Drie generaties Krabbé
Sublieme uitvoering van Johannes Passion
Beklemmende dans Vanrunxt en L'esquisse
Tegenstelling
bij 'Toverlei'
Bachkoor
Holland
Spiritueel
concert
9Bellitoni
Klassiek jazzconcert door het kwintet van Nico Langenhuijsen
AmadeuS
MAANDAG 1 APRIL 1985
KUNST
PAGINA 23
Spring Dance Festival belangwekkende presentatie
Spring Dance festival in Utrecht.
Voorstellingen van Mare Vanrunxt:
'Hyena* (Vanrunxt/collage); Com
pagnie de danse L'esquisse: 'Vertée'
(Bouvier, Obadia/Lejeune); Compag
nie Cré-ange: 'L'encontre' (Cré-ange/
Kokelaere).
UTRECHT - Het Spring Dance
Festival in Utrecht is in enkele
jaren uitgegroeid tot de belang-
i Dolly Boode; door Theater
Toverlei. Gezien op 31 maart in het
Microtheater, Oude Vest. Nog te zien
op 5 mei in het Hooftstraattheater in
Alphen a/d Rijn en op 14 juni in de
Muzenhof in Leiderdorp.
LEIDEN - Twee zeer uiteenlo
pende produkties heeft de Lei-
derdorpse toneelvereniging
Toverlei op het repertorie geno-
n. Het bonte Commedia del-
l'arte tegenover de literair fijn
zinnige dialoog van twee vrou
wen. Een gewaagde combinatie
)r één avond. In beide geval
len gaat het om een ambitionele
keuze, die maar ten dele kan
worden waargemaakt; het ene
vraagt lichamelijk erg veel inzet,
het andere stelt vooral aan de
tekstbehandeling hoge eisen.
In 'De Overledene' spreken
twee vrouwen (Caroline Kieven
i Cler Laurens) met elkaar over
het verlies van Victor. Hij was de
echtgenoot van Julie en de vrie-
den van - onder vele anderen -
Mevrouw de Crampon. Maar het
aardige van dit stuk is, dat uitein
delijk de vraag resteert, of Victor
wel bestaan heeft en of de beide
dames niet slechts als Julie en
Mevrouw de Crampon een on
derling afgesproken rol spelen.
De spelregie was uiterst sober:
de dames zitten vrijwel voortdu
rend op een bankje. Het toneel is
verder, op een boom na, geheel
kaal en leeg. Alles is dus op het
gesproken woord gericht. De
tekstbeheersing van beide actri
ces was correct en net voldoende
om de spanningsboog van dit
nog geen half uur durende"*ge-
sprek vast te houden.
In haar voorwoord wijst Dolly
Boode, de regisseur van het an
dere stuk, zelf al op de zwakke
plek van 'Dillema's'. Toverlei
kan naar haar zeggen niet meer
dan een "flauwe afspiegeling van
de oorspronkelijke Commedia
dell'arte" brengen. Maar zelfs die
flauwe afspiegeling had wel wat
bruisender en vitaler mogen zijn.
Men mist eenvoudig de fysieke
training, die voor deze vorm van
je zou haast zeggen - bewe
gingstheater vereist is. Het gaat
hier bovendien om standaardfi
guren, die gestileerder hadden
moeten worden neergezet. Hans
Vliege als Arlecchino en zeker
Saskia van Iterson als Colombi-
na sprongen er nog als de besten
uit.
Het verhaal loopt volgens een
geijkt patroon. Wat actualiserin
gen betreft, waren er een paar
aardige vondsten: de feministi
sche toonzetting, de arbeidson-
vrede en bezuinigingsperikelen,
en met name het tekort aan gal
gen, zodat de gestraften uiteinde
lijk vrijuit gingen.
WIJNAND ZEILSTRA.
rijkste presentatie van moderne
dans en beweging in ons land.
