'Ondanks 19 maart
bleven wij gespaard'
40
jaar
vrij
'Onmenselijk om die pony's
de koude wei in te sturen'
Bevrijding en verzet in Zoeterwoude
Inbraak in
snackbar
Liberalen gaan UW steunen in
de strijd tegen cultureel centrum
Leiderdorpse manege
zet deuren wijd open
REGIO LEIDEN
ZATERDAG 13 APRIL 1985
ZOETERWOUDE "Ik vond het afschuwelijk toen die tanks op 5 mei door de
Dorpsstraat reden. Het herinnerde me aan het begin van de oorlog. Toen stonden we
op dezelfde plaats uit het raam te kijken en zagen we Rotterdam branden. Ik werd
misselijk van die herinnering. Ik vroeg me af wat die vreemde kerels kwamen doen.
Ze spraken geen eens Zoeterwouds...".
door
Dirk Jan Roeleven
De toen 17-jarige Bep van Rijt
had geen feestelijk gevoel over
zich toen de Canadezen met
tanks en trucks via Leidschen-
dam en Stompwijk in Zoeter
woude aankwamen. Later trok
dat gevoel van walging weg en
deed ze ook mee aan de spontane
volksfeesten die overal ontston
den. "Als iemand op een straat
hoek ging zitten met een mond
harmonica begonnen we al te
dansen op straat. Je mocht weer
blij zijn, je mocht weer lachen.
Het was toch een vreselijke tijd
geweest".
Praten over de oorlogsjaren
met Zoeterwoudenaren is geen
al te vrolijke aangelegenheid. In
deze dagen rond 5 mei komen by
veel oudere mensen de vaak
trieste herinneringen weer bo
ven. Er zit veel emotie in de
stemmen die verhalen van de
dag van de bevryding, de barre
winter van '44, de onderduikers,
de NSB-ers, de gevallenen en de
zorg voor het dagelijks brood.
Onderduiken gebeurde in de
meeste gevallen om onder de
'Arbeidseinsatz' uit te komen.
Jonge en oude mannen die naar
Duitsland moesten om te werken
verzonnen van alles om niet te
hoeven gaan. Zo stak een Zoeter-
woudenaar zichzelf met een spa
de in zijn been om een grote
wond te veroorzaken. Door er re
gelmatig suiker op te gooien
bleef de vieze wond open en
werd hij tijdelyk afgekeurd. Ook
het tot bloedens toe inwrijven
van de borst met brandnetels
was een truc om uitstel te krij
gen. Als dit arsenaal van spits
vondigheden was uitgeput, rest
te de jonge mannen niets anders
dan onder te duiken.
Waagschaal
Pratend over de jaren '40-'45
duiken een aantal Zoeterwoudse
namen steeds op. Dokter Wybo
Kortmann wordt steevast ge
noemd vanwege zijn onvermoei
bare activiteiten om onderdui
kers aan een schuilplaats te hel
pen. Onder de schuilnaam Ker
vel ging hij in de oorlog door met
zijn huisartsenpraktijk. Twee
keer is de Duitser hem komen
zoeken. Telkens kon hij zich in
Oud Raadwijk verschuilen.
Een andere naam die veelvul-
Het is dit volgende maand 40
jaar geleden dat er een einde
kwam aan de Tweede
Wereldoorlog. Daarom
publiceert deze krant onder de
titel '40 jaar vrij'in de
maanden voor de bekende
datum in mei een aantal
verhalen over hoe de
bevrijding in deze contreien is
gevierd.
Eerder kwamen plaatsen uit
de duin- en bollenstreek aan
de beurt, alsmede Wassenaar
en Leiderdorp. Vandaag staat
Zoeterwoude centraal: een
verhaal over de bevrijding én
het verzet in het dorp.
Foto's bij het verhaal zijn
afkomstig van het
Rijksinstituut voor
Oorlogsdocumentatie en van
de schrijver zelf.
Met groot enthousiasme worden t
nengehaald.
dig valt, is die van 'Lange Wil-
lem', misschien wel de meest
vooraanstaande figuur in het
Zoeterwouds verzet. Het kostte
de inmiddels 69-jarige Willem de
Jong moeite om te beslissen of
hij over 'die tijd' wilde praten.
