n
M
■-S
M
M
90,
ggi
Niet uit het veld te slaan
Koos van der Leek, scheidsrechter door dik en dun
ZATERDAG 6 APRIL 1985
PAGINA 19
Voor het geld doet Koos van der
Leek het niet, de onkostenvergoe
ding die de KNVB periodiek uitbe
taalt aan scheidsrechters dekt nog
voor geen gulden het altijd sluime
rende risico van een volksgericht.
Het in Zeist toegepaste tarief voor
ziet bovenop de vaste bijdrage van
43 cent per afgelegde kilometer in
een vaste uitkering van 290 gulden
per gefloten wedstrijd aan zoge
naamde A-fluitisten; behorend tot
de B-categorie van scheidsrechters
die betaalde wedstrijden leiden
moet Van der Leek het doen met
150 gulden.
Rijk zal hij van de scheidsrechterij
niet worden, vermoedt-ie zelf ook, om er
meteen aan toe te voegen dat het hem
daarom ook niet gaat. Bij de leek zal zich
dan onvermijdelijk de vraag opdringen
wat hem wèl drijft elk weekeinde de
door emoties omringde voetbalstadions
te verkiezen boven de rust van de
huiselijke kring. Wat hem en zijn colle
ga's bezielt zichzelf vrijwillig als mik
punt op te werpen van tweeëntwintig
door louter winstbejag opgefokte voet
ballers en van een paar duizend uitslui
tend voor het eigen cluppie juichende
supporters.
„Heel simpel, het is mijn hobby", luidt
het nuchtere en tegelijk ontnuchterende
antwoord. „Een ander vindt dammen
leuk, ik 'scheidsrechter' graag. Het is
een combinatie, een mixture. Het lopen,
het leiding geven. Ik loop graag, ik geef
graag leiding. Voor geen goud zou ik het
willen missen. Een weekeinde zonder
voetbal vind ik verschrikkelijk".
De fluit en de kaarten binnen handbe
reik crosst hij nagenoeg elke zaterdag of
zondag blijmoedig het land door om na
mens de KNVB te voorkomen dat een
voetbalveld de aanblik krijgt van een
slagveld. Tot zijn geluk is een wedstrijd
de 37-jarige Van der Leek in zijn 18-jari-
ge loopbaan nog maar zelden uit de
hand gelopen. Eigenlijk is hem dat maar
één keer overkomen, „in Den Haag, toen
ik nog bij de amateurs floot". Nadere bij
zonderheden laat hij achterwege, kenne
lijk is hem dat z'n persoonlijke eer te na,
wèl geeft Van der Leek prijs dat hij „na
een minder geslaagde beslissing" lange
tijd gedoemd was halt te houden op de
middenstip omdat de van woede bijkans
overkokende supportersschare hem
geen veilge aftocht naar de kleedkamer
gunde. Met enige wroeging denkt-ie ook
terug aan een onlangs gefloten eerste di-
visiewestrijd ("Ik zeg niet welke, want ik
moet nog een keer terug naar dat veld"),
waarin de spelers elkaar zowat naar het
leven stonden.
„Ik had T2fen last van een black-out. Ik
zag niet aankomen dat het spel met de
minuut verruwde. Ze schopten elkaar
verrot, dié gasten, ik trad daar onvol
doende tegen op. Tot nu toe gaat het me
goed af in het betaalde voetbal, maar aan
die wedstrijd heb ik een slecht rapport
overgehouden. Ik heb er in elk geval
veel van geleerd."
Zaterdagmiddag 30 maart, 15.30 uur:
Regenvlagen geselen de Leidse Bruck-
nerstraat. De koude douche noodt eerder
tot een spelletje 'Mens-erger-je-niet' on
der de schemerlamp dan tot een partijtje
voetbal, beschenen door het 'floodlight'
van stadionschijnwerpers. Maar telefo
nische informatie heeft Koos van der
Leek geleerd dat de wateroverlast in het
zuiden des lands minder blijkt. Hoog tijd
derhalve voor hem om koers te zetten
naar het Brabantse, de scheidsrechters-
commissie heeft hem de derby Helmond
Sport-Willem II toevertrouwd, bij voor
baat een beladen ontmoeting, omdat bei
de clubs in het recente verleden een ruil
handeltje hebben opgezet met de trainers
(Brouwer en Notermans) als handels
waar, maar ook omdat enige spelers eens
het shirt van de andere club droegen. On
getwijfeld zal het sportpark 'De Braak'
straks het domein zijn van onderlinge ri
valiteit. Vtin der Leek neemt afscheid
van vrouw, kroost, kat en hond. De be
jaarde Renault 16 stuurt hij vervolgens
naar de flat van Henk de Groot, al drie
jaar lang privê-aanhanger van Wan der
Leek. „Week-in, week-uit ga ik met Koos
mee. Ik sla geen wedstrijd over. Ik ken
hem al van de tijd dat ik z'n leider was
bij de voetbalvereniging VWS. Hij is een
goeie, maar net als alle andere scheids
rechters heeft-ie natuurlijk ook zijn
zwakke momenten. Ik spaar hem niet
met mijn kritiek. Zelf heb ik nooit geflo
ten, maar ik meen wel een oordeel over
een scheidsrechter te kunnen geven.