De organisatoren verruimen hun
gezichtsveld steeds meer. Het
festival bood dit jaar een goede
doorsnede van wat op dit mo
ment op het dansgebied aan de
hand is. Wat ook belangrijk is:
het liep twee weken lang storm
op de Utrechtse theaters. Een
mooie prestatie, zeker als in aan
merking wordt genomen dat veel
van de deelnemende gezelschap
pen van heinde en verre kwamen
en niet eerder in ons land hadden
opgetreden.
Evenals vorig jaar was het aan
deel van de Franse groepen op
vallend. Frankrijk heeft tiental
len jaren geen moderne dans van
betekenis gehad, maar haalt die
schade nu in. De jonge Franse
groepen zijn niet onder één noe
mer te vangen, maar passen
meestal wel in de Europese tradi
tie van expressionistische dans,
zij het dan met een 'latin touch'.
In 'Vertée' van L'esquisse
wordt de kijker hardhandig ge
confronteerd met een somber
toekomstperspectief. Dé dansers
lijken, ook door hun kostuums,
op ruimtereizigers die verdwaald
1 zijn op een achteraf-planeet waar
de schillen van de beschaving
geleidelijk zijn afgevallen. De on
macht is er tot norm verheven.
De dansers bonken en beuken
zichzelf en elkaar bont en blauw.
Ze springen ruw met de ander
om, maar zijn met zichzelf ook
niet voorzichtig. Het ziet er naar
uit dat sex hun voornaamste
drijfveer is. De emoties zijn plat
en onbeholpen, stampvoetend
vragen de dansers elkaar om aan
dacht.
Na een uur 'Vertée' loopje niet
fluitend de zaal uit. De dans
boeit, want L'esquisse heeft een
duidelijk eigen idioom, dat heel
krachtig en direct is. Ondanks de
ruwheid hebben de bewegingen
zo'n kwaliteit, dat het echte dans
blijft.
Compagnie Cré-ange laat een
heel andere kant van de jonge
Frans dans zien. Charles Cré-an
ge (met zo'n naam moet je wel
choreograaf worden) maakte een
duet voor hemzelf en Pascale Sa-
louf en liet zich daartoe inspire
ren door 'The Dumb Waiter' van
Harold Pinter. Het eerste kwar
tier hield ik m'n hart vast, basng
voor wel erg oude koek. Dan
worden vage dia's op de muur
geprojecteerd, een man en
vrouw liggen respectievelijk op
een sofa en een bed. Een vloer-
licht gaat aan, de vrouw maakt
zwemmende bewegingen in de
lichtbaan.
Maar allengs komt de vaart er
in en blijken beide dansers ac
teurs met een sterke persoonlijk
heid en mimische kwaliteiten.
Salouf valt op door haar tedere
handgebaren en Cré-ange heeft
clowneske kwaliteiten. Een ex
travagante danser, die tegen de
muren loopt en beweegt als een
driedimensionele stripfiguur. In
het stuk weet hij met zijn caprio
len de doortastende tederheid
van de vrouw niet in te tomen,
zodat de revolver waarmee hij
voortdurend zwaait, aan het slot
wordt gebruikt. De voorstelling
zou misschien nog aan kwaliteit
winnen, als het verhaal verder
zou worden losgelaten.
Vanrunxt
Ook in België zit de moderne
dans in een stroomversnelling.
Van de jonge choreograaf Mare
Vanrunxt was 'Hyena' op Spring
Dance te zien. Een voorstelling
in twee delen. Het eerste deel
speelt zich af in een kale, zwarte
ruimte. De drie dansers zijn ge
kleed in respectievelijk wit,
zwart en geel. Opvallend zijn de
molenwiekende armen, drie Don
Quichottes die ten strijde trek
ken. De bewegingen lijken and
rogyn, een mengeling van krach
tige en tedere gebaren.
Dat eerste deel heeft door de
muziek (Siouxsie and the Bans
hees en Penderecki) en de bewe
gingen nog een zeker dynamiek.