Hij heeft uiteindelijk ingestemd
met een gesprek over .de jaren
waarin hij zyn leven meerdere
malen in de waagschaal heeft ge
steld. "Ik zeg toch niet meer dan
ik kwyt wil. Er zyn dingen die je
meeneemt je graf in. Ook mijn
e 'Tommies' in Zoeterwoude bin
tfoto RIOD)
vrouw weet niet alles", licht hij
zijn beslissing toe om toch over
het verzet te praten. We spreken
af dat er geen namen van 'foute'
dorpelingen worden genoemd.
Dat zou alleen maar oude won
den openhalen.
De Jong is in 1942 in het verzet
terecht gekomen. Dokter Kort
mann zocht onderduikadressen
in het Westeinde. Omdat 'Lange
Willem' veel mensen kende,
vroeg de dokter of hij er nog wat
kon plaatsen. De Jong: "Zo is het
begonnen. Als je er eenmaal in
zit, kom je er niet meer uit. Door
heel Zoeterwoude hebben men
sen ondergedoken gezeten. Het
was een grote groep die bij het
verstoppen van onderduikers be
trokken was".
Angst
Tijdens het gesprek in de bun
galow aan het einde van de We-
steindseweg vallen regelmatig
stiltes. De Jong heeft het zicht
baar moeilijk met de beelden die
weer boven komen. De oorlogs
jaren zal - en kan - hij nooit ver
geten. "Na veertig jaar vertrouw
je nog niet iedereen. Soms als er
een vreemdeling aan de deur
komt, denk ik dat het die NSB-
burgemeester van toen is. Ik
weet niet eens of hij nog leeft,
maar voor hetzelfde geld komt-ie
na al die jaren nog terug om me
voor mijn kop te schieten".
De reden van deze angst is een
mislukte overval van de Sicher-
heitsdienst (SD) en de Feldgen-
darmerie op de boerderij van De
Jong. Met z'n twintigen kwamen
ze in de vroege morgen van 19
maart 1945 om 'Lange Willem',
letterlijk en figuurlijk de grote
man in het Zoeterwouds verzet,
te pakken. Hij was verraden door
een Zoeterwoudenaar (De Jong:
"Ze wisten teveel") die de toen
malige burgemeester tipte dat de
boerderij in het Westeinde een
verzetsnest was. De door de
Duitse bezetter geïnstalleerde
eerste burger had opdracht gege
ven tot de actie waarbij 'Lange
Willem' op het nippertje kon ont
komen.
Op 19 maart van dit jaar werd
deze actie in de boerderij van De
Jong herdacht. De vele onder
duikers die in de oorlogsjaren op
de boerderij een veilig onderdak
vonden, dankten op deze reünie
de familie De Jong voor hun
menslievende en vaderlandslie
vende houding. Het weerzien,
veertig jaar na dato, was ontroe
rend.
Vlucht
Boven de uitnodiging voor de
reünie schreef de zus van 'Lange
Willem', mevrouw Van Diemen-
De Jong: "Op 19 maart bleven
wij allen gespaard". Zo was het,
maar het scheelde een haartje.
De man die ze moesten hebben,
nam de wijk naar de molen van
de familie Borst. Hiermee begon
een vlucht langs vele onderdui
kadressen.
Willem de Jong vertelt wat er
op 19 maart 1945 gebeurde:
"Mijn broer was de paarden aan
het voeren. Hij zei: 'ik geloof
nooit dat het goed zit'. Toen we
ze zagen komen was het te laat
om de ophaalbrug nog op te trek
ken om de tijd te hebben om ie
dereen goed weg te stoppen. Ik
kreeg een brul dat ik moest ma
ken dat ik wegkwam. Dat heb ik
gedaan. Alle onderduikers wer
den meegenomen naar de lagere
school in het dorp. De mannen
moesten naar de Doelenkazerne
waar de moffen zaten. Ik ben uit
eindelijk bij Borst aangekomen.
Vandaar ben ik met een bootje
het water overgestoken. Via een
heleboel onderduikadressen ben
ik in Hazerswoude terecht geko
men. Daar heb ik de bevrijding
meegemaakt. Op een motor heeft
mijn mede-verzetstrijder Her
man Welp me naar Zoeterwoude
gehaald. We waren bevrijd, maar
je vertrouwde nog steeds nie
mand".