Laatst heeft hij Ajax 2-Fortuna Sittard 2
meesterlijk gefloten, dat zeg ik hem dan
óók".
Het oproer heeft verder nooit rondom
Van der Leek gekraaid. Incidenten, hij
zegt er geen ervaring mee te hebben.
Door de jaren heen is er aan zijn lijf geen
polonaise gedanst. Natuurlijk, er wordt
weieens wat naar z'n hoofd geslingerd.
Maar schelden doet hem geen zeer, be
weert Van der Leek gloedvol, zeker niet
als een willekeurige supporter hem van
af de tribune brandmerkt met een woord
dat zich maar al te graag op schuttingen
laat schrijven. „Daar ben ik immuun
voor. Wat ze vanaf de kant roepen, hoor
ik niet eens". En wordt hem door een
lichtelijk geagiteerde voetballer geadvi
seerd „nou eens die snor voor de ogen
weg te halen", hij zal er geen kaart voor
uit zijn borstzak halen. „Voor praten
wordt in principe zelden geel gegeven,
tenzij een speler gaat sarren of beledi
gend wordt. Dan is het een a,b,c-tje".
Zaterdagmiddag 30 maart, 17.20 uur:
Na een ontspannen autorit („Ik ga met
de trein als er een middag wedstrijd op
het programma staat. Moet ik 's avonds
fluiten, dan pak ik de auto. Ik wil niet
het risico lopen dat ik de laatste aanslui
ting naar Leiden mis") arriveert Van
der Leek bij de Helmondse bistro 'Briket-
terie'. Namens Helmond Sport had
scheidsrechtersbegeleider Van den Berg
de tot horecagelegenheid omgebouwde
steenfabriek als trefpunt aangeduid, het
tijdstip van afspraak is vastgesteld op
half zes. Twintig minuten te laat laat de
Helmond Sport-afgevaardigde zijn ge
zicht zien, hij verontschuldigt zich met
de mededeling: „Mijn vrouw is thuis uit
gegleden". Inmiddels is ook grensrechter
Van Dolder in gezelschap van zijn echt
genote aangeschoven. De andere vlagge-
Nergens staat de arbitrage zo ter discussie als op het voetbalveld. Maar al te vaak
haalt de man in het zwart zich met een strafmaatregel niet alleen de woede op de
hals van de pleger van het vergrijp, maar vooral ook van de buitenstaanders.
Wat bezielt iemand toch om in z'n vrije tijd de fluit ter hand te nemen op gevaar
van hoon, spot of bedreiging met lichamelijk geweld? In de hoogte van de
onkostenvergoeding kan het niet zitten, die bedraagt nog geen fractie van het
bedrag dat de spelers rondom hem wekelijks in de knip sluiten. Is hier sprake van
ongezonde geldingsdrang of heeft de persoon in kwestie last van een satanisch
aandoende hang naar zelfkwelling? „Nee", zegt Leidenaar Koos van der Leek,
„scheidsrechteren is een hobby. De een damt graag en ik fluit graag". Als doorsnee
betaald voetbal-scheidsrechter, doet-ie zijn scheidsrechtersboekje open.
door Gerard van Putten
mm
T 1 LJ LJULI1
j
Bijlage van het Leidsch/Alphens Dagblad
De toss. De Leidse scheidsrechter Koos van der Leek heeft de munt
kop of munt gaat worden.
oid, de aanvoerders Jan van der Veen (Helmond Sport, links) en Ton Verkerk wachten of het
(fotoPterre van de Meulenhof)
nist, Van Nisselroy, komt rechtstreeks
naar het veld. Gul biedt Van den Berg
uit naam van Helmond Sport het arbi
trale duo een soepje aan, Van der Leek
prefereert evenwel een „spaatje". Klokke
half zeven begeeft het gezelschap zich
richting Bakelsedijk, de in bestuurska
mers zo gebruikelijke uitwisseling van
gemeenplaatsen volgt na het al even ge
bruikelijke handje schudden. Als man
van de klok begeeft Van der Leek zich om
precies zeven uur richting kleedkamer,
met in zijn kielzog zijn assistenten Van
Nisselroy en Van Dolder.