Het tweede deel is louter verstil
de kwetsbaarheid. De vloer is
dan bedekt met een geplooid, wit
laken; een barre woestijn met
Madurodam-afmetingen. De ge
luiden van wind en blaffende
honden benadrukken de stilte.
De dansers in hun witte gewaden
bewegen traag en vaak met ge
kromde rug, als gebogen onder
een zwaar juk. Verstarde wezens,
die in hun isolement rondtasten,
zonder kans op een uitweg. Een
Marc Vanrunxt in 'Hyena'
beklemmende voorstelling, veel
beter geslaagd dan het te zwaar
symbolische 'Poging tot bewe
ging'. Al duurt ook 'Hyena' me
net iets te lang.
De jonge dansgroepen zien het
vaak somber in, dat is wel zeker.
Toch is het hoopgevend dat de
(foto Anna Vandertaelen)
wijde wereld de dans niet langer
onberoerd laat. Bij Spring Dance
waren dansgroepen te zien die
wars zijn van academisme, maar
bij zichzelf te rade zijn gegaan
naar mogelijkheden om hun vi
sie gestalte te geven.
ARIEJAN KORTEWEG
Johannes Passion van J.S. Bach. On
der leiding van Charles de Wolff uit
gevoerd door het Bachkoor Holland.
Medewerkenden: Marianne Koop
man sopraan, Hilke Helling alt,
Hein Meens - tenor (evangelist),
Hans Bartels - tenor (aria's), Max
van Egmond bas (Christuspartij) en
Hermann Chr. Polster - bas (aria's).
Orgel: Hars Broekman, begeleiding:
LEIDEN - De Johannes Passion
van Bach dateert uit 1723. Oor
spronkelijk diende als openings
koor 'O Mensch bewein 'dein'
Sünde gross', dat in 1727 vervan
gen werd door het onvergelijke
lijke 'Herr, unser Herrscher'. Het
eerstgenoemde koraal kreeg
toen zijn definitieve plaats als
slotkoor van het eerste deel van
de Matthaus Passion. Aan de
tweede versie van zijn Johannes
Passion (1727) heeft Bach nog
enkele aria's toegevoegd én het
slotkoraal 'Ach Herr, lass dein
lieb' Engelein.
In deze vorm werd het orato
rium zaterdag o.l.v. Charles de
Wolff op sublieme wijze uitge
voerd. Zijn tekst- en muziekin-
terpretatie heeft De Wolff met
het klimmen der jaren drastisch
veranderd, mijns inziens zeer ten
goede. Hoewel de gestelde tempi
voor koor en orkest redelijk hoog
lagen, werd nergens de inhoud
van de passie geweld aangedaan,
noch het karakter van de muziek
aangetast. De aria 'Ich folge Dir
gleichfalls mit freudigen Schrit-
ten' werd door de sopraan Ma
rianne Koopman zelfs bepaald
langzaam gezongen, zij werd
daar ingetogen begeleid door de
fluitist, die een 45 jaar oude hou
ten Wunderlich bespeelde. In
drukwekkend was het openings
koor, waarin de wat vibrerende
alten opvielen, niet onaange
naam ons te horen, al kan men
generaliserend bezwaar hebben
tegen stern-vibratie in oratoria.
Ook kwam de melodie van de
bassen, met name in de herha
ling van het 'Herr unser Herr
scher' bijzonder en indringend
over.