De komst van de Canadezen
werd al lang verwacht. Wie nog
een radio bezat luisterde naar
Radio Orarye. Bep van Rijt: "We
hadden een radio onder een luik
waar onderduikers zaten. Als
mijn vader ging luisteren, moes
ten wij spinnen. Dat maakte een
hels kabaal, zodat niemand op
straat de radio kon horen. Acht
weken voor de bevrijding riep
mijn vader al 'dat het nou toch
echt niet lang meer kan duren'.
Op het laatst hoorde ik hem zeg
gen: 'Moeder, we maken het nog
mee'. Dat zal ik nooit vergeten".
Na de bevrijding werden de
collaborateurs in de Aloysius-
school vastgehouden en onder
vraagd. In het toenmalige Patro
naatsgebouw (het huidige Mu
ziekcentrum) zat de BS, de Bin
nenlandse Strijdkrachten. In dat
gebouw werd een bevrijdings
feest gevierd met de 'Tommies'
die Zoeterwoude hadden be
vrijd. Aan lange tafels werd daar
op bescheiden schaal geproost
op de herwonnen vrijheid. Een
borrel was er niet, de enige fles
Oranjebitter die Willem de Jong
had bewaard, was door de Duit
sers ingepikt...
ZATERDAG
Leiden
Filmhuis LVC - Breestraat, film 'To
catch a thief van Hitchcock, 21.15 uur.
Kijkhuis - Vrouwenkerkkoorstraat, film
'Were the green ants dream' van Werner
Herzog, 20 en 22.15 uur.
Vrouwenhuis - Hooigracht 79, café
avond, 21-1 uur.
Leidse Werkgroep Homoseksualiteit -
Caeciliastraat 18, disco, 22-2 uur.
NVSH infocentrum - Rapenburg 48, tel.
149987, open soos, vanaf 22 uur.
Voorschoten
Lindehoeve - Van der Haarplein, optre
den band en swingen, 21-23 uur.
Cultureel Centrum - Pr. Marijkelaan 4,
toneelstuk Toneelgroep Voorschoten.
20 uur.
Zoeterwoude
don Bosco - Zuidbuurtseweg, afsluit-
avond ijsclub, jeugd, 19 uur, ouderen en
marathonschaatsers, 21 uur.
ZONDAG
Leids Poppentheater, 14.30
125802.
Kykhuis - Vrouwenkerkkoorstraat, film
'Were the green ants dream' van Werner
Herzog. 20 en 22.15 uur
LVC - Breestraat. instuif door Tarantel
la met muziekgroep Conjuncto Yaravi.
19 uur.
Museum voor Volkenkunde - film 'De
vergeten kust', 15 uur.
Voorschoten
Lindehoeve - Van der Haarplein, disco
middag, 14-17.30 uur, videocafé, 21-24
Cultureel Centrum - Pr. Marijkelaan 4.
toneelstuk door Toneelgroep Voorscho
ten, 14.30 uur.
Leiderdorp
Houtkamp - bij kinderboerderij, voge
lexcursie. 8 uur.
Manege Liethorp - De Bloemerd, open
dag Nationale Paardensportdag, 11-
15.30 uur, met diverse optredens en in
formatie.
Muzenhof - Gordijnsingel, koffieconcert
clavecimbel en orgel, 12.30 uur.
Hollandsche Tuyn - Hoofdstraat, kin
derprogramma 'De schrijver en het be
wegende papier', 14 uur.
Zoeterwoude
Muziekcentrum - Schenkelweg, koffie
concert St. Jansfanfare met optreden
drumfanfare VIOS, 12.15 uur.
Wassenaar
Kievietskerk - Wilhelminaplein, concert
kamerorkest 'Madrigalesco', 20.15 uur.
Warmond
Jazz Sociëteit - Meerrust, Dorpsstraat,
jazzconcert Dixie Machine, 15 uur.
APOTHEKEN
De avond-, nacht- en zondagsdienst van
de apotheken in de regio Leiden, wordt
waargenomen van: vr 12 tot vr 19 door:
Apotheek Haven, Haven 18, Leiden, tel.
120085.
Apotheek Noord-Hofland, Thorbecke-
weg 3, Voorschoten, tel. 762877.