Met nóg acht andere toparbiters uit
het amateurvoetbal stond Koos van der
Leek vorig jaar geparkeerd op de vrij
plaats voor aankomende betaald voet
bal-scheidsrechters, de overgangslij st.
Op voorspraak van de scheidsrechters-
commissie uit zijn district (West II) was
hij daar op geplaatst, thans stropen na
mens de sectie Betaald Voetbal van de
KNVB 'gepensioneerde' scheidsrech
ters en vlaggenisten zelf de amateurvel-
den af om geschikte kandidaten te vin
den. Een jaar lang is Van der Leek inten
sief gevolgd, gewogen en na een psycho
technisch onderzoek („Maar dat is niet
doorslaggevend") zwaar genoeg bevon
den voor een plaats op de B-lijst. „Van
die groep van negen zijn alleen Luinge
en ik overgebleven", de anderen werden
teruggeworpen naar het amateurvoet
bal.
Afwisselend belast de KNVB hem nu
met de leiding van eerste divisie-wed
strijden en van tweekampen tussen re
serve-elftallen. Hetgeen ér in de praktijk
op neerkomt dat de ene week het door
8000 toeschouwers bezochte duel Hee
renveen-Telstar onder zijn gezag kan
staan en de andere week DS'79 2-Telstar
2, waarvoor in het gunstigste geval een
verdwaald familielid van een voetballer
belangstelling zal kunnen opbrengen. Er
zijn scheidsrechters die kennelijk de
geestelijke veerkracht niet bezitten om
zich in te stellen op sterk wisselende
werkomstandigheden. Zoals die ene 'ar
rivé', die volgens insiders buitenslands
telkens de zuiverste fluittonen weet te
halen om dan vervolgens de gemiddelde
eredivisiewedstrijd te versjteren tot een
valsblazersconcours. Pas rondkijkend in
de dikwijls als jungle bestempelde we
reld van het profvoetbal, laat Van der
Leek zich niet schommelen van interes
se naar desinteresse. Enige vorm van
blaséheid blijkt hem vreemd, hij pakt in
tegendeel elk hem opgedragen karwei
even ambitieus aan.
„Omdat", is zijn verklaring, "je het als
scheidsrechter tegenover de jongens
van de reserve-elftallen niet kunt maken
om je van hun wedstrijd met een Jantje
van Leiden af te maken. Natuurlijk fluit
ook ik liever in een volle bak dan ergens
op een achterafveld. Maar de spelers van
de tweede elftallen hebben even goed
recht op een scheidsrechter die met z'n
werk bezig is. DS '79 2-Telstar 2 leid ik
dan ook met dezelfde instelling als Hee
renveen-Telstar".
Zaterdagavond 30 maart, 19.15 uur:
Een kwartier voor de aanvang van
Helmond Sport-Willem II geeft Van der
Leek in de kleedkamer zijn assistenten
Van Nisselroy en Van Dolder de laatste
instructies. „Een wedstrijd leiden, doe je
met z'n drieën. Je kunt niet alles zien,
daarom maak ik met de grensrechters al
tijd afspraken over de dingen waar ze
speciaal op moeten letten. In goed over
leg zeg ik ze ook, hoe ze zich moeten op
stellen bij ingooien en bij corners. Heeft
de grensrechter in het zestienmeter-ge
bied een overtreding geconstateerd, dan
moet-ie doorlopen naar de eerste doel
paal. Voor mij is dat dan een teken dat
hij een strafschop adviseert".
Onder escorte van zijn onafscheidelij
ke Rietje betreedt intussen Leo van der
Kroft, de voorzitter van de scheidsrech-
terscommissie in eigen persoon, de be
stuurskamer. Zodat Van der Leek straks
wordt bespied door vier kennersogen,
want ook de Limburgse rapporteur Pust-
jens heeft zijn opwachting gemaakt.
In de eerste divisie, de voetbalvergaar
bak van ontluikend, gesjeesd, miskend
en overrijp talent wordt nieuwkomer
Van der Leek met name door de routi
niers onder de spelers gepeild, getest, af
getast en uitgeprobeerd. „Even kijken
hoe ver we met die snor kunnen gaan".
Een dergelijke benadering is voetballers
eigen, Van der Leek beweert dat-ie zich
er nooit door uit het veld zal laten slaan.
„Ze weten datje nieuw bent. Na beslis
singen die in hun ogen discutabel zijn,
roepen ze meteen: je komt zeker uit de
amateurs. Dat bevestig je dan en daarna
ga je gewoon weer verder".