De alt Hilke Helling werd in de
aria 'Von den Stricken meiner
Sünden' fijnzinnig begeleid door
twee hobo's en een fagot, waarin
als eerste hoboist Jan Kouwen-
hoven van het Concertgebouw
orkest excelleerde. Hillings stem
was voor de grote ruimte van de
Pieterskerk misschien ontoerei
kend, desniettegenstaande zong
zij voor een groot deel van de
luisteraars met een prachtige,
warme stem. Met name 'Es ist
vollbracht' werd een getuigenis
vol zeggenskracht. Wat de tenor
Hans Bartels bezielde, is mij niet
duidelijk geworden, maar ken
merkend voor zijn vertolking
was de bijna fanatieke inzet: van
zijn kleinste passus 'Solltest Du
dem Hohenpriester also antwor-
ten', tot zijn omvangrijkste aria
'Erwage' (die vaak al door zijn
lengte aan spanning verliest)
bleef dat getourmenteerde zin
gen maatgevend voor zijn inter
pretatie. Bijna letterlijk adembe
nemend sneed het 'Bist du nicht
seiner Jüngern einer' van koor
en strijkers door de kerkruimte.
Zó verholen bijtend gezongen én
gestreken dat men meer begrip
kon krijgen voor Petrus' ontken
ning.
Van de koralen, die stuk voor
stuk wonderschoon werden ge
zongen, kregen 'Petrus, der nicht
denkt zurück' en 'Durch Dein
Gefangnis, Gottes Sohn' een bij
zonder gewetensvolle benade
ring.
De bas Hermann Polster
kwam pas in de aria 'Eilt, ihr an-
gefocht'nen Seelen' goed tot zijn
recht en men kon van zijn rustige
en beheerste stemgeluid ten vol
le genieten. Max van Egmond
gaf op de meest ingetogen wijze
aan de Christus-partij gestalte.
De rode draad door de hele
passie werd gelegd door Hein
Meens als evangelist, die sugges
tief en krachtig zonder on
waarachtig pathos het verhaal
van Christus' kruisgang deed
meebeleven. Zijn strofe over de
geseling van Jezus werd als met
zweepslagen onderstreept door
de cellist, die ook later uitblonk
bij 'Mein teurer Heiland'. Het
voor het koor zangtechnisch
moeilijke 'Lasset uns den nicht
zerteilen' klonk wat té zacht en
lichtvaardig in de oren, waardoor
de grip op de luisteraar verslap
te. Samenvattend werd o.l.v.
Charles de Wolff een onwrikbare
eenheid van koor, solisten en or
kest bereikt, culminerend in
"Ich will Dich preisen ee-
wiglich".
LIDY VAN DER SPEK
Voorjaarsconcert door het Leids Ka
merorkest Bellitoni o.l.v. Jules van
Hessen. Solist Roeland Duijne, cello,
met werken van W.A. Mozart, P.l.
Tsjaikowski, E. Elgar en Z. Kodaly.
Gehoord op zondag 31 maart in de
Lokhorstkerk in Leiden.
LEIDEN - Spiritueel en van een
zeer hoog artistiek gehalte luidde
het Leids Kamerorkest Bellitoni
met medewerking van de jonge
cellist Roeland Duijne het voor
jaar in met een kleurrijk pro
gramma.
Ondanks het feit dat Bellitoni
wel eens een klein technisch
steekje laat vallen raakt men snel
onder de indruk van de bevlo
genheid van dirigent en musici,
de expressiviteit en de grote mu
zikaliteit. Zoals in de frisse en
dynamische vertolking tot uit
drukking kwam van 'Die Entfüh-
rung aus dem Serail' voor blazers
en contrabas van W.A. Mozart.
Een aangename verrassing tij
dens dit concert was wel het op
treden van de 23-jarige cellist
Roeland Duijne. Sinds het optre
den van deze jonge cellist in het
televisieprogramma 'Jonge men
sen op weg naar het concertpo
dium' lijkt zijn muzikale carrière
als een komeet te stijgen. Hoewel
nog studerende aan het Parijse
Conservatoire Nationale Supé
rieur, zijn solo-optredens in heel
Europa en Amerika al aan de c
de van de dag. Dat is niet zo v<
wonderlijk gezien de gelukkige
combinatie van intelligentie
gevoel waarmee Roeland Duijne
zijn originele Guiseppe Sgarbi
uit 1853 bespeelt. Zoals in
prachtige sensitieve en doorzich
tige uitwerking van de 'Variaties
over een Rococothema voor cello
en orkest' van P.l. Tsjaikowski.