INBRAAK - Een 29-jarige inwo
ner van Leidschendam is vannacht
aangehouden na diefstal van siga
retten uit een snackbar aan de
Leidseweg in Voorschoten. Een
medewerker die naast de snackbar
woont en net thuis kwam betrapte
de man. Na een vechtpartij tussen
de inbreker en de inmiddels ge
waarschuwde eigenaar wist de da
der met een auto te ontkomen.
Doordat de eigenaar het kenteken
van de auto door kon geven werd
de inbreker later in Leidschendam
aangehouden. Hy is in verzekerde
bewaring gesteld.
Stal Zoeterwoudse boer maandag gesloopt
ZOETERWOUDE - "Als boer Onwil
Koekoek zijn pony's verwaarloost,
staat heel Nederland op zijn kop.
Ik wil mijn dieren goed behande
len door ze nu nog niet de wei in te
sturen en dan moet je toch je stal
afbreken. Het is onmenselijk".
Zoeterwoudenaar C.M. Vlasveld
beklaagt zich over de sloop van de
stal achter zijn woning aan de Gel-
derswoudseweg.
Vlasveld begrijpt niet wat de ge
meente nu precies tegen zijn stal
heeft. "Het ding is vanaf de weg
niet te zien. Bovendien zou ik wel
een hooitas mogen neerzetten,
maar geen eenvoudige stal van ne
gentig vierkante meter. Er is spra
ke van totale onwil bij de gemeen
te".
Maandag zal de stal worden ge
sloopt omdat hij zonder vergun
ning is gebouwd. De pony's zullen
dan de koude wei in moeten want
Vlasveld heeft geen alternatief on
derkomen. Hij wil van de gemeen
te een paar maanden uitstel om de
stal rustig te kunnen slopen terwijl
de pony's dan in de wei kunnen
grazen. De gemeente houdt echter
voet bij stuk omdat Vlasveld al vier
maanden uitstel heeft gehad. "Hij
wist dat dit er aan zat te komen, je
kunt niet aan het uitstellen blij
ven", aldus gemeentesecretaris
Kruithof.
Vlasveld is vooral verontwaar
digd over de strikte naleving van
de regels. "Ik heb in de winter,
toen ik eigenlijk de stal had moe
ten slopen, aangedrongen op uit
stel tot eind mei. Dan is het goed
weer en heb ik de kans om de zaak
te regelen. Maar de gemeente
moest zo nodig 15 april als datum
prikken. Je zou toch anders mogen
verwachten van een agrarische ge
meente".
"Helemaal niet", zegt gemeente
secretaris Kruithof, "wij begrijpen
meneer Vlasveld best, maar als we
hieraan gaan beginnen is het einde
zoek. We moeten ons houden aan
de wettelijke bepalingen. Vlasveld
mag een hooitas bouwen, maar
geen stal".
Vlasveld heeft inmiddels de die
renbescherming erbij gehaald om
te voorkomen dat zijn pony's vanaf
maandag in de kou komen te staan.
Zij kunnen vooraf echter ook wei
nig uitrichten. "Pas als er iets ge-.
beurd, kunnen ze ingrijpen", zegt
Vlasveld, "volgens een dierenarts
uit Zoetermeer kunnen de pony's
met dit weer niet naar buiten. De
boeren in de omgeving hebben ook
geen plaats voor de dieren, alle
koeien staan nog op stal".
De gemeente Zoeterwoude is on
verbiddelijk. "Er ligt een uitspraak
van de Raad van State dat de stal
moet verdwijnen. Dat hebben we
uit te voeren. We zijn nog tolerant
geweest door de stal vier maanden
langer te laten staan dan strikt no
dig was. Vlasveld heeft alle tijd ge
had en heeft al zijn rechten kunnen
gebruiken. We begrijpen zijn situa
tie wel, maar we moeten nu een
maal de regels hanteren".
Vlasveld ten slotte: "Ja, dat zegt
iedereen, wet is wet, maar ik ben
toch een individu, geen wetsarti
kel. Wat koop ik voor begrip als
een stal van dertigduizend gulden
tegen de vlakte moet?"
