Wereldraad van Kerken, uit in
een brief, gericht aan de 303 lid
kerken ter gelegenheid van de
veertigjarige herdenking van het
einde van de Tweede Wereldoor
log in Europa.
Beroepingsberichten - Ne
derlandse Hervormde Kerk: Be
noemd tot scriba van de provin
ciale kerkvergadering in Gelder
land: A. Romein, predikant voor
buitengewone werkzaamheden
(adjunct-directeur Gereformeerd
Sociale Academie 'De Vijver
berg' te Ede, die deze benoeming
heeft aangenomen.
Bedankt voor Moordrecht,
deelgemeente: P. Vermeer, kan
didaat te Apeldoorn.
Gereformeerde Kerken Vrijge
maakt: Beroepen te Steenwijk:
K. S. Winter, kandidaat te Nage-
le. Beroepen te Mariënberg: H.
Hidding te Bunschoten.