Heel lyrisch en integer gestreken
met de warme toon van een len
tezon. Zó veelbelovend, dat het
me niets zou verbazen als we er
later onze kleinkinderen nog
over vertellen. Prachtig vast en
met een fraaie dynamiek gestre
ken klonk daarna de Serenade
voor Strijkorkest van E. Elgar.
Terwijl de met rake lijnen en in
boeiende felle kleuren geschet
ste Dansen uit Galanta van Z.
Kodaly het heerlijke sluitstuk
vormde van een rijke middag
aan muziekgenot. Dit concert
wordt nog eens herhaald op
woensdag 3 april in Diligentia in
Den Haag.
ANNEKE VAN VLIET
Concert door het kwintet van pia
nist Niko Langenhuijsen met Toon
de Gouw en Bert Joris trompet,
Ernst Glerum (bas) en Joop van Er
ven (drums). Gehoord op zaterdag 30
maart in het restaurant van het
LAK-theater. Directe VPRO radio-
uitzending op 4 april.
LEIDEN - Het opvallende van
de jazzmuziek van Niko Langen-
huijsen is het gebruik van twee
trompettisten en het aandeel
daarin van Niko, die bekend is
als bassist en componist van het
Vaalbleek-octet en niet als pia
nist. Het gebruik van twee trom
petten stelt eisen aan de compo
sities, door het ontbreken van de
lagere tonen van een saxofoon.
Dit wordt dan deels opgelost
door te laten beginnen met onbe-
gèleide trompetsoli of het ge
bruik van de bas als introductie.
Als pianist is Langehuijsen
zeer verdienstelijk al hanteert hij
een allegaartje van pianojazzstij-
len, als die van Bill Evans of de
vroegere McCoy Tyner. Hij weet
hierdoor toch naarmate het con
cert vordert de aandacht goed
vast te houden door een intensief
jazzpianospel. Een compliment
moet gegeven worden aan de
jonge bassist Ernst Glerum, die
veel boeiend werk verricht en
vooral zijn laatste solo mocht er
wezen. Slagwerker Joop van Er
ven is ook duidelijk aanwezig
met felle slagen al speelt hij wat
al te veel door de soli van de ba-
sist
De 25-jarige trompettist Toon
de Gouw is helemaa in zijn ele
ment bij het vertolken van bal
lads. Hij heeft een sonore klank,
een sterk lyrische kwaliteit en
het vermogen zijn soli mooi op te
bouwen, zij het af en toe met een
kleine hapering. De Gouw komt
uit het Tilburgse workshopor
kest, een initiatief van Langen
huijsen. De drie jaar oudere
trompettist uit België Bert Joris
beschikt over een fraaie toonvor-
ming in het middenregister en is
technisch de meerdere, hoewel
Toon de Gouw spectaculairder
speelt. Joris, die ook bügel speelt
was al gast bij veel bekende Eu
ropese radiojazzorkesten.
De trompettisten spelen in de
stijl van de vroegere Miles Davis,
met meer techniek en gebruiken
lange lijnen met een omfloerst
geluid, zoals de jong overleden
Amerikaanse trompettist Book-
ker Little. Wat dat betreft zijn er
weinig stilistische verschillen en
verder staat een direct herken
baar of persoonlijk geluid, dat in
de jazz zo belangrijk is, wat op de
achtergrond. De eerste set met
de boeiendste muziek wordt be
sloten met een blues van de pia
nist, waarin deze sterke accenten
geeft, zoals die van de eigenzin
nige pianist Thelonious Monk.