VVD'er Van Gogh: UW en peu
terspeelzaal samen in een gebouw-
*3e' (archieffoto)
Vlasveld woont in
gend agrarische buurtschap Gel-
derswoude als niet-agrariër. Daar
om kreeg - en krijgt - hij geen toe
stemming orrfeen stal op zijn erf te
bouwen. Een verzoek van de Zoe
terwoudenaar om by de herziening
van het bestemmingsplan Lande
lijk Gebied een stal op de plan-
kaart te zetten, werd afgewezen.
"Het bestemmingsplan is er in eer
ste instantie voor de agrariërs", al
dus Kruithof.
Weer straten
opgehoogd in
Leiderdorp
LEIDERDORP - Wederom
krijgt Leiderdorp 'de rekening'
gepresenteerd van de relatie
niet al te beste grond: er dienen
weer straten te worden opge
hoogd wegens verzakking
Vanaf maandag gaat men aan
het werk in de Camphuysen
dreef en een deel van de Coorn
hertdreef. Het werk zal onge
veer zes weken in beslag
Ophoging is nodig om vorst
schade aan het wegdek te be
perken. Ook hebben de leidin
gen van de nutsbedrijven een
bepaalde hoogteligging en
gronddekking nodig. De ge
meente hoopt de gevolgen voor
de particuliere tuinen en tuin
muren zo beperkt mogelijk te
houden.
LEIDERDORP - De Leiderdorpse manege 'Liethorp' doet morgen ook
mee aan de Nationale Paardensportdag, die in samenwerking met 'Club
J' van de ANWB georganiseerd. In totaal zullen 23 maneges in ons land
'open huis' houden. Liethorp, gelegen in sportpark 'De Bloemerd', doet
dat morgen tussen elf uur en half vier.
Elke deelnemende manege zal een staaltje van haar kunnen laten zien.
De bezoekers kunnen zelf ook eens aan den lijve ondervinden wat het
betekent om op een paard te zitten. Optredens zijn er te verwachten van
de 'Liethorp-Carrousel'-groep, in totaal acht paardruiters en amazones,
die oefeningen op muziek uitvoeren. Vijf ponyruiters zullen een groeps-
dressuur proefrijden. De allerkleinste ponyruitertjes laten een groepsdre-
suur zien, met als attractie kleding naar eigen keuze. Op het programma
staan verder een springles-spel en. ter afsluiting, een spectaculair optre
den van de Liethorp-voltige-groep.
In de kantine van de manege is informatie beschikbaar. De eigen video-
ploeg van 'Liethorp' laat films zien die een beeld van alle aktiviteiten
geven.
VOORSCHOTEN - De
Voorschotense VVD-fractie
steunt het UW in haar
strijd tegen de huidige ac
commodatie, het opgeknap
te cultureel centrum. In een
brief aan B en W schrijven
de liberalen dat "veel activi
teiten van zodanige aard
zijn dat het cultureel cen
trum daarvoor minder ge
schikt moeten worden
geacht".
Ze willen dan ook dat zo snel mo
gelijk "prioriteit" wordt gegeven
aan het zoeken naar een meer ade
quate huisvesting voor de UW, en
wellicht ook de ANBO, wanneer
die daar behoefte aan heeft. Niet in
de laatste plaats omdat de partij
belangrijke ontwikkelingen ver
wacht op het gebied van de thuis
zorg voor ouderen.
Vrijwilligers
zullen en kunnen hierin een be
langrijke rol gaan spelen, aldus de
WD-fractie, die vindt dat de maat
schappelijke betekenis van vrijwil-
ligers-activiteiten in Voorschoten
te weinig op waarde wordt geschat.
Waar UW moet worden onder
gebracht? De WD denkt aan de
ds. Fortgensschool, waar volgend
jaar enkele lokalen vrijkomen.
Maar ook de kleuterscholen 'De
Springplank' en 'Kleuterhof wor
den in de peiling gehouden. Deze
gebouwtjes, gelegen in Vlietwijk,
komen voor de zomer vrij.
ONDERBEZET - De luchtver
keersleiding op Schiphol houdt tot
het einde van de jaren '80 een flin
ke onderbezeting. De Rijkslucht
vaartdienst (RLD) gaat ervan uit
dat dit personeelstekort vertragin
gen op gaat leveren voor het lucht
verkeer. Dit staat in een intern
noodplan dat de leiding van de
RLD heeft opgesteld. Tot en met 1
januari 1986 zal het tekort aan
luchtverkeersleiders oplopen tot
achttien.