Laatst poogde FC Den Haag-aanvoer
der Karei Bouwens in het kader van het
ontgroeningsproces Van der Leeks
rechtspraak krom te praten. Tijdens de
wedstrijd Eindhoven-FC Den Haag trad
de welbespraakte Hagenaar op gelijk
een advocaat van kwade zaken, nadat de
scheidsrechter „de nummer 2 van Den
Haag" de gele kaart had voorgehouden
wegens „shirtje trekken". De volgende
dialoog ontspon zich: „Wie schrijf je nou
op?", vroeg Bouwens. Van der Leek:
„Nummer 2". Bouwens weer: „Maar
scheids, wat maak je me nou, het was
nummer 4!" Hoewel overtuigd van de
juistheid van zijn waarneming keek Van
der Leek ten overvloede nog even of hij
het foutieve nummer had genoteerd.
„Nou, het was wel degelijk nummer 2.
Maar wat bleek, die nummer 2 was toe
aan z'n derde gele kaart. Er hing hem
dus een schorsing boven het hoofd, van
daar dat Bouwens probeerde de schuld
te verleggen naar die nummer 4. Typisch
betaald voetbal. In vergelijking met de
amateurs praten de semi-profs veel meer
op de scheidsrechter in".
Zaterdagavond 30 maart, 19.30 uur:
Na de toss geeft Van der Leek met een
resoluut gebaar en een dito fluitstoot
aan dat er afgetrapt dient te worden.
Sommige van zijn collega's plegen voor
de wedstrijd een 'warming up' te doen,
hij heeft dat niet nodig geacht. „Het hoeft
ook niet van de KNVB, al wordt het wel
geadviseerd. Maar waarschijnlijk laat
ik het uit luiheid altijd achterwege".
Van enige luiheid blijkt in elk geval
niets tijdens de Brabantse derby Hel
mond Sport-Willem II. Van der Leek
volgt het spel op de voet, herhaaldelijk op
sprintsnelheid, indien nodig brengt hij
het nog op extra te accelereren. Vrijwel
steeds meldt de Leidenaar zich binnen
een mum van tijd op de plaats van over
treding om snelrecht toe te passen. Een
maal loopt hij in zijn ijver zichzelf voor
bij, althans zowel de gele als rode kaart
vliegt uit zijn borstzak. „Dat is me nog
nooit overkomen", zou hij later zeggen.
Er ontgaat hem weinig. Eén keer moet
Van der Leek op gezag van grensrechter
Van Dolder een beslissing nemen; in de
hele wedstrijd laat hij zich op één storen
de fout betrappen. In de eerste helft mag
Helmond-aanvaller Van Breemen zich
ongestraft afzetten op de rug van Willem
Il-verdediger én querulant Busio, zodat
Van Breemen een vrije scoringskans
krijgt die hij overigens mist. Ditmaal
doet Busio terecht zijn beklag bij Van
der Leek. „Ik heb het echt niet gezien.
Maar was die bal er in gegaan, onge
twijfeld zou ik ellende hebben gekregen".
Meer dan ooit is de voetbalarbitrage
onderwerp van kritiek, hoon en spot.
Geregeld wordt een voetbalverslag
doorspekt met de constatering dat de
scheidsrechter in kwestie marchande
rend te werk ging, omdat hij een discuta
bele goal aan de ene kant compenseerde
met een even betwistbare treffer aan de
overzijde. Een oud-scheidsrechters als
Frans Derks laat niet na de huidige ge
neratie arbiters een schromenlijk gebrek
aan persoonlijkheid te verwijten. „Het
zijn allemaal Van der Kroftjes, ze zijn
zichzelf niet, met angst voor de rappor
teur gaan ze tegenwoordig het veld in",
sprak Derks onlangs nog. Nu laadt de
arbitrage inderdaad soms de verdenking
van onbekwaamheid op zich, als bij
voorbeeld een topscheidsrechter in het
beginstadium van een duel een speler
ferm én terecht geel toont na een aanslag
op achillespezen van de tegenstander,
om vervolgens bij een identiek vergrijp
van diezelfde speler het rood rustig in de
zak te laten. Het lijkt ook niet vreemd
dat de hedendaagse arbitrage een tekort
aan uniformiteit wordt verweten, als in
één aflevering van 'Studio Sport' beel
den worden getoond van overtredingen
van gelijke aard, waarop de ene scheids
rechter als reactie gedecideerd naar de
stip wijst en de ander slechts wuivende
bewegingen maakt.