Na de pauze wordt de intensi
teit iets minder. In een nogal
standaard gearrangeerde num
mer als Along came Betty, een
hit van de Jazz Messengers uit de
jaren vijftig brengt Toon de
Gouw een goede sfeer op gestop
te trompet. Het laatste nummer
van dit als klassiek te kenmer
ken concert brengt Bert Joris,
ondersteund door bassist Gle
rum en een zware linkerhand
van de pianist een bevlogen en
intense solo.
WILLEM WINSEMIUS
Op expositie en in boek
LAREN (GPD) - ,Drie ge
neraties Krabbé'. Zo heet de
tentoonstelling met werk
van respectievelijk grootva
der Henrik Maarten Krab
bé, vader Maarten Krabbé
en zoon Jeroen Krabbé, die
zaterdag in het Singer-mu-
seum in Laren (N-H) werd
geopend. Tegelijkertijd
werd het gelijknamige
boek, waarin de diverse
werken van de familie
Krabbé zijn opgenomen, ge
presenteerd.
Het is voor het eerst dat Jeroen
Krabbé, die grote bekendheid ge
niet als acteur, zich presenteert als
schilder. Hij hanteert het penseel
al zo'n tien jaar, volgde opleidin
gen aan de Rietveldacademie en
aan de Rijksacademie van Beel
dende Kunsten in Amsterdam,
maar trad nooit naar buiten met
zijn werk, dat landschappen, stille
vens, interieuren en portretten om
vat.
Jeroen Krabbé heeft de aanleg
voor de schilderkunst niet van een
vreemde. „Ik had het penseel nog
eerder in de hand dan bij wijze van
spreken vork en mes. Ik heb ge
leerd, gekeken en uiteindelijk ge
durfd", aldus de 40-jarige acteur
zaterdag.
Vader Maarten Krabbé (76), ook
aanwezig in de Singer-zaal, is een
geboren Laarder. Hij studeerde
aan de Rijksacademie in Amster
dam en schildert uiteenlopende
onderwerpen als landschap, stads
gezicht, stilleven, portret en figuur.
Van grootvader Hendrik Maar
ten Krabbé, die zijn opleiding ge-
Acteur-schilder Jeroen Krabbé geflankeerd door zijn vader Maarten, zijn v
noot aan de Rijksacademie en de
Quelliniusschool, hangen 53
werken op de expositie. Hij leefde
van 1868 tot 1931 en genoot grote
bekendheid als portretschilder.
Geboren in Londen vertrok hij
voor geruime tijd naar de Verenig
de Staten om zich, na een docent
schap aan de kunstnijverheids
chool in Haarlem, te vestigen in
Het Gooi.
De bijeenkomst van zaterdag in
het Singer-museum werd door een
kleine tweehonderd genodigden
bijgewoond. Janwillem Schrofer,
directeur van de Rijksacademie
van Beeldende Kunsten in Amster
dam kreeg uit handen van Jeroen
wouw Herma e
Krabbé het eerste exemplaar van
het boek ,Drie generaties Krabbé',
dat met teksten van Bibeb en
Frans Keijsper een goed beeld
geeft van de drie kunstenaars en
hun tentoonstelling.
De tentoonstelling is tot en met
28 april in het Singer Museum te
zien.
Volgende week verwacht men de
300.000ste bezoeker. De tentoonstel
ling duurt tot en met 14 april.
(foto's ANP)
grande parade' en het Stedelijk
Museum in Amsterdam is de be
langstelling nog steeds overweldi
gend (foto onder).
Stormloop op
Amadeiis-film
en Grande
parade
AMSTERDAM/LEIDEN - De met
acht Oscars bekroonde film 'Ama-
deus' trekt nog steeds volle zalen.
De veel geprezen Mozart-film
wordt in 35 bioscopen in Neder
land vertoond, zoals bijvoorbeeld
al vele maanden achtereen in het
Leidse Lido-theater.
i zich soms lange rijen
voor de loketten, ook in de Amster
damse Mamixstraat, waar deze fo
to in het afgelopen weekeinde werd
gemaakt (foto boven).
Ook voor de tentoonstelling 'La