Toewijzen
Dat in de accommodatienotitie
deze ruimten al bepaalde bestem
mingen hebben gekregen, doet de
liberalen niet zoveel. Er is nog
niets toegewezen, zo voeren zij aan.
Kortom, straks moeten instellin
gen als de peuterspeelzaal, de Mo
hammedaanse gebedsgroep en
buurtvereniging Vlietwijk samen
met bijvoorbeeld UW dingen om
de voormalige kleuterscholen. Als
het aan de WD ligt, althans.
Waar de partij prioriteiten zal
leggen, is raadslid H. van Gogh
niet duidelijk. Misschien hoeven er
ook geen harde keuzen te worden
gemaakt en kunnen UW en peu
terspeelzaal samen in een gebouw
tje. "Ik heb begrepen dat de UW
een groot lokaal en een kamer no
dig heeft. Nou, als de peuterspeel
zaal ook met een lokaal kan vol
staan, past dat best".
Wat hem betreft hoeft de UW,
mocht zy naar een kleuterschool
verhuizen, later niet door te trek
ken naar de ds. Fortgensschool, de
school die in de onlangs versche
nen bejaardennota wordt genoemd
als nieuwe huisvesting voor de
ANBO.
LEIDSCH m DAGBLAD
HET GROOTSTE DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
POSTADRES
Postbus 54. 2300 AB LEIDEN
ADVERTENTIES
(behalve Sleuteltjes)
8.30-17.00 uur (071144941
SLEUTELTJES
ma.-vrij. van 8.00-19.30 uur (071) 143545
ABONNEESERVICE
Nieuwe abonnementen, wijzigingen, beta
lingen ma.-vrlj.
NABEZORGING
ma.-vrij. van 18.00-19.30 uur (071) 123143
(Nabezorging na 19.30 uur)
zaterdag van
16.30-18.00 uur (071)123143
(Nabezorging na 18.00 uur)
ADMINISTRATIE
ma.-vrij. van 8.30-17.00 uur (071144941
REDACTIE
(071) 144941
Bij geen gehoor buiten kantooruren, raad
pleeg het telefoonboek.
ABONNEMENTEN
per jaar, aan huis bezorgd 250,90
per post (binnenland) 345.20
per kwartaal, aan huis bezorgd 65,70
per post (binnenland) 89,30
per maand, aan huis bezorgd f 22,10
(maandabonnement alleen mogelijk met
automatische betaling).
taling te worden voldaan. Restitutie is niet
mogelijk.
Bij automatische betaling geen administra-
dag ingaan. Indien één maand
verstrijken van de abonnementsperiode
geen opzegging is ontvangen wordt het
abonnement automatisch verlengd.
Betaling van abonnementen op giro
3203571 t.n.v. Damiate Holding BV te
Haarlem.
HOOFDKANTOOR
Witte Singel 1Leiden (071) 144941
REGIOKANTOREN
Julianastraat 19, 2405 CG
Alphen aan den Rijn (01720)93961
Vuurbaakplein 11,2221JB Katwijk
(01718) 12383
Hoofdredacteur: drs. J W E. Metselaar
Adj. hoofdredacteur: R.D. Paauw
Alg. redactiechef: A. van Leeuwen
Plv. alg. redactiechef: J.M.J. Post
Commentaren: W.F.J. Wirtz,
Bin./Buitenl./Econ.: W.F.J. Wirtz
Sport: P.J. de Tombe
Feature: W.C.H. Schrama
Regio Leiden: W. Hoenson-de Graaff
Kunst, radio, tv: P.C. Rosier
Geestelijk leven: S.J. de Groot
Het Leidsch Dagblad is aangesloten bij de
Gemeenschappelijke Persdienst, met ei
gen correspondenten in Bonn, Brussel, Jo
hannesburg, Tokio. Londen, Parijs. Was
hington. Rome, Madrid. Mexico-City, Tel
Aviv en Beiroet.
Zoeterwoudse jongens verkleden zich nadat Nederland vc
wagen hangt een bord met de tekst: 'Het laatste Moffenkind'
de Duitse bezetter is bevrijd. Aan de kinder-
(eigen foto)