Zaterdagavond 30 maart, 21.15 uur:
Veel schrijfwerk na afloop van Hel
mond Sport-Willem II voor Van der Leek.
Vier man heeft hij om uiteenlopende re
denen genoteerd. In de bestuurskamer
worden hem later enkele broodjes met be
leg geserveerd. De klok wijst kwart over
tien, als hij afscheid neemt van de be
stuursleden en van zijn grensrechters.
„Helmond Sport-Willem II was geen
prettige wedstrijd om te fluiten, ik liep
van overtreding naar overtreding. Mis
schien, dat het op de tribune niet te zien
was, maar de heren liepen elkaar con
stant uit te dagen".
Hij heeft geen idee wat rapporteur
Pustjens en Van der Kroft van zijn lei
ding hebben gevonden. „Dat krijg ik half
april pas te horen. Eens in de maand,
worden in Zeist de rapporten doorgeno
men. Alle scheidsrechters moeten dan ko
men, ook voor de conditietraining".
Van der Leek stelt zich op als pleitbe
zorger van zijn scheidsrechterslichting,
hij proeft de kritiek en tracht die in voor
zichtige bewoordingen te weerleggen.
„Echte uniformiteit is natuurlijk moei
lijk te bereiken, je kunt er hooguit naar
streven. In het betaalde voetbal lopen
dertig scheidsrechters rond met dertig
verschillende karakters. Kijk, een dood
schop betekent rood, dat is makkelijk
zat. Maar in andere voorkomende geval
len blijven er onherroepelijk verschillen
bestaan in de toepassing van het
scheidsrechtersboekje. Je kunt geen
wedstrijd conform het boekje fluiten,
dan fluitje de wedstrijd dood en roep je
bij de spelers irritatie op. Het boekje,
zeggen ze in Zeist, moet met verstand
worden gevolgd en daar hebben ze ge
lijk in. Alleen als de spelers in het veld
niet willen, als er echt geen land met ze
valt te bezeilen, ja, dan moet je inder
daad geheel volgens de regels fluiten.
Als een politieagent".
Als een „Van der Kroftje" ziet Van der
Leek zich niet, hij gaat er trouwens prat
op zich aan niemand te spiegelen. „Ik
fluit stijl-Van der Leek, dat heb ik altijd
gedaan en dat blijf ik doen. Jezelf blij
ven, dat is het beste. Verander je van
stijl, dan ga je de mist in".
„Iedere scheidsrechter in het betaalde
voetbal", zegt hij ook, „is een persoon
lijkheid. Dat is immers in het amateur
voetbal al bewezen. Alleen kan het zijn
dat iemand net dat beetje extra mist
voor het betaalde voetbal, dat-ie met de
top van de amateurs aan z'n plafond zit.
En dat komt er uit in die twee jaar dat je
op de B-lijst staat. De een stroomt door
naar de A-groep, de ander valt alsnog te
rug naar de amateurs".
Hij weigert te geloven dat er scheids
rechters zijn, die al marchanderend de
negentig minuten van een wedstrijd vol-
blazen. Dat is nog nooit gestaafd, bena
drukt Van der Leek. „Het kan ook niet,
als scheidsrechter moet je een keer naar
diezelfde club terug. Kijk, dat er fouten
worden gemaakt, staat voor mij vast. Die
maak ik ook, een beslissing moetje im
mers in een onderdeel van een seconde
nemen, ik hou mezelf dan ook geregeld
de spiegel voor. Maar marchanderen, het
kan niet en het gebeurt niet, daar durf ik
m'n hand voor in het vuur te steken".
Zondagmorgen 31 maart, 0.30 uur:
Na een autorit van een uur en drie'
kwartier zit Van der Leek thuis voor de
buis. Zijn vrouw heeft 'Voetbal 80' en het
programma Studio Sport („Sport in
Beeld") op de video vastgelegd. Intens
geniet hij na een lange dag van een goed
glas whisky. „Ik krijg van een heleboel
mensen medewerking om m'n hobby te
bedrijven. Van mijn vrouw, van mijn
werkgever en van mijn collega's. Ik werk
als verkoper bij Sjartec. Als ik weg moet
voor een strafzaak, voor een conditie
training of voor een wedstrijd, dan
springen mijn collega's in. Scheidrechte-
ren, daar heb ik plezier in en daar laat
ik veel voor. Doordeweeks train ik veel,
elke dinsdag ga ik naar de sauna, bijna
elke avond lig ik om half elf op bed. Nog
maals, omdat ik plezier heb in het
scheidsrechteren. Zou ik dat niet hebben,
dan ging ik voor anderhalf uur voetbal
toch niet acht uur de deur uit"..
